Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

3 grudnia 2021 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w następującym składzie:

Przewodniczący SSO Małgorzata Kosicka

Protokolant: st. sekr. sądowy Maria Nalewczyńska

po rozpoznaniu 29 listopada 2021 r. na rozprawie w Warszawie

odwołania E. C.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W.

z 30 kwietnia 2021 r., znak (...)- (...) i (...)- (...)

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

z udziałem J. C. i K. W. (1)

I.  zmienia zaskarżoną decyzję znak (...)- (...) w ten sposób, że stwierdza, że K. W. (1) podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od 20 lipca 2020 r.;

II.  oddala odwołanie od decyzji znak (...)- (...) dotyczącej J. C.;

III.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W. na rzecz E. C. 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

IV.  zasądza od E. C. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W. 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt VII U 885/21

UZASADNIENIE

E. C. prowadząca działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe (...) z siedzibą w R. 28 maja 2021 r. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 30 kwietnia 2021 r., nr: (...) oraz z 30 kwietnia 2021 r., nr: (...), którym zarzuciła naruszenie:

- art. 6 ust. 1 pkt 1 i następne w związku z art. 8 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 22 § 1 k.p. w związku z art. 21a ust. 1 ustawy z 4 lipca 2019 r. o systemie instytucji rozwoju oraz ustawy z 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa (...)2 poprzez wyłączenie z ubezpieczeń J. C. i K. W. (1) wskutek ustalenia, że tytuły zatrudnienia u płatnika składek są nieważne, podczas gdy kompletny i właściwie oceniony materiał dowodowy prowadzi do odmiennych wniosków;

- art. 58 § 1 i 2 k.c. w związku z art. 83 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p. w związku z art. 22 § 1 k.p. w związku z art. 21a ust. 1 ustawy z 4 lipca 2019 r. o systemie instytucji rozwoju oraz ustawy z 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa (...)2 poprzez wyłączenie z ubezpieczeń J. C. i K. W. (1) wskutek ustalenia, że tytuły zatrudnienia u płatnika składek są nieważne z uwagi na wywiedzenie wniosków wzajemnie wykluczających się a polegających na przyjęciu, że z jednej strony podlegają ubezpieczeniom, zaś z drugiej nie podlegają ubezpieczeniom, ponieważ strony umowy o pracę i zlecenia zawarły ją ze świadomością i z celem uzyskania korzyści i obejścia prawa, podczas gdy czynność zmierzająca do obejścia prawa nie może być jednocześnie pozorna, ponieważ pierwsza zostaje rzeczywiście dokonana a druga jedynie symulowana;

- art. 77 § 1 i art. 80 k.p.a. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę zebranego materiału dowodowego zawierającą nieuprawnione założenia i domniemania o rzekomym celowym schemacie działania skutkującym uznaniem, że zainteresowani nie są pracownikami u płatnika składek w rozumieniu art. 22 § 1 k.p., który z kolei nie ma statusu pracodawcy w rozumieniu art. 3 k.p.

Mając na uwadze powyższe, odwołująca wniosła o zmianę zaskarżonych decyzji w całości poprzez uwzględnienie odwołania i ustalenie, że K. W. (2) podlega z tytułu zatrudnienia na umowę o pracę obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i chorobowemu od 20 lipca 2020 r. oraz, że J. C. z tytułu zatrudnienia na umowę zlecenie podlega obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu oraz dobrowolnie emerytalnemu i rentowym od 15 września 2020 r. Dodatkowo E. C. wniosła o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu treści odwołania wskazano, że spóźnione zgłoszenie osób do ubezpieczeń społecznych nie może wpływać na skuteczność podlegania, które zachodzi z mocy prawa. Odwołująca podniosła, że sam fakt zatrudnienia i jego realizowania na umówionych warunkach został wykazany, co ma znaczenie pierwotne dla prawidłowego zastosowania przepisów w zakresie ubezpieczeń społecznych. W jej ocenie strony umowy wykonywały obowiązki na co niezbicie wskazują przedstawione dowody w postaci dokumentów oraz innych środków dowodowych, w tym oświadczeń i złożonych wyjaśnień. Odwołująca podniosła, że zatrudnienie osób nie było nakierowane na uzyskanie korzyści finansowych, ponieważ w chwili zawierania umów, jak i skutecznego zgłoszenia zainteresowanych do ubezpieczeń społecznych, nie złożyła wniosku ani nie znała warunków programu wsparcia rządowego. E. C. zaznaczyła, że korzystała z ,,tarczy finansowej 2.0 (...) Funduszu (...)”, a nie jak twierdzi organ rentowy z tarczy finansowej 1.0. Jej zdaniem przepisy regulaminu określające warunki i wskazujące na zakres beneficjentów zostały przyjęte 14 stycznia 2021 r. i określały możliwość składania wniosków od 15 stycznia 2021 r., który w jej przypadku został zaakceptowany 19 stycznia 2021 r. ( odwołania z 28 maja 2021 r., k. 3-10 a. s. i 3-10 a. s. VII U 1057/21).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. W jego ocenie motywem wstecznego zgłoszenia pracownika i zleceniobiorcy do ZUS była chęć osiągnięcia przez płatnika składek subwencji z (...) Funduszu (...) poprzez obejście prawa i dokonanie czynności prawnej sprzecznej z zasadami współżycia społecznego poprzez wsteczne zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych. Organ rentowy wskazał, że z subwencji w ramach Tarczy Finansowej (...) Funduszu (...) mógł skorzystać przedsiębiorca, który zatrudnia 31 lipca 2020 r. co najmniej jednego pracownika z wyłączeniem właściciela. Nie bierze się również pod uwagę osób zatrudnionych w ramach umów cywilnoprawnych, choć na etapie obliczania kwoty subwencji mikrofirm umowy te wpływają na wysokość udzielonego wsparcia. ZUS zaznaczył, że płatnik składek zgłosił zleceniobiorcę do ubezpieczeń od 15 września 2020 r. dopiero w grudniu 2020 r. i nie uzyskał wiarygodnych wyjaśnień dotyczących podjęcia tej czynności z opóźnieniem. Dodatkowo organ rentowy podniósł, że płatnik składek początkowo dokonał zgłoszenia 30 listopada 2020 r. pracowników od 15 września 2020 r., jednak jednego z nich wyrejestrował 31 grudnia 2020 r. i ponownie zgłosił z datą powstania obowiązku ubezpieczenia 20 lipca 2020 r. Sekwencja tych wydarzeń wskazuje na działanie mające na celu stworzenie warunków do otrzymania pomocy z (...) Funduszu (...). Organ rentowy zaakcentował, że w toku postępowania strony nie przedstawiły żadnych dowodów wskazujących na faktyczne wykonywanie pracy na podstawie umowy zlecenie i umowy o pracę przez zainteresowanych, zaś dokumenty zostały sporządzone wyłącznie na potrzeby prowadzonego postępowania. Stanowiska pracy zostały specjalnie utworzone przez płatnika składek a zainteresowani otrzymywali wynagrodzenie gotówką. Reasumując organ rentowy doszedł do wniosku, że brak dowodów na świadczenie pracy przez zainteresowanych na rzecz płatnika składek, zgłoszenie do ubezpieczeń znacznie po obowiązującym terminie oraz utworzone stanowiska pracy wskazują, iż podjęte działanie miało na celu wyłącznie uzyskanie przez odwołującą wypłaty przez (...) Fundusz (...), a nie faktycznie wykonywanie zatrudnienia ( odpowiedzi na odwołania z 25 czerwca 2021 r. i 28 czerwca 2021 r., k. 39-40 a. s. i 39-40 a. s. VII U 1057/21).

Sąd połączył sprawy VII U 885/21 i VII U 1057/21 do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia oraz prowadzenia pod wspólną sygn. akt VII U 885/21 ( zarządzenie z 16 sierpnia 2021 r., k. 50 a. s. VII U 1057/21).

Sąd ustalił, co następuje:

E. C. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe (...) z siedzibą w R. od 16 sierpnia 2010 r. Przeważającym przedmiotem jej działalności jest sprzedaż detaliczna żywności, napojów i wyrobów tytoniowych prowadzona na straganach i targowiskach. Ponadto firma zajmowała się przygotowywaniem i dostarczaniem żywności dla odbiorców zewnętrznych oraz wykonywaniem działalności agentów ( wydruk z CEIDG, akta ZUS).

W 2017 r. odwołująca podjęła decyzję o kupnie działki w miejscowości B. w celu budowy sali weselnej. W 2018 r. E. C. uzyskała zezwolenie na budowę, a w 2019 r. rozpoczęto pierwsze prace konstrukcyjne ( decyzja z 15 czerwca 2018 r. i fotografie, k. 5-7 akt ZUS oraz zeznania odwołującej E. C., k. 56-57 a. s.).

W marcu 2020 r. E. C. zachorowała na C.-19, co w czerwcu 2020 r. dało powikłania w postaci zaburzeń rytmu serca. Ze względu na nagromadzenie obowiązków związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, domu i budową sali weselnej, latem 2020 r. odwołująca uzgodniła z mężem i synem, że pomogą jej w pracy poprzez przejęcie czynności związanych z budową sali weselnej ( konsultacja lekarska, akta ZUS oraz zeznania zainteresowanego J. C. i odwołującej E. C., k. 54 i 56-57 a. s.).

1 czerwca 2020 r. E. C. zawarła umowę zlecenia na czas nieokreślony z lekarzem przeprowadzającym badania profilaktyczne B. A.. Przedmiotem umowy było odpłatne sprawowanie profilaktycznej opieki nad pracownikami poprzez wykonywanie przez zleceniobiorcę wstępnych, kontrolnych i okresowych badań lekarskich w celu ustalenia zdolności pracownika do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku, o którym mowa w art. 229 § 1 i § 2 k.p. i ustawie z 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy. Umowa określała sposób i miejsce wykonywania przedmiotowych badań ( umowa zlecenie z 1 czerwca 2020 r., k. 67 a. s.).

W okresie od 1 do 2 czerwca 2020 r. odwołująca ukończyła okresowe szkolenie dla pracodawców i osób kierujących pracownikami w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy ( zaświadczenie z 6 czerwca 2020 r., k. 68 a. s.).

Decyzją z 28 września 2020 r. zatwierdzono projekt odwołującej dotyczący pozwolenia na zmianę sposobu użytkowania budynku usługowo-handlowego na pensjonat agroturystyczny wraz z jego rozbudową, nadbudową i przebudową z urządzeniami technicznymi dającymi możliwość temu obiektowi zgodnie z jego przeznaczeniem w zabudowie usługowej na działce numer (...) w miejscowości B. w części dotyczącej projektu budowlanego oraz projektu zagospodarowania działki ( decyzja z 28 września 2020 r.., k. 3 akt ZUS).

Decyzją z 19 stycznia 2021 r. firma odwołującej otrzymała wypłatę z (...) Funduszu (...) w kwocie 108 000 zł ( decyzja z 19 stycznia 2021 r., k. 32 a. s.).

W stosunku do K. W. (2) sąd ustalił, że:

20 lipca 2020 r. E. C. zawarła z K. W. (2) umowę o pracę na okres próbny od 20 lipca 2020 r. do 15 września 2020 r. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku sprzedawca, magazynier oraz osoba sprzątająca z wynagrodzeniem w wysokości 2600 zł brutto miesięcznie. Tego samego dnia ubezpieczona zwróciła się do odwołującej z prośbą o wypłatę przysługującego jej wynagrodzenia do rąk własnych oraz o ustalenie równoważnego rozkładu czasu pracy ( umowa z 20 lipca 2020 r. i wnioski z 20 lipca 2020 r., k. 3, 9 i 57 akt ZUS).

20 i 21 lipca 2020 r. odwołująca przeprowadziła z ubezpieczoną instruktaż stanowiskowy. Po przeprowadzeniu sprawdzianu wiedzy i umiejętności z zakresu wykonywania pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy K. W. (2) została dopuszczona do wykonywania pracy na stanowisku pomoc sprzedawcy/sprzątaczka ( karta szkolenia wstępnego w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, k. 14-15 akt ZUS).

23 lipca 2020 r. ubezpieczona została uznana za zdolną do wykonywania pracy na stanowisku sprzedawca, magazynier, osoba sprzątająca ( orzeczenie lekarskie z 23 lipca 2020 r., k. 63 a. s.).

Strony zawartej umowy o pracę postanowiły, że w okresie od 1 sierpnia 2020 r. do 31 sierpnia 2020 r. zainteresowana będzie pracować w wymiarze 1/4 etatu ( aneksy do umowy o pracę z 1 sierpnia 2020 r. i 1 września 2020 r., k. 4 i 5 akt ZUS).

15 września 2020 r. odwołująca przedłużyła z zainteresowaną umowę na czas określony do 31 grudnia 2020 r. ( umowa o pracę z 15 września 2020 r., k. 6 akt ZUS).

W okresie od 1 października 2020 r. do 31 grudnia 2020 r. ubezpieczona została zobowiązana do wykonywania obowiązków pracowniczych w wymiarze 3/4 etatu ( aneks do umowy o pracę z 1 października 2020 r., k. 8 akt ZUS).

Strony nawiązanego stosunku pracy zawarły kolejną umowę, na mocy której płatnik składek zatrudnił zainteresowaną od 1 stycznia 2021 r. na czas nieokreślony z wynagrodzeniem 2.800 złotych brutto ponownie w pełnym wymiarze czasu pracy ( umowa o pracę z 31 grudnia 2020 r., akta ZUS).

30 listopada 2020 r. odwołująca dokonała zgłoszenia zainteresowanej do ubezpieczeń społecznych z tytułu umowy o pracę od 15 września 2020 r., po czym 31 grudnia 2020 r. płatnik składek wyrejestrował ją z datą zgłoszenia i tego samego dnia przekazał dokument zgłoszeniowy od 20 lipca 2020 r. ( fakty bezsporne).

Jednocześnie zainteresowana była zatrudniona na stacji (...), gdzie była zatrudniona na umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu. Stosunek pracy realizowała w godzinach 06:00-18:00 albo 18:00-06:00 ( zeznania zainteresowanej K. W. (2), k. 82-83 a. s.).

Strony umowy postanowiły, ze do zakresu obowiązków ubezpieczonej w firmie odwołującej będzie należeć sprzedaż towaru, sporządzanie okresowych spisów z natury, zamawianie towaru, odbiór dokumentów zakupowych oraz dbanie o ład i porządek ( zakres obowiązków z 20 lipca 2020 r., k. 10-11 akt ZUS).

Faktycznie zainteresowana zajmowała się sprzątaniem terenu mieszczącego się wokół sali w B. oraz w S.. W ramach pełnienia obowiązków ubezpieczona myła lady, szyby, płytki po fugowaniu, okna oraz podłogę. Dodatkowo zamiatała, sprzątała, zbierała styropian czy grabiła liście ( zeznania świadków P. W. (1) i R. P. oraz zainteresowanej K. W. (2) i odwołującej E. C., k. 82-83 a. s.).

Zainteresowana świadczyła czynności na rzecz firmy odwołującej w różnych przedziałach czasowych ( grafiki pracy, k. 3-10 akt ZUS).

W ramach wykonywanych czynności K. W. (2) odbierała w imieniu firmy wystawione faktury VAT. Pierwszą z nich odebrała 28 lipca 2020 r. ( faktury, k. 33-36 akt ZUS).

Zainteresowana wspólnie z odwołującą 31 grudnia 2020 r. dokonała spisu natury aktualnego na ten dzień ( arkusz spisu natury, k. 37-40 akt ZUS).

K. W. (2) widniała na liście płac płatnika składek począwszy od 20 lipca 2020 r. ( szczegółowe listy płac, k. 16-22 akt ZUS).

Odwołująca opłacała należne podatki Urzędowi Skarbowemu ( przelewy podatkowe, k 19-24 akt ZUS).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. zawiadomił K. W. (2) i E. C. na podstawie art. 61 § 1 i § 4 k.p.a. w związku z art. 123 ustawy z 13 października 1998 r. o wszczęciu postępowania z urzędu w sprawie ustalenia prawidłowości zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ustalenia podstaw wymiaru składek na te ubezpieczenia od 20 lipca 2020 r. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę zawartej z płatnikiem składek ( zawiadomienie z 4 marca 2021 r., k. nienumerowane akt ZUS).

Po zakończeniu postępowania organ rentowy wydał decyzję z 30 kwietnia 2021 r., nr: (...) na podstawie art. 83 ust. 1, art. 68 ust. 1 pkt 1a i 1c, art. 6 ust. 1, art 13 ust. 1 i art. 36 ust. 2 i 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 58 § 1 i § 2 k.c. w związku z art. 21a ust. 1 ustawy z 4 lipca 2019 r. o systemie instytucji rozwoju w związku z przepisami ustawy z 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa (...)2. ZUS stwierdził, że K. W. (2), jako pracownik u płatnika składek E. C., nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 20 lipca 2020 r. Organ rentowy wskazał, że umowa o pracę z 20 lipca 2020 r. została zawarta jako czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mającą na celu obejście prawa, a także jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, jest nieważna. W jego ocenie motywem wstecznego zgłoszenia pracownika do ZUS była chęć osiągnięcia przez płatnika składek subwencji z (...) Funduszu (...) poprzez obejście prawa i dokonanie niezakazanej formalnie czynności prawnej sprzecznej z zasadami współżycia społecznego poprzez wsteczne zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych. Postępowanie płatnika składek było celowe i zmierzało do spełnienia warunków uzależniających otrzymanie subwencji z (...) Funduszu (...). ZUS podniósł, że nie uzyskał wiarygodnych wyjaśnień dotyczących zgłoszenia zainteresowanej do ubezpieczeń społecznych po upływie ustawowego terminu. Jego zdaniem przekazane dokumenty nie są wystarczające do uznania, że K. W. (2) faktycznie świadczyła pracę, ponieważ złożyła ona swój podpis jedynie w celu uwiarygodnienia wykonywania obowiązków pracowniczych. W odniesieniu do zeznań świadka D. S. zaznaczono, że nie wskazał on okresu w jakim ubezpieczona wykonywała pracę oraz dokumentów potwierdzających jego współpracę z K. W. (2). Dodatkowo organ rentowy podał, że świadek jest synem płatnika składek, co ma negatywny wpływ na wartość dowodową złożonych przez niego zeznań ( decyzja z 30 kwietnia 2021 r., k. nienumerowane akt ZUS).

W stosunku do J. C. sąd ustalił, że:

15 maja 2007 r. J. C. ukończył szkolenie zorganizowane przez Zakład (...) w W. Oddział w R. o tematyce ,,(...) ( certyfikat z 15 maja 2007 r., k. 24 akt ZUS).

18 grudnia 2010 r. zainteresowany otrzymał certyfikat ukończenia kursu doskonalenia techniki jazdy dla kierowców samochodów ciężarowych ( certyfikat z 18 grudnia 2010 r., k. 17 akt ZUS).

15 września 2020 r. E. C. zawarła z J. C. umowę zlecenie na okres od 15 września 2020 r. do 31 grudnia 2020 r. z wynagrodzeniem w wysokości 17 zł brutto za godzinę. Zleceniobiorca zobowiązał się do wykonywania usług związanych z kierowaniem samochodami marki R. (...) i H. oraz odbioru i zakupu towarów. Tego samego dnia ubezpieczony zwrócił się do odwołującej z prośbą o wypłatę przysługującego mu wynagrodzenia do rąk własnych ( umowa z 15 września 2020 r. i wniosek z 15 września 2020 r., k. 4-6 akt ZUS).

15 i 16 września 2020 r. odwołująca przeprowadziła z ubezpieczonym instruktaż stanowiskowy. Po przeprowadzeniu sprawdzianu wiedzy i umiejętności z zakresu wykonywania pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy J. C. został dopuszczony do wykonywania pracy na stanowisku kierowca ( karta szkolenia wstępnego w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, k. 14-15 akt ZUS).

31 grudnia 2020 r. strony zawarły kolejną umowę zlecenia obowiązującą w okresie od 1 stycznia 2021 r. do 31 marca 2021 r. Jedynie wysokość wynagrodzenia zleceniobiorcy uległa modyfikacji i została ustalona na 18,30 zł brutto za godzinę ( umowa zlecenie z 31 grudnia 2020 r., k. 7-8 akt ZUS).

Zainteresowany równocześnie był zatrudniony w Narodowym Banku Polskim w W., w którym pracował od poniedziałku do piątku w godzinach 7-17 ( protokół zeznań zainteresowanego z 25 marca 2021 r., k. 1 akt ZUS oraz zeznania odwołującej E. C., k. 56-57 a. s.).

J. C. pomagał odwołującej przy budowie. Zajmował się dowozem niewielkiej ilości towaru ze S. z uwagi na jego zabezpieczenie przed kradzieżą lub warunkami atmosferycznymi. Zainteresowany wykonywał opisane czynności w soboty i w niedzielę oraz podczas korzystania z urlopu wypoczynkowego udzielonego przez jego pracodawcę ( zeznania świadków P. W. (2), R. P., zeznania zainteresowanych J. C. i K. W. (2) oraz zeznania odwołującej E. C., k. 54-57 a. s.).

Firma P. H. U. (...) użyczyła zainteresowanemu 20 września 2020 r. sprzętu budowlanego w postaci wózka widłowego w celu wykonywania czynności na placu budowy w B. ( oświadczenie z 20 września 2020 r., k. 23 akta ZUS).

Według ewidencji prowadzonej przez odwołującą, zainteresowany wykonywał umowę zlecenie przez kilka dni w ciągu miesiąca, co dawało łącznie 15 godzin we wrześniu 2020 r., 20 godzin w październiku 2020 r., 114,5 godziny w listopadzie 2020 r., 58 godzin w grudniu 2020 r., 76,5 godziny w styczniu 2021 r. oraz 10 godzin w lutym 2021 r. ( ewidencja godzin, k. 2-7 akt ZUS).

Podczas zapłaty za tankowanie paliwa do samochodu przez zainteresowanego stacja paliw wystawiała faktury opatrzone podpisem J. C. na firmę odwołującej ( faktury, k. 25-26 akt ZUS).

J. C. widniał na liście płac płatnika składek począwszy od 15 września 2020 r. ( szczegółowe listy płac, k. 9-13 akt ZUS).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. zawiadomił J. C. i E. C. o wszczęciu postępowania na podstawie art. 61 § 1 i § 4 k.p.a. w związku z art. 123 ustawy z 13 października 1998 r. o wszczęciu postępowania z urzędu w sprawie ustalenia prawidłowości zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ustalenia podstaw wymiaru składek na te ubezpieczenia od 15 września 2020 r. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy zlecenie zawartej z płatnikiem składek ( zawiadomienie z 4 marca 2021 r., k. nienumerowane akt ZUS).

Po zakończeniu postępowania organ rentowy wydał decyzję z 30 kwietnia 2021 r., nr: (...) na podstawie art. 83 ust. 1, art. 68 ust. 1 pkt 1a i 1c, art. 6 ust. 2, art 13 ust. 4 i art. 36 ust. 2 i 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 58 § 1 i § 2 k.c. w związku z art. 21a ust. 1 ustawy z 4 lipca 2019 r. o systemie instytucji rozwoju w związku z przepisami ustawy z 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa (...)2. ZUS stwierdził, że J. C., jako osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia u płatnika składek E. C., nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu oraz dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym od 15 września 2020 r. Organ rentowy wskazał, że umowa zlecenie z 15 września 2020 r. została zawarta jako czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mającą na celu obejście prawa, a także jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, i jako taka jest nieważna. W jego ocenie motywem wstecznego zgłoszenia pracownika do ZUS była chęć osiągnięcia przez płatnika składek subwencji z (...) Funduszu (...) poprzez obejście prawa i dokonanie niezakazanej formalnie czynności prawnej sprzecznej z zasadami współżycia społecznego poprzez wsteczne zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych. Postępowanie płatnika składek było celowe i zmierzało do spełnienia warunków uzależniających otrzymanie subwencji z (...) Funduszu (...). ZUS podniósł, że nie uzyskał wiarygodnych wyjaśnień dotyczących zgłoszenia zainteresowanej do ubezpieczeń społecznych po upływie ustawowego terminu. Jego zdaniem, przekazane dokumenty w postaci faktur opatrzonych podpisem zainteresowanego oraz oświadczenie o użyczeniu mu wózka widłowego przez firmę P. H. U. (...) nie są wystarczające do uznania, aby realizował on umowę zlecenie. Organ rentowy uznał, że zainteresowany złożył na fakturach swój podpis jedynie w celu uwiarygodnienia faktu wykonywania umowy zlecenie ( decyzja z 30 kwietnia 2021 r., k. nienumerowane akt ZUS).

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o wymienione dokumenty oraz na podstawie zeznań świadków R. P. i P. W. (1), odwołującej E. C. oraz ubezpieczonych J. C. i K. W. (2)

Dokumenty w zakresie, w jakim potwierdzają wynikające z nich okoliczności, zostały ocenione jako wiarygodne, tym bardziej że ich treść koresponduje z tym na co wskazują osobowe środki dowodowe. Sąd dał wiarę zeznaniom przesłuchanych świadków, którzy w sposób przekonujący i spójny przedstawili okoliczności dotyczące wykonywania obowiązków przez ubezpieczonych. Oceniając zeznania świadków sąd miał na względzie, że świadkowie w ramach prowadzonych przez siebie działalności gospodarczej wykonywali prace wykończeniowe w sali weselnej budowanej przez firmę (...), gdzie regularnie widywali zainteresowanych. Jako wiarygodne sąd ocenił również zeznania odwołującej i ubezpieczonych. E. C. przedstawiła okoliczności, które doprowadziły do zawarcia umowy o pracę i umowy zlecenie z zainteresowanymi, którzy potwierdzili, że świadczyli oni czynności zgodnie z założonymi postanowieniami.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie E. C. w części dotyczącej objęcia ubezpieczeniami społecznymi K. W. (2) zasługiwało na uwzględnienie, zaś w pozostałym zakresie - w odniesieniu do J. C. podlegało oddaleniu.

Przystępując do oceny prawnej przedmiotu sporu, na wstępie wskazać należy, że dokonywana przez organ rentowy kontrola zgłoszeń do ubezpieczenia oraz prawidłowości i rzetelności obliczenia składki oznacza przyznanie Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych kompetencji do badania samego tytułu ubezpieczenia wynikającego z zawarcia umowy o pracę, a zatem badania również ważności takiej umowy ( por. postanowienia Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 10 stycznia 2013 r., III AUa 1039/12 oraz z 25 września 2012 r., III AUa 398/12).

W pierwszej kolejności za sporne w rozpatrywanej sprawie należało uznać, czy K. W. (2) od 20 lipca 2020 r. realizowała umowę o pracę u płatnika składek Przedsiębiorstwo Handlowe (...) oraz, czy z tego tytułu powinna podlegać obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym. Aby tę kwestię rozstrzygnąć należy dokonać szczegółowej wykładni przepisów ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych ( Dz. U. z 2020 r., poz. 266 z późn. zm.) zwanej dalej ,,ustawą systemową” . Art. 6 ust. 1 pkt 1 tej ustawy stanowi, że obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów. W myśl art. 13 pkt 1 ustawy systemowej następuje to od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania. O tym jednak, czy dany stosunek prawny łączący dwa podmioty może być uznany za stosunek pracy, rozstrzygają przepisy prawa pracy. Stosownie do treści definicji zawartej w art. 2 kodeksu pracy pracownikiem jest osoba zatrudniona między innymi na podstawie umowy o pracę. Użyty w powyższym przepisie zwrot „zatrudniona” oznacza istnienie między pracownikiem a pracodawcą szczególnej więzi prawnej o charakterze zobowiązaniowym, tj. stosunku pracy. Istotą tego stosunku jest – w świetle art. 22 § 1 k.p. – uzewnętrznienie woli umawiających się stron, z których jedna deklaruje chęć wykonywania pracy określonego rodzaju w warunkach podporządkowania pracodawcy, natomiast druga - stworzenia stanowiska pracy i zapewnienia świadczenia pracy za wynagrodzeniem. Celem i zamiarem stron umowy o pracę winna być każdorazowo faktyczna realizacja treści stosunku pracy, przy czym oba te elementy wyznaczają: ze strony pracodawcy – realna potrzeba ekonomiczna i umiejętności pracownika, zaś ze strony pracownika - ekwiwalentność wynagrodzenia uzyskanego za pracę.

Dla stwierdzenia czy zaistniały podstawy do objęcia ubezpieczeniem społecznym, w świetle powołanych przepisów, wymagane jest ustalenie czy zatrudnienie miało charakter rzeczywisty i polegało na wykonywaniu pracy określonego rodzaju, na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, czyli w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p. W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się, że przy ocenie istnienia tytułu do ubezpieczenia społecznego nacisk kładzie się na ustalenie faktycznego wykonywania umowy czy działalności ( wyroki Sądu Najwyższego: z 26 lutego 2013 r., I UK 472/12, z 24 sierpnia 2010 r. I UK 74/10, z 13 listopada 2008 r., II UK 94/08, postanowienie Sądu Najwyższego z 18 października 2011 r., III UK 43/11). Nie wystarczy zatem zawarcie samej umowy, lecz konieczne jest rozpoczęcie jej wykonywania. Umowa taka powinna mieć, przynajmniej w zamiarze, realne znaczenie gospodarcze, w innym bowiem przypadku można by mówić jedynie o relacji grzecznościowej, a nie stosunku prawnym.

W rozpoznawanej sprawie organ rentowy argumentował, że zawarcie przez ubezpieczoną z płatnikiem składek umowy o pracę miało na celu spełnienie wymagań koniecznych dla uzyskania subwencji z (...) Funduszu (...) i nie udowodniono, że umowa o pracę była faktycznie przez nią wykonywana. O powyższym, w ocenie organu rentowego, świadczył fakt spóźnionego dokonania zgłoszenia zainteresowanego do ubezpieczeń społecznych, jak również drugiego pracownika i zleceniobiorcy u płatnika składek. Sąd zważył, że dla ustalenia, czy K. W. (2) podlegała ubezpieczeniom społecznym jako pracownik E. C., okoliczności dotyczące zatrudnienia i zgłoszenia do ZUS pozostałych pracowników czy zleceniobiorców przez płatnika składek są nieistotne. Kluczowe bowiem jest, jak już wskazano, ustalenie, czy strony wykonywały zawartą umowę o pracę. W ocenie sądu kwestia zatrudnienia zainteresowanej od 20 lipca 2020 r. nie przesądzała o spełnianiu przez płatnika warunków przyznania pomocy z (...) Funduszu (...), a jedynie o wysokości przyznanej subwencji.

W toku niniejszego postępowania wykazano, że K. W. (2) realizowała stosunek pracy z E. C.. Ubezpieczona wykonywała zadania związane ze sprzątaniem budynku sali weselnej, budowanej w miejscowości B. pomieszczenia znajdującego się w miejscowości S.. Ubezpieczona była regularnie widywana na budowie przez wykonawców robót budowlanych, tj. P. W. (1), który w ramach swojej działalności gospodarczej zajmował się wykonaniem elewacji budynku oraz R. P., odpowiedzialnego za wykonanie instalacji do wentylacji pomieszczeń kuchennych i klimatyzacji w budynku. Dodatkowo wspólnie z odwołującą wykonała spis z natury oraz odebrała w imieniu spółki kilka faktur. Należy więc uznać, że świadkowie potwierdzili, że K. W. (2) faktycznie realizowała wszystkie obowiązki narzucone przez jej pracodawcę, a wynikające z nawiązanego stosunku pracy.

Dodatkowo czynności podejmowane przez płatnika składek przed nawiązaniem stosunku pracy z K. W. (2) świadczą o jej zaplanowanym działaniu w tym zakresie. 1 czerwca 2020 r. E. C. zawarła umowę zlecenia na czas nieokreślony z lekarzem przeprowadzającym badania profilaktyczne B. A.., zaś w okresie od 1 do 2 czerwca 2020 r. ukończyła okresowe szkolenie dla pracodawców i osób kierujących pracownikami w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

ZUS w treści zaskarżonej decyzji podnosił również, że płatnik składek zgłosił zainteresowaną z tytułu nawiązanego stosunku pracy do ubezpieczeń społecznych z naruszeniem 7-dniowego terminu. Niewątpliwie fakt zgłoszenia pracownika do ubezpieczeń społecznych z przekroczeniem terminu jest naruszeniem obowiązków płatnika składek stanowiącym wykroczenie przeciwko przepisom ustawy. W konsekwencji płatnik ponosi z tego tytułu odpowiedzialność. Natomiast fakt ten w żadnej mierze nie wpływa negatywnie na podleganie z mocy prawa ubezpieczeniom społecznym przez pracownika, który pracę podjął i wykonywał, co zostało też ustalone na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 10 maja 2016 r., sygn. akt III AUa 1467/15).

W świetle poczynionych ustaleń sąd zważył, że K. W. (2) wykonywała pracę dla płatnika składek i w związku z tym podlegała ubezpieczeniom społecznym. Mając na uwadze powyższe, sąd zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że objął zainteresowaną obowiązkowo ubezpieczeniami społecznymi: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 20 lipca 2020 r. oraz na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł, jak w punkcie I wyroku.

Jednocześnie należało rozważyć czy J. C., jako osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia u płatnika składek E. C., podlega obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu oraz dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym od 15 września 2020 r.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi dalej „zleceniobiorcami", oraz osobami z nimi współpracującymi, z zastrzeżeniem ust. 4.

Ponadto w myśl art. 11 ust. 2 ustawy osoby wykonujące pracę nakładczą oraz zleceniobiorcy podlegają ubezpieczeniu od dnia oznaczonego w umowie, jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy.

J. C. 15 września 2020 r. zawarł z płatnikiem składek umowę zlecenia. Zgodnie bowiem z art. 734 § 1 k.c. przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Wykonanie określonej czynności (szeregu powtarzających się czynności), bez względu na to, jaki rezultat czynność ta przyniesie, jest cechą charakterystyczną tak dla umów zlecenia (gdy chodzi o czynności prawne - art. 734 § 1 k.c.), jak i dla umów o świadczenie usług nieuregulowanych innymi przepisami (gdy chodzi o czynności faktyczne - art. 750 k.c.). Przyjmujący zamówienie w umowie zlecenia (umowie o świadczenie usług) nie bierze więc na siebie ryzyka pomyślnego wyniku spełnianej czynności. Jego odpowiedzialność za właściwe wykonanie umowy oparta jest na zasadzie starannego działania ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 23 czerwca 2015 r., sygn. akt III AUa 833/14)

Powołane wyżej przepisy, jak i orzecznictwo wskazuje jednoznacznie na cechy charakterystyczne dla umów zlecenia. Zleceniobiorca ma za zadanie wykonywać swoje obowiązki na zasadzie starannego działania i nie jest osobą odpowiedzialną za końcowy wynik jego pracy. Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowego postępowania, przede wszystkim sąd zważył, że na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego niewątpliwie można było ustalić zakres prac, wykonywanych przez zainteresowanego w ramach zawartej umowy zlecenie w spornym okresie czasu. Płatnik składek, jak również przesłuchani w sprawie świadkowie, w sposób spójny, wiarygodny i zbieżny ze zgromadzonym materiałem dowodowym w niniejszej sprawie wskazywali na zakres zleconych mu prac, który miał obowiązek realizować.

J. C. oferował swoją pomoc odwołującej. Zainteresowany przywoził materiały, które służyły budowie sali weselnej w miejscowości B.. Zainteresowany wykonywał opisane czynności w soboty i w niedzielę oraz podczas korzystania z urlopu wypoczynkowego udzielonego przez jego pracodawcę. W rozpatrywanej istotne jest, że ubezpieczony pomagał płatnikowi składek już w okresie letnim, kiedy strony nie łączyła żadna umowa cywilnoprawna. Z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, że w marcu 2020 r. E. C. zachorowała na C.-19. Wskutek powyższego w czerwcu 2020 r. cierpiała na zaburzenia rytmu serca. To doprowadziło do podjęcia przez nią decyzji, aby skorzystać z pomocy innych osób przy budowie sali weselnej. W związku z tym nawiązała stosunek pracy m.in. z K. W. (2), która od 20 lipca 2020 r. wykonywała obowiązki w ramach zawartych z płatnikiem składek umów o pracę. Z przeprowadzonych dowodów wynika jednocześnie, że J. C. pomagał odwołującej przy prowadzeniu firmy już w okresie letnim, a wówczas strony nie zdecydowały się na nawiązanie umowy cywilnoprawnej, chociaż budowa sali weselnej była realizowana.

Przechodząc do oceny prawnej działania płatnika składek należy przytoczyć treść dwóch przepisów. Zgodnie z art. 58 § 1 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Na podstawie art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. Przepisy art. 83 § 1 i 58 § 1 k.c. stanowią odrębne, samodzielne i wykluczające się wzajemnie podstawy nieważności czynności prawnej. Czynność zmierzająca do obejścia prawa nie może być jednocześnie czynnością pozorną z tego choćby względu, że pierwsza zostaje rzeczywiście dokonana, druga zaś jest jedynie symulowana. Nie jest więc możliwe obejście prawa poprzez dokonanie czynności prawnej pozornej ( wyrok Sądu Najwyższego z 29 maja 2013 r., I UK 649/12; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 9 maja 2013 r., III AUa 1253/12, Legalis; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 12 marca 2020 r., III AUa 302/19, Legalis).

Należy podkreślić, że o zawarciu umowy mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana ( wyrok Sądu Najwyższego z 11 stycznia 2006 r., sygn. akt II UK 51/05, OSNP 2006/23-24/36). Ustawodawca polski wyraźnie zastrzegł, że nieważna jest także czynność prawna mająca na celu obejście ustawy. Sens tego zwrotu nie jest jasny (zob. W. Wąsowicz, Obejście; T. Stawecki, Obejście). Dominuje pogląd, że chodzi o czynności, które nie są wprost zakazane i ich treść nie zawiera elementów sprzecznych z ustawą, ale zmierzają do osiągnięcia skutków prawnie zakazanych. Wydaje się, że przy przyjęciu, że także cel czynności prawnej podlega ocenie co do zgodności z ustawą, kryterium „obejścia ustawy" traci samodzielne znaczenie, gdyż czynności zmierzające do obejścia ustawy są z definicji sprzeczne z ustawą. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 14 października 2016 r. ( I CSK 648/15, Legalis ), zakwalifikowanie czynności jako zmierzającej do obejścia ustawy wymaga wyjaśnienia i ustalenia, jakie przepisy prawa strony miałyby obejść przez dokonanie czynności i czy miały taki zamiar. W uproszczeniu obejście prawa to zachowanie podmiotu prawa, który natrafiając na prawny zakaz, dokonuje innej, niezakazanej (formalnie) czynności prawnej wywołującej skutki podobne do zachowania zakazanego ( wyrok Sądu Najwyższego z 9 sierpnia 2005 r., III UK 89/05 , OSNAPiUS 2006, Nr 11–12, poz. 192). Oznacza to, że czynność mająca na celu obejście ustawy nie zawiera elementów wprost sprzecznych z ustawą, ale jej skutki naruszają zakazy lub nakazy ustawowe ( wyrok Sądu Najwyższego z 23 lutego 2006 r., (...) CSK 101/05 , Legalis ).

Sąd zważył, że celem czynności prawnej jest wykreowanie, zmiana lub zakończenie stosunku prawnego, czyli stworzenie nowych albo zmiana praw i obowiązków dla podmiotów prawa cywilnego. Pod pojęciem celu czynności prawnej rozumieć należy stan prawny, jaki powstanie po dokonaniu czynności, czyli prawa i obowiązki dla podmiotów prawa cywilnego, jakie wykreować ma czynność prawna w postaci tzw. dalszego skutku czynności. Niewątpliwie w rozpatrywanej sprawie została dokonana czynność prawna mająca na celu obejście prawa. Analiza akt sprawy w sposób jednoznaczny wykazała, że zawarcie umowy zlecenie z J. C. na przywożenie materiałów na realizację budowy sali weselnej służyć miało obejściu obowiązujących przepisów prawa. W ocenie sądu, gdyby od początku celem ubezpieczonego byłoby nawiązanie umowy cywilno-prawnej z płatnikiem, to z pewnością uregulowałaby to w czerwcu lub w lipcu, kiedy przywoził materiały na budowę. W tych okolicznościach sąd uznał, że celem stron było jedynie umożliwienie uzyskania przez płatnika składek wyższej dotacji z (...) Funduszu (...), który uzależniał przyznanie odpowiedniej sumy pieniężnej m.in. od liczby osób zatrudnionych w ramach umów cywilno-prawnych u danego przedsiębiorcy. W ocenie sądu, strony nie przedstawiły żadnych wiarygodnych dowodów świadczących o realnej potrzebie gospodarczej zatrudnienia ubezpieczonego w połowie września 2020 r. Tymczasem bezumownie pomagał on odwołującej przy prowadzeniu działalności gospodarczej przy dowożeniu materiałów na budowę w weekendy lub w czasie urlopu wypoczynkowego u swojego pracodawcy. Zdaniem sądu, sytuacja ta zasadniczo nie zmieniłaby się, gdyby nie warunki subwencji udzielanej przez (...) Fundusz (...) i zamiar odwołującej uzyskania jej w jak najwyższej wysokości. Te czynniki wskazują, że umowa zlecenia została zawarta w celu obejścia prawa, co skutkowało prawidłowym wyłączeniem zainteresowanego z ubezpieczeń społecznych przez organ rentowy.

Z uwagi na powyższe okoliczności sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł, jak w punkcie III wyroku.

O kosztach procesu sąd orzekł w pkt II i IV wyroku, na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie ( Dz. U. z 2015 r., poz. 1800). W sprawie dotyczącej K. W. (2) koszty zastępstwa procesowego w kwocie 180 zł poniósł organ rentowy, zaś w przypadku J. C. – płatnik składek.