Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 września 2021 r.

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Przemysław Majkowski

Protokolant : Agnieszka Sobolczyk

po rozpoznaniu w dniu 16 września 2021 r. w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa K. S.

przeciwko (...) SA V. (...) z siedzibą w W.

o zadośćuczynienie

1.  zasądza od pozwanego (...) SA V. (...) z siedzibą w W. na rzecz powoda K. S. kwotę 60.000,00 ( sześćdziesiąt tysięcy ) zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 10 lipca 2020 r. do dnia zapłaty,

2.  w pozostałym zakresie powództwo oddala,

3.  zasądza od pozwanego (...) SA V. (...) z siedzibą w W. na rzecz powoda K. S. kwotę 4.067,00 ( cztery tysiące sześćdziesiąt siedem ) zł tytułem zwrotu części kosztów procesu,

4.  zasądza od powoda K. S. na rzecz pozwanego (...) SA V. (...) z siedzibą w W. kwotę 1.367,00 ( jeden tysiąc trzysta sześćdziesiąt siedem ) zł tytułem zwrotu części kosztów procesu,

5.  nakazuje pobrać od pozwanego (...) SA V. (...) z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu kwotę 2.250,00 ( dwa tysiące dwieście pięćdziesiąt ) zł tytułem obciążającej go części opłaty sądowej od uiszczenia, której powód był zwolniony.

Sygn. akt I C 396/20

UZASADNIENIE

Pełnomocnik powoda K. S. wniósł do Sądu Okręgowego w Sieradzu o zasądzenie od pozwanego (...) S.A. V. (...) kwoty 80.000,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 10.07.2020 r. do dnia zapłaty, zgodnie z art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. a także o zasądzenie kosztów procesu.

Pozwana spółka nie uznała powództwa i wniosła o jego oddalenie w całości oraz
o zasądzenie na jej rzecz od powoda kosztów procesu.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

W dniu 16 października 1999 r. w miejscowości O., gm. S., D. S. (1) nieumyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym w ten sposób, że kierując samochodem ciężarowym marki L. o nr rej. (...) popełnił błąd w technice i taktyce jazdy, zjeżdżając na pas jezdni przeznaczony do ruchu w przeciwnym kierunku wskutek czego potrącił prawidłowo jadącą rowerem D. S. (2), która doznała obrażeń ciała skutkujących jej zgonem.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Radomsku z dnia 8 marca 2000 r. w sprawie o sygn. akt II K 56/00 sprawca zdarzenia został uznany za winnego dokonania czynu zarzucanego mu aktem oskarżenia i skazany za to z mocy art. 177 § 2 kk na karę 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania orzeczonej kary na okres próby wynoszący 4 lata.

Posiadacz pojazdu, którym kierował sprawca zdarzenia, w dacie wypadku korzystał z ochrony ubezpieczeniowej w zakresie obowiązującego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, na podstawie umowy ubezpieczenia zawartej z (...) S.A., którego następcą prawnym jest (...) S.A. V. (...).

(bezsporne)

Pismem z dnia 04 czerwca 2020 r. powód reprezentowany przez pełnomocnika zgłosił stronie pozwanej roszczenie w kwocie 80.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę pozostającą w związku ze śmiercią matki – D. S. (2). Decyzją z dnia 15 lipca 2020 r. pozwany odmówił wypłaty zadośćuczynienia na rzecz powoda, powołując się na ugodę sądową zawartą dnia 28 września 2004 r. w toku sprawy o sygn. akt I C 71/04 toczącej się przed Sądem Okręgowym w Sieradzu. Na mocy tej ugody pozwany zobowiązał się zapłacić powodowi K. S. kwotę 13.000,00 zł tytułem uzupełnienia odszkodowania z tytułu pogorszenia jego sytuacji życiowej na skutek śmierci matki D. S. (2) (pkt 1. ugody). Strony nadto, oświadczyły, że wysokość odszkodowania należnego powodowi z tytułu pogorszenia się jego sytuacji życiowej po śmierci matki zamknęła się kwotą 28.000,00 zł. W punkcie 5 rzeczonej ugody powód oświadczył, że ugoda ta wyczerpuje wszelkie jego roszczenia związane z odszkodowaniem z tytułu pogorszenia sytuacji życiowej po śmierci matki oraz z tytułu renty z art. 446 § 2 k.c. oraz, iż powód zrzeka się dalszych roszczeń w wyżej wymienionym zakresie.

(pismo k. 14, decyzja k. 17, ugoda sądowa znajdująca się w aktach I C 71/04 Sądu Okręgowego w Sieradzu k. 263)

W chwili śmierci D. S. (2) powód miał 14 lat i mieszkał wraz z matką i resztą rodziny we wsi B.. Powód miał jeszcze dwie młodsze siostry. D. S. (2) nie tylko utrzymywała finansowo rodzinę pracując jako robotnik fizyczny w zakładzie przetwórczym, ale również była jej podporą duchową całej rodziny – stanowiła oparcie dla powoda. Ojciec powoda nałogowo pił alkohol i był agresywny wobec matki i dzieci. Po śmierci matki powód mieszkał początkowo z babcią a następnie u ciotki, która była siostrą matki. Osoba ta stanowiła rodzinę zastępczą dla powoda i jego sióstr – ojciec powoda był pozbawiony praw rodzicielskich wobec niego i jego sióstr. Gdy powód skończył 18 lat, wyprowadził się od ciotki, gdyż chciał się usamodzielnić i zamieszkał ze swoją dziewczyną u swojego ojca, który był po odwyku i nie spożywał alkoholu.

Powód miał bardzo dobre relacje z matką, opowiada swoim dzieciom o ich babci, kultywuje pamięć o matce, odwiedza grób matki raz w tygodniu, po jej śmierci chodził również na msze w jej intencji. Powód pomagał matce w opiece nad młodszym rodzeństwem, bronił matki przed agresją ojca. Przed śmiercią matki powód był wesołym chłopcem, jednak po śmierci matki stał się osobą zamkniętą. K. S. przeżywał śmierć matki, płakał gdy się o niej mówiło. Nagrobek na grobie matki został postawiony przez ojca powoda.

(zeznania powoda z 18 marca 2021 r., nagr. 00:03:33-00:20:02 k. 170-170v i z dnia 29 kwietnia 2021 r., nagr. 00:38:21-00:51:47 k. 173-173v, zeznania świadka B. K. z 29 kwietnia 2021 r., nagr. 00:06:38-00:25:32 k. 172v. zeznania świadka J. K. z 29 kwietnia 2021 r., nagr. 00:25:32-00:36:01 k. 172v-173)

Powyższy stan faktyczny jest w części bezsporny, gdyż został oparty m. in. na dowodach z dokumentów, które nie były negowane przez strony. Sąd ustalił, jakie więzi rodzinne łączyły powoda z matką oraz w jaki sposób przeżył jej śmierć w oparciu o jego zeznania i zeznania przesłuchiwanych w sprawie świadków, którym dał wiarę z uwagi na to, że były spójne, jasne, logiczne i wzajemnie potwierdzające się.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Z przepisu art. 436 § 1 k.c. wynika, że samoistny posiadacz mechanicznego środka komunikacji poruszanego za pomocą sił przyrody ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu na zasadzie ryzyka - gdy posiadacz samoistny oddał środek komunikacji w posiadanie zależne, odpowiedzialność ponosi posiadacz zależny. Należy też dodać, że przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony, przy czym uprawniony do odszkodowania w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej może dochodzić roszczenia bezpośrednio od ubezpieczyciela (art. 822 § 1 i § 4 k.c.). Ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych jest objęta odpowiedzialność cywilna każdej osoby, która kierując pojazdem mechanicznym w okresie trwania odpowiedzialności ubezpieczeniowej, wyrządziła szkodę w związku z ruchem tego pojazdu (art. 35 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych - tekst jedn., Dz. U. z 2018 roku, poz. 473 ze zm.).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest pogląd, iż najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 03 sierpnia 2008 roku (patrz: uchwały Sądu Najwyższego: z 22 października 2010 r., III CZP 76/10, OSNC - ZD 2011, nr B, poz. 42; z 13 lipca 2011 r., III CZP 32/11, OSNC 2012, nr 1, poz. 10; z 7 listopada 2012 r., III CZP 67/12, OSNC 2013/4/45, Biul. SN 2012/11/7; wyroki Sądu Najwyższego: z 14 stycznia 2010 r., IV CSK 307/09, OSNC - ZD 2010, nr C, poz. 91; z 25 maja 2011 r., II CSK 537/10, niepublikowane; z 10 listopada 2010 r., II CSK 248/10, OSNC - ZD 2011, nr B, poz. 44; z 11 maja 2011 r., I CSK 621/10, niepublikowane.; z 15 marca 2012 r., I CSK 314/11, niepublikowane). Taki pogląd potwierdza również orzecznictwo sądów powszechnych i Sąd Okręgowy w pełni go podziela (patrz: wyrok SA w Poznaniu z 18 czerwca 2013 r., I ACa 392/13, lex nr 13432326; wyrok SA w Lublinie z 21 maja 2013 r., I ACa 104/13, Lex nr 1321986,; wyrok SA w Gdańsku z 8 maja 2013 r., I ACa 144/13, Lex nr 1316575; wyrok SA w Łodzi z 10 czerwca 2012 r., I ACa 94/13, Lex nr 1324717; wyrok SA w Łodzi z 21 lutego 2013 r., I ACa 525/12, Lex nr 1316375; wyrok SA w Łodzi z 6 czerwca 2013 r., I ACa 63/13, Lex nr 1327565; wyrok SA w Szczecinie z 14 marca 2013 r., I ACa 835/12, Lex nr 1344224).

Zgodnie z art. 23 k.c. dobra osobiste człowieka pozostają pod ochroną prawa cywilnego; ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone lub naruszone cudzym działaniem, na zasadach przewidzianych w Kodeksie cywilnym może żądać zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub zapłaty sumy na wskazany cel społeczny (art. 24 § 1 k.c. i art. 448 k.c.). W orzecznictwie sądów powszechnych i Sądu Najwyższego oraz w piśmiennictwie przyjmuje się zgodnie, że ochroną przewidzianą w art. 23 i 24 k.c. objęte są wszelkie dobra osobiste rozumiane jako pewne wartości niematerialne związane z istnieniem i funkcjonowaniem podmiotów prawa cywilnego, które w życiu społecznym są uznawane za doniosłe i zasługują z tego względu na ochronę, m. in. prawo do intymności i prywatności, płeć człowieka, prawo do planowania rodziny, tradycja rodzinna, pamięć o osobie zmarłej oraz więzi rodzinne, które stanowią fundament prawidłowego funkcjonowania rodziny, (patrz wyrok Sądu Najwyższego z 25 maja 2011 r., II CSK 537/10, LEX 846563). Trzeba również dodać, że z treści art. 47 Konstytucji RP wynika prawo do ochrony życia rodzinnego, a samo umiejscowienie tego przepisu wskazuje na jego szczególnie doniosłe znaczenie.

Mając powyższe na uwadze oraz zgromadzony w sprawie materiał dowodowy należy stwierdzić, iż w przypadku powoda doszło do naruszenia jego dóbr osobistych - zerwania więzi rodzinnej z matką na skutek jej śmierci w wyniku obrażeń doznanych w wypadku samochodowym, za skutki którego pozwana spółka ponosi odpowiedzialność. Należy przede wszystkim zauważyć, że powód utracił ukochaną matkę, która była dla niego – jako nastolatka – ostoją i jedną z najważniejszych osób w życiu, co niepomiernie potęguje uczucie osamotnienia, krzywdy i żalu. Nagła i niespodziewana śmierć matki była dla niego ogromną tragedią, wręcz niewyobrażalną i trudną do wycenienia z uwagi na charakter więzi łączących czternastolatka z matką, którą bardzo kochał. Brutalne rozerwanie tej więzi pozostawiło z całą pewnością ślad na całym jego dalszym życiu.

Pod kątem dopuszczalności zasądzenia żądanego roszczenia należało poddać analizie również treść ugody sądowej zawartej między stronami w 2004 r. W ocenie Sądu Okręgowego, analiza postanowień tejże ugody daje podstawy do przyjęcia, że powodowi wypłacono wyłącznie odszkodowanie za znaczne pogorszenie się jego sytuacji życiowej w związku ze śmiercią matki na podstawie art. 446 § 3 k.c. oraz z tytuły renty na podstawie art. 446 § 2 k.c. Ugoda zawierała oświadczenie, iż wyczerpuje ona wszelkie roszczenia powoda „związane z odszkodowaniem z tytułu pogorszenia sytuacji życiowej po śmierci matki oraz z tytułu renty z art. 446 § 2 k.c.” Wskazano również, iż powód ponadto „oświadcza, iż zrzeka się dalszych roszczeń w wyżej wymienionym zakresie”. Tak skonstruowana treść ugody w ocenie Sądu Okręgowego nie obejmuje jednak zadośćuczynienia za naruszenie dobra osobistego w postaci więzi rodzinnej ze zmarłą matką. Norma art. 446 § 4 k.c. weszła w życie 3 sierpnia 2008 r. i dopiero po tej dacie zaczęło kształtować się orzecznictwo pozwalające na zasądzenie świadczenia w postaci zadośćuczynienia w reżimie odpowiedzialności z tytułu naruszenia dóbr osobistych za śmierć osoby bliskiej, jeśli nastąpiła ona przed wejściem w życie § 4 art. 446 k.c. Powód nie posiadał zatem świadomości, że przysługują mu jakiekolwiek inne roszczenia niż te, do których odnosiła się treść ugody, w konsekwencji nie mógł się więc ich zrzec. Ponadto nie wymaga pogłębionych rozważań teza, że dochodzone w rozpoznawanej sprawie roszczenie o zadośćuczynienie dotyczy szkody niemajątkowej (krzywdy) związanej z naruszeniem dobra osobistego w postaci zerwania więzi rodzinnych powoda z matką, a więc jest całkowicie innym roszczeniem niż odszkodowanie dotyczące szkody majątkowej doznanej na skutek śmierci matki. Odszkodowanie z art. 446 § 3 k.c. nie kompensowało samej krzywdy wywołanej poczuciem bólu i straty na skutek nagłego zerwania więzi i relacji rodzinnych. Ponadto, warte zauważenia jest, że pozwany zakład ubezpieczeń nie zaoferował żadnych dowodów w celu wykazania, że przy ustalaniu przez strony odszkodowania określonego w zawartej przez strony ugodzie wolą stron objęte zostały roszczenia związane z poczuciem krzywdy za śmierć D. S. (2). Zauważyć również należy, że treść ugody została podpisana przez profesjonalnego pełnomocnika pozwanego w sprawie I C 71/04 Sądu Okręgowego w Sieradzu, dla którego rozróżnienie między szkodą majątkową oraz niemajątkową i świadczeniem z tytułu odszkodowania oraz zadośćuczynienia jest oczywiste, zatem brak jest podstaw do przyjęcia, że pojęcie odszkodowania zostało użyte w jej treści w sposób przypadkowy ( zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 24 maja 2019 r., I ACa 1075/18 i wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 8 grudnia 2020 r., I ACa 795/20). W konsekwencji nie można aktualnie wywodzić, że w rozpatrywanej sprawie mamy do czynienia z powagą rzeczy ugodzonej co do dochodzonego obecnie zadośćuczynienia pieniężnego, zatem uwzględnieniu powództwa nie sprzeciwia się powaga rzeczy ugodzonej.

Przechodząc do rozważań co do zasadności żądanej przez powoda kwoty, zauważyć należy, że zgodnie z prezentowanym w orzecznictwie stanowiskiem na rozmiar krzywdy, o której mowa w art. 446 § 4 k.c. (a które to rozważania w myśl przywołanego wcześniej orzecznictwa są aktualne również w odniesieniu do art. 448 k.c.) mają wpływ przede wszystkim: wstrząs psychiczny i cierpienia moralne wywołane śmiercią osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki po jej śmierci, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, rola w rodzinie pełniona przez osobę zmarłą, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem śmierci osoby bliskiej, wiek pokrzywdzonego i jego zdolność do zaakceptowania nowej rzeczywistości oraz umiejętność odnalezienia się w niej (patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 2011 r., III CSK 279/10, niepubl.).

Ustawodawca nie wskazuje zasad ustalania wysokości omawianego zadośćuczynienia, a posiłkować należy się w tym zakresie poglądami wypracowanymi w judykaturze na tle stosowania art. 445 k.c. Niewątpliwie krzywdę doznaną w wyniku śmierci osoby bliskiej bardzo trudno ocenić i wyrazić w formie pieniężnej. W orzecznictwie Sądu Najwyższego dotyczącym zasad ustalania wysokości zadośćuczynienia wskazuje się, iż każdy przypadek powinien być traktowany indywidualnie z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy. Należy przy tym zaznaczyć, że zadośćuczynienie przewidziane w treści cytowanego przepisu jest odzwierciedleniem w formie pieniężnej rozmiaru krzywdy, która, jak słusznie wskazuje się w literaturze i orzecznictwie - nie zależy od statusu materialnego pokrzywdzonego. Jedynie zatem rozmiar zadośćuczynienia może być odnoszony do stopy życiowej społeczeństwa, która pośrednio może rzutować na jego umiarkowany wymiar. Przesłanka „przeciętnej stopy życiowej społeczeństwa” ma więc charakter uzupełniający i ogranicza wysokość zadośćuczynienia tak, by jego przyznanie nie prowadziło do wzbogacenia osoby uprawnionej, nie może jednak pozbawiać zadośćuczynienia jego zasadniczej funkcji kompensacyjnej i eliminować innych czynników kształtujących jego rozmiar (patrz: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 września 2002 r., IV CKN 1266/00 i wyrok z dnia 03 czerwca 2011 r. III CSK 279/10).

Rolą zadośćuczynienia jest złagodzenie doznanej niewymiernej krzywdy poprzez wypłacenie nie nadmiernej, lecz odpowiedniej sumy, w stosunku do doznanej krzywdy. Ustalenie jej wysokości powinno być więc dokonane w ramach rozsądnych granic, odpowiadających aktualnym warunkom i sytuacji majątkowej społeczeństwa przy uwzględnieniu, iż wysokość zadośćuczynienia musi przedstawiać ekonomicznie odczuwalną wartość. Biorąc pod uwagę powyższe przesłanki, przy uwzględnieniu wszystkich istotnych w sprawie okoliczności mających wpływ na rozmiar cierpień i sytuację powoda po śmierci D. S. (2), należało uznać, iż odpowiednią kwotą zadośćuczynienia jest kwota 60.000,00 zł dla syna zmarłej D. S. (2). Nie budzi bowiem wątpliwości, że stracił on swoją ukochaną matkę, która była dla niego ostoją i gwarantem bezpieczeństwa w jego nastoletnim życiu. Utrata matki w młodym wieku – szczególnie wobec niespokojnej sytuacji rodzinnej – spowodowała u powoda wstrząs i przyniosła trwający latami, dotkliwy proces żałoby.

O odsetkach w odniesieniu do wszystkich świadczeń orzeczono na podstawie art. 481 k.c. zasądzając je zgodnie z żądaniem pozwu, tj. od dnia 10 lipca 2020 r., oddalając powództwo w pozostałej części jako bezzasadne, o czym orzeczono w punktach 1. i 2. wyroku.

O kosztach procesu orzeczono na gruncie art. 100 k.p.c., przy zastosowaniu zasady ich stosunkowego rozdzielenia. Określenie zasądzonej w wyroku kwoty na poziomie 60.000,00 zł oznacza, że względem wartości przedmiotu sporu powód wygrał proces w 75%, co oznacza, że tylko w takim zakresie pozwany będzie odpowiedzialny za wygenerowane koszty procesu. Tym samym, Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 4.067,00 zł tytułem zwrotu części kosztów procesu. Na kwotę tę składa się zwrot kosztów zastępstwa prawnego w kwocie 4.050,00 zł (5.400 zł x 75%) ustalonej zgodnie z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz 17 zł tytułem opłaty od udzielonego pełnomocnictwa, o czym orzeczono w punkcie 3. i kierując się tymi samymi zasadami w stosunku do powoda, który uległ w sprawie w 25%, w punkcie 4. wyroku zasądzono od niego na rzecz pozwanego kwotę 1.367,00 zł tytułem zwrotu części kosztów procesu, na które to składają się: zwrot kosztów zastępstwa prawnego (5.400 x 25% = 1.350 zł) oraz opłata od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.

Biorąc pod uwagę fakt, że powód w niniejszym procesie był w całości zwolniony od kosztów sądowych, na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 100 k.p.c. Sąd nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu kwotę 2.250,00 zł tytułem obciążającej go części opłaty sądowej od uiszczenia której powód był zwolniony, o czym orzeczono w punkcie 5. wyroku.