Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

11 stycznia 2022 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w następującym składzie:

Przewodniczący SSO Małgorzata Kosicka

po rozpoznaniu 11 stycznia 2022 r. na posiedzeniu niejawnym w Warszawie

odwołania R. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W.

z 24 maja 2019 r., znak (...)

o rekompensatę

I.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje R. K. prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych od 1 kwietnia 1978 r. do 31 lipca 1993 r. i od 15 grudnia 1994 r. do 30 listopada 1997 r.;

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W. na rzecz R. K. 300 zł (trzysta złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, w tym 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

Sygn. akt VII U 895/21

UZASADNIENIE

R. K. 26 czerwca 2019 r. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 24 maja 2019 r. w przedmiocie odmowy przyznania rekompensaty za pracę w warunkach szczególnych. Ubezpieczony wniósł o zmianę skarżonej decyzji i przyznanie mu prawa do rekompensaty. W uzasadnieniu odwołania, R. K. wskazał, że organ rentowy błędnie nie zaliczył mu do pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia od 15 grudnia 1994 r. do 30 listopada 1997 r. w (...) sp. z o.o. Odwołujący pracował wówczas jako operator sprężarki, a do jego obowiązków należała obsługa sprężarek i ich naprawy. Na hali, w której pracował odwołujący, znajdowały się cztery sprężarki o silnikach o mocy 125 KW i jedna mniejsza – (...). Służyły one do rozładowywania do silosów 1000 ton przywiezionego pociągiem cementu, zaś najmniejsza służyła do zabezpieczenia powietrza na halę produkcyjną. Ubezpieczony wskazał, że powyższa praca była wykonywana w wysokim zapyleniu, potężnym huku głośno pracujących sprężarek oraz w trudnych warunkach atmosferycznych, a niekiedy również w godzinach nocnych, tj. gdy pociąg przyjechał do hali po godzinach pracy, cement z niego był rozpakowywany do poranka następnego dnia. R. K. wskazał, że Syndyk Masy Upadłości (...) w upadłości likwidacyjnej zakwalifikował jego pracę jako wymienioną w Wykazie A, Dział XIV poz. 9 – bezpośrednia obsługa stacji sprężarek ( odwołanie k.4-5 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie, organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Uzasadniając stanowisko, ZUS przywołał treść art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych oraz art. 2 pkt 5 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i wskazał, że R. K. nie udowodnił 15-letniego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych. Zgodnie bowiem z § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983r., nr 8, poz. 43 ze zm.) okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Okresy pracy, o których mowa wyżej, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach (...) lub w świadectwie pracy (§ 2 ust. 2 rozporządzenia). Do okresu zatrudnienia R. K. w szczególnych warunkach nie zaliczono okresu pracy w (...) sp. z o.o., ponieważ w świadectwie pracy w warunkach szkodliwych z 11 marca 1998 r. nie powołano działu, pozycji i punktu zarządzenia resortowego, a ponadto charakter wykonywanej pracy nie jest zgodny z charakterem wykazanym w załączniku do zarządzenia resortowego ( odpowiedź na odwołanie k.6-7 a.s.).

Wyrokiem z 1 czerwca 2020 r. tut. sąd w sprawie o sygn. akt VII U 3813/19 zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał R. K. prawo do rekompensaty od 10 maja 2019 r. ( wyrok - k. 62 a.s.). Wskutek rozpoznania apelacji organu rentowego, Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z 27 maja 2021 r. uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu Warszawa-Praga w Warszawie do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów postępowania w instancji odwoławczej ( wyrok z 27.05.2021 r. k.158 a.s.). W uzasadnieniu wyroku, sąd apelacyjny wskazał, że sąd I instancji rozpoznając sprawę nie dokonał koniecznych i stanowczych ustaleń faktycznych w zakresie istotnym dla rozpoznania odwołania, tj. w kwestii legitymowania się przez odwołującego 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych. W szczególności sąd odwoławczy zarzucił, że sąd okręgowy wypowiedział się jedynie co do zakwalifikowania jako pracy R. K. w warunkach szczególnych w spółce (...), która trwała niespełna trzy lata. Nie było zatem podstaw, aby w oparciu o ustalony w pierwszej instancji stan faktyczny stwierdzić, że ubezpieczony spełnia przesłanki do przyznania rekompensaty. W uzasadnieniu brak jest natomiast ustaleń świadczących o kwalifikacji zatrudnienia R. K. w spółce (...) (lub u innego pracodawcy) jako pracy w warunkach szczególnych. Sąd apelacyjny zwrócił ponadto uwagę, że ubezpieczony w toku postępowania wnosił o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka Z. F. celem wykazania tego, na czym polegała praca w (...). Sąd okręgowy tymczasem z dość ogólnikowych zeznań ww. świadka wyprowadził wnioski, które z nich nie wynikały, a nadto ustalał na ich podstawie warunki, w jakich odwołujący pracował w spółce (...). Dodatkowo, sąd odwoławczy stwierdził, że w toku postępowania pierwszoinstancyjnego sąd nie oparł się na całej dokumentacji zgromadzonej w aktach rentowych.

Sąd apelacyjny wskazał, że przy ponownym rozpoznaniu sprawy, sąd powinien zwrócić uwagę na znajdujące się w aktach rentowych dokumenty, w tym angaże, pochodzące z okresu zatrudnienia R. K. w (...), ewentualnie zwrócić się do przechowawcy dokumentów zlikwidowanej spółki o nadesłanie akt osobowych ubezpieczonego. Ich analiza pozwoli w dalszej kolejności na skoncentrowaniu się na ustaleniu zakresu wykonywanych przez odwołującego czynności na konkretnych stanowiskach, na których był zatrudniony w (...). Sąd II instancji wskazał ponadto, że ustalenia w tym zakresie, czynione w oparciu o całokształt zawnioskowanych przez strony dowodów, powinny być konkretne i stanowcze, tak aby pozwalały na ocenę, czy zostały wyczerpane znamiona pracy polegającej na bezpośredniej obsłudze sprężarek – może to nawet zakładać konieczność skorzystania z wiadomości specjalnych (art. 278 § 1 k.p.c.). Końcowo, sąd okręgowy powinien ustalić, które okresy pracy są okresami pracy odwołującego się w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, a następnie ocenić, czy wnioskodawca spełnia przesłanki do nabycia prawa do rekompensaty wynikające z posiadania szczególnego stażu pracy w wymaganym wymiarze ( uzasadnienie k.159-178 a.s.).

Sąd ponownie rozpoznając sprawę ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony R. K. urodził się (...) Odwołujący się był zatrudniony:

1)  od 1 sierpnia do 26 października 1972 r. w Zakładach (...) w W. jako ślusarz ( świadectwo pracy k.5 – tom I a.r.),

2)  od 10 września 1973 r. do 31 maja 1976 r. w Ośrodku (...) na stanowisku ślusarza ( świadectwo pracy k.7 – tom I a.r.),

3)  od 16 września 1976 r. do 31 lipca 1993 r. w Miejskim Przedsiębiorstwie (...) ( (...)) Spółce (...) Sp. z o.o. w W. na stanowiskach: do 31 marca 1978 r. ślusarza narzędziowego, od 1 kwietnia 1978 r. jako operator sprężarki w (...), od 20 maja 1981 r. jako mechanik maszyn budowlanych w(...), od 1 stycznia 1988 r. jako operator sprężarki w (...) ( świadectwo pracy k.14-15, angaże k.16-21, umowa o pracę k.22-25 – tom II a.r.);

4)  od 15 grudnia 1994 r. do 30 listopada 1997 r. w (...) Sp. z o.o. w W. na stanowisku operatora sprężarek ( świadectwo pracy k.19 – tom I a.r.);

5)  od 17 czerwca do 31 grudnia 1998 r. w (...) Spółdzielni (...) w W. „Osiedle (...)” na stanowisku ślusarza ( świadectwo pracy k.29 – tom I a.r.);

6)  od 1 lipca do 30 września 1999 r. w Hotelu (...) w W. na stanowisku konserwatora instalacji elektrycznej ( świadectwo pracy k.32 – tom II a.r.);

7)  od 1 grudnia 1999 r. do 30 listopada 2001 r. w (...) S.A. w W. na stanowisku Robotnika gospodarczego i pomocnika elektromontera ( świadectwo pracy k.29 – tom II a.r.).

Podczas pracy w (...), R. K. od 30 listopada 1976 r. pracował na stanowisku ślusarza narzędziowego. W okresie od 19 grudnia 1977 r. do 20 marca 1978 r. był słuchaczem kursu obsługi sprężarek, organizowanego przez Zakład (...). W związku z ukończeniem kursu z wynikiem pozytywnym, odwołującemu począwszy od 1 kwietnia 1978 r. zostało powierzone stanowisko operatora sprężarki. Następnie od 20 maja 1981 r. R. K. powierzono obowiązki mechanika maszyn budowlanych, a od 1 października 1988 r. – ponownie stanowisko operatora sprężarki ( angaże k.16-21 – tom II a.r., zaświadczenie ukończenia kursu k.187 a.s.).

Praca R. K. w (...) od 1 kwietnia 1978 r. aż do 31 lipca 1993 r. polegała na obsłudze sprężarki tłokowej spalinowej w trakcie kładzenia kabli. Praca odbywała się pod gołym niebem, w zmiennych warunkach atmosferycznych, a dodatkowo w hałasie i zapyleniu. Odwołujący zajmował się operowaniem agregatem – sprężarką, uzupełnianiem oleju, kontrolowaniem manometrów, a także bieżącymi naprawami sprężarki. Odwołujący pracę związaną z obsługą sprężarki wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy. Czynności związane z dojazdem ze sprężarką w konkretne miejsce robót w wymiarze ok. 2 godzin dziennie, R. K. wykonywał poza czasem pracy wynikającym z umowy o pracę, lecz na podstawie odrębnie zawieranych umów zlecenia o „obsługę codzienną” i za dodatkowym wynagrodzeniem ( zeznania świadka W. S. k.218-219 a.s., zeznania odwołującego k.219 a.s., umowa zlecenie z 20 maja 1981 r. – nienumerowane a.o.).

Przez cały okres zatrudnienia w (...) sp. z o.o,. tj. od 15 grudnia 1994 r. do 30 listopada 1997 r. ubezpieczony pracował na stanowisku operatora sprężarek. Do zadań odwołującego należało uruchomienie sprężarek, stały nadzór nad ciśnieniem, remontowanie i naprawy sprężarek, kontrolowanie manometrów, codzienna obsługa sprężarek. Ubezpieczony otrzymywał dodatek do wynagrodzenia w wysokości 200 zł z tytułu utrzymania w sprawności minimum trzech (z pięciu posiadanych) sprężarek. Odwołujący wykonywał pracę w hali, w której nie było ogrzewania ani klimatyzacji. Dla utrzymania sprawności sprężarek, sprzęt ten był przez ubezpieczonego regularnie smarowany, przez co w powietrzu unosiły się opary oleju/smaru. Sprężarki powodowały ponadto duży hałas. Praca była jednozmianowa, trwała co do zasady po 8 godzin dziennie, chyba że zaszła konieczność rozładunku pociągu z cementem (dekret z 10.02.1995 r. k.26, świadectwo wykonywania pracy w warunkach szkodliwych k.27 – tom II a.r., zeznania świadków S. G. k.218 a.s., W. F. k.218 a.s.).

P. K. – Syndyk masy upadłości (...) sp. z o.o. w upadłości 11 marca 1998 r. wydał R. K. świadectwo wykonywania pracy w warunkach szkodliwych, wskazując, że ubezpieczony w okresie od 15 grudnia 1994 r. do 30 listopada 1997 r. był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku operatora sprężarki – wymienionym w Wykazie A, Dział XIV p. 9 stanowiącym załącznik do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego ( świadectwo k.34 – tom II a.r.).

R. K. złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury 4 lipca 2017 r. Po rozpoznaniu wniosku, decyzją z 12 lipca 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. przyznał ubezpieczonemu emeryturę od 1 lipca 2018 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Organ rentowy wskazał, że podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zaewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Jednocześnie zaznaczył, że emerytura stanowi równowartość kwoty, będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, które ustalono na dzień zgłoszenia wniosku o emeryturę. Organ rentowy, ustalając wysokość świadczenia emerytalnego w systemie zdefiniowanej składki, przyjął kwotę składek zaewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji w wysokości 23 110,47 zł, kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego w wysokości 545 657,38 zł oraz średnie dalsze trwanie życia w wymiarze 218,40 miesięcy. Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w przepisie art. 26 ww. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i wyniosła do wypłaty 2604,25 zł brutto (wniosek z 4.07.2018 r., k. 1 tom II a.r. decyzja z 12.07.2018 r. k. 7 tom II a.r. ).

10 maja 2019 r. R. K. złożył w organie rentowym wniosek o ponowne ustalenie wysokości emerytury z uwzględnieniem prawa do rekompensaty za pracę w warunkach szczególnych. Skarżoną decyzją z dnia 24 maja 2019 r., znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W., odmówił ubezpieczonemu R. K. przyznania prawa do rekompensaty z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych z uwagi na to, że nie udowodnił on co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach przed 1 stycznia 2009 r. Organ rentowy podkreślił przy tym, że do stażu pracy w warunkach szczególnych nie został zaliczony okres zatrudnienia od 15 grudnia 1994 r. do 30 listopada 1997 r. w (...) Sp. z o.o. ponieważ wykazany na świadectwie pracy z 11 marca 1998 r. charakter wykonywanej pracy w warunkach szczególnych nie jest zgodny z charakterem wykazanym w załączniku do zarządzenia właściwego ministra (zarządzenia resortowego), któremu podlegała jednostka, oraz brak powołania na odpowiedni punkt w dziale i pozycji załącznika do zarządzenia ( wniosek z 16.11.2017 r. k. 31, decyzja z 24.05.2019 r., znak: (...), k. 36 tom II a.r.).

Powyższy stan faktyczny, sąd ustalił na podstawie dokumentów zawartych w aktach sprawy, w tym w aktach rentowych i osobowych odwołującego, a także na podstawie wiarygodnych zeznań R. K. . Zdaniem sądu, dokumenty, w zakresie w jakim sąd oparł na nich swoje ustalenia, są wiarygodne, wzajemnie się uzupełniają i tworzą spójny stan faktyczny. Dokumenty te nie były przez strony sporu kwestionowane w zakresie ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, a zatem wynikające z nich okoliczności należało uznać za mogące stanowić podstawę ustaleń faktycznych w sprawie. Zeznania odwołującego R. K., sąd ocenił, jako wiarygodne, albowiem odwołujący w sposób logiczny wyjaśnił na czym polegała jego praca (...) od 1 kwietnia 1978 r. do 31 lipca 1993 r. oraz w (...) w okresie od 15 grudnia 1994 r. do 30 listopada 1997 r.

Ponadto sąd za podstawę ustaleń faktycznych przyjął wiarygodne zeznania świadków: S. G., W. F. i W. S., którzy przez wiele lat pracowali w w tych samych zakładach pracy, w których zatrudniony był R. K., tj. S. G. i W. F. w (...), a W. S. – w (...) i potwierdzili wynikające z akt osobowych okoliczności pracy odwołującego stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przy bezpośredniej obsłudze sprężarek. Świadkowie opisali zgodnie z pozostałym zgromadzonym materiałem dowodowym, zakres czynności wykonywanych przez R. K. oraz potwierdzili, że pracę operatora sprężarki u ww. pracodawców odwołujący wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy. Zeznania świadków były o tyle istotne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, że świadkowie byli współpracownikami odwołującego, a zatem posiadali najbardziej miarodajną wiedzę w przedmiocie charakteru jego pracy w spornym okresie czasu. Świadkowie zatrudnieni w (...) sp. z o.o. zgodnie wskazywali, że odwołujący wykonywał pracę przy bezpośredniej obsłudze sprężarek, uruchamianie sprężarek, stały nadzór, remontowanie i naprawy sprężarek, kontrolowanie manometrów, codzienna obsługa sprężarek. Wszystkie opisane powyżej czynności, odwołujący wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, zazwyczaj przez 8 godzin dziennie, choć zdarzało się również, że zachodziła konieczność pracy w godzinach nadliczbowych. Świadkowie potwierdzili także, iż praca była wykonywana w ciężkich warunkach, ze względu na panujące warunki atmosferyczne, unoszące się opary oleju a także duży hałas wymuszający pracę w słuchawkach. Zdaniem Sądu z uwagi na spójność zeznań ubezpieczonego, świadków i dokumentów, nie było podstaw do kwestionowania ich wiarygodności. W podobny sposób obowiązki służbowe R. K. kształtowały się w (...), z tą jedynie różnicą, że R. K. wykonywał pracę w miejscu wykonywania robót, a nie w hali, w związku z czym do jego obowiązków należało również przywiezienie sprężarki na miejsce pracy, co jednak nie odbywało się w godzinach pracy, a dodatkowo poza nimi, na podstawie odrębnej umowy.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie R. K. było uzasadnione.

Regulacja dotycząca rekompensaty z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych, o którą ubiegał się R. K., została wprowadzona do ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (tekst jednolity Dz. U. z 2018 r., poz. 1924). Art. 2 pkt 5 tej ustawy zawiera definicję rekompensaty rozumianej jako odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Z kolei warunki jej przyznawania oraz sposób jej obliczenia określają art. 21 – 23 zamieszczone w Rozdziale III „Rekompensata”. Art. 23 stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę oraz, że przyznawana jest ona w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W art. 21 ust. 1 ustawy wskazano natomiast, że rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Z art. 21 ust. 2 ustawy wynika zaś, że rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Wskazywane art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty: 1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej, 2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat. Z kolei w art. 21 ust. 2 tej ustawy została zawarta przesłanka negatywna, którą stanowi nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Może ona budzić wątpliwości, gdyż literalna wykładnia tego wyrwanego z kontekstu normatywnego przepisu może prowadzić do wniosku, że prawo do rekompensaty przysługuje wyłącznie tym osobom, które nie nabyły prawa do jakiejkolwiek emerytury z FUS. Skoro jednak, zgodnie z art. 23 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r., to warunek sformułowany w art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS w obniżonym wieku emerytalnym z uwagi na pracę w warunkach szczególnych, obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia . Nabycie prawa do takiego tylko świadczenia stanowi przesłankę negatywną przyznania prawa do rekompensaty. Natomiast nabycie prawa do emerytury na zasadach ogólnych nie wpływa w żaden sposób na uprawnienia do rekompensaty (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 5.05.2017 r., III AUa 2047/16, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 14.12.2015 r., III AUa 1070/15, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 22.09.2017 r., III AUa 529/16).

Jeśli chodzi o wskazane wyżej przesłanki pozytywne nabycia prawa do rekompensaty, to analiza cytowanych przepisów ustawy o emeryturach pomostowych, prowadzi do wniosku, że prawo do rekompensaty mają osoby urodzone po 1948 r., które przed 1 stycznia 2009 r. wykonywały przez co najmniej 15 lat prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Podobnie jak przy ustalaniu tego okresu na potrzeby przyznania emerytury w niższym wieku emerytalnym, tak przy ustalaniu prawa do rekompensaty będą uwzględnione tylko okresy, w których praca była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Jednocześnie rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury w niższym wieku emerytalnym, nawet jeśli tego prawa nie zrealizowała. Per analogiam prawa do rekompensaty nie ma osoba, która nie przeszła na emeryturę wcześniejszą mimo spełnienia warunków.

W rozpatrywanej sprawie organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wskazał, że do stażu pracy w warunkach szczególnych nie zaliczono ubezpieczonemu okresu zatrudnienia od 15 grudnia 1994 r. do 30 listopada 1997 r., ponieważ w przedłożonym świadectwie pracy w warunkach szkodliwych z 11 marca 1998 r. nie powołano działu, pozycji i punktu zarządzenia resortowego, a ponadto charakter wykonywanej pracy nie jest zgodny z charakterem wykazanym w załączniku do zarządzenia resortowego. Organ rentowy nie odniósł się do tego faktu ani w uzasadnieniu decyzji, ani w odpowiedzi na odwołanie, jednak należy zauważyć, że do pracy w warunkach szczególnych nie zaliczył R. K. również zatrudnienia w Miejskim Przedsiębiorstwie (...) ( (...)) Spółce (...) Sp. z o.o. w W. w okresie od 1 kwietnia 1978 r. do 31 lipca 1993 r., co było przedmiotem sporu w niniejszym postępowaniu. Założyć zatem należy, stosownie do przywołanych przez ZUS w piśmie z 28 grudnia 2021 r. ( k. 246 a.s.) przepisów, że przyczyną niezaliczenia do zatrudnienia w warunkach szczególnych powyższego okresu było niedysponowanie przez ubezpieczonego świadectwem pracy w warunkach szczególnych oraz brak wzmianki o wykonywaniu pracy w warunkach szczególnych w świadectwie pracy.

Odnosząc się do powyższych okoliczności, należy podnieść, że wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze powinno być stwierdzone przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze lub w świadectwie pracy ( wyrok Sądu Najwyższego z 15 grudnia 1997 r., II UKN 417/97 oraz wyrok Sądu Najwyższego z 21 listopada 2001 r., II UKN 598/00). Świadectwo pracy w warunkach szczególnych jest jednak dokumentem prywatnym w rozumieniu art. 245 k.p.c. i nie stanowi dowodu tego co zostało w nim odnotowane. Taki walor mają wyłącznie dokumenty urzędowe, do których w myśl stosowanego a contrario art. 244 § 1 k.p.c. nie zalicza się świadectwa pracy, skoro nie zostało sporządzone przez organy władzy publicznej ani inne organy państwowe (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 17 grudnia 2013r., III AUa 783/13, Lex nr 1409118). Jednakże w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych nie ma takich ograniczeń dowodowych jak w postępowaniu przez Zakładem i wnioskodawca nie tylko świadectwem pracy w warunkach szczególnych może wykazać, że faktycznie pracował w warunkach szczególnych. W tym celu może przedstawić również i inne dowody. Jak słusznie zauważył Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 4 listopada 2008 r. ( III AUa 3113/08, Lex nr 552003) „Świadectwo pracy w warunkach szczególnych wydane pracownikowi przez pracodawcę stanowi domniemanie i podstawę do przyjęcia, iż okres pracy w nim podany jest okresem pracy w warunkach szczególnych, o którym mowa w art. 32 ust. 2 ustawy z 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W sytuacji, kiedy brak wymaganego świadectwa pracy w warunkach szczególnych wystawionego przez pracodawcę, Sąd może prowadzić postępowanie dowodowe zmierzające do ustalenia, czy praca wykonywana przez stronę, była wykonywana w warunkach wymaganych przepisami rozporządzenia, czy ubezpieczony zajmował któreś ze stanowisk pracy wymienionych w załącznikach nr 1 lub 2 do rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.” Takie też postępowanie należy prowadzić, kiedy organ rentowy zakwestionuje fakty wskazane w tego rodzaju świadectwie (wyrok Sądu Najwyższego z 4 sierpnia 2009 r., I UK 77/09, Lex nr 558288). Jeśli chodzi natomiast o zajmowane przez wnioskodawcę stanowiska, to podkreślić trzeba, że z utrwalonego orzecznictwa wynika, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy (wyrok Sądu Najwyższego z 10 kwietnia 2014 r., II UK 395/13, Lex Nr 1455235).

Uwzględniając zaprezentowane poglądy i przepisy, sąd – ustalając, czy R. K. wykonywał prace w warunkach szczególnych od 1 kwietnia 1978 r. do 31 lipca 1994 r. w Przedsiębiorstwie (...) ( (...)) Spółce (...) sp. z o.o. w W. oraz od 15 grudnia 1994 r. do 30 listopada 1997 r. – przesłuchał zawnioskowanych świadków oraz ubezpieczonego, a także zwrócił się do likwidatorów (...) o nadesłanie akt osobowych odwołującego się i przeprowadził dowód ze zgromadzonych w nich dokumentów .

Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że ubezpieczony w spornych okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę operatora sprężarki, związaną z bieżącą obsługą sprzętu oraz jego konserwacją i naprawami. W ocenie sądu, obowiązki R. K. w (...) i (...), polegające na obsłudze sprężarek, monitorowaniu manometrów, smarowaniu, sprawdzaniu poziomu i dolewaniu oleju odpowiadają pracy w szczególnych warunkach wymienionej w rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku, Nr 8, poz. 43 z późn. zm.) w wykazie A, Dział XIV poz. 9 – Bezpośrednia obsługa stacji sprężarek.

Mając na uwadze powyższe, sąd ocenił, że ubezpieczony spełnił przesłanki pozytywne, by uzyskać prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych, bowiem łącznie legitymuje się dłuższym niż 15 letni okresem pracy w warunkach szczególnych, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Jednocześnie nie zaistniały te przesłanki negatywne, które wykluczyłyby możliwość przyznania mu świadczenia. Ubezpieczony nie uzyskał bowiem prawa do emerytury pomostowej ani do emerytury wcześniejszej.

Sąd zmienił zaskarżoną decyzję na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury wraz z rekompensatą z tytułu pracy w warunkach szczególnych na podstawie art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych.

O kosztach zastępstwa procesowego sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Do kosztów procesu w wysokości 300 zł należały koszty związane z zastępstwem procesowym R. K. przed tut. sądem (tj. 180 zł stosownie do § 9 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie Dz. U. z 2015 r. poz. 1800) oraz przed Sądem Apelacyjnym w Warszawie (120 zł - § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia).