Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powód W. M. powództwem przeciwegzekucyjnym przeciwko Wspólnocie Mieszkaniowej nieruchomości położonej przy ul. (...) w B. domagał się zwolnienia spod zajęcia środków pieniężnych w kwocie 5100 zł, zajętych przez Komornika w sprawie Km 1474/21. W uzasadnieniu wskazał, że Komornik dokonał zajęcia wspólnego rachunku bankowego, na którym były wyłącznie jego środki, a egzekucja dotyczy długów spadkowych jego żony, za które on nie odpowiada.

W odpowiedzi na pozew pozwany, działając przez profesjonalnego pełnomocnika, wniósł o jego oddalenie oraz o zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu wskazano, że nie zostało wykazane przez powoda, aby na rachunku bankowym, z którego wierzytelności zajął komornik sądowy w sprawie Km 1474/21 zgromadzone były wyłącznie środki należące do powoda. Nadto pozwany podniósł, że powód nie wskazał w pozwie, czy w małżeństwie jego i M. M. panuje ustrój wspólności majątkowej co pozwoliłoby na ocenę czy przysługuje mu prawo do wytoczenia powództwa przeciwegzekucyjnego w trybie art. 891 ² § 2 k.p.c. Ponadto pozwany wskazał, że powództwo z art. 841 k.p.c. uprawnia osobę trzecią do żądania zwolnienia zajętego przedmiotu od egzekucji przez czas trwania postępowania – a więc od zajęcia do chwili przekazania kwoty uzyskanej wierzycielowi. Po przekazaniu wierzycielowi wyegzekwowanych kwot, powództwo ekscedencyjne staje się bezprzedmiotowe.

Pismem z dnia 11 marca 2022 r. strona powodowa na zasadzie art. 193 k.p.c. zmieniła powództwo w ten sposób, że w miejsce dotychczasowego roszczenia wniosła o zasądzenie na rzecz powoda od pozwanego kwoty 6230,53 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w zapłacie za okres od dnia doręczenia pozwanemu pisma do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz zwrotu kosztów procesy wg norm przepisanych a także o przyznanie od Skarbu Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej oświadczając, że koszty te nie zostały zapłacone w części ani w całości. W uzasadnieniu powód wskazał, że w związku ze zmianą okoliczności faktycznych w toku sprawy, tj. bezpodstawnym wyegzekwowaniem od powoda kwoty 6230,53 zł, a następnie przekazaniem tej kwoty do rąk pozwanego oraz na koszty egzekucyjne, roszczenie o zwolnienie ww. sumy spod egzekucji stało się bezprzedmiotowe. W miejsce tego roszczenia, od chwili przekazania wyegzekwowanej sumy od pozwanego oraz częściowo pokrycia z niej opłaty egzekucyjnej i kosztów egzekucyjnych przysługuje powodowi roszczenie o odszkodowanie w wysokości równiej bezpodstawnie wyegzekwowanej kwocie. Zdaniem powoda, odpowiedzialność za szkodę ponosi pozwanym albowiem to on skierował egzekucję do rachunku bankowego prowadzonego wspólnie dla małżonków, to jest powoda i jego żony, a na rachunku tym zgromadzono wyłącznie środki, które nie wchodzą do majątku osobistego dłużnika. Nadto powód wskazał, że stanowisko pozwanego, jakoby powód nie wykazał, iż na rachunku tym są gromadzone środki należące wyłącznie do jego majątku osobistego jest błędne o tyle, że powód nie musi wykazać, iż na tym rachunku były środki należącego do jego majątku osobistego, lecz musi wykazać i to uczynił, że na rachunku były środki niewchodzące do majątku osobistego jego małżonki oraz niestanowiące pobranego przez nią wynagrodzenia za pracę, dochodów uzyskanych przez nią z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych przez nią z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jej praw autorskich i praw pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy. Pozwany podkreślił, że postępowanie dowodowe wykazało, że na rachunek bankowy wpływa wyłącznie emerytura powoda oraz została wpłacona zaciągnięta przez niego pożyczka. Dłużniczka nie pracuje i nigdy nie pracowała, nie osiąga też żadnych dochodów. Nadto pozwany wskazał, że z karty rozliczeniowej komornika nie wynika, kiedy przekazał środki pieniężne do pozwanego, ale można z niej odczytać, że wpłatę z banku komornik otrzymał dopiero 27.09.2021 r., a więc 7 dni po dacie zawieszenia postępowania egzekucyjnego, zaś o fakcie kwestionowania zajęcia komornik miał wiedzę już w lipcu 2021 r.

W odpowiedzi na powyższe pozwany zakwestionował twierdzenia i stanowisko powoda oraz zmianę powództwa co do zasady i wysokości.

Sąd ustalił, co następuje:

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym Sąd Rejonowy w Bydgoszczy w sprawie o sygn. akt XIV Nc 5631/20 nakazał, aby K. R., M. M. oraz A. M. zapłacili solidarnie powodowi – Wspólnocie Mieszkaniowej Nieruchomości położonej przy ul. (...) w B. dochodzoną pozwem kwotę raz należność tytułem zwrotu kosztów procesu.

Dowód: nakaz zapłaty z dnia 19.02.2021 r. w sprawie o sygn. akt XIV Nc 5631/20 – k. 35 akt XIV Nc 5631/20

Dnia 8 czerwca 2021 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy Krzysztof Drzewiczak dokonał w sprawie egzekucyjnej o sygn. akt Km 1474/21 zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego prowadzonego przez (...) Bank (...) S.A., o czym zawiadomił dłużniczkę M. M..

Tego samego dnia Bank poinformował o przeszkodzie w realizacji zajęcia z uwagi na fakt, iż rachunek jest współwłasnością dłużniczki oraz osoby trzeciej. Współwłaścicielem rachunku bankowego był mąż dłużniczki – powód W. M.. W wyniku powyższego Komornik zwolnił od egzekucji udział przypadający współwłaścicielowi rachunku bankowego spod zajęcia.

Dowód: zawiadomienie o zajęciu wierzytelności z rachunku bankowego z dnia 8.06.2021 r. – k. 35-36 akt Km 1474/21, zawiadomienie o przeszkodzie w realizacji zajęcia z dnia 8.06.2021 r. – k. 52 akt Km 1474/21, zwolnienie od egzekucji udziału w rachunku bankowym z dnia 16.06.2021 r. – k. 59 akt Km 1474/21, pismo Banku z dnia 19.07.2021 r. – k. 60, zeznania świadka M. M. – k. 101v, przesłuchanie powoda – k. 101v

W wykazie majątku dłużniczka M. M. wskazała, iż pozostaje na utrzymaniu męża oraz nie posiada wierzytelności.

Między małżonkami nie została ustanowiona rozdzielność majątkowa. M. M. nie posiada własnego dochodu, nigdy nie pracowała, nie otrzymuje emerytury i innych świadczeń.

Dowód: wykaz majątku z dnia 19.06.2021 r. – k. 65 akt Km 1474/21, zeznania świadka M. M. – k. 101v, przesłuchanie powoda – k. 101v

W dniu 22 czerwca 2021 r. Komornik pobrał z zajętego rachunku bankowego kwotę 5100,50 zł, zaś w dniu 6 lipca 2021 r. kwotę 1130,03 zł.

Dowód: zestawienie operacji bankowych – k. 61-70

Postanowieniem z dnia 20 września 2021 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy w sprawie o sygn. akt XII C 41/21 zabezpieczył powództwo powoda poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego przez Komornika sądowego Krzysztofa Drzewiczaka przy Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy w sprawie o sygn. akt Km 1474/21 co do kwoty 4371,94 zł do czasu prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie XII C 41/21.

Odpis postanowienia został doręczony Komornikowi sądowemu za pośrednictwem wiadomości e-mail w dniu 20 września 2021 r.

Dowód: postanowienie SR w Bydgoszczy z dnia 20.09.2021 r. – k. 28, kopia wiadomości e-mail z dnia 20.09.2021 r. – k. 32

Postępowanie egzekucyjne w sprawie Km 1474/21 zostało zawieszone przez Komornika w części do kwoty 4371,94 zł dopiero w dniu 27 września 2021 r. Jednocześnie Komornik dokonał rozliczenia pobranej wcześniej kwot w łącznej wysokości 6230,53 zł, w ten sposób, że kwotę 5728,09 zł przekazał wierzycielowi, w tym kwotę w wysokości 4614,64 zł w dniu 27 września 2021 r., zaś reszta kwoty zaspokoiła opłatę egzekucyjną oraz koszty egzekucyjne.

Dowód: postanowienie Komornika sądowego z dnia 27.09.2021 r. – k. 48, pismo Komornika z dnia 15.02.2022 r. – k. 104, pismo Komornika z dnia 01.03.2022 r. – k. 118

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o niekwestionowane przez strony postępowania co do ich treści oraz autentyczności dokumenty, a nadto w oparciu o dowód z zeznań świadka M. M. oraz z przesłuchania powoda W. M., których zeznania w ocenie Sądu były logiczne, spójne, korelujące ze sobą oraz z pozostałym materiałem dowodowym.

W przedmiotowej sprawie powód początkowo domagał się zwolnienia spod zajęcia środków pieniężnych w wysokości 5100 zł, zajętych przez Komornika sądowego w sprawie egzekucyjnej Km 1474/21, w której dłużniczką pozostaje jego małżonka – M. M.. Strona w toku postępowania wykazywała, iż środki zgormadzone na rachunku, który jest wspólnym rachunkiem małżonków, są środkami pochodzącymi wyłącznie z emerytury powoda. Z kolei M. M. pozostaje na utrzymaniu swojego męża, nie posiada swojego dochodu w postaci wynagrodzenia, emerytury czy korzyści z innych tytułów.

Swoje powództwo powód oparł o przepis art. 891 ² § 2 k.p.c. w zw. z art. 841 § 1 k.p.c.. zgodnie z którym możliwym jest wytoczenie powództwa o zwolnienie zajętego przedmiotu spod egzekucji, jeżeli na rachunku wspólnym małżonków zgromadzono środki, które nie wchodzą do majątku osobistego dłużnika oraz środki, które nie pochodzą z pobranego przez dłużnika wynagrodzenia za pracę, dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw autorskich i praw pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórców.

W toku postępowania dowodowego, wbrew twierdzeniom strony pozwanej, powód w istocie wykazał, iż środki, które wpływają na rachunek wspólny jego i jego małżonki, są wyłącznie środkami pieniężnymi powoda z tytułu jego emerytury. A zatem powód posiadał legitymację do żądania zwolnienia spod zajęcia środków zajętych przez Komornika, tj. kwoty 5100 zł, która została zajęta w dniu 22 czerwca 2021 r.

Jednocześnie tut. Sąd w dniu 20 września 2021 r. zabezpieczył przedmiotowe powództwo poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego w sprawie Km 1474/21 w części do kwoty 4371,94 zł do jego prawomocnego rozpoznania. Kopię postanowienia wysłano do Komornika drogą mailową w tym samym dniu.

Pomimo powyższego w dniu 27 września 2021 r. Komornik przekazał zajęte przez siebie wcześniej środki wierzycielowi. Tego samego dnia zawiesił postępowanie egzekucyjne jak w postanowieniu Sądu w dniu 20 września 2021 r.

Wobec powyższego strona powodowa dokonała zmiany powództwa w ten sposób, że w miejsce dotychczasowego roszczenia wniosła o zasądzenie na swoją rzecz kwoty 6230,53 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie.

Powyższe przekształcenie powództwa w ocenie Sądu nie było jednak dopuszczalne.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż co do zasady zgodnie z art. 193 § 1 k.p.c. zmiana powództwa jest dopuszczalna, jeżeli nie wpływa na właściwość sądu. Należy mieć jednak na uwadze również treść art. 321 § 1 k.p.c., który stanowi, że sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie.

W orzecznictwie oraz doktrynie przyjęło się, że w sprawie z powództwa ekscydencyjnego powód może, po dokonaniu przez komornika sprzedaży rzeczy objętej tym powództwem, zmienić roszczenie na żądanie zwolnienia od egzekucji kwoty pieniężnej uzyskanej ze sprzedaży (tak: wyrok SN z dnia 24.10.2007 r., IV CSK 271/07, OSNC 2009, nr 1, poz. 14). Jednakże powództwo interwencyjne z art. 841 k.p.c. można skutecznie wytoczyć aż do chwili przekazania środków pieniężnych uzyskanych ze sprzedaży zajętej rzeczy uprawnionemu wierzycielowi. Nie można bowiem zwolnić od egzekucji rzeczy czy prawa, które zostało już przeniesione na wierzyciela. Efektywnie prowadzona egzekucja do rzeczy ruchomej bądź prawa majątkowego prowadzi z reguły do przekształcenia przedmiotu egzekucji, gdyż z chwilą sprzedaży przestaje nim być zajęte prawo (rzecz), a staje się nim jego pieniężny substrat. Oznacza to, że po sprzedaniu przez komornika zajętej rzeczy powód, poza uprawnieniem do przekształcenia podmiotowego powództwa o zwolnienie zajętego przedmiotu może również żądać zwolnienia od egzekucji uzyskanej sumy pieniężnej w odrębnym postępowaniu. Powództwo w tym zakresie można wytoczyć aż do chwili przekazania wierzycielowi tej kwoty, z zachowaniem ustawowego terminu z art. 841 § 3 k.p.c. ( J. Jankowski (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Tom II. Komentarz. Art. 730-1217. Wyd. 3, Warszawa 2019; A. Marciniak (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Tom IV. Komentarz. Art. 730–1095 ¹, Warszawa 2020).

W okolicznościach niniejszej sprawy Sąd uznał, iż przekształcone powództwo należało oddalić. Nie dość bowiem, że w niniejszej sprawie jej przedmiotem było nie zajęcie i sprzedaż rzeczy, lecz zajęcie wierzytelności na rachunku bankowym, to dodatkowo, Komornik rozdysponował już zajętą kwotą na rzecz wierzyciela, tak, że na rachunku depozytowym nie została już żadna kwota pobrana od dłużniczki. Słusznie bowiem zaznaczył to pełnomocnik pozwanego, że zmiana roszczenia z powództwa o zwolnienie zajętego przedmiotu spod egzekucji na roszczenie o zapłatę nie jest dopuszczalne z uwagi na art. 321 § 1 k.p.c. w sytuacji, gdy doszło już do wypłaty wierzycielowi środków pobranych przez Komornika.

Mając powyższe na uwadze Sąd orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu ponoszonej przez Skarb Państwa Sąd orzekł na podstawie § 2 pkt 1, § 4 ust. 1 i § 8 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (tj. Dz. U. z 2019 r. poz. 68), przyznając pełnomocnikowi z urzędu kwotę 1200,00 zł, która została powiększona o odpowiednią stawkę podatku VAT stosownie do treści § 4 ust 3 ww. rozporządzenia (276,00 zł).

O kosztach procesu Sąd orzekł w punkcie 3 sentencji wyroku, na podstawie art. 102 k.p.c., który stanowi, iż w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Kwestia zastosowania powyższego artykułu pozostawiona jest orzekającemu sądowi z odwołaniem się do jego kompetencji, bezstronności, doświadczenia i poczucia sprawiedliwości. Ocena w tym zakresie ma charakter dyskrecjonalny, oparty na swobodnym uznaniu, kształtowanym własnym przekonaniem oraz oceną okoliczności i może być podważona przez sąd wyższej instancji w zasadzie jedynie wtedy, gdy jest rażąco niesprawiedliwa (wyrok SN z dnia 10 października 2012 r., I CZ 66/12, Legalis). Jednakże ustawodawca nie zdefiniował pojęcia „wypadków szczególnie uzasadnionych”, pozostawiając ich kwalifikację, przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności danej sprawy, sądowi (zob. postanowienie SN z dnia 20 grudnia 1973 r., II CZ 210/73). Do okoliczności branych pod uwagę przez Sąd przy ocenie przesłanek zastosowania dyspozycji omawianego przepisu zaliczyć można nie tylko te związane z samym przebiegiem postępowania, ale również dotyczące stanu majątkowego i sytuacji życiowej strony. Podkreślić przy tym należy, że do wypadków szczególnie uzasadnionych w rozumieniu art. 102 k.p.c. można zaliczyć także sytuacje wynikające z samego charakteru żądania poddanego rozstrzygnięciu sądu (tak SN w postanowieniu z dnia 19 października 2012 r., V CZ 43/12, Legalis). Zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, powód winien był ponieść całość kosztów procesu, które poniosła strona pozwana, na które to składa się wynagrodzenie ustanowionego w sprawie pełnomocnika, przy czyn w przypadku niezłożenia przez niego spisu kosztów przyjmuje się z tego tytułu stawki minimalnego wynagrodzenia za czynności podjęte w danej sprawie (art. 98 § 3 k.p.c.). W okolicznościach sprawy Sąd miał na uwadze specyfikę niniejszej sprawy. Sąd wskazuje, że gdyby nie doszło do rozporządzenia przez Komornika sądowego zajętymi środkami, powództwo zostałoby uwzględnione. Tym samym przyczyna oddalenia nie wynika z faktu nieudowodnienia bądź niezasadności powództwa w ogóle, lecz z tego tylko faktu, iż w toku postępowania odpadła jego podstawa prawna, na co powód nie miał żadnego wpływu. Jednocześnie niemożliwym było rozstrzygnięcie powództwa o wypłatę tych środków w ramach powództwa ekscydencyjnego. W ocenie Sądu powód żadną miarą nie przyczynił się do przegrania niniejszego sporu, zaś jego wygranie przez pozwaną nie było związane z wykazaniem przez pozwaną niezasadności powództwa. Zatem ze względów słusznościowych niezasadnym było obciążenie go kosztami procesu poniesionymi przez pozwaną, w tym kosztami zastępstwa procesowego.

Bydgoszcz dnia 09 maja 2022 r. SSR Marcin Kawecki

ZARZĄDZENIE

1.  Odpis Wyroku wraz z odpisem uzasadnienia doręczy poprzez portal pełnomocnikowi powoda (wnioskodawcy).

2.  Akta z wpływem lub za 30 dni.

Bydgoszcz dnia 09 maja 2022 r. SSR Marcin Kawecki