Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

O., dnia 31 maja 2022 r.

Sąd Rejonowy w (...)IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w następującym składzie:

Przewodniczący:SSR Grażyna Giżewska-Rozmus

Protokolant:Justyna Baczewska

po rozpoznaniu w dniu 25 maja 2022 r. w (...)na rozprawie

sprawy z powództwa D. M. (1)

przeciwko 1.(...) O.,

2.(...) O. w O.

o przywrócenie powódki do pracy na poprzednich warunkach

I przywraca powódkę D. M. (1) do pracy u pozwanego N. O. w O. na dotychczasowe warunki pracy i płacy,

II zasądza od pozwanego N. O. w O. na rzecz powódki kwotę 7188 złotych ( siedem tysięcy sto osiemdziesiąt osiem) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym 180 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty,

III oddala powództwo przeciwko (...) O. w O.,

IV zasądza od powódki na rzecz pozwanego (...) O. w O. kwotę 180 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu – zastępstwa procesowego.

SSR Grażyna Giżewska-Rozmus

IV P 241/21

UZASADNIENIE

Powódka D. M. (1), w pozwie z dnia 17 czerwca 2021 roku skierowanym przeciwko (...) O. wniosła o uznanie rozwiązania umowy o pracę na czas nieokreślony za niezgodne z prawem i przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach oraz o zasadzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnia się wyroku do dnia zapłaty według norm przepisanych o ile nie zostanie złożony spis kosztów.

W pozwie powódka zakwestionowała zasadność rozwiązania umowy o pracę, podnosząc, że wskazana w oświadczeniu przyczyna wypowiedzenia – redukcja etatów na stanowisku zastępcy n. nie jest rzeczywista.

W uzasadnieniu wskazano, iż w (...) O. funkcjonował tylko jeden etat zastępcy n., po czym w 2020 roku stworzono drugie, tożsame stanowisko. Zdaniem powódki utworzenie drugiego stanowiska było iluzoryczne i miało na celu pozbycie się powódki z zajmowanego stanowiska powołanie na jej miejsce nowego pracownika, któremu przysługuje ochrona przedemerytalna. Przy czym wskazała, iż jej ochrona przedemerytalna skończyła się 30 kwietnia 2021 roku i tuż po tej dacie Nadleśniczy zlikwidował stanowisko drugiego zastępcy n., tym samym pozbawiając powódkę miejsca pracy.

W odpowiedzi na pozew (...) O. wniósł o oddalenie powództwa oraz zasadzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu potwierdzono, że powódka jest pracownikiem pozwanego. Wskazano, że rok 2020 był z racji pandemii trudnym okresem dla pozwanego. Ponadto G. podjęła decyzję o zniesieniu sąsiadującego z pozwanym N. J.. Pierwotnie nie było przesądzone w jaki sposób dojdzie do zniesienia N. J.. Jedną z propozycji było przejęcie jego obszaru przez N. O.. Do trudnej sytuacji pozwanego dodany zostałby obowiązek sprawowania zarządu nad jeszcze większym obszarem niż dotychczas. Powyższe skłoniło pozwanego do podjęcia rozmów z R. w O. celem uzyskania zgody na stworzenie drugiego stanowiska zastępcy n.. Po stworzeniu drugiego etatu n. i jego obsadzeniu w dniu 01.11.2020r. doszło do połączenia N. J. oraz S. ( 20.11.2020r.). Wskazane okoliczności doprowadziły do weryfikacji zasadności utrzymania zwiększonego stanu zatrudnienia i rozważenia reorganizacji. Wynik finansowy był analizowany od początku 2021r. Ostatecznie pracodawca podjął decyzję o redukcji etatów na stanowisku zastępcy n.mając na uwadze ostateczny brak przejęcia większego obszaru. Z ostrożności procesowej wniesiono, na wypadek uznania twierdzeń powódki za zasadne, o zasądzenie odszkodowania w miejsce przywrócenia do pracy. Związane jest to z okolicznościami dokonania zmian organizacyjnych pracodawcy i brakiem etatu na stanowisku zajmowanym dotychczas przez powódkę.

Pismem z dnia 19.01.2022r. strona powodowa wskazała, iż stroną pozwaną w niniejszej sprawie jest N. O..

Postanowieniem z dnia 08.02.2022r. Sąd Rejonowy w (...) na podstawie art. 477 kpc w związku z art. 194 par. 1 kpc wezwał do udziału w sprawie w charakterze pozwanego N. O. w O. ( k. 130).

Pozwany N. O. w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa. W uzasadnieniu wskazał, iż powództwo winno zostać oddalone z uwagi na przekroczenie 21-dniowego terminu , nadto powtórzono argumentację zaprezentowaną przez (...) w zakresie zasadności dokonanego wypowiedzenia.

Sąd ustalił, następujący stan faktyczny:

D. M. (1) zatrudniona była u strony pozwanej od dnia 16 czerwca 1985 roku, ostatnio na stanowisku zastępcy n.w N. O..

Z dniem 30 kwietnia 2021 roku skończyła się jej ochrona przedemerytalna.

(okoliczności bezsporne)

Do zakresu czynności służbowych powódki jako zastępcy n.należało m.in.: zarządzanie całokształtem sfery produkcyjnej w n.poprzez organizowanie, koordynowanie i nadzorowanie jego działalności w zakresie: urządzania lasu i gospodarki zasobami; użytkowania lasu i handlu drewnem; gospodarki towarowej dotyczącej drewna i leśnych produktów niedrzewnych; hodowli lasu; ochrony lasu; ochrony przeciwpożarowej obszarów leśnych i obiektów infrastruktury leśnej; administrowania strony internetowej n.; administrowania Biuletynu Informacji Publicznej n.; całokształtu spraw związanych z funkcjonowaniem leśnej mapy numerycznej; ochrony przyrody i udostępniania lasu; edukacji przyrodniczej; gospodarki łowieckiej; nadzoru nad lasami niepaństwowymi, sporządzania planów zalesienia i potwierdzenie wykonywania zalesienia, w przypadku zalesienia objętego przepisami o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków (PROW). Ponadto udział w pozyskiwaniu funduszy zewnętrznych, nadzór nad organizacją i przeprowadzeniem zamówień publicznych, nadzór nad pracą leśniczych i pracowników działu gospodarki leśnej, kontrola funkcjonalna nad przebiegiem prac terenowych, kontrola przestrzegania zasad oraz przepisów bhp i p-poż na wszystkich podległych stanowiskach pracy, egzekwowanie znajomości programów użytkowych SILP zgodnie z zakresami czynności podległych pracowników oraz uzupełniania i doskonalenia przez nich wiedzy informatycznej, kompletowanie i przechowywanie dokumentów właściwych dla stanowiska oraz przygotowanie i przekazanie do archiwum zakładowego zgodnie z instrukcją.

(dowód: zakres czynności- k. 83 i nast. w aktach osobowych cz.B)

U strony pozwanej obowiązuje regulamin organizacyjny N. O.. Zgodnie z §4 dokumentu całokształtem działalności n.kieruje nadleśniczy. N.wydaje zarządzenia i decyzje obowiązujące na obszarze n.. W szczególności ustala, wdraża i aktualizuje regulamin organizacyjny, regulamin kontroli wewnętrznej i regulamin pracy. N.zatrudnia i zwalnia pracowników n..

Strukturę organizacyjną n.stanowią:

1.  biura n., w którego skład wchodzą działy i samodzielne stanowiska;

2.  leśnictwa;

3.  Gospodarstwo (...).

Do zadań D. (...) L., kierowanego przez zastępcę n. (Z), należała (według stanu do 31.10.2020r.): realizacja z zakresu nasiennictwa selekcji, szkółkarstwa, hodowli lasu, ochrony lasu, w tym ochrony przeciwpożarowej, ochrony przyrody, łowiectwa, użytkowania, urządzania lasu, edukacji, a także bieżąca aktualizacja bazy leśnej mapy numerycznej.

Zgodne z regulaminem zastępca n. w szczególności nadzorował sprawy związane ze sprzedażą drewna, obrotem materiałowym, a także sprawy dotyczące stanu posiadania, ewidencji lasów i gruntów oraz ich udostępniania (§6 pkt 1) .

(dowód: zarządzenie nr (...) k. 21; regulamin ze schematem-22-30, załączniki do regulaminu-k.31-34)

Zgodnie z regulaminem organizacyjnym pozwanego obowiązującym do dnia 01 listopada 2020 roku D. (...) L.(ZG) kierował zastępca n. ( Z). Do czasu wprowadzenia nowego regulaminu organizacyjnego, u strony pozwanej funkcjonowało jedno stanowisko zastępcy n.. Natomiast regulamin obowiązujący od 01 listopada 2020 roku przewidywał, iż D. (...) L.kierowany będzie przez dwóch zastępców n. oznaczonych jako Z1 oraz Z2.

W związku z utworzeniem drugiego stanowiska, zadania zastępcy n. z zakresu D. (...) L.rozdzielono pomiędzy powódkę i nowozatrudnionego zastępcę n. Z. K. (1). W ramach podziału powódka objęła obręb O., zaś Z. K. (1) objął obręb G.. W skład każdego obrębu wchodziło kilka l.. W skład n. O. wchodziły l. M., G., M., W., M., T., D., G. D., D., N., N., S. oraz Gospodarstwo (...). Obręb O. stanowiły l.: M., G., M., W., M., T..

Wobec wprowadzonego podziału, zastępca n. Z1 realizował zadania z zakresu nasiennictwa, selekcji, szkółkarstwa, hodowli lasu, ochrony lasu, użytkowania lasu. Nadzorował sprawy związane ze sprzedażą drewna, obrotem materiałowym. Powódka jako zastępca n. Z1, zastępowała również n. w razie nieobecności.

Natomiast do zadań zastępcy n. Z2 należało realizowanie zadań z zakresu ochrony przeciwpożarowej, ochrony przyrody, łowiectwa, urządzania lasu, edukacji, a także bieżąca aktualizacja bazy leśnej mapy numerycznej. Nadzorowanie spraw związanych ze stanem posiadania, ewidencji lasów i gruntów oraz ich udostępniania. Nadzorowanie realizacji zadań związanych z prowadzeniem gospodarki leśnej w lasach niestanowiących własności Skarbu Państwa.

(dowód: regulamin ze schematem-22-30, załączniki do regulaminu-k.31-34, zarządzenie nr (...) k.21, zarządzenie nr (...) w sprawie regulaminu– k.35-38, wykaz l.-k. 31, umowa o pracę- k. 47, świadectwo pracy-k. 48-50, zaświadczenie-k. 51, zeznania M. Z.- k. 107-108v)

N. O. jest samofinasującą się jednostką organizacyjną L. P.. Jej działalność finansowana jest z własnych przychodów, pochodzących głównie ze sprzedaży drewna. Zazwyczaj w miesiącu sierpniu N. ustala prowizorium - coroczny plan finansowo-gospodarczy na kolejny rok kalendarzowy. Następnie w marcu zatwierdza się plan zasadniczy, który może różnić się od ustalanego wcześniej prowizorium. N. opiera się na planie finansowo-gospodarczym i musi go przestrzegać.

W okresie pandemii w 2020 roku N. O. borykało się z trudnościami finansowymi, bowiem wynik finansowy na 2020 rok planowany był na poziomie około 600 000 zł w planie zasadniczym, natomiast wykonany był na poziomie 142 023,50 zł ( zysk netto). W 2020 roku sytuacja N.była gorsza niż w 2019 roku i 2021 roku. Zła koniunktura w 2020 roku spowodowana była pandemią C.-19. W kwietniu 2020 roku ograniczono pozyskiwanie drewna m.in. z powodu chorób pracowników. Powyższe spowodowało brak realizacji zakładanego planu finansowego.

W 2021 roku sytuacja wróciła do normy.

(dowód: dokumenty finansowe- k. 57-58v; zeznania M. Z. k. 107-108v; przesłuchanie powódki D. M.- k. 182-183v, D. K. k. 183v-186 )

Zarządzeniem (...) z dnia 20 listopada 2020 roku podjęto decyzję w sprawie połączenia N.: J. i S.. Z dniem 01 stycznia 2021 roku N.te zostały połączone poprzez włączenie N. J. do N. S.. Zgodnie z par. 2 zarządzenia z dniem wejścia w życie zarządzenia inicjuje się podjęte na wniosek Dyrektora (...) w O., działania mające na celu realizację przedsięwzięcia organizacyjnego, o którym mowa w par. 1 .

W związku z połączeniem N. J. i S., N. O. przejęło 5 pracowników N. J. podpisując stosowne porozumienia. Wskazano w nich, iż pracodawcą pracowników jest Skarb Państwa Gospodarstwo (...) L. P. N. O. reprezentowane przez N. D. K. (2).

W dniu 30.10.2020r. N. N. O. D. K. (2) reprezentujący N. O. podpisał umowę o pracę na czas nieokreślony od dnia 01.11.2020r. ze Z. K. (1) na stanowisko zastępcy n. w N. O.. Z. K. z dniem 31.10.2020r. zakończył, łączący go z (...) w O., stosunek pracy. W (...) w O. zatrudniony był od 01.02.2009r. na stanowiskach Naczelnika i Zastępcy Dyrektora (...) w O. ds. (...) Leśnej.

W 2021r. doszło do redukcji jednego etatu tj. jednego stanowiska zastępcy n..

(dowód: zarządzenie- k. 46, porozumienia-k 52-56, umowa o pracę- k. 47, świadectwo pracy-k. 48-50, zaświadczenie-k. 51 zeznania M. Z. k. 107-108v; przesłuchanie powódki- k. 182-183v, przesłuchanie D. K. k. 183v-186 )

W dniu 27.05.2021r. N. N. O. D. K. wręczył powódce wypowiedzenie umowy o pracę poprzez jego odczytanie. Jako przyczynę wypowiedzenia wskazano redukcję etatów na stanowisku zastępcy n. z dwóch do jednego. Powyższe doprowadziło do redukcji ogólnej liczby etatów w zakładzie pracy. Wskazano, że celem bardziej racjonalnego wykonywania zadań zakładu i racjonalizacji kosztów, pracodawca podjął decyzję o reorganizacji poprzez redukcję etatów na ww. stanowisku pracy. Dokonanie zmian organizacyjnych dodatkowo uzasadnia potrzeba wprowadzenia oszczędności w związku z pandemią COVID 19. Pracodawca przyjął stan zabezpieczenia społecznego- spełnienie przez powódkę warunków nabycia prawa do emerytury jako kryterium uzasadniające wybór do zwolnienia spośród dwóch osób zajmujących stanowisko zastępcy n.. Ponadto, drugi pracownik zatrudniony na stanowisku zastępcy n. pozostaje w okresie ochrony przedemerytalnej, co uniemożliwia wypowiedzenie mu stosunku pracy.

( dowód: wypowiedzenie k. 8, przesłuchanie powódki- k. 182-183v, przesłuchanie D. K. k. 183v-186 )

Zarządzeniem nr (...) N. N. O. z dnia 29.06.2021r. od 01 września 2021 roku wprowadzono zmiany do regulaminu organizacyjnego. Zmiany dotyczyły stanowiska zastępcy n.. Ponownie przywrócono jedno stanowisko zastępcy n. wraz ze wszystkimi obowiązkami i zadaniami, które ostatnią zmianą powierzone zostały dwóm zastępcom.

(dowód: zarządzenie nr (...) wraz z załącznikami-k. 39-44)

Powódka otrzymała świadectwo pracy w dniu 31.08.2021r. Wskazano, iż powódka zatrudniona była w N. O..

( dowód: świadectwo pracy k. 114-114v)

Zgodnie ze statutem (...) n.jest podstawową, samodzielną jednostką organizacyjną L. P. ( par. 25).

( dowód: statut (...)k. 115-118v)

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu, powództwo powódki D. M. (1) skierowane przeciwko N. O. jest uzasadnione.

W pierwszej kolejności jednak dokonując rozważań w sprawie należy odnieść się do kwestii oznaczenia strony pozwanej, co stanowiło wstępną przesłankę w ocenie sprawy. We wniesionym pozwie strona powodowa jako pozwanego wskazała Skarb Państwa - (...) N. O.. Następnie pismem z dnia 19.01.2022r. sprecyzowano, że stroną pozwaną jest N. O..

W tym miejscu „przede wszystkim wypada wskazać, że art. 264 KP wymaga interpretacji ścisłej; w pewnym zakresie delimituje bowiem prawo pracownika do rozstrzygnięcia sprawy, oznaczając krótkie terminy dla wniesienia pozwu, które mają charakter materialnoprawny. Sąd Najwyższy wykładając ten przepis, wyraził nawet przekonanie, że wymaga on dla poprawnego odwołania od rozwiązania stosunku pracy tylko wniesienia pozwu z zachowaniem terminu. Nie wymaga natomiast wyraźnego lub bezbłędnego określenia pracodawcy, szczególnie w sytuacji, gdy inna osoba rozwiązuje stosunek pracy, a inna jest pracodawcą (por. wyrok SN z 5.3.2009 r., II PK 213/09).” (Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych, z dnia 19 października 2010 r. II PK 99/10).

Jak wynika z okoliczności niniejszej sprawy powódka złożyła pozew wskazując, iż pozwanym jest Skarb Państwa - (...) N. O.. Jednocześnie w uzasadnieniu pozwu wskazywała, że pracowała w N. O.. Z drugiej strony pozwany (...) N. O. w odpowiedzi na pozew stwierdził, że powódka była jego pracownikiem. Należy zauważyć, iż „Sąd pracy nie może w tym zakresie wykazywać postawy biernej, jeśli tylko z pisma procesowego powoda jednoznaczne wynika, kto jest pracodawcą, u kogo powód był zatrudniony. (…)Przepisy art. 467 KPC i art. 477 KPC nie tylko bowiem zezwalają sądowi pracy na podejmowanie czynności opisanych w normach prawnych w przepisach tych zawartych, ale wręcz nakazują ich dokonanie w celu realizacji procesowej zasady ochrony interesów pracowniczych. Z zasadą tą wiążą się nie tylko przepisy o kosztach w sprawach pracowniczych, ale także reguły dotyczące odmiennej pozycji pracownika jako powoda w procesie w porównaniu z innymi osobami dochodzącymi swych praw przed sądem. Reguły te odnoszą się w szczególności do konieczności wstępnego badania sprawy, wzywania z urzędu do udziału w sprawie, zgłaszania roszczeń itp. (por. na ten temat K.W. Baran, w: Zarys systemu prawa pracy, Warszawa 2010, s. 722,723).” (Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych, z dnia 19 października 2010 r. II PK 99/10) Tym samym w wyniku poczynionych w toku procesu ustaleń, w tym na podstawie przedłożonego statutu L. P., zeznań świadka M. Z., a także dokumentów przedłożonych przez stronę pozwaną- S. P. dotyczących umów zawartych z innymi osobami możliwe było prawidłowe wskazanie strony pozwanej. Dodatkowo, w wypowiedzeniu umowy o pracę nie określono wprost nazwy pracodawcy powódki, a na dzień składania pozwu D. M. nie dysponowała świadectwem pracy. Co ciekawe, wśród dokumentów pracowniczych dołączonych do odpowiedzi na pozew przez S. P. widnieje umowa o pracę zawarta z Z. K. przez D. K., w której jako pracodawcę wskazuje się N. O. i z takim podmiotem umowa jest zawierana. Natomiast porozumienia dotyczące przejścia pracowników N. J. do N. O. zawierane są przez pracodawcę- (...) N. O. reprezentowanego przez N. D. K..

Dlatego też, zasadnym było, w oparciu o normę art. 477 kpc, wezwanie do udziału w sprawie pozwanego pracodawcy N. O. zgodnie z oznaczeniem wskazanym przez powódkę.

W związku z powyższym, Sąd oddalił powództwo skierowane przeciwko S. P., który w sprawach pracowniczych zasadniczo nie występuje jako pracodawca, i zasądził koszty procesu od powódki na rzez pozwanego- Skarbu Państwa w oparciu o art. 98 kpc w zw z § 9 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Przechodząc do oceny prawnej dokonanego wobec powódki wypowiedzenia należy zauważyć, iż Sąd w tym zakresie oparł się na całości zebranego w sprawie materiału dowodowego. Sąd dał wiarę zeznaniom złożonym przez powódkę oraz świadka M. Z.. M. Z. jako księgowa w N. O. złożyła zeznania na okoliczności związane z kwestiami finansowymi, o których posiadała wiedzę. Tym samym, brak jest podstaw do kwestionowania wiarygodności i prawdziwości jej zeznań. Znajdują one potwierdzenie także w złożonym rozliczeniu i podziale wyniku finansowego za 2020 rok.

W ocenie Sądu, zasługuje na wiarę także dowód z przesłuchania powódki. D. M. jako wieloletni zastępca n. posiadała wiedzę na temat funkcjonowania N. O.. W istotnej sprawie związanej z ewentualnym przejęciem części N. J., jednoznacznie i jasno stwierdziła, że „ N. J. miało zostać połączone z N. S.- wiedziałam to od pana K., ponieważ już latem były rozmowy z n., które miały przejąć pracowników. Była ustalona lista, który pracownik trafi do którego n.. Nigdy nie słyszałam o tym żeby była mowa o tym, że będzie połączone z N. O., jedynie n.pan K. przekazał mi, że jakieś skrawki mogą był dołączone do O., zwłaszcza, że siedziba N. J. była w mieście O.”. ( k. 182). Podczas przesłuchania D. K. twierdził, że była informacja, iż być może część N. J. przejdzie do N. O..

W kontekście okoliczności związanych z przyczyną wypowiedzenia powódce umowy o pracę i przedstawianych przez strony argumentów warto wskazać na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 04.03.2015r. I PK 183/14 , w którym stwierdzono: „ „ Motywacja” likwidacji stanowiska pracy ( uzasadnienie takiej decyzji pracodawcy) ma znaczenie, gdy pracownik zarzuca pozorność przyczyny wypowiedzenia. (…) zgodnie z utrwaloną linią orzecznictw Sądu Najwyższego, dotyczącą likwidacji stanowiska pracy jako przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie umowy o pracę, sąd pracy nie ma kompetencji do badania racjonalności decyzji pracodawcy co do zmian organizacyjnych dokonywanych w zakładzie pracy, podobnie jak nie bada racjonalności decyzji gospodarczych lub innych decyzji związanych z zarządzaniem zakładem pracy (np. co do zawarcia określonych kontraktów z partnerami w obrocie gospodarczym, zaciągnięcia kredytów, inwestycji itp.). Kwestia, czy istnieje rzeczywista potrzeba dokonania przez pracodawcę zmian organizacyjnych albo restrukturyzacji zatrudnienia, w tym konieczność likwidacji określonego stanowiska pracy, należy do autonomii zarządczej pracodawcy i nie podlega ocenie sądu. Zmniejszenie stanu zatrudnienia w zakładzie pracy stanowi uzasadnioną przyczynę wypowiedzenia, a organ rozpatrujący spory pracownicze nie jest powołany do badania zasadności i celowości zmniejszenia stanu zatrudnienia (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z 20 maja 2014 r., I PK 271/13, LEX nr 1483570). Pracodawca ma bowiem prawo do tego, aby np. w celu bardziej racjonalnego wykonywania zadań zakładu pracy i racjonalizacji kosztów swojej działalności zmniejszyć liczbę pracowników przez likwidację stanowiska i dokonać innego rozdziału związanych z nim zadań (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z 3 września 2013 r., I PK 41/13, OSNP 2014 Nr 8, poz. 116). Sąd pracy nie jest powołany do badania zasadności, celowości i racjonalności decyzji pracodawcy o zmniejszeniu stanu zatrudnienia, nie oznacza to jednak, że nie może badać, jakie były rzeczywiste przyczyny zwolnienia pracownika (wypowiedzenia mu umowy o pracę), w szczególności czy likwidacja nie była pozorna albo czy pod pozorem likwidacji stanowiska pracy nie kryła się inna motywacja pracodawcy (szczególnie w sytuacji, gdy pracownika podlegającego ochronie przed zwolnieniem nie można było zwolnić z innych przyczyn niż dotyczących pracodawcy - art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników).

Od lat ugruntowane jest stanowisko Sądu Najwyższego, zgodnie z którym likwidacja stanowiska pracy w ramach rzeczywistych zmian organizacyjnych, polegających na zmniejszeniu zatrudnienia, uzasadnia wypowiedzenie pracownikowi umowy o pracę (por. wyroki Sądu Najwyższego z 23 maja 1997 r., I PKN 176/97, OSNAPiUS 1998 Nr 9, poz. 263 i z 2 grudnia 2010 r., III PK 28/10, OSNP 2012 nr 3-4, poz. 35, a także postanowienie Sądu Najwyższego z 2 lutego 2012 r., II PK 252/11, LEX nr 1215430). Wypowiedzenie jest natomiast nieuzasadnione, jeżeli wskazywana przez pracodawcę przyczyna wypowiedzenia jest nieprawdziwa. Przykładem nieprawdziwej przyczyny jest pozorne zmniejszenie stanu zatrudnienia, gdy na miejsce zwalnianych pracowników zatrudnia się innych (por. uzasadnienie tezy XI uchwały pełnego składu Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego z 27 czerwca 1985 r., III PZP 10/85, OSNCP 1985 Nr 11, poz. 164, w sprawie wytycznych dotyczących wykładni art. 45 k.p. i praktyki sądowej stosowania tego przepisu w zakresie zasadności wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony). Podobny pogląd można odnieść do sytuacji, gdy pracodawca najpierw zatrudnia pracownika tylko po to, aby wkrótce potem zwolnić innego pracownika wykonującego te same zadania.

Sąd Najwyższy przyjmuje, że kwestia, czy występuje potrzeba dokonania przez pracodawcę zmian organizacyjnych, w tym likwidacji stanowiska pracy, należy do autonomii zarządczej pracodawcy i nie podlega ocenie sądu pracy. W szczególności zmniejszenie stanu zatrudnienia w zakładzie pracy stanowi uzasadnioną przyczynę wypowiedzenia, a organ rozpatrujący spory pracownicze nie jest powołany do badania zasadności i celowości zmniejszenia stanu zatrudnienia (por. np. uchwałę Sądu Najwyższego z 27 czerwca 1985 r., III PZP 10/85, OSNCP 1985 Nr 11, poz. 164, teza IX; wyroki Sądu Najwyższego z 16 października 1992 r., I PRN 40/92, LEX nr 14962; z 27 listopada 1997 r., I PKN 401/97, OSNAPiUS 1998 Nr 18, poz. 542; z 3 listopada 2010 r., I PK 93/10, LEX nr 707852). Jednocześnie jednak sąd pracy ma kompetencję, aby rozważyć, czy podana przez pracodawcę przyczyna wypowiedzenia jest rzeczywista, czy też pozorna. Uprawnienie to zmienia się w obowiązek zbadania rzeczywistej przyczyny wypowiedzenia, gdy pracownik podnosi (twierdzi) i wykazuje (przedstawia dowody), że wskazana przyczyny była pozorna, a pracodawca zwolnił go faktycznie bez przyczyny albo z innych przyczyn niż ujawnione w wypowiedzeniu.”

Odnosząc powyższe rozważania do okoliczności niniejszej sprawy należy stwierdzić, iż faktycznie od 01.11.2020r. utworzono u pozwanego N. O. drugie stanowisko zastępcy n.. Jak wskazała powódka, od kiedy ona pracuje nie było drugiego stanowiska zastępcy. N. D. K. zauważył, że takie stanowisko funkcjonowało w latach 90-tych XX wieku. Do dnia 01.11.2020r. nie istniała jednak potrzeba utworzenia kolejnego stanowiska funkcyjnego- zastępcy n.. Faktem również jest, iż rok 2020 był dla N. okresem najtrudniejszym finansowo w porównaniu z latami wcześniejszymi oraz 2021r. Wskazały na to wszystkie słuchane osoby, a także okoliczność ta wynika z przedłożonego raportu wskazującego na zysk w 2020r. na poziomie 142 023,50 zł ( w roku 2019- 1 348 779,24 zł). Jak wynika ze stanowiska prezentowanego przez pozwane N. i potwierdzone przesłuchaniem D. K. utworzenie drugiego stanowiska zastępcy n. wynikało z faktu trudnej sytuacji N. w 2020r. tj. złej sytuacji kadrowej i braku realizacji planów finansowych N. oraz możliwym przejęciem części terenów z N. J.. Jak wynika z przeprowadzonych dowodów, w tym zeznań świadka i stron, rok 2021 okazał się bardzo dobry pod względem finansowym. Jednoczenie w marcu 2021r. pozwane N. wystąpiło do (...) w O. o zgodę na zwiększenie kosztów, w tym na wynagrodzenie Z. K.. Należy w tym miejscu podkreślić, że zatrudnienie nowej osoby wymaga zgody (...).

Jak wskazano, nie kwestionowanym faktem jest formalne utworzenie od 01.11.2020r. i likwidacja z dniem 01.09.2021r. ( zarządzenie w sprawie Regulaminu Organizacyjnego z dnia 29.06.2021r.) stanowiska zastępcy n.. Jednak istotne są okoliczności jego utworzenia i następnie zniesienia. W wypowiedzeniu wskazano, że decyzja o redukcji powyższego stanowiska jest podyktowana bardziej racjonalnym wykonywanie zadań zakładu i racjonalizacją kosztów. Dodatkowo stwierdzono, iż zmiana ta uzasadniona jest także potrzebą wprowadzenia oszczędności w związku z pandemią COVID 19. Jak wynika z przytoczonego stanowiska Sądu Najwyższego istotne przy ocenie zasadności przyczyn wypowiedzenia są motywy dokonywanych zmian, jaka była rzeczywista przyczyna zwolnienia pracownika, czy pod pozorem likwidacji stanowiska nie kryła się inna motywacja pracodawcy.

Pracodawca wskazał na bardziej racjonalne wykonywanie zadań zakładu jako okoliczność uzasadniającą redukcję etatu. Nie mniej jednak, z okoliczności sprawy wynika, iż zakres zadań przed utworzeniem drugiego etatu zastępcy i po jego likwidacji jest identyczny. Również podział w czasie funkcjonowania dwóch stanowisk zastępców polega na rozdzieleniu dotychczasowych zadań powódki i podległych jej leśnictw na dwie osoby. Dokonano podziału na dwa obręby O. i G. oraz podzielono pracowników biurowych dotychczas podlegających tylko powódce. Pozwane N. nie wykazało na czym ewentualna racjonalizacja zadań miałaby polegać. Przypomnieć warto, iż to pozwany pracodawca w sprawach pracowniczych ma obowiązek wykazywania, że wskazane przez niego przyczyny wypowiedzenia umowy są faktyczne i uzasadnione. Po wręczeniu wypowiedzenia D. M. dokonano kolejnej zmiany regulaminu organizacyjnego i z powrotem połączono zadania obu zastępców n.. Nie dokonano żadnych merytorycznych zmian w tym zakresie. Podczas przesłuchania N.nie wskazał okoliczności świadczących o przywołanej w wypowiedzeniu racjonalizacji kosztów i zadań. N.zeznał, że utworzenie drugiego stanowiska zastępcy było spowodowane ewentualnym przejęciem terenów po nadleśnictwie J. oraz złą sytuacją kadrową w N. O. i brakiem realizacji planu N.. W zakresie drugiego z przytoczonych argumentów należy podkreślić, że pracodawca wręczając powódce wypowiedzenie nie wskazywał na powyższą okoliczność. Generalnie dokonanie wypowiedzenia polegało jedynie na odczytaniu przez D. K. pisma zawierającego wypowiedzenie. Również w toku procesu uzasadnienie dotyczące spraw kadrowych i zadań odnosiło się generalnie do ewentualnego przejęcia terenów n. J.. Natomiast twierdzenie w zakresie utworzenia drugiego stanowiska zastępcy i zatrudnienia od 01.11.2020r. Z. K. na wskazanym stanowisku na 3 tygodnie przed ostateczną decyzją o przejęciu N. J. budzi zasadnicze wątpliwości. Bowiem jak wskazała powódka wiadomym było, że pozwany nie otrzyma terenów N. J.. Potwierdzeniem słów D. M. jest zarządzenie nr (...)Dyrektora (...) z dnia 20.11.2020r.

N. wskazało także, iż redukcja etatów jest spowodowana racjonalizacją kosztów oraz potrzebą wprowadzenia oszczędności w związku z pandemią (...)19. W ocenie Sądu, zagadnienie to również nie zostało wykazane przez pracodawcę. Jak wynika bowiem z zeznań M. Z. to rok 2020, kiedy zatrudniono Z. K. i utworzono drugi etat zastępcy, był najtrudniejszym finansowo rokiem od kilku lat. Rok 2021 okazał się dobrym rokiem pod tym względem. Potwierdził ten fakt także D. K., chociaż wskazał, iż można o osiągniętych celach finansowych mówić w połowie roku, w drugiej połowie roku. Nadto sytuacja ekonomiczna pozwanego nie mogła być tak trudna, na co wskazano w wypowiedzeniu, skoro jak zeznał D. K., od 01.01.2021r. drugi zastępca n. otrzymał podwyżkę dodatku. Jako uzasadnienie nadleśniczy wskazał, iż w L. P. istnieje możliwość podwyższenia wynagrodzenia osobom odchodzącym na emeryturę celem zwiększenia uposażenia. Poza tym Z. K. stracił bardzo duże pieniądze zmieniając swoje stanowisko pracy, a wykonywanie przez niego funkcji zastępcy było bardzo dobre. Warto zauważyć, że nie wskazano aby powódce podwyższono wynagrodzenie chociaż to ona pierwsza potencjalnie mogła przejść na emeryturę. Jednocześnie za 5 miesięcy wypowiedziano drugiemu zastępcy n. umowę o pracę z powodu problemów finansowych.

Na pozorność wskazanych motywów likwidacji stanowiska zastępcy świadczą zeznania D. K., który z jednej strony w wypowiedzeniu wskazuje jako przyczynę trudną sytuację finansową spowodowaną Covid 19, a z drugiej strony podczas przesłuchania stwierdza, że decyzja o likwidacji jednego stanowiska wynikała z tego, że „ W perspektywie czasu jedna decyzja nie powstała, a druga zmniejszyła odziaływanie - mówię tutaj o covidzie i dlatego zlikwidowałem.”

W ocenie Sądu, pozwane N. stworzyło mechanizm i sytuację, które miały uzasadniać i uprawdopodobnić w świetle przepisów prawa fakt wypowiedzenia powódce umowy o pracę. Nie mniej ustalone w sprawie okoliczności wskazują, iż dokonane przez N.czynności doprowadzające do wypowiedzenia powódce umowy o pracę świadczą o pozorności wskazanej przyczyny. Do powyższego wniosku doprowadził Sąd ogląd całokształtu okoliczności ujawnionych w sprawie. Dodatkowo, przytoczone okoliczności związane z utworzeniem drugiego stanowiska zastępcy w sytuacji gdy przez, co najmniej, kilkadziesiąt lat takie stanowisko nie funkcjonowało, mogą świadczyć o nadużyciu prawa przysługującego pracodawcy. Świadczy o tym fakt wskazywania przyczyn, które w ocenie D. K. miały uzasadniać utworzenie drugiego etatu zastępcy. N.powołał się na potrzebę wzmocnienia kadrowego N. w związku z trudną sytuacja covidową, przy braku wyjaśnienia na czym działania te polegałyby. Nie wyjaśniono , ani w toku postępowania, ani, przede wszystkim, przy wręczeniu wypowiedzenia, jak zatrudnienie Z. K. miało wzmocnić kadrowo pozwanego w kontekście braku realizacji planu N.. Również wskazano potencjalną możliwość przejęcia części terenów N. J.. W świetle przesłuchania powódki okoliczność ta nie jest rzeczywista albowiem wiadomym było przed 01.11.2020r., że tereny N. J. nie zostaną włączone do N. O.. Ewentualnie dotyczyłoby to niewielkiego obszaru. Dodatkowo zastępca n. z N. J. przeszedł do N. S., a nie do np. N. O., które według słów Nadleśniczego miało przejąć część N. J.. Ważne jest także w tym kontekście stwierdzenie przez D. K. podczas przesłuchania: „ Nie było mnie stać na drugiego zastępcę, ale pojawił się rynku pracy doświadczony pracownik z kompetencjami, a nie ma tak doświadczonych pracowników, którzy są przygotowani do pełnienia tak ważnej funkcji(…).”( k 184).

„Podanie w oświadczeniu o wypowiedzeniu umowy o pracę przyczyny pozornej (nierzeczywistej, nieprawdziwej) jest równoznaczne z brakiem wskazania przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie, a to oznacza, że takie wypowiedzenie jest nieuzasadnione w rozumieniu art. 45 § 1 k.p. i usprawiedliwia przewidziane w tym przepisie roszczenia pracownika o przywrócenie do pracy lub odszkodowanie (por. wyrok Sądu Najwyższego z 7 października 2009 r., III PK 34/09, LEX nr 560866; postanowienie Sądu Najwyższego z 9 stycznia 2014 r., I PK 182/13, LEX nr 1646043). Taki sam skutek wywołuje ocena, że przyczyna wypowiedzenia co prawda istniała, ale była - ze względu na jej wagę lub charakter - niewystarczająca dla skutecznego dokonania wypowiedzenia. Wypowiedzenie umowy o pracę jest nieuzasadnione zarówno wtedy, gdy wskazana w nim przyczyna faktycznie zaistniała, lecz nie mogła stanowić podstawy rozwiązania łączącego strony stosunku pracy, jak i wówczas, gdy przyczyna ta okazała się pozorna (fikcyjna, nierzeczywista, nieprawdziwa, nieistniejąca) i z tego właśnie względu nieuzasadniająca wypowiedzenia, a więc powodująca uznanie tego wypowiedzenia za nieuzasadnione. W obu przypadkach brak takiej przyczyny (uzasadniającej wypowiedzenie umowy o pracę) powoduje powstanie po stronie pracownika roszczeń określonych w art. 45 § 1 k.p. (wyrok Sądu Najwyższego z 9 lipca 2008 r., I PK 2/08, LEX nr 531844).” Przepisy art. 45 par. 1 kp w zw. z at. 30 par. 4 kp „nakładają na pracodawcę obowiązek wskazania prawdziwej przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę, czyli takiej, która faktycznie istnieje i uzasadnia rozwiązanie stosunku pracy z pracownikiem. Przyczyny takiej nie można uznać za prawdziwą, jeżeli z okoliczności konkretnej sprawy wynika, że została ona wskazana w wypowiedzeniu umowy o pracę wyłącznie po to, aby ukryć przyczynę rzeczywistą, której pracodawca nie mógł formalnie powołać ze względu na związane z tym ryzyko uznania jej bezzasadności w toku ewentualnego sporu sądowego z pracownikiem kwestionującym prawdziwość, zasadność lub zgodność z prawem ujawnionych mu przyczyn rozwiązania stosunku pracy.” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 04.03.2015r. I PK 183/14)

W związku z powyższym należy uznać roszczenie powódki za uzasadnione wobec pozwanego N. O.. Dlatego też, w oparciu o art. 45 par. 1 kp przywrócono powódkę do pracy zgodnie ze sformułowanym roszczeniem ( punkt I wyroku). Zgodnie z art. 45 par. 2 kp Sąd pracy może nie uwzględnić żądania pracownika uznania wypowiedzenia za bezskuteczne lub przywrócenia do pracy, jeżeli ustali, że uwzględnienie takiego żądania jest niemożliwe lub niecelowe; w takim przypadku sąd pracy orzeka o odszkodowaniu. Jednocześnie należy wskazać, iż „Przepis art. 45 § 2 k.p. w związku z art. 56 § 2 k.p. pozwala natomiast sądowi pracy nie uwzględnić zgłoszonego w pozwie żądania przywrócenia do pracy i w jego miejsce orzec o odszkodowaniu, lecz tylko wtedy, "jeżeli ustali", że przywrócenie do pracy byłoby niecelowe. Zwrot "jeżeli ustali" użyty w wymienionym przepisie wskazuje jednoznacznie, że przyznanie pracownikowi innego roszczenia niż przez niego wybrane, jest wyjątkiem, którego dopuszczalność zależy od ustalenia, że przywrócenie do pracy byłoby niemożliwe lub niecelowe. Dopuszczalność odstąpienia od zasady przywrócenia do pracy, jeśli takie żądanie zgłosił pracownik, powinna być oceniana szczególnie wnikliwie, gdy pracodawca podał nieprawdziwe przyczyny rozwiązania stosunku pracy. W takim wypadku pracodawca z reguły nie może przeciwstawić żądaniu przywrócenia do pracy twierdzenia o niecelowości uwzględnienia tego żądania.” (Postanowienie SN z 28.05.2020 r., III PK 119/19, LEX nr 3223687.). „Skoro orzeczenie o roszczeniu innym niż dochodzone przez pracownika jest wyjątkiem od reguły związania sądu żądaniem pozwu, przepis art. 45 § 2 k.p. (w związku z art. 56 § 2 k.p.) należy interpretować ściśle. Ocena w tym zakresie powinna zmierzać do wyjaśnienia, na ile w świetle okoliczności konkretnej sprawy restytucja rozwiązanego stosunku pracy jest realna i czy reaktywowany w wyniku wyroku sądowego stosunek pracy ma szanse na prawidłowe funkcjonowanie.” (Wyrok SN z 22.09.2020 r., I PK 197/19, LEX nr 3106219.) W tym kontekście twierdzenie strony pozwanej, że zmiany organizacyjne i brak etatu na stanowisku zajmowanym dotychczas przez powódkę świadczą o niecelowości przywrócenia jej do pracy jawi się jako nieuzasadniony. Pracodawca wskazał w wypowiedzeniu okoliczności pozornie uzasadniające dokonane wypowiedzenie. Stworzył sytuację, która miała uwiarygodnić rozwiązanie z D. M. umowy o pracę. Natomiast, jak zeznał D. K. powódka była doświadczonym pracownikiem. Jednocześnie z okoliczności sprawy nie wynikało, aby pracodawca kierował do D. M. zastrzeżenia co do jakości świadczonej przez nią pracy lub istniały inne kwestie wyłączające możliwość dalszej współpracy przez strony.

Na podstawie art. 98 kpc w zw. z par. 9 ust. 1 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych orzeczono w punkcie II wyroku o kosztach procesu na rzecz powódki.

SSR Grażyna Giżewska-Rozmus