Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W sprawie pod sygnaturą BY XIII Ns-Rej. (...) (...) złożyła do Sądu Rejonowego w Bydgoszczy wniosek o wykreślenie tego podmiotu z Krajowego Rejestru Sądowego w związku z zakończeniem postępowania likwidacyjnego. W postępowaniu tym przedłożone zostało m.in. datowane na 27 lipca 2020 r. oświadczenie likwidatora, że wobec spółki nie toczą się żadne postępowania sądowe ani administracyjne. Postanowieniem z dnia 16 października 2020 r. – prawomocnym z upływem 30 października 2020 r. – wykreślono ww. spółkę z Krajowego Rejestru Sądowego.

W dniu 15 stycznia 2021 r. (...) z siedzibą w P., złożył skargę o wznowienie ww. postępowania, w której wniósł o oddalenie wniosku o wykreślenie z Rejestru (...) w likwidacji.

Skarżący argumentował, że oświadczenie likwidatora w przedmiocie toczących się postępowań sądowych, na podstawie którego podjęto decyzję o wykreśleniu ww. spółki, jest niezgodne z prawdą. Swój interes w przedmiotowej sprawie uzasadniał faktem toczącego się przeciwko (...) w likwidacji postępowania sądowego przed Sądem Rejonowym Poznań - Stare Miasto w P., pod sygnaturą XII GC 2278/19, w którym jest powodem.

Postanowieniem z dnia 23 grudnia 2021 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy (Sąd rejestrowy) uchylił postanowienie referendarza sądowego z dnia 16 października 2020 r., wydane w sprawie pod sygnaturą BY XIII Ns – Rej KRS/(...) i oddalić wniosek o wykreślenie spółki pod firmą (...).

Sąd rejestrowy ustalił, że (...) została rozwiązana i postawiona w stan likwidacji uchwałą Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników z dnia 19 sierpnia 2019 r. Oświadczenie likwidatora tej spółki z dnia 27 lipca 2020 r., że wobec niej nie toczą się żadne postępowania sądowe ani administracyjne było niezgodne z prawdą, gdyż przed Sądem Rejonowym Poznań – Stare Miasto w P., pod sygnaturą XII GC 2278/19, od dnia 19 kwietnia 2019 r. toczy się postępowanie z powództwa (...) przeciwko (...) w likwidacji o zapłatę kwoty 68 000 zł, a pozew doręczony został ww. spółce w dniu 23 września 2019 r. W sprawie tej w dniu 15 stycznia 2020 r. odbyła się rozprawa w której uczestniczył likwidator (...) – T. W..

Sąd Rejonowy zważył, że w sprawie zachodziły przesłanki wznowienia ww. prawomocnie zakończonego postępowania o wykreślenie (...) w likwidacji z Rejestru na skutek skargi zainteresowanego (...), którego prawa zostały naruszony rozstrzygnięciem wydanym w tym postępowaniu (art. 399 § 1 i 2 w zw. z art. 524 § 2 k.p.c.). W przypadku prawomocnego wykreślenia ww. spółki, a w konsekwencji utraty przez nią zdolności sądowej, doszłoby do bowiem umorzenia postępowania, w opisanej wyżej sprawie procesowej toczącej się pomiędzy stronami. (...) nie mógłby zatem uzyskać w tym postępowaniu merytorycznego rozstrzygnięcia, a wobec nieprzesądzenia odpowiedzialności dłużnej spółki, wierzyciel nie byłby w stanie wykazać przesłanek odpowiedzialności członków jej zarządu (art. 299 k.s.h.). (...) nie brał udziału w postępowaniu o wykreślenie (...) z KRS, nie musiał mieć także wiedzy o tym postępowaniu. Natomiast Sąd rejestrowy (referendarz sądowy), uwzględniając wniosek ww. spółki o wykreślenie oparł się na poświadczającym nieprawdę oświadczeniu likwidatora, w którym zapewniał on, że przeciwko spółce nie toczy się żadne postępowanie sądowe ani administracyjne.

Ponownie rozpoznając powyższy wniosek na wskutek wznowienia postępowania Sąd rejestrowy zważył, że zgodnie z art. 23 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym, miał on obowiązek zbadania także – w razie wątpliwości – czy zgłoszone dane są zgodne ze stanem rzeczywistym. Jest to związane z funkcją rejestru przedsiębiorców, który służy bezpieczeństwu obrotu prawnego, domniemywa się bowiem zgodność danych wpisanych do Rejestru z rzeczywistością (art. 17 ustawy o KRS). Szczególnie istotne przy wniosku o wykreślenie spółki z Krajowego Rejestru Sądowego jest czy jego uwzględnienie nie naruszy praw osób trzecich np. wierzycieli, gdyż z tą chwilą spółka traci swój byt prawny, a zatem przestaje istnieć jako podmiot prawa (art. 272 k.s.h.).

Sąd Rejonowy podkreślił, że do obowiązków likwidowanej spółki należy m.in. spłata istniejących i wymaganych zobowiązań oraz zabezpieczenie zobowiązań niezgłoszonych, niewymagalnych lub spornych. Spółka chcąc zakończyć działalność w pierwszej kolejności powinna wypełnić zobowiązania wobec podmiotów zewnętrznych, w tym również zabezpieczyć środki na spłatę zobowiązań niezgłoszonych przez wierzycieli, niewymagalnych lub spornych. Kwestia ta może mieć znaczenie m.in. w kontekście postępowań sądowych, których likwidowana spółka jest stroną. Problematyczna jest sytuacja, gdy spór o daną wierzytelność już się toczy, a spółka zmierza do wykreślenia z Krajowego Rejestru Sądowego. W takim przypadku wykreślenie spółki z KRS może zostać potraktowane jako sposób na uniknięcie przez spółkę niekorzystnych skutków rozstrzygnięcia w takim postępowaniu bądź działanie mogące doprowadzić do pokrzywdzenia wierzycieli np. poprzez uniemożliwienie dochodzenia roszczeń i zaspokojenia się z majątku osób trzecich, których majątek może stanowić zabezpieczenie tych roszczeń. W sytuacji w której – jak w niniejszej sprawie – zostanie spieniężony cały majątek likwidowanej spółki, a mimo to nie zostaną wypełnione zobowiązania ciążące na tej spółce, w orzecznictwie zachodzą rozbieżności dotyczące możliwości dochodzenia roszczeń po wykreśleniu spółki z Rejestru. Można nawet twierdzić, że likwidatorzy doprowadzając – poprzez przedwczesną likwidację – do utraty przez spółkę podmiotowości prawnej, a tym samym do wygaśnięcia zobowiązań zlikwidowanej spółki, czym pozbawiają jej wierzycieli możliwości zaspokojenia.

Sąd rejestrowy uznał w związku z tym, że wykreślenie ww. spółki z Krajowego Rejestru Sądowego na obecnym etapie mogłoby doprowadzić do pokrzywdzenia stron występujących w procesach sądowych i ewentualnych administracyjnych, toczących się wobec niej, co uzasadniało oddalenie wniosku w tym przedmiocie.

Apelację od powyższego postanowienia złożyła spółka (...) w likwidacji, zaskarżając je w całości i zarzucając mu naruszenie:

-

art. 401 pkt 2 k.p.c. przez przyjęcie, że wnioskodawca (skarżący) był pozbawiony możliwości działania, skoro miał on wiedzę o likwidacji spółki i mógł na bieżąco śledzić stan rejestru,

-

art. 407 § 1 k.p.c. poprzez brak ustaleń co do zachowania trzymiesięcznego terminu na złożenie skargi,

-

art. 412 § 1 i 2 k.p.c. poprzez błędne ustalenia faktyczne co do podstaw wznowienia i niezbadanie okoliczności złożenia przez likwidatora oświadczenia z dnia 27 lipca 2020 r.,

-

art. 404 k.p.c. poprzez jego pominięcie, skoro przy zarzucie złożenia fałszywego oświadczenia wznowienia można żądać jedynie gdy czyn został ustalony prawomocnym wyrokiem skazującym.

Apelujący domagał się uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy Sądowi rejestrowemu do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu apelacji podniesiono przede wszystkim, że w toku ww. postępowania przed Sądem Rejonowym Poznań – Stare Miasto w P., powód (skarżący) od stycznia 2020 r. nie ustosunkował się do stanowiska likwidatora kwestionującego odpowiedzialność spółki, zatem w lipcu 2020 można było przyjąć, że okoliczność ta nie jest kwestionowana, a wobec spółki nie ma już żadnej sprawy.

W odpowiedzi na apelację skarżący (...) wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od apelującego kosztów postępowania odwoławczego. Dodatkowo podniósł, że w toku jest postępowanie przygotowawcze dotyczące złożenia przez likwidatora T. W. nieprawdziwego oświadczenia o braku postępowań.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie. Niezależnie bowiem od podniesionych w niej zarzutów w sprawie zachodzi nieważność postępowania.

Zgodnie z treścią art. 378 § 1 k.p.c. sąd drugiej instancji w granicach zaskarżenia bierze z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. W takim przypadku można rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym (art. 374 k.p.c.), niezależnie od wniosku uczestnika postępowania (apelującego) o przeprowadzenie rozprawy (art. 514 § 1 k.p.c. w zw. z art. 7 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym; tekst jedn.: Dz. U. z 2021 r. poz. 112 ze zm. – dalej jako „ustawa o KRS”).

Należy ponadto podkreślić, że obowiązek sądu odwoławczgo wzięcia z urzędu pod uwagę nieważności postępowania w granicach zaskarżenia (tj. w stosunku do tej części rozstrzygnięcia co do której apelację skierowano) dotyczy zarówno strony (uczestnika), która zaskarżyła apelacją wyrok sądu pierwszej instancji, jak i tej, która apelacji nie wniosła. Przyczyny nieważności, w odróżnieniu od przyczyn innych uchybień procesowych, mają charakter bezwzględny. Nie ma bowiem znaczenia, czy miały one wpływ na treść orzeczenia.

Nie może mieć przy tym żadnego znaczenia subiektywne zapatrywanie strony, że nie doszło do nieważności, skoro sąd bierze z urzędu pod uwagę tę okoliczność bez względu na to, którą ze stron (uczestników) dotknęły skutki nieważności postępowania. Ustanowione w postępowaniu cywilnym rygory służą bowiem nie tylko ich interesom, ale chronią także interes wymiaru sprawiedliwości, wyrażający się w zagwarantowaniu pewności i stabilności orzeczeń sądowych (por. uzasadnienie uchwały składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 2008 r., III CZP 154/07, OSNC 2008, Nr 12, poz. 133 oraz postanowienia tego Sądu z 31 stycznia 2018 r., I CZ 3/18, LEX nr 2449301).

Należy więc przede wszystkim zwrócić uwagę, że z pełnego odpisu z Krajowego Rejestru Sądowego dotyczącego spółki (...) (skarżącego) wynika, że w dniu 8 grudnia 2021 r. (a więc jeszcze przed wydaniem zaskarżonego postanowienia) wykreślono dane dotyczące jedynego członka zarządu tej spółki – którym był S. O. ( zob. k. 131v. i 133-133 v. akt). Od tego dnia w Rejestrze brak było informacji o osobie wchodzącej w skład zarządu ww. spółki, aż do dnia 7 kwietnia 2022 r., kiedy to dopiero ujawniono dane członka zarządu w osobie I. S. (zob. informacja – k. 172 akt). Niezależnie od treści ww. wpisów – którym służy domniemanie prawdziwości (art. 17 ustawy o KRS) – Sąd odwoławczy ustalił z urzędu we właściwym sądzie rejestrowym, że spółka (...) pozbawiona była zarządu od dnia 30 października 2021 r. do dnia 15 lutego 2022 r. (zob. oświadczenie o rezygnacji wraz z informacją prezesa zarządu S. O. o końcowej dacie sprawowania tej funkcji, a także informacja o dacie powołania nowego zarządu – zob. k. 173-174 i 166 akt).

W orzecznictwie jednolicie przyjmuje się, że brak organu powołanego do reprezentowania strony (uczestnika postępowania) stanowi przyczynę nieważności o której mowa w art. 379 pkt 2 k.p.c. niezależnie od tego, czy w imieniu tego podmiotu działał pełnomocnik. Jeśli brak właściwego organu uprawnionego do działania za stronę (uczestnika) następuje w toku postępowania i nie zostaje on uzupełniony, sąd powinien znieść postępowanie w zakresie, w jakim jest ono dotknięte brakiem i zawiesić postępowanie, chyba że ustanowiono kuratora (art. 174 § 1 pkt 2 w zw. z art. 71 k.p.c.). Jeżeli jednak mimo zaistnienia wskazanych wyżej przesłanek postępowanie nie zostanie zawieszone, to – w myśl powołanego wyżej art. 379 pkt 2 k.p.c. – dotknięte jest ono nieważnością (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 7 listopada 2006 r., I CSK 224/06, LEX nr 276251; z dnia 11 października 2011 r., V CSK 272/18, LEX nr 2763808; z dnia 8 lutego 2017 r., I PK 79/16, LEX nr 2224602, a także postanowienie tego Sądu z dnia 20 sierpnia 2020 r., III UZ 14/20, LEX nr 3150236). W postępowaniu rejestrowym taki brak nie stanowi przeszkody w procedowaniu jedynie w przypadku wpisu dokonywanego z urzędu (art. 694 ³ § 2 ¹ k.p.c.).

Dostrzeżony przez Sąd Okręgowy fakt wykreślenia z Rejestru jedynego członka zarządu zainteresowanego (skarżącego) prowadził do ustalenia, że w toku przedmiotowego postępowania już od dnia 30 października 2021 r., a więc także w dniu wydania przez Sąd Rejonowy zaskarżonego postanowienia – co nastąpiło na posiedzeniu niejawnym w dniu 23 grudnia 2021 r. – spółka ta nie posiadała organu uprawnionego do jej reprezentacji (o tym fakcie nie informował także pełnomocnik ją reprezentujący). Dodać przy tym trzeba, że wpisy do Krajowego Rejestru Sądowego należy traktować jako fakty powszechnie znane w rozumieniu art. 228 k.p.c. w zw. z art. 15 ust. 1 i art. 13 ust. 1 ustawy o KRS (zob. postanowienie SN z dnia 26 listopada 2014 r., III CSK 254/13, OSNC-ZD 2016, nr 1, poz. 12).

Skoro więc w sprawie wystąpiła nieważność postępowania, to na podstawie art. 386 § 2 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., a także w zw. z art. 7 ustawy o KRS konieczne było orzeczenie o uchyleniu zaskarżonego postanowienia i zniesieniu postępowania przed Sądem Rejonowym w zakresie, w jakim jest ono dotknięte nieważnością.

Wobec stwierdzenia nieważności postępowania, rozpoznawanie na obecnym etapie postępowania podniesionych w apelacji zarzutów uznać należało za przedwczesne (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 kwietnia 2016 r., IV CSK 412/15, LEX nr 2044488). Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy uwzględniając aktualny stan rejestru (art. 694 ⁷ k.p.c.), powinien podjąć decyzję co do podjęcia zawieszonego postępowania (skoro poprzednie postanowienie w tym przedmiocie wydane zostało w warunkach nieważności – w dniu 25 listopada 2021 r. – zob. k. 101 akt), a niezależnie od powyższego w pierwszym rzędzie samodzielnie ocenić kwestię dopuszczalności wniesienia w niniejszej sprawie skargi o wznowienie postępowania, tj. nie tylko terminu (art. 407 § 1 k.p.c.), przy uwzględnieniu poważnych rozbieżności w orzecznictwie dotyczących tego czy w sprawie o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego zakończonej wykreśleniem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest dopuszczalna skarga o wznowienie postępowania na żądanie zainteresowanego, który nie był uczestnikiem postepowania rejestrowego (art. 524 § 2 k.p.c.). Warto wskazać, że tej treści pytanie prawne zadane zostało powiększonemu (7-osobowemu) składowi Sądu Najwyższego, zarejestrowano pod sygnaturą III CZP 35/21 (aktualnie III CZP 42/22), w sprawie II CSK 810/18 (zob. uzasadnienie wydanego w tej sprawie postanowienia SN z dnia 5 listopada 2020 r. LEX nr 3095801 i powołane tam orzecznictwo), które oczekuje obecnie na rozpoznanie.

Podstawę rozstrzygnięcia w zakresie kosztów postępowania apelacyjnego stanowił przepis art. 108 § 2 k.p.c.

Na oryginale właściwy podpis