Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 maja 2022 r.

Sąd Okręgowy w Sieradzu – Wydział I Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Dagmara Kos

po rozpoznaniu w dniu 17 maja 2021 roku w Sieradzu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa S. O.

przeciwko Skarbowi Państwa – Szefowi (...) Zarządu (...) w B.

o ochronę naturalnego środowiska człowieka

1.  zasądza od pozwanego Skarbu Państwa – Szefa (...) Zarządu (...) w B. na rzecz powoda S. O. kwotę 112.700 (sto dwanaście tysięcy siedemset) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 26 listopada 2018 r. do dnia zapłaty,

2.  w pozostałym zakresie powództwo oddala,

3.  zasądza od pozwanego Skarbu Państwa – Szefa (...) Zarządu (...) w B. na rzecz powoda S. O. kwotę 3.617,00 (trzy tysiące sześćset siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu,

4.  zasądza od pozwanego Skarbu Państwa – Szefa (...) Zarządu (...) w B. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu kwotę 6.810,18 (sześć tysięcy osiemset dziesięć złotych osiemnaście groszy) tytułem zwrotu wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa.

Sygn. akt I C 135/22

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 22 lipca 2020 r. wniesionym do Sądu Rejonowego w Łasku powód S. O. wnosił o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego Skarbu Państwa – Szefa (...) Zarządu (...) w B. kwoty 9.100,00 zł z odsetkami za opóźnienie od dnia 22 listopada 2018 r. do dnia zapłaty tytułem odszkodowania za ograniczenie sposobu korzystania i zmniejszenie wartości należących do niego:

- nieruchomości oznaczonej numerami działek (...) położonej w C., gmina B., objętej księgą wieczystą KW nr (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Łasku,

- udziału 1/2 części w nieruchomości oznaczonej numerem działki (...) położonej w C., gmina B., objętej księgą wieczystą KW nr (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Łasku,

oraz kwoty 1.000,00 zł z odsetkami za opóźnienie od dnia 22 listopada 2018 r. do dnia zapłaty tytułem odszkodowania w wysokości koniecznych kosztów rewitalizacji akustycznej i zapewnienia należytego klimatu akustycznego budynku mieszkalnego posadowionego na jego nieruchomości. Powód wnosił też o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego zwrotu kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z opłatą od pełnomocnictwa.

(pozew- k.3-7)

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

(odpowiedź na pozew- k.42-51)

Pismem procesowym z dnia 12 października 2021 r. powód rozszerzył powództwo żądając zasądzenia od pozwanego na jego rzecz kwoty 79.000,00 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 22 listopada 2018 r. do dnia zapłaty w tym kwoty 73.000,00 zł tytułem odszkodowania za ograniczenie sposobu korzystania i zmniejszenie wartości należących do niego nieruchomości oraz kwoty 6.000,00 zł tytułem koniecznych kosztów rewitalizacji akustycznej i zapewnienia należytego klimatu akustycznego budynku mieszkalnego.

(pismo procesowe powoda- k.65)

Pismem procesowym z dnia 7 lutego 2022 r. powód rozszerzył powództwo żądając zasądzenia od pozwanego na jego rzecz kwoty 112.700,00 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 22 listopada 2018 r. do dnia zapłaty w tym kwoty 96.300,00 zł tytułem odszkodowania za ograniczenie sposobu korzystania i zmniejszenie wartości należących do niego nieruchomości oraz kwoty 16.400,00 zł tytułem koniecznych kosztów rewitalizacji akustycznej i zapewnienia należytego klimatu akustycznego budynku mieszkalnego.

(pismo procesowe powoda- k.76)

Postanowieniem z dnia 24 lutego 2022 r. Sąd Rejonowy w Łasku uznał się niewłaściwym do rozpoznania sprawy i przekazał ją do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Sieradzu.

( postanowienie Sądu Rejonowego w Łasku z dnia 24 lutego 2022 r.- k.78)

W piśmie procesowym z dnia 27 kwietnia 2022 r. powód popierał powództwo i wnosił o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kwoty 112.700,00 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 22 listopada 2018 r. do dnia zapłaty w tym kwoty 96.300,00 zł tytułem odszkodowania za ograniczenie sposobu korzystania i zmniejszenie wartości należących do niego nieruchomości oraz kwoty 16.400,00 zł tytułem koniecznych kosztów rewitalizacji akustycznej i zapewnienia należytego klimatu akustycznego budynku mieszkalnego.

(pismo procesowe powoda- k.93)

W piśmie procesowym z dnia 2 maja 2022 r. pozwany wnosił o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa procesowego.

(pismo procesowe pozwanego- k.94)

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Powód S. O. jest:

- właścicielem nieruchomości położonej w C., gmina B., oznaczonej numerami działek (...) objętej księgą wieczystą KW nr (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Łasku,

- współwłaścicielem w 1/2 części nieruchomości położonej w C., gmina B., oznaczonej numerem działki (...) objętej księgą wieczystą KW nr (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Łasku. Działka nr (...) położona w C. jest działką zabudowaną.

(bezsporne, odpisy z ksiąg wieczystych- k.20-21, mapy- k.22-26, wypisy z rejestru gruntów- k.27-28)

W zakresie zagospodarowania przestrzennego dla miejsca położenia nieruchomości nie ma aktualnie opracowanego planu miejscowego a istniejące uprzednio przestały obowiązywać. Dla gminy B. opracowane jest studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy uchwalone uchwałą Rady Gminy B. nr V/38/07 z dnia 15 lutego 2007 r. Pomimo, że studium nie jest źródłem prawa miejscowego, z uwagi na brak planu dla obszaru usytuowania nieruchomości informacje w nim zawarte są źródłem danych dotyczących zagospodarowania przestrzennego terenu, gdyż przy sporządzaniu planu ustalenia zawarte w studium są wiążące dla organów gminy. Z informacji przedstawionych w studium oraz z zaświadczenia Wójta Gminy B. z dnia 8 czerwca 2020 r. ( (...). (...).(...)) wynika, że działka numer (...) stanowi grunty rolne oznaczone symbolem R i grunty zmeliorowane. Z informacji przedstawionych w studium oraz z zaświadczenia Wójta Gminy B. z dnia 8 czerwca 2020 r. ( (...). (...).(...)) wynika, że działka numer (...) stanowi łąki pastwiska – stałe użytki zielone oznaczone symbolem R. a ponadto obszar działki położony jest na obszarze bezpośredniego zagrożenia powodzią oraz w O. Zespołów (...) (Projektowanych) – (...). Z informacji przedstawionych w studium oraz z zaświadczenia Wójta Gminy B. z dnia 8 czerwca 2020 r. ( (...). (...).(...)) wynika, że działka numer (...) stanowi grunty rolne oznaczone symbolem R, ponadto obszar działki w odległości 20 m do ok. 40 m w kierunku północnym od drogi stanowiącej jej południową granicę przebiega projektowana droga gminna oznaczona symbolem KD/G. Z informacji przedstawionych w studium oraz z zaświadczenia Wójta Gminy B. z dnia 8 czerwca 2020 r. ( (...). (...) (...)) wynika, że działka numer (...) obszar od drogi stanowiącej północną jej granicę do około 60 m w kierunku południowym to zabudowa mieszkaniowa z towarzyszącymi jej usługami nieuciążliwymi (w tym usługi publiczne) oraz zabudowa letniskowa i zabudowa zagrodowa oznaczona symbolem Mr, dalej do około 370 m od drogi tereny do zalesienia, dalej do około 570 m od drogi – grunty rolne – oznaczone symbolem R a pozostałą część działki stanowią łąki pastwiska – stałe użytki zielone oznaczone symbolem R.. Z informacji przedstawionych w studium oraz z zaświadczenia Wójta Gminy B. z dnia 8 czerwca 2020 r. ( (...). (...).(...)) wynika, że działka numer (...) stanowi tereny do zabudowy z obowiązkiem sporządzenia planu miejscowego oznaczone symbolem (...). Z informacji przedstawionych w studium oraz z zaświadczenia Wójta Gminy B. z dnia 8 czerwca 2020 r. ( (...). (...).(...)) wynika, że działka numer (...) stanowi tereny do zabudowy z obowiązkiem sporządzenia planu miejscowego oznaczone symbolem (...). Z informacji przedstawionych w studium oraz z zaświadczenia Wójta Gminy B. z dnia 8 czerwca 2020 r. ( (...). (...).(...)) wynika, że działka numer (...) obszar od drogi stanowiącej jej południową granicę do około 70 m w kierunku północnym to zabudowa mieszkaniowa z towarzyszącymi jej usługami nieuciążliwymi (w tym usługi publiczne) oraz zabudowa letniskowa i zabudowa zagrodowa oznaczona symbolem Mr, dalej do około 410 m od drogi tereny do zalesienia, dalej do około 570 m od drogi – grunty rolne – oznaczone symbolem R a pozostałą część działki stanowią łąki pastwiska – stałe użytki zielone oznaczone symbolem R..

(bezsporne, zaświadczenia Wójta Gminy B.- k.13-19)

W dniu 25 października 2016 roku Sejmik Województwa (...) podjął nową uchwałę nr (...) w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska wojskowego Ł., w której nastąpiło przesunięcie granic poszczególnych podobszarów oznaczonych wyodrębnionymi izoliniami, która to uchwała uchyliła jednocześnie poprzednią uchwałę w tym przedmiocie z dnia 9 lutego 2010 r. w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska wojskowego Ł.. Zgodnie z § 8 powołanej uchwały w obszarze ograniczonego użytkowania wprowadza się następujące ograniczenia w zakresie przeznaczenia terenu:

1) w podobszarze A:

a) zakaz przeznaczania terenu pod zabudowę mieszkaniową jedno-i wielorodzinną, zagrodową i zamieszkania zbiorowego, a także mieszkaniowo – usługową,

b) zakaz tworzenia terenów rekreacyjno- wypoczynkowych,

c) zakaz tworzenia stref ochronnych A uzdrowisk,

d) zakaz przeznaczania terenu pod budowę: szpitali, domów opieki społecznej, obiektów związanych ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży.

2) w podobszarze B:

a) zakaz tworzenia stref ochronnych A uzdrowisk,

b) zakaz przeznaczania terenu pod budowę: szpitali, domów opieki społecznej, obiektów związanych ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży, działających w porze nocy.

W myśl § 9 tej uchwały w obszarze ograniczonego użytkowania wprowadza się następujące ograniczenia w zakresie korzystania z terenu:

1) w podobszarze A:

a) zakaz budowy budynków jedno- i wielorodzinnych oraz zamieszkania zbiorowego, zagrodowego, mieszkaniowo – usługowego, szpitali, domów opieki społecznej, a także obiektów związanych ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży,

b) zakaz zmiany sposobu użytkowania obiektów budowlanych w całości lub części na budynki mieszkalne jedno- i wielorodzinne oraz zamieszkania zbiorowego, zabudowę zagrodową, mieszkaniowo – usługowe, szpitale, domy opieki społecznej, a także obiekty związane ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży,

c) dopuszcza się rozbudowę, odbudowę oraz nadbudowę istniejących szpitali, domów opieki społecznej i obiektów związanych ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży,

d) dopuszcza się zmianę sposobu użytkowania budynków w całości lub części na cele mieszkaniowe oraz budowę nowych budynków mieszkalnych jednorodzinnych jako towarzyszących innym funkcjom, na warunkach określonych w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku braku planu miejscowego, na warunkach określonych w decyzji o warunkach zabudowy.

2) w podobszarze B:

a) zakaz budowy szpitali, domów opieki społecznej, obiektów związanych ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży, działających w porze nocy,

b) zakaz zmiany sposobu użytkowania obiektów budowlanych w całości lub części na szpitale, domy opieki społecznej oraz obiekty związane ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży, działających w porze nocy,

c) dopuszcza się rozbudowę, odbudowę oraz nadbudowę istniejących szpitali, domów opieki społecznej i obiektów związanych ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży.

Zgodnie z § 10 uchwały w obszarze ograniczonego użytkowania wprowadza się następujące wymagania techniczne dotyczące budynków:

1) w podobszarze A:

a) w budynkach istniejących oraz nowoprojektowanych należy zapewnić właściwy klimat akustyczny w pomieszczeniach wymagających ochrony akustycznej, zgodnie z obowiązującymi normami, poprzez zastosowanie przegród budowlanych o odpowiedniej izolacyjności akustycznej,

2) w podobszarze B:

a) w budynkach szpitali, domów opieki społecznej i budynkach związanych ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży należy zapewnić właściwy klimat akustyczny w pomieszczeniach wymagających ochrony akustycznej, zgodnie zobowiązującymi normami, poprzez zastosowanie przegród budowlanych o odpowiedniej izolacyjności akustycznej.

(bezsporne, uchwała- k.29-30)

Nieruchomości powoda znajdują się w całości w podobszarze A. Wieś C. jest położona na terenie gminy B.. Działka nr (...) jest zabudowana, uzbrojona (dostęp do sieci energetycznej, sieci wodociągowej oraz kanalizacyjnej), ogrodzona płytami betonowymi, posiada bezpośredni dostęp do drogi publicznej. Na działce usytuowany jest budynek mieszkalny jednorodzinny, parterowy z podpiwniczeniem i poddaszem nieużytkowym oddany do użytku w 1967 r. Zabudowę uzupełniają murowane budynki gospodarcze. Działki nr (...) pozostają niezabudowane, niezagospodarowane i nieogrodzone. Posiadają dostęp do dróg publicznych oraz sieci infrastruktury technicznej (przyłącza w drodze). W ich sąsiedztwie występują grunty rolne a także zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna i siedliskowa (dotyczy działek nr (...)). Budynek mieszkalny ma powierzchnię użytkową 77,88 m ². Powierzchnia zabudowy wynosi 102,45 m ². W domu znajdują się kuchnia, 3 pokoje, łazienka, korytarz, kotłownia i komunikacja. Fundamenty są wylewane, betonowe, mury są wykonane z cegły pełnej ceramicznej oraz kamienia wapiennego (opoki), nieocieplone i nieotynkowane, strop jest z tregrów stalowych wypełnionych pustakami A., dach ma konstrukcję drewnianą i jest kryty papą termozgrzewalną. Elementy wykończeniowe stanowią okładziny podłogowe – terakota i panele podłogowe, okładziny ścienne – farba dyspersyjna, glazura i farba olejna zaś stolarka okienna – PCV.

(bezsporne, opinia biegłego z zakresu szacunku (...) z załącznikami- koperty- k.70-71)

Wartość rynkowa zabudowanej działki (...), której powód jest współwłaścicielem w 1/2 części, została określona w oparciu o średnią arytmetyczną skorygowanych cen transakcyjnych i wynosi 226.100,00 zł. Przyjmując w ujęciu procentowym średnią cenę nieruchomości poza strefą oddziaływania lotniska na 100 %, wartość w strefie stanowi A 90,9 % oszacowanej kwoty, co oznacza spadek wartości o 9,1 %. Mając na uwadze obliczony dla podobszaru A wskaźnik wynoszący 9,1 % – utrata wartości rynkowej nieruchomości zabudowanej działki (...) stanowi kwotę 20.600,00 zł. Dla działek nr (...) współczynnik korygujący wynosi 1,03 a dla działki (...). Wartość rynkowa działki (...) bez ograniczeń wynosi 99.700,00 zł. Utrata wartości tej działki w związku z utratą funkcji mieszkaniowej wynosi 35.900,00 zł. Wartość rynkowa działki (...) bez ograniczeń wynosi 103.300,00 zł. Utrata wartości tej działki w związku z utratą funkcji mieszkaniowej wynosi 37.200,00 zł. Wartość rynkowa działki (...) bez ograniczeń wynosi 31.100,00 zł. Utrata wartości tej działki w związku z utratą funkcji mieszkaniowej wynosi 11.200,00 zł. Dla działki nr (...) współczynnik korygujący wynosi 1,20. Wartość rynkowa tej działki bez ograniczeń wynosi 10.600,00 zł. Utrata wartości tej działki wynosi 1.700,00 zł. Działki (...) mają przeznaczenie rolnicze i nie straciły na wartości w związku z ustanowieniem strefy ograniczonego użytkowania.

(opinia biegłego z zakresu szacunku (...) z załącznikami- koperty- k.70-71)

Budynek, którego współwłaścicielem w 1/2 części jest powód, przed utworzeniem obszaru ograniczonego użytkowania spełniał wymogi Prawa budowlanego w zakresie izolacyjności akustycznej. Zapewnienie odpowiedniego klimatu akustycznego po wprowadzeniu obszaru ograniczonego użytkowania wymaga poniesienia dodatkowych nakładów mających na celu poprawę izolacyjności akustycznej przegród budowlanych, które są konsekwencją wymogów wprowadzonych uchwałą z 2016 r. o wprowadzeniu obszaru ograniczonego użytkowania. Zapewnienie właściwego mikroklimatu w pomieszczeniach podlegających ochronie akustycznej podczas występowania hałasu lotniczego wymaga instalacji dodatkowych urządzeń (wentylatorów sufitowych). Wymagane prace dostosowawcze obejmują wymianę istniejących okien na okna o odpowiednio wyższej izolacyjności akustycznej, montaż nawiewników i wentylatorów a także prace uzupełniające związane bezpośrednio ze wskazanym wyżej zakresem robót. W celu uzyskania pożądanego efektu podwyższonej izolacyjności akustycznej wzięta została pod uwagę konieczność przeprowadzenia prac ponadstandardowych, wykraczających poza przewidziane dla danego typu obiektów w okresie ich budowy. W tym przypadku zastosowane zostało podejście kosztowe, w ramach którego stosuje się metodę kosztów odtworzenia lub metodę kosztów zastąpienia. W niniejszym przypadku zastosowana została technika zastąpienia a wynikiem obliczeń jest wartość odtworzeniowa nakładów bez uwzględniania stopnia zużycia. Wartość prac dostosowawczych została oszacowana na kwotę 16.400,00 zł. Wartość prac dostosowawczych została ustalona z wykorzystaniem bazy cenowej e - (...) a także innych publikacji branżowych oraz informacji uzyskanych od producentów, dostawców i wykonawców robót oraz w placówkach handlowych i serwisowych, z uwzględnieniem lokalnych cen rynkowych.

(opinia biegłego z zakresu szacunku (...) z załącznikami- koperty- k.70-71)

W dniu 19 listopada 2018 r. powód wystosował do pozwanego Skarbu Państwa – Szefa (...) Zarządu (...) w B. wezwanie do zapłaty, w którym wezwał go do zapłaty na jego rzecz w terminie 3 dni od doręczenia wezwania kwoty 500.000,00 zł tytułem odszkodowania w związku ze zmniejszeniem wartości nieruchomości i ograniczeniem w sposobie korzystania z nich i tytułem kosztów koniecznych do wygłuszenia budynków mieszkalnych na nich się znajdujących. Pismo to pozwany otrzymał w dniu 22 listopada 2018 r. Pismem z dnia 28 listopada 2018 r. pozwany nie uznał roszczeń powoda za zasadne i odmówił wypłaty żądnej kwoty.

(bezsporne, kserokopia pisma pozwanego- k.31, kserokopia pisma powoda- k.32)

Ustaleń stanu faktycznego w przedmiotowej sprawie Sąd dokonał w oparciu o dokumenty złożone przez powoda. Złożone przez niego dokumenty urzędowe sporządzone były w odpowiedniej formie przez uprawnione do tego organy i w ramach ich kompetencji. Zgodnie natomiast z treścią art. 244 § 1 kpc dokumenty urzędowe, sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania, stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Autentyczność tych dokumentów oraz ich prawdziwość nie była przy tym kwestionowana przez pozwanego. Podstawą ustaleń stanu faktycznego był także złożony przez powoda dokument prywatny w postaci pisma powoda do pozwanego wystosowanego przed wszczęciem postępowania w tej sprawie oraz kserokopia dokumentu prywatnego w postaci pisma pozwanego stanowiącego odpowiedź na pismo powoda. Dokument prywatny w myśl art. 245 kpc stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Autentyczność dokumentów prywatnych złożonych przez powoda nie była kwestionowana przez pozwanego. Okoliczność, że żadna ze stron nie kwestionowała treści kserokopii dokumentu znajdującego się w aktach sprawy pozwoliła na potraktowanie tej kopii jako dowodu pośredniego istnienia dokumentu o treści jej odpowiadającemu.

Ustalenia faktyczne w sprawie Sąd poczynił także w oparciu o opinię biegłego sądowego K. N.. Biegły ten w wydanej opinii oszacował utratę wartości nieruchomości powoda wskutek utworzenia strefy ograniczonego użytkowania oraz wyliczył koszt nakładów niezbędnych do rewitalizacji akustycznej budynku znajdującego się na jego nieruchomości. W ocenie sądu opinia sporządzona została w sposób jasny, rzeczowy i przejrzysty. Biegły wskazał przy tym szczegółowo na czym oparł się wydając opinię, z jakich korzystał źródeł i jaką posłużył się metodologią. W sposób zrozumiały przedstawił też wnioski oraz sposób, w jaki do nich doszedł. Sąd nie miał przy tym wątpliwości co do tego, że biegły posiada kompetencje i doświadczenie potrzebne do wydania opinii w tego rodzaju sprawie. Biegły sądowy K. N. sporządzał bowiem opinie w wielu zbliżonych rodzajowo sprawach dotyczących obniżenia wartości nieruchomości w związku z utworzeniem strefy ograniczonego użytkowania dla lotniska Ł., co pozwala uznać, że posiada on doświadczenie i wiedzę w przedmiocie objętym zakresem opinii w niniejszej sprawie. W tej sytuacji opinię biegłego sądowego K. N. w zakresie szacującym spadek wartości nieruchomości wskutek utworzenia strefy ograniczonego użytkowania oraz szacującym koszty nakładów niezbędnych do rewitalizacji akustycznej budynku mieszkalnego należało uznać za w pełni wiarygodną.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 129 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (tekst jedn. Dz. U. z 2019 r., poz. 1396) w związku z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości jej właściciel może żądać odszkodowania za poniesioną szkodę. Szkoda obejmuje również zmniejszenie wartości nieruchomości. Przesłankami odpowiedzialności za szkodę w myśl powyższego przepisu są zatem: wejście w życie rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego powodującego ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości, szkoda poniesiona przez właściciela nieruchomości, jej użytkownika wieczystego lub osobę, której przysługuje prawo rzeczowe do nieruchomości i związek przyczynowy między wprowadzonym ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości a szkodą. Z art. 129 ust. 2 p.o.ś. wynika przy tym, iż szkodą jest także zmniejszenie wartości nieruchomości, co koresponduje z pojęciem straty w rozumieniu art. 361 § 2 kc, przez którą rozumie się, między innymi zmniejszenie aktywów.

Zastosowanie art. 129 ust. 2 p.o.ś. jako podstawy roszczenia odszkodowawczego właściciela nieruchomości z tytułu obniżenia jej wartości w związku z ograniczeniem sposobu korzystania z niej w następstwie ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania było przedmiotem obszernego orzecznictwa. W judykaturze funkcjonuje pogląd, w świetle którego, mówiąc o obszarze ograniczonego użytkowania trzeba dostrzegać z jednej strony związane z jego utworzeniem ograniczenia w zakresie sposobu korzystania z nieruchomości, z drugiej natomiast przyczyny, które legły u podstaw utworzenia tego obszaru. Wspomniane ograniczenia są związane z nieruchomością położoną na obszarze ograniczonego użytkowania i dotyczą każdego jej właściciela. Dopóki bowiem będzie istniał obszar ograniczonego użytkowania, dopóty będą obowiązywały wprowadzone na jego terenie ograniczenia w zakresie przeznaczenia terenów, wymagań technicznych dotyczących budynków oraz sposobu korzystania z gruntów. Obszar ograniczonego użytkowania ingeruje w prawo własności i w sferę wolności właściciela wobec czego wyszczególnienie sytuacji, w których dojdzie do utworzenia go, jest wyczerpujące i wymaga uprzednio stwierdzenia, że zastosowanie najlepszych dostępnych metod i środków nie doprowadziło do utrzymania dopuszczalnych warunków środowiska. Konieczność utworzenia obszaru wynika z tego, iż jest to jedyny sposób uzyskania efektu w postaci ochrony zasobów środowiska, która uwzględnić powinna wyczerpanie dostępnych środków i zasadę proporcjonalności przewidzianą w art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Samo już zatem utworzenie obszaru ograniczonego użytkowania wskazuje na negatywne oddziaływanie lotniska na środowisko w stopniu wymagającym wprowadzenia ograniczeń w wykonywaniu prawa własności. Ograniczenia te musi respektować każdy właściciel nieruchomości (patrz: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2009 r., II CSK 565/08, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2009 r., II CSK 546/08, niepubl., LEX nr 528219).

W przedmiotowej sprawie powód wskutek wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania, obejmującego stanowiące jego własność i współwłasność nieruchomości, poniósł szkodę polegającą na ograniczeniu w sposobie korzystania z nich, a w konsekwencji na zmniejszeniu ich wartości. Dla nieruchomości powoda brak jest aktualnego planu zagospodarowania przestrzennego. Przeznaczenie nieruchomości wynika ze studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Wynika z niego, że działka numer (...) stanowi grunty rolne oznaczone symbolem R i grunty zmeliorowane, działka numer (...) stanowi łąki pastwiska – stałe użytki zielone oznaczone symbolem R. a ponadto obszar działki położony jest na obszarze bezpośredniego zagrożenia powodzią oraz w O. Zespołów (...) (Projektowanych) – (...), działka numer (...) stanowi grunty rolne oznaczone symbolem R, ponadto obszar działki w odległości 20 m do ok. 40 m w kierunku północnym od drogi stanowiącej jej południową granicę przebiega projektowana droga gminna oznaczona symbolem KD/G, działka numer (...) obszar od drogi stanowiącej północną jej do około 60 m w kierunku południowym to zabudowa mieszkaniowa z towarzyszącymi jej usługami nieuciążliwymi (w tym usługi publiczne) oraz zabudowa letniskowa i zabudowa zagrodowa oznaczona symbolem Mr, dalej do około 370 m od drogi tereny do zalesienia, dalej do około 570 m od drogi – grunty rolne – oznaczone symbolem R a pozostałą część działki stanowią łąki pastwiska – stałe użytki zielone oznaczone symbolem R., działka numer (...) stanowi tereny do zabudowy z obowiązkiem sporządzenia planu miejscowego oznaczone symbolem (...), działka numer (...) stanowi tereny do zabudowy z obowiązkiem sporządzenia planu miejscowego oznaczone symbolem (...), działka numer (...) obszar od drogi stanowiącej jej południową granicę do około 70 m w kierunku północnym to zabudowa mieszkaniowa z towarzyszącymi jej usługami nieuciążliwymi (w tym usługi publiczne) oraz zabudowa letniskowa i zabudowa zagrodowa oznaczona symbolem Mr, dalej do około 410 m od drogi tereny do zalesienia, dalej do około 570 m od drogi – grunty rolne – oznaczone symbolem R a pozostałą część działki stanowią łąki pastwiska – stałe użytki zielone oznaczone symbolem R.. Wszystkie te działki znajdują się w całości w podobszarze A.

Wskutek ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania uchwałą Nr (...) Sejmiku Województwa (...) z dnia 25 października 2016 r. w podobszarze A, na terenie którego usytuowane są działki powoda, wprowadzono ograniczenia dotychczasowego sposobu korzystania z tych działek. Powód nie może skutecznie dochodzić zaniechania immisji hałasu przez lotnisko, w związku z czym doszło do zawężenia przysługujących mu a wynikających z prawa własności uprawnień związanych z podejmowaniem działań ochronnych wobec swojej własności. Ponadto z § 9 uchwały wynika między innymi zakaz przeznaczania terenu pod zabudowę mieszkaniową jedno- i wielorodzinną, zagrodową i zamieszkania zbiorowego oraz mieszkaniowo – usługową. Podkreślenia przy tym wymaga, że wbrew twierdzeniom pozwanego, w przedmiotowej sprawie nie można oceniać zasadności dochodzonego przez powoda roszczenia odszkodowawczego przez pryzmat ograniczeń w sposobie dotychczasowego korzystania ze stanowiących jego własność nieruchomości. Nieruchomości powoda należy badać więc pod kątem utraty zdolności swobodnego wykorzystania ich na cele na przykład budownictwa i poddawać ocenie pod kątem spadku ich wartości.

Niewątpliwie wskutek uszczuplenia zakresu i sposobu dotychczasowego korzystania z nieruchomości oraz zmuszenia właściciela do zmiany dotychczasowego ich przeznaczenia, co wynika z utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania, w obrębie którego usytuowane są stanowiące własność powoda nieruchomości, powód doznał szkody polegającej na obniżeniu ich wartości. Nieruchomość jest dobrem inwestycyjnym i o ile nie jest wyłączona spod obrotu podlega regułom rynkowym, a jej wartość jest weryfikowana przez wolny rynek, niezależnie od tego czy jej właściciel zamierza zbyć swoją własność, czy też nie poczynił w tym zakresie żadnych kroków. (patrz wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 30 września 2009 r., I ACa 484/09, LEX nr 756606, wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 17 czerwca 2010 r., I ACa 772/09, LEX nr 756717). W orzecznictwie przyjmuje się, iż obniżenie wartości nieruchomości generuje stratę niezależnie od tego, czy właściciel ją zbył, czy też nie zamierza podjąć w tym kierunku żadnych działań. Przesłanką roszczenia odszkodowawczego przewidzianego w art. 129 ust. 2 p.o.ś. nie jest bowiem jej zbycie. Odszkodowanie nie jest też ograniczone do rzeczywistej straty, gdyż obowiązuje zasada pełnej odpowiedzialności odszkodowawczej za wprowadzenie ograniczeń w korzystaniu z nieruchomości (patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2009 r., II CSK 546/08, niepubl., LEX nr 503415). Wartość należących do powoda nieruchomości uległa obniżeniu z uwagi na położenie w okolicach lotniska wojskowego Ł. i na skutek hałasu związanego z jego funkcjonowaniem, niewątpliwie negatywnie postrzeganego przez potencjalnych nabywców nieruchomości. Zainteresowanie nabyciem nieruchomości w okolicach lotniska spadło, a potencjalni nabywcy mogą być skłonni do kupna nieruchomości położonych w obszarze ograniczonego użytkowania, ale za odpowiednio niższą cenę. Do zakresu szkody podlegającej naprawieniu na podstawie art. 129 ust. 2 p.o.ś. należy więc obniżenie wartości nieruchomości wynikające z faktu, że jej właściciel będzie musiał znosić dopuszczalne na tym obszarze immisje np. hałas (patrz wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 18 listopada 2010 r., I ACa 884/10, LEX nr 756735).

Powód jest właścicielem nieruchomości położonej w C. oznaczonej numerami działek (...) i jako ich właściciel dochodził on w tym procesie odszkodowania za ograniczenie sposobu korzystania i zmniejszenie wartości tej nieruchomości. Powód jest też współwłaścicielem w 1/2 części nieruchomości położonej w C. oznaczonej numerem działki (...) i jako jej współwłaściciel dochodził on w tym procesie odszkodowania za ograniczenie sposobu korzystania i zmniejszenie wartości tej nieruchomości stosownie do wysokości jego udziału we własności tej działki. Wobec powyższego oraz mając na uwadze opinię biegłego rzeczoznawcy K. N., uwzględniając obliczone dla podobszaru A współczynniki utraty wartości Sąd Okręgowy ustalił, że wartość rynkowa należącej do powoda nieruchomości oznaczonej numerami działek (...) uległa obniżeniu o kwotę 86.000,00 zł a wartość rynkowa udziału powoda w wysokości 1/2 części w nieruchomości oznaczonej numerem działki (...) uległa obniżeniu o kwotę 10.300,00 zł. Łącznie zatem utrata wartości działek należących do powoda i działki, której jest on współwłaścicielem, wynosi 96.300,00 zł.

Oceny zasadności drugiego z dochodzonych przez powoda roszczeń – żądania zwrotu nakładów potrzebnych na rewitalizację akustyczną stanowiącego jej współwłasność budynku mieszkalnego, Sąd Okręgowy dokonał na podstawie regulacji przewidzianej w art. 136 ust. 1 i 3 w zw. z art. 129 ust. 2 p.o.ś. Zgodnie z art. 136 ust. 3 p.o.ś. w razie określenia na obszarze ograniczonego użytkowania wymagań technicznych dotyczących budynków, szkodą, o której mowa w przepisie art. 129 ust. 2 ustawy, są także koszty poniesione w celu wypełnienia tych wymagań przez istniejące budynki, nawet w przypadku braku obowiązku podjęcia działań w tym zakresie. W judykaturze przyjmuje się, że obowiązek naprawienia szkody przez wypłatę odpowiedniej sumy pieniężnej powstaje z chwilą jej wyrządzenia i nie jest uzależniony od tego, czy poszkodowany dokonał naprawy rzeczy i czy w ogóle zamierza ją naprawić. Odszkodowanie bowiem ma wyrównać uszczerbek majątkowy powstały w wyniku zdarzenia wyrządzającego szkodę, istniejący w chwili jej wyrządzenia do czasu, gdy zobowiązany wypłaci poszkodowanemu sumę pieniężną odpowiadającą szkodzie ustalonej w sposób prawem przewidziany (patrz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2001 r., III CZP 68/01, OSNC z 2002 r., z 6., poz. 74).

Obowiązek strony pozwanej naprawienia szkody polegający na uiszczeniu odpowiedniej sumy pieniężnej powstał z chwilą wyrządzenia tej szkody powodowi i drugiemu współwłaścicielowi tej nieruchomości, to jest z chwilą wejścia w życie uchwały Nr (...) Sejmiku Województwa (...) z dnia 25 października 2016 r. kształtującej zakres koniecznych do wykonania nakładów rewitalizacyjnych i obligującej do ich poczynienia. Poniesienie nakładów pozwala zaś na uniknięcie hałasu przekraczającego poziomy normatywne i przyczynia się do zwiększenia atrakcyjności nieruchomości, jednak nie wpływa na podniesienie jej ceny z uwagi na lokalizację w strefie ograniczonego użytkowania (porównaj wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 30 września 2009 r., I ACa 484/09, LEX nr 756606). Koszty związane z zapewnieniem w budynku mieszkalnym powoda i M. O. właściwego klimatu akustycznego są bezpośrednim uszczerbkiem związanym z ustanowieniem strefy ograniczonego użytkowania. Budynek przeznaczony na potrzeby mieszkaniowe wymaga ochrony akustycznej, podlegając tym samym ochronie przed hałasem na podstawie przepisów rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (tekst jedn. Dz.U. z 2019 r., poz. 1065). Usytuowany na należącej do powoda i M. O. działce budynek mieszkalny nie spełnia obowiązujących wymogów, nie zapewniając należytego klimatu akustycznego. W celu ochrony akustycznej konieczne jest zatem poczynienie nakładów, których łączne koszty biegły określił na kwotę 16.400,00 zł. Koszty te mają zapewnić właściwy klimat akustyczny obiektu i odzwierciedlają zakres nakładów, których powód i drugi współwłaściciel nieruchomości dotychczas nie poczynili, co jednak nie stoi na przeszkodzie w dochodzeniu odszkodowania, ponieważ zgodnie z funkcjonującym w doktrynie i judykaturze poglądem, roszczenie o zasądzenie kosztów potrzebnych do rewitalizacji akustycznej budynku nie jest uzależnione od uprzedniego poniesienia wydatków (patrz wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 10 kwietnia 2008r., I ACa 2/2008, LEX nr 580137). Budynek powoda i M. O. wzniesiony był w tradycyjnej technologii i przy użyciu dostosowanych do niej materiałów budowlanych. Zakres koniecznych do wykonania w nim prac wynikał bezpośrednio z opinii biegłego K. N., który określając jedynie następczo wartość prac koniecznych do zapewnienia właściwego klimatu akustycznego w odniesieniu do budynku mieszkalnego usytuowanego na działce nr (...) przyjął rozwiązania uwzględniające stan istniejący w dacie sporządzania opinii, zapewniając spełnienie wymagań akustycznych, wynikających z opinii przy optymalizacji kosztów. Koszt rewitalizacji akustycznej będącego współwłasnością powoda budynku biegły określił na kwotę 16.400,00 zł.

W przedmiotowej sprawie powód choć jest współwłaścicielem działki nr (...) jedynie w 1/2 części, dochodził całości odszkodowania w wysokości koniecznych kosztów rewitalizacji akustycznej budynku posadowionego na tej działce.

Rozstrzygniecie kwestii czy powód jako współwłaściciel jednej z nieruchomości znajdującej się w strefie ograniczonego użytkowania może dochodzić w całości roszczenia opartego na art. 129 ust. 2 p.o.ś. wymagało rozważenia możliwości zakwalifikowania dochodzenia tego roszczenia jako czynności zachowawczej w rozumieniu art. 209 kc, według którego, każdy ze współwłaścicieli może wykonywać wszelkie czynności i dochodzić wszelkich roszczeń, które zmierzają do zachowania wspólnego prawa.

W judykaturze i piśmiennictwie zgodnie podkreśla się, że czynność zachowawcza, o jakiej mowa w art. 209 kc, musi mieć na celu zachowanie wspólnego prawa, a więc ochronę interesu wszystkich współwłaścicieli, a nie tylko jednego, czy kilku z nich. Tak rozumiany cel może być realizowany przez podejmowanie wszelkich czynności i dochodzenie wszelkich roszczeń. Czynności zachowawcze może wykonywać każdy ze współwłaścicieli indywidualnie, niezależnie od innych albo w porozumieniu z innymi współwłaścicielami. Samodzielne wykonywanie czynności zachowawczych przez współwłaściciela jest dopuszczalne w takim zakresie, jaki daje się pogodzić z korzyścią i interesem wszystkich współwłaścicieli. Drugą istotną właściwością czynności zachowawczych polegających na dochodzeniu roszczeń jest konieczność ich realizacji w całości, a więc niepodzielnie. Warto jednak w tym zakresie wskazać, że wprawdzie przy podzielności świadczenia wierzytelność dzieli się na tyle niezależnych od siebie części, ilu jest wierzycieli (art. 279 § 1 kc), wobec czego każdy wierzyciel może dochodzić przypadającej mu części wierzytelności, ale przy interpretacji tego pojęcia dokonywanej na potrzeby wskazanego przepisu, nie można pominąć charakteru roszczenia, a przede wszystkim celu, któremu ma ono służyć.

Problematyka ta było zresztą dość często podejmowana w judykaturze. I tak, jak przyjął Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 3 grudnia 2014 r., III CZP 92/14 OSNC 2015/10/113, że współwłaściciel nieruchomości może dochodzić od gminy odszkodowania w pełnej wysokości za szkodę wynikłą z niedostarczenia uprawnionemu lokatorowi lokalu socjalnego (art. 209 kc w zw. z art. 417 kc i art. 18 ust. 5 ustawy z dia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, tekst jedn. Dz.U. z 2015 r., Nr 31 poz. 266 ze zm.) W uzasadnieniu rozstrzygnięcia wskazano, że uniemożliwienie współwłaścicielom lokalu władania nim – wskutek wstrzymania wykonania orzeczenia eksmisyjnego do czasu zapewnienia przez gminę lokalu socjalnego (art. 14 ust. 6 u.o.p.l.) – stanowi istotne naruszenie ich uprawnień właścicielskich i przynosi im wymierną szkodę; pozbawia ich dochodu, który mogliby uzyskać z tytułu należności czynszowych, przy jednoczesnej konieczności ponoszenia kosztów eksploatacji i utrzymania lokalu. Roszczenie odszkodowawcze pozostaje dla nich praktycznie jedynym realnym środkiem ochrony wspólnego prawa. Za czynność zachowawczą uznano również dochodzenie przez jednego współwłaściciela roszczenia odszkodowawczego za szkodę polegającą na zniszczeniu części składowych nieruchomości stanowiącej przedmiot współwłasności, gdyż odszkodowanie takie może i powinno służyć takiemu nowemu zagospodarowaniu nieruchomości, które prowadziłoby do usunięcia lub zminimalizowania skutków wyrządzonej szkody (patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 1998 r., II CKN 792/97, OSNC 1999, nr 1, poz. 15). Sąd Najwyższy przyjął też, że na podstawie art. 209 kc nawet tylko jeden współwłaściciel może dochodzić od osoby trzeciej roszczenia windykacyjnego oraz roszczeń uzupełniających. (patrz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2008 r., III CZP 3/08, OSNC 2009m nr 4, poz.53)

Przytoczone w powołanych orzeczeniach argumenty niewątpliwie przemawiają na rzecz stanowiska, że roszczenie o zapłatę odszkodowania na podstawie art. 129 ust. 2 p.o.ś. jest ściśle związane z określoną nieruchomością, a jego realizacja ma na celu zachowanie wspólnego prawa. Dodatkowo należy zauważyć, że zgodnie z ust. 4 powołanego przepisu, z roszczeniem tym można wystąpić w okresie 2 lat od dnia wejścia w życie rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego powodującego ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości. Niewątpliwie zatem, występując z żądaniem zapłaty odszkodowania w wysokości koniecznych kosztów rewitalizacji akustycznej budynku mieszkalnego powód działał także w interesie drugiego współwłaściciela. Dochodzenie zwrotu kosztów rewitalizacji akustycznej pozwala bowiem na spełnienie określonych wymogów ustawowych obciążających wszystkich współwłaścicieli.

Jak wynika z powyższych rozważań w przedmiotowej sprawie zachodzi związek przyczynowy pomiędzy ustanowieniem obszaru ograniczonego użytkowania a szkodą poniesioną przez powoda w postaci zmniejszenia wartości jego nieruchomości oraz konieczności poniesienia przez niego nakładów na utrzymanie prawidłowego klimatu akustycznego w budynku mieszkalnym. Sąd zasądził zatem od pozwanego na rzecz powoda odszkodowanie w łącznej kwocie 112.700,00 zł, na które składa się kwota 96.300,00 zł, o którą zmniejszyła się wartość nieruchomości powoda na skutek utworzenia strefy ograniczonego użytkowania wokół lotniska wojskowego Ł. oraz kwota 16.400,00 zł stanowiąca koszt nakładów, jakie powód ma obowiązek poczynić w celu rewitalizacji akustycznej budynku mieszkalnego posadowionego na nieruchomości, której jest współwłaścicielem.

O odsetkach od zasądzonego roszczenia Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 kc. Powód zgłosił pozwanemu żądanie zapłaty kwoty 500.000,00 zł tytułem odszkodowania za ograniczenie sposobu korzystania i zmniejszenie wartości należących do niego nieruchomości i za szkodę obejmującą koszty zapewnienia odpowiedniego klimatu akustycznego budynku mieszkalnym posadowionego na nieruchomości oznaczonej numerem działki (...) w piśmie skierowanym do pozwanego, które pozwany otrzymał w dniu 22 listopad 2018 r. żądając zapłaty tej kwoty w terminie 3 dni od doręczenia wezwania. Zatem na podstawie art. 481 § 1 kc odsetki ustawowe za opóźnienie od zasądzonej kwoty 112.700,00 zł Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda od dnia 26 listopada 2018 r. a w pozostałym zakresie żądanie zasądzenia odsetek oddalił jako niezasadne.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc kierując się zasadą odpowiedzialności za wynik procesu i zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 3.617,00 zł, na którą to kwotę złożyły się wynagrodzenie pełnomocnika powoda w kwocie 3.600,00 zł ustalone stosownie do treści § 2 pkt 5 w zw. z § 19 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800 ze zm.) i opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł.

Co do nie pokrytych wydatków w kwocie 6.810,18 zł to Sąd na podstawie 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. Dz.U. z 2021, poz. 2257 ze zm.) zasądził je na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu od przegrywającego sprawę pozwanego.