Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

WYROKU W CAŁOŚCI

Decyzją z 31.05.2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. obliczył dla B. B. na dzień 1.01.1999 r. kapitał początkowy w wysokości 66027,28 zł. Podstawa wymiaru kapitału początkowego wyniosła 723,01 zł a wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto 59,22% Okresy składkowe wyniosły 103 miesiąca a nieskładkowe 79 miesięcy.

Decyzją z dnia 27.10. (...). Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. obliczył dla B. B. emeryturę na podstawie art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Kwota zaewidencjonowanych składek z waloryzacją wyniosła 36267,35 zł, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wyniosła 315506,30 zł, średnie dalsze trwanie życia wynosi 247,70 miesięcy, a wyliczona emerytura wynosi 1420,16 zł., przy czym wysokość kwoty do wypłaty to 1204,35 zł

(decyzje w aktach ZUS)

Wnioskodawczyni uznając w/w decyzje za krzywdzące złożył od nich odwołania w dniu 15.11.2021 r. , negując poprawność wysokość ustalonej emerytury i kapitału początkowego. Odwołująca podała, że ZUS przyjął wadliwą wysokość kapitału początkowego za miesiąc grudzień 1989 r. i być może za 1990 rok.

(odwołanie k. 2-5)

W odpowiedzi na odwołanie ZUS wniósł odrzucenie odwołania od decyzji z dnia 31 maja 2021 roku (kapitałowej) oraz o oddalenie od decyzji z dnia 27.10.2021 roku (emerytalnej). W uzasadnieniu podano, że za grudzień 1989 roku przyjęto najniższe wynagrodzenie bo to przedstawiane w RP7 było znacznie wyższe niż za pozostałe miesiące.

(odpowiedź na odwołanie k. 11-12)

Zarządzeniem z 9.12.2021 r. sprawa z odwołania wnioskodawcy od decyzji o ustalenie kapitał początkowego VIII U 2870/21 została połączona z odwołaniem od decyzji ustalającej wysokość emerytury VIII U 2869/21 celem łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia (k.10 zał. akt)

Na rozprawie 18.07.2022 r. wnioskodawczyni oświadczyła, że kwestionuje wysokość przyjętą za grudzień 1989 roku , ewentualnie za 1990 rok a po sporządzeniu hipotetycznego przeliczenia świadczeń , zaakceptowała to wyliczenie (zeznania 00:00:55 z 18.07.2022 r. (k.35)

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Wnioskodawczyni B. B. urodziła się (...) (okoliczność bezsporna)

Wnioskodawczyni w okresach od dnia 15.08.1983 r. do 30.11.1989 r. była zatrudniona w Zakładach (...) w R. oraz od dnia 1.12.1989 r. do 17.11.1996 r. Zakładach (...) w S.. (świadectwa pracy k. 1 i k. 7 akt pracowniczych).

Wnioskodawczyni uzyskała następujące wynagrodzenia za pracę:

- za 1983 r. – 54802,00 zł

- za 1984 r. – 175860,00 zł

- za 1985 r. – 204087,00 zł

- za 1986 r. – 232829,00 zł

- za 1987 r. – 279222,00 zł

- za 1988 r. – 90652,00 zł

- za 1989 r. -411199,00 zł

- za 1990 – 7434035,00 zł

- za 1991 r. – 2594632,00 zł

- w latach 1992 do 1994 urlop wychowawczy

- za 1995 r. - 812,12 zł

- za 1996 r. – 3750,95 zł

- za 1997 r. – 4781,80 zł

- za 1998 r. – 6243,90 zł

W okresach 12.12.1996 r. do 27.07.1997 r. i od 10.12.1998 r. do 9.06.1999 r. wnioskodawczyni pobierała zasiłek dla bezrobotnych.

Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wynosi 77,27 a kapitał początkowy na dzień 1.01.1999 r. wynosi 74903,51 zł a na maj 2021 r. po waloryzacjach 357920,66 zł

(wykaz dochodów i analiza wariantu faktycznego k. 24-27 akt emerytalnych, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu k. 3 – 5 akt osobowych, zaświadczenie z PUP w aktach kapitałowych).

Na podstawie powyżej przyjętych dochodów emerytura na dzień 9.06.2021 r. wynosi kwotę 1591,39 zł a na dzień 1.03.2022 r. wynosi kwotę 1702,79 zł. (wyliczenie k. 28)

Powyższy stan faktyczny Sąd odtworzył na podstawie powołanych dokumentów, mimo, że autentyczność zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu było przez ZUS zakwestionowane, jednak tylko co do miesiąca grudnia 1989 r. Bowiem Zakład twierdził, że musiała nastąpić omyłka pisarska w wyliczeniu należności za ten miesiąc ponieważ należność znacznie odbiega w 1989 r. od należności za wcześniejsze okresy. Takiego rozumowania nie popartego żadnymi innymi analizami nie można uwzględnić. Trzeba zauważyć, że wnioskodawczyni w grudniu 1989 r. zmieniła pracodawcę. To oznacza, że na początku zatrudnienia ale w ostatnim miesiącu w roku te należności mogą być odmienne od otrzymywanych w poprzednich miesiącach. Analizując same tylko wynagrodzenia zauważa się, że w roku 1987 wnioskodawczyni zarobiła 279.222 zł kiedy w następnym roku „tylko” 90.652 zł. A z analizy wcześniejszych lat wynika, że kolejne wynagrodzenie za pracę powinno być wyższe.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie od decyzji kapitałowej jako złożone po terminie należało odrzucić , zgodnie z art. 477(9) § 3 k.p.c. Wprawdzie wnioskodawczyni podała, że skarży tylko decyzję emerytalną to jednak z treści odwołania wynika, że skarżyła tez decyzję kapitałową. Dlatego Sąd formalnie orzekł o odrzuceniu odwołania od tej decyzji.

Natomiast należało uwzględnić odwołanie o zmianę decyzji emerytalnej. Zasadniczo odwołanie wnioskodawczyni skierowane było wobec przyjętych przez ZUS wynagrodzeń za okres w którym wylicza się kapitał początkowy, to jednak Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, że zmiana decyzji emerytalnej może być poprzedzona postepowaniem prejudycjalnym w zakresie ustalenia wysokości kapitału początkowego. Mimo więc, że Sąd odrzucił odwołanie dotyczące decyzji kapitałowej (sprawa tak została zadekretowana) to nie oznacza, że konsekwencją tego orzeczenia jest oddalenie żądania wnioskodawczyni o przeliczenie emerytury tylko dlatego, że decyzja kapitałowa stała się prawomocna. Ponadto przyjmuje się mniejsze rygoryzmy w postepowaniach z ubezpieczeń społecznych, także dlatego, że świadomość prawna emerytów jest na bardzo niskim poziomie i dla emeryta istotna jest wysokość wypłaty a nie prawne zawiłości często serwowane przez ustawodawcę.

Zgodnie z treścią art. 174 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2020 r., poz. 53 ze zm.), kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12.

Natomiast zgodnie z ust. 2 tego przepisu przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6,

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5,

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

W myśl ust. 3 w/w przepisu podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się przed dniem 1 stycznia 1999 r.

Natomiast w myśl ust. 7 analizowanego przepisu do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 r. Ustęp 8 powyższego przepisu stanowi, że przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24 % tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 r.

Zgodnie natomiast z treścią ust. 8 przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24% tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 r., według wskazanego w nim wzoru.

Z kolei w myśl art. 15 ust. 1 powyższej ustawy podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok,
w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176. Natomiast stosownie do brzmienia ust. 2a tego samego przepisu, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy. Z kolei na postawie ust. 6 omawianego przepisu na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Jak stanowi art. 15 ust. 4 w/w ustawy w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1.  oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych,

2.  oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu,

3.  oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz

4.  mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19, przy czym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%, jednakże przy ponownym przeliczeniu wysokości emerytury należy mieć na względzie, iż zgodnie z art. 111 ust. 2 ustawy uwzględnia się kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia świadczenia.

Zgodnie z art. 16 cytowanej ustawy przy ustalaniu kolejnych dziesięciu lat kalendarzowych – przyjmuje się lata kalendarzowe następujące bezpośrednio po sobie, chociażby ubezpieczony w niektórych z tych lat przez okres roku lub w okresie krótszym niż rok nie pozostawał w ubezpieczeniu.

W związku z treścią zacytowanych przepisów można stwierdzić, iż kwota kapitału początkowego zależy od długości udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych przebytych przed 1 stycznia 1999 rokiem, podstawy wymiaru oraz współczynnika proporcjonalnego do wieku ubezpieczonego, który służy do obliczenia tzw. części socjalnej.

W myśl art. 24 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

Podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24 według art. 25. ust. 1 ustawy emerytalnej stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Emerytura, ustalana według zreformowanych zasad dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wieko­wi, w jakim ubezpieczony przechodzi na emeryturę (art. 26 ust. 1 ustawy emerytalnej).

Stosownie do art. 116 ust. 5 powyższej ustawy do wniosku o emeryturę lub rentę powinny być dołączone dowody uzasadniające prawo i wysokości tego świadczenia, co oznacza, że ciężar dowodu w tym zakresie spoczywa na wnioskodawcy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2001 r. II UK 297/00).

Przytoczone zasady postępowania – w świetle uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2003 r. sygn. III UZP 2/03 (OSNP 2003/14/338) - tak przy ustalaniu prawa do świadczenia, jak i jego przeliczaniu, pozwalają na ogólną uwagę, iż zamiarem ustawodawcy było umożliwienie ubezpieczonym dokonanie wyboru, w ramach prawa, najkorzystniejszego z ich punktu widzenia okresu, z którego podstawa wymiaru składek ubezpieczeniowych, będzie stanowić podstawę wymiaru świadczenia.

W rozpoznawanej sprawie wnioskodawczyni zakwestionowała wysokość przyjętego za podstawę obliczeń emerytury wynagrodzenia w 1989 roku. ZUS przyjął bowiem wynagrodzenie minimalne za pracę bo zanegował wartość dowodową kart zarobkowych z okresu zatrudnienia w 1989 roku , które to pracodawca wystawia i przekazuje do ZUS.

Jednakże, zdaniem Sądu Okręgowego, nie ma uzasadnionych podstaw do negowania wartości dowodowej tych dokumentów. ZUS nie przeprowadził bardziej wnikliwej analizy należności poza oceną otrzymywanych wynagrodzeń we wcześniejszych okresach. Wydaje się, że pracodawca wystawiając dokument sam zauważyłby swoją pomyłkę gdyby ona rzeczywiście zaistniała. Pracownica płatnika składek dokonując wyliczeń za każdy rok zauważyłaby , że nastąpiło nagłe nieuzasadnione zwiększenie wynagrodzenia pracownika. Skoro dokument ten przetrwał w takiej formie przez cały okres niekwestionowany także przez ZUS (a składki zapewne zostały odprowadzone od tej kwoty) to należy uznać za wnioskodawczynią, że była to należność rzeczywista. Poza tym ZUS nie zajął się porównaniem innych pracowników pracujących na podobnym stanowisku a przecież taką wiedze mógł pozyskać np. od wnioskodawczyni a potem z archiwum.

Zgodnie z § 21 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i (Dz. U. Nr 237 poz. 1412) środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie, którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Wskazana tu regulacja, wyrażona także w poprzednio obowiązującym Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno - rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. Nr 10 poz. 49 ze zm.) wyznacza kierunek postępowania dowodowego, nie oznacza to jednak, aby wysokość uzyskiwanego uposażenia nie mogła być wskazana i w inny sposób, tak przy pomocy pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków - aczkolwiek wskazujących wprost na wysokość wynagrodzenia danego zainteresowanego (tak m. in. SN w wyroku z 25.07.1997 r. - II UKN 186/97, OSNAP 1998/11/324 a także SA w Warszawie wyrok z dnia 4.03.1997r. - III AUa 105/97, Apel. W-wa 1997/2/7 SA w Rzeszowie z dnia 27.06.1995 - III Aur 177/95, OSA 1996/10/32, czy SA w Białymstoku III Aur 294/93, PS - wkład. 1994/3/6).

Rzeczą sądu w sprawach o wysokość emerytury jest dokładne ustalenie wysokości wynagrodzenia otrzymywanego przez ubezpieczonego w danym okresie. Zarobki za poszczególne miesiące i wybrane lata kalendarzowe wykazane muszą być w sposób nie budzący wątpliwości w ściśle określonej kwotowo wysokości i co do odprowadzonych od nich składek na ubezpieczenie społeczne. Nie można natomiast przyjmować wysokości wynagrodzenia opartego wyłącznie na przypuszczeniach, czy też twierdzeniach ubezpieczonego. Ta sama zasada odnosi się do ZUS, jeżeli kwestionuje dokument to musi wskazać inny bardziej wiarygodny dowód a nie tylko swoje przypuszczenia.

Przepisy prawa ubezpieczeń społecznych są normami bezwzględnie obowiązującymi i nie zawierają unormowań pozwalających na ustalanie wynagrodzeń w sposób przybliżony lub prawdopodobny. / tak wyrok SA w Łodzi z 19.10.2016, III AUa 2185/15LEX nr 2152862/.

Stosunek pracy ma zawsze charakter indywidualny, a określone warunki zatrudnienia mają charakter niepowtarzalny, ponieważ zostały ustalone między pracodawcą i konkretnym pracownikiem. W przypadku dodatkowych (ubocznych) składników wynagrodzenia konieczne jest istnienie dowodów potwierdzających bez wątpliwości fakt ich wypłacenia oraz ich wysokości./tak Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 6.10.2015 r. ,III AUa 712/15 LEX nr 1820442/

Należy podkreślić, iż Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych nie jest związany ograniczeniami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organami rentowymi, co wynika z treści art. 473 k.p.c. i sprawia, że każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane i ich dopuszczenie za celowe, pod warunkiem, że takie dowody przedstawia strony postępowania.

W konsekwencji przyznania w pełni waloru dowodowego wykazom dochodów sporządzonym przez pracodawcę jako dowodowi, z którego jednoznacznie wynika wysokość zarobków wnioskodawczyni w spornym okresie, Sąd oparł ustalenia na hipotetycznym wariancie obliczeń ZUS-u, który uwzględniał wynagrodzenia skarżącej wynikające z w/w dokumentów.

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł, jak w sentencji wyroku.

Sędzia.

Z: odpis doręczyć pełnomocnikowi ZUS z aktami emerytalnymi.

Sędzia.