Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją nr (...) z dnia 29 września 2020 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. stwierdził, iż podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne J. S. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością spółce komandytowej z siedzibą w K. wynosi:

W uzasadnieniu organ rentowy wskazywał, iż w rozpatrywanym stanie faktycznym na istniejący stosunek pracy pomiędzy (...) spółką z o.o. spółką komandytową a J. S. nakładał się stosunek cywilnoprawny, na podstawie którego zleceniobiorca wykonywał pracę na rzecz pracodawcy. W ocenie organu rentowego, uznać należało, iż (...) spółka z o.o. spółka komandytowa była płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenia zdrowotne dla J. S., który w ramach umów cywilnoprawnych zawartych z (...) sp. z o.o. i (...) sp. z o.o. wykonywał pracę na rzecz własnego pracodawcy. Pracodawca, ustalając podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu stosunku pracy, winien zsumować wynagrodzenie z umowy cywilnoprawnej z wynagrodzeniem ze stosunku pracy. Według organu rentowego, podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne dla J. S. z tytułu umowy o pracę zawartej z (...) spółką z o.o. spółką komandytową wynosiły, jak w sentencji decyzji.

/decyzja z dnia 29 września 2020 roku – k. 7059-7067 załączonych akt rentowych/

W dniu 4 listopada 2020 roku płatnik składek (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa z siedzibą w K., reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, złożył odwołanie od powyższej decyzji wnosząc o jej zmianę poprzez umorzenie postępowania w sprawie na podstawie art. 123 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. z art. 105 k.p.a. oraz zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującego się kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

Zaskarżonej decyzji zarzucano:

I.  sprzeczność istotnych ustaleń organu rentowego z treścią zebranego materiału dowodowego wskutek naruszenia przepisów prawa procesowego, które miało wpływ na wynik sprawy, a to art. 123 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. z art. 7 w zw. z art. 77 § 1 w zw. z art. 80 k.p.a. przez dokonanie oceny dowodów:

a)  w sposób dowolny poprzez:

- uznanie, że prowadzenie działalności (...) sp. z o.o. realizowane było wspólnie z (...) spółką z o.o. spółką komandytową i (...) 38 sp. z o.o., pomimo że podmioty te posiadają odrębną zdolność prawną, są odrębnymi podmiotami w obrocie, a ich działalność podejmowana w ramach określonych działań wzajemnych wynikała z potrzeb natury faktycznej i ekonomicznej,

- określenie przez Zakład w treści decyzji, że istniała „reguła polegająca na zawieraniu w pierwszej kolejności umów cywilnoprawnych , a następnie w jednej ze spółek umowy o pracę, a w drugiej umowy cywilnoprawnej", pomimo nieprzeprowadzenia jakichkolwiek czynności kontrolnych w toku postępowania kontrolnego, uzasadniających takie twierdzenie,

- przedstawienie procesu rekrutacji, zawarcia umowy i jej wykonania na podstawie protokołów przesłuchań „ubezpieczonych byłych pracowników spółek" bez określenia w treści decyzji i protokołu kontroli konkretnych środków dowodowych i odniesienia ich do treści przedmiotowej decyzji i objętych nią stosunków prawnych łączących płatnika z ubezpieczonym,

- uznanie, że oddzielenie czynności objętych umowami cywilnoprawnymi od czynności objętych umową o pracę stanowiło jedynie „papierowe przypisywanie" tej pracy spółkom zależnym, podczas gdy okoliczność ta stanowi jedynie dowolne przyjęcie organu nieznajdujące oparcia w materiale dowodowym.

b)  w sposób niewszechstronny poprzez:

- nieuzasadnione pominięcie zeznań pracowników i osób wykonujących czynności na podstawie umów cywilnoprawnych, ujętych w protokole kontroli, stojących w sprzeczności z zeznaniami przyjętymi za podstawę ustalonego w decyzji stanu faktycznego.

II.  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy tj.:

a)  naruszenie art. 91 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez jego niezastosowanie i nieodniesieni się przez Inspektora kontroli Zakładu do złożonych przez płatnika składek zastrzeżeń oraz nieprzeprowadzenie uzupełniających czynności kontrolnych zakresie w jakim płatnik składek wykazał, że czynności powierzane płatnikowi składek przez inne spółki lub czynności powierzane przez płatnika innym spółkom wykonywane w ramach umów cywilnoprawnych są w pełni uzasadnione charakterem i skalą prowadzonej działalności, w szczególności nieodniesienie się do dowodów z dokumentów - umów zawartych w reżimie prawa zamówień publicznych i specyfiki wykonywania określonych czynności w zakresie realizacji takiej umowy przez kontrahentów płatnika.

III.  naruszenie przepisów prawa materialnego tj.:

a)  naruszenie art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez jego błędną wykładnię skutkującą przyjęciem, że ubezpieczony objęty jest definicją pracownika wyrażoną w ustawie systemowej.

/odwołanie – k. 3-10/

W odpowiedzi na odwołanie złożonej w dniu 4 grudnia 2020 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł., reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, wniósł o oddalenie odwołania oraz zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych podnosząc argumenty, jak w zaskarżonej decyzji. /odpowiedź na odwołanie – k. 11-12/

Na rozprawie w dniu 14 lipca 2022 roku strony odwołujący się płatnik składek oraz organ rentowy podtrzymali prezentowane stanowiska w sprawie. /oświadczenie pełnomocnika wnioskodawcy – e – protokół z dnia 14 lipca 2022 roku – 00:03:26 i dalej, oświadczenie pełnomocnika organu rentowego – e – protokół z dnia 14 lipca 2022 roku – 00:03:47 i dalej/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa z siedzibą w K. jest funkcjonalnie, osobowo i kapitałowo powiązana ze spółkami: (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. oraz (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K.. /bezsporne/

Na podstawie aktu notarialnego z dnia 10 maja 2013 roku powołano (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółkę komandytową z siedzibą w K., której wspólnikiem jest (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K., pełniąca funkcję komplementariusza oraz M. P., będący komandytariuszem. Organem uprawnionym do reprezentacji tej spółki jest M. P., pełniący funkcję Prezesa Zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Wspólnicy uczestniczą w zyskach spółki komandytowej w następujący sposób: 1% (...) sp. z o.o., 99% M. P..

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. prowadzi działalność gospodarczą w zakresie: wykonywania instalacji wodno – kanalizacyjnych, cieplnych, gazowych i klimatyzacyjnych; sprzedaży hurtowej niewyspecjalizowanej; działalności w zakresie specjalistycznego projektowania; inżynierii i związanego z nią doradztwa technicznego. Siedziba spółki mieści się pod adresem W. ul. (...). Organem uprawnionym do reprezentacji spółki jest jednoosobowy zarząd, a funkcję Prezesa Zarządu sprawuje M. P., który posiada 95% udziałów w spółce.

/bezsporne, protokół kontroli ZUS na płycie CD (koperta) – k. 39/

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa prowadzi działalność gospodarczą m.in. w następujących zakresach: wykonywanie instalacji wodno – kanalizacyjnych, cieplnych, gazowych i klimatyzacyjnych, sprzedaż hurtowa niewyspecjalizowana. Siedziba tej spółki także mieści się pod tym samym adresem, co siedziba (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. /bezsporne, protokół kontroli ZUS na płycie CD (koperta) – k. 39/

Na podstawie aktu notarialnego z 12 lipca 2013 r. powołano (...) spółkę z o.o. z siedzibą w K., która prowadzi działalność m.in. w następujących zakresach: wykonywanie instalacji wodno-kanalizacyjnych, cieplnych, gazowych i klimatyzacyjnych, sprzedaż hurtowa niewyspecjalizowana. Siedziba tej spółki także mieści się pod tym samym adresem co siedziba odwołującego się płatnika składek. Organem uprawnionym do reprezentacji w/w spółki jest jednoosobowy zarząd a funkcję Prezesa Zarządu sprawuje M. P., który posiada 95% udziałów w tej spółce. /bezsporne, protokół kontroli ZUS na płycie CD (koperta) – k. 39/

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa kooperuje z (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w zakresie pośrednictwa handlowego, usług montażowych instalacji fotowoltaicznych i solarnych oraz z (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w zakresie dzierżawy działki, usług serwisowych, usług montażowych instalacji fotowoltaicznych i solarnych.

(...) spółka z o.o. spółka komandytowa z siedzibą w K. uzyskała następujące obroty ze sprzedaży:

- w 2016 r. – 22.600.828,95 zł,

- w 2017 r. – 35.712.865 zł,

- w 2018 r. – 187.477.676,24 zł.

(...) spółka z o.o. z siedzibą w K. osiągnęła zaś następujące obroty ze sprzedaży:

- w 2016 r. – 280.301,83 zł,

- w 2017 r. – 744.260,96 zł,

- w 2018 r. – 2.206.235,65 zł,

których odbiorcą była wyłącznie Spółka komandytowa.

Natomiast (...) spółka z o.o. osiągnęła następujące obroty ze sprzedaży:

- w 2017 r. – 128.373,03 zł,

- w 2018 r. – 1.452.166,40 zł,

a głównym ich odbiorcą była spółka komandytowa (95% przychodów).

Wymienione spółki nie zawarły formalnej umowy o współpracy.

/protokół kontroli ZUS na płycie CD (koperta) – k. 39/

Umowy na realizację inwestycji były zawierane tylko przez spółkę komandytową, natomiast realizację wykonywała (...) sp. z o.o. oraz (...) sp. z o.o. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zajmują się projektowaniem, wykonaniem dokumentacji, organizują montaż, obsługują organizacyjnie spółkę komandytową. /zeznania świadka K. W. złożone na piśmie – k. 91-92v, zeznania świadka R. G. złożone na piśmie – k. 98-100, zeznania świadka M. K. złożone na piśmie – k. 106-107, zeznania działającego w imieniu płatnika składek M. P. – k. 168-168v/

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa z siedzibą w K. większość umów realizowała w reżimie prawa zamówień publicznych w ramach przetargów organizowanych przez gminy na wykonanie instalacji solarnej, której koszt częściowo jest dofinansowany przez gminę dla jej mieszkańców, a częściowo jest pokrywany przez właścicieli.

Odbywało się to w następujący sposób:

- spółka komandytowa składała ofertę w postępowaniu o udzielenie zamówienia na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 stycznia 2004 roku Prawo zamówień publicznych;

- po otwarciu ofert spółka komandytowa organizowała wstępny skład osobowy, który miał wykonać zamówienie, sprowadzał materiały, zawierał wstępne porozumienie w przedmiocie wykonania dokumentacji projektowej;

- później spółka komandytowa powierzała płatnikowi składek wykonanie dokumentacji projektowej, a płatnik składek organizował osoby odpowiedzialne za przygotowanie rzeczonej dokumentacji technicznej do montażu instalacji fotowoltaicznej, które zatrudniał na umowę o działo przed rozstrzygnięciem przetargu – w rzeczonych umowach o dzieło nie było wskazane, ile ma być projektów instalacji, a jedynie był wskazany przedmiot świadczenia, kwota wynagrodzenia, czas trwania umowy;

- następnie spółka komandytowa zawierała umowę z zamawiającym po wyborze najkorzystniejszej oferty i po rozpoznaniu środków ochrony prawnej zgodnie z prawem zamówień publicznych, a potem przekazywała o tym informację płatnikowi składek;

- za rezultat wykonanych prac w ramach wykonanych instalacji odpowiedzialność przed inwestorem ponosiła spółka komandytowa.

/zeznania świadka R. G. złożone na piśmie – k. 98-100, zeznania działającego w imieniu płatnika składek M. P. – k. 168-168v/

W dniu 20 listopada 2017 roku płatnik składek zawarł z J. S. umowę o pracę na okres próbny od dnia 20 listopada 2017 roku do dnia 19 lutego 2018 roku na stanowisku kierownika do spraw inwestycji w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem zasadniczym w wysokości 2.000 zł brutto miesięcznie.

W dniu 20 lutego 2018 roku doszło do zawarcia pomiędzy płatnikiem składek a J. S. umowy o pracę na czas określony od dnia 20 lutego 2018 roku do dnia 19 listopada 2020 roku na stanowisku kierownika do spraw inwestycji w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem zasadniczym w wysokości 2.100 zł brutto miesięcznie.

/kserokopia umów o pracę w aktach kontroli ZUS na płycie CD – (koperta) – k. 35, nadto: zeznania zainteresowanego J. S. – e – protokół z dnia 17 lutego 2022 roku – 00:07:55 i dalej/

W dniu 31 października 2017 roku doszło do zawarcia pomiędzy (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością a J. S. umowy, nazwanej umową o dzieło, której przedmiotem było wykonanie ankiet związanych z instalacją kolektorów słonecznych na terenie wyznaczonych gmin do dnia 30 listopada 2017 roku za wynagrodzeniem brutto 22 196 zł, płatnym w ciągu 10 dni po przyjęciu dzieła i wystawieniu rachunku przez wykonawcę.

W dniu 20 listopada 2017 roku doszło do zawarcia pomiędzy (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością a J. S. umowy, nazwanej umową o dzieło, której przedmiotem było przygotowanie dokumentacji instalacji solarnej do dnia 19 lutego 2018 roku za wynagrodzeniem brutto 4 135,52 zł, płatnym w ciągu 10 dni po przyjęciu dzieła i wystawieniu rachunku przez wykonawcę.

W dniu 1 lutego 2018 roku doszło do zawarcia pomiędzy (...) sp. z o.o. a J. S. umowy zlecenia, a podstawie której zleceniobiorca zobowiązał się do sporządzenia dokumentacji do odbioru instalacji solarnych wykonanych w ramach realizacji przetargu na terenie wyznaczonych gmin w okresie od dnia 1 lutego 2018 roku do dnia 31 marca 2018 roku za wynagrodzeniem w wysokości 4 114,29 zł brutto miesięcznie, płatnym w ciągu 10 dni po przyjęciu zleconej pracy i wystawieniu rachunku przez zleceniobiorcę.

W dniu 30 marca 2018 roku doszło do zawarcia pomiędzy (...) sp. z o.o. a J. S. umowy zlecenia, na podstawie której zleceniobiorca zobowiązał się do sporządzenia dokumentacji do odbioru instalacji solarnych wykonanych w ramach realizacji przetargu na terenie wyznaczonych gmin w okresie od dnia 1 kwietnia 2018 roku do dnia 30 czerwca 2018 roku za wynagrodzeniem miesięcznym w wysokości 4 114,29 zł brutto, płatnym w ciągu 10 dni po przyjęciu zleconej pracy i wystawieniu rachunku przez zleceniobiorcę.

W dniu 1 kwietnia 2018 roku doszło do zawarcia pomiędzy TK – 38 sp. z o.o. a J. S. umowy nazwanej umową o dzieło, której przedmiotem było opracowanie dokumentacji technicznych do montażu instalacji kolektorów słonecznych na budynkach mieszkalnych zlokalizowanych na terenie wyznaczonej gminy do dnia 30 kwietnia 2018 roku za wynagrodzeniem brutto 7 442,00 zł, płatnym w ciągu 10 dni po przyjęciu dzieła i wystawieniu rachunku przez wykonawcę.

W dniu 1 lipca 2018 roku zawarcia pomiędzy (...) sp. z o.o. a J. S. umowy zlecenia, na podstawie której zleceniobiorca zobowiązał się do sporządzenia dokumentacji do odbioru instalacji solarnych wykonanych w ramach realizacji przetargu na terenie wyznaczonych gmin w okresie od dnia 1 lipca 2018 roku do dnia 30 września 2018 roku za wynagrodzeniem w wysokości 750 zł netto/szt. sporządzonej dokumentacji, płatnym w ciągu 10 dni po przyjęciu zleconej pracy i wystawieniu rachunku przez zleceniobiorcę.

W dniu 1 października 2018 roku doszło do zawarcia pomiędzy (...) sp. z o.o. a J. S. umowy zlecenia, na podstawie której zleceniobiorca zobowiązał się do sporządzenia dokumentacji do odbioru instalacji solarnych wykonanych w ramach realizacji przetargu na terenie wyznaczonych gmin w okresie od dnia 1 października 2018 roku do dnia 31 grudnia 2018 roku za wynagrodzeniem w wysokości 750 zł netto/szt. sporządzonej dokumentacji, płatnym w ciągu 10 dni po przyjęciu zleconej pracy i wystawieniu rachunku przez zleceniobiorcę.

/kserokopie umów cywilnoprawnych w aktach kontroli ZUS na płycie CD – (koperta) k. 35, nadto: zeznania zainteresowanego J. S. – e – protokół z dnia 17 lutego 2022 roku – 00:07:55 i dalej/

Z tytułu zawartych z zainteresowanym umów zlecenia (...) spółka z o.o. naliczała składki na ubezpieczenie zdrowotne. /bezsporne/

Zamiarem zawarcia umów było wykonanie określonych prac stanowiących kolejne etapy procesu inwestycyjnego, gdzie głównym liderem była (...) sp. z o. o. sp.k. Przedmiot umów był każdorazowo wskazywany w ich treściach.

Przedmiotem umów były czynności podejmowane w cyklu prac związanych z daną inwestycją. Czynności te nie prowadziły do jednorazowego rezultatu, lecz stanowiły kolejne etapy procesu danej inwestycji. Prace te były częścią składową inwestycji prowadzonej przez (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółkę komandytową z siedzibą w K., która odpowiadała za rezultat prac przed inwestorem.

/zeznania świadka K. W. złożone na piśmie – k. 91-92v, zeznania świadka M. K. złożone na piśmie – k. 106-107/

Zleceniobiorców i wykonawców dobierano według doświadczenia, umiejętności, wiedzy. /zeznania świadka R. G. złożone na piśmie - k. 88-88v/

Audyty przybierały formy rysunków technicznych z opisem technicznym. Ankieta miała charakter formularza zawierającego obliczenia dotyczące faktycznego zapotrzebowania na instalację u klienta. Dokumentacja techniczna w zależności od stopnia złożoności była opisem technicznym zawierającym badanie zgodności z normami, rysunki techniczne, obliczenia, czasem wskazanie dodatkowych uwag. Wszystkie posiadały formę papierową lub elektroniczną w zależności od zapotrzebowania zamawiających. Po przeglądach sporządzano protokoły przeglądów serwisowych, które zawierały opis usterki oraz sposób jej usunięcia, ewentualnie przeprowadzony montaż, który był potrzebny do usunięcia usterki. /zeznania świadka R. G. złożone na piśmie – k. 88-88v/

Łączna kwota wynagrodzenia z umowy o pracę i umowy cywilnoprawnej stanowiła kwotę, która była ustalana już nawet w trakcie rekrutacji pracownika. Skutkiem zawarcia umowy o pracę z minimalnym wynagrodzeniem i dodatkowej umowy cywilnoprawnej w innej spółce dawało możliwość deklarowania spółkom mniejszych składek na ubezpieczenie. /zeznania świadka K. W. złożone na piśmie – k. 91-92v, zeznania świadka M. K. złożone na piśmie – k. 106-107/

Płatnicy składek w ewidencjach czasu pracy zleceniobiorców nie wykazywali dni, w których zleceniobiorcy świadczyli pracę, tylko liczbę godzin przepracowanych w poszczególnych miesiącach. /zeznania świadka K. W. złożone na piśmie – k. 91-92v, zeznania świadka M. K. złożone na piśmie – k. 106-107/

Na podstawie umów zlecenia J. S. zajmował się: organizowaniem ekip montażowych do montażu kolektorów słonecznych i pomp ciepła, wykonywaniem audytów na poszczególnych inwestycjach. Jako kierownik do spraw inwestycji kierował i nadzorował dane inwestycje montażu kolektorów słonecznych i pomp ciepła. Ekipy montażowe, które organizował na podstawie umowy zlecenia, pracowały albo na tej inwestycji, na której J. S. był kierownikiem, albo wysyłano ich na inne inwestycje. J. S. wykonywał audyty tylko tam, gdzie był kierownikiem. /zeznania zainteresowanego J. S. – e – protokół z dnia 17 lutego 2022 roku – 00:07:55 i dalej/

J. S. pracował w delegacji, miał nienormowany czas pracy. 8 godzin był na stanowisku kierownika, a poza godzinami pracy lub wcześniej wykonywał umowy zlecenie. Umowy zlecenie wymagały czasem codziennej pracy innym razem –cotygodniowej pracy. /zeznania zainteresowanego J. S. – e – protokół z dnia 17 lutego 2022 roku – 00:15:05 i dalej/

Zainteresowany był oddzielnie wynagradzany z zawartych umów o pracę oraz umów cywilnoprawnych. Wynagrodzenie płacone było na konto bankowe, przelewy wykonywały dwa różne podmioty. /zeznania zainteresowanego J. S. – e – protokół z dnia 17 lutego 2022 roku – 00:07:55 i dalej/

Zlecenia były rozliczane na podstawie wykonanych audytów oraz na podstawie ilości wykonanych montaży przez ekipy monterskie /zeznania zainteresowanego J. S. – e – protokół z dnia 17 lutego 2022 roku – 00:15:05 i dalej/

Pracę J. S. na stanowisku kierownika do spraw inwestycji nadzorował Dyrektor – B. K.. Ten sam Dyrektor oraz Prezes kontrolowali pracę J. S. wykonywaną na podstawie umów zleceń. /zeznania zainteresowanego J. S. – e – protokół z dnia 17 lutego 2022 roku – 00:15:05 i dalej/

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentacji zgromadzonej w załączonych aktach rentowych, w tym aktach kontroli Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Ich autentyczność nie była kwestionowana i nie budziła wątpliwości Sądu, stąd też uznano je za wiarygodny materiał dowodowy.

Walor wiarygodności Sąd Okręgowy przyznał także zeznaniom zainteresowanego J. S., świadków K. W., M. K. oraz R. G. i występującego w imieniu płatnika składek – M. P.. Wskazane zeznania wzajemnie ze sobą korelowały i były zbieżne ze zgromadzoną w sprawie dokumentacją. Przy czym przyjęcie za podstawę ustaleń faktycznych zeznań świadka R. G. i występującego w imieniu płatnika składek M. P. nie oznacza podzielenia twierdzeń, co do oceny prawnej zawieranych umów cywilnoprawnych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do treści art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021r., poz.423) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów, a według pkt 4 są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi dalej „zleceniobiorcami”, oraz osobami z nimi współpracującymi, z zastrzeżeniem ust. 4.

Zgodnie z art. 8 ust. 2a ustawy systemowej za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Art. 18 ust. 1 i 3 wskazanej ustawy stanowi, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1-3, stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. 1a i 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zleceniobiorców ustala się zgodnie z ust. 1, jeżeli w umowie agencyjnej lub umowie zlecenia albo w innej umowie o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie.

W świetle art. 9 ust. 1 osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3, 7b, 10, 20 i 21, spełniające jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, są obejmowane ubezpieczeniami tylko z tytułu stosunku pracy, umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarły z pracodawcą, z którym pozostają w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonują pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy, członkostwa w spółdzielni, otrzymywania stypendium doktoranckiego, służby, pobierania świadczenia szkoleniowego, świadczenia socjalnego, zasiłku socjalnego albo wynagrodzenia przysługującego w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie. Mogą one dobrowolnie, na swój wniosek, być objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi również z innych tytułów, z zastrzeżeniem ust. 1a.

Zgodnie art. 4 pkt 2 lit. a ustawy systemowej użyte w ustawie określenia oznaczają: płatnik składek – pracodawca – w stosunku do pracowników i osób odbywających służbę zastępczą oraz jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna pozostająca z inną osobą fizyczną w stosunku prawnym uzasadniającym objęcie tej osoby ubezpieczeniami społecznymi, w tym z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym albo pobierania zasiłku macierzyńskiego, z wyłączeniem osób, którym zasiłek macierzyński wypłaca Zakład. Obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych osób wykonujących pracę na podstawie umowy zlecenia należy do płatnika składek (art. 36 ust. 2). Płatnik składek przekazuje do Zakładu imienne raporty miesięczne, po upływie każdego miesiąca kalendarzowego, w terminie ustalonym dla rozliczania składek (art. 41 ust. 1).

W myśl art. 734 § 1 k.c. przez umowę zlecenia, przyjmujący zlecenie, zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie.

W myśl art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r., poz.1285) obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego osób, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a i c-i, powstaje i wygasa w terminach określonych w przepisach o ubezpieczeniach społecznych.

Zgodnie z art. 81 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne osób, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a, d-i i pkt 3 i 11, stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób, z zastrzeżeniem ust. 5, 6 i 10.

Zgodnie z art. 85 ust. 1 ww. ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych za osobę pozostającą w stosunku pracy, w stosunku służbowym albo odbywającą służbę zastępczą składkę jako płatnik oblicza, pobiera z dochodu ubezpieczonego i odprowadza pracodawca (…). W myśl art. 74 ust. 1 ww. ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych za środków publicznych do ubezpieczenia zdrowotnego osób objętych ubezpieczeniami społecznymi stosuje się przepisy dotyczące zasad, trybu i terminu zgłaszania do ubezpieczeń społecznych oraz wyrejestrowania z tych ubezpieczeń. Składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 9% podstawy wymiaru składki. Składka jest miesięczna i niepodzielna (art. 79 ust. 1 i 2). Do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne pracowników, osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące zlecenia stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób (art. 81 ust. 1).

W przedmiotowej sprawie, organ rentowy stał na stanowisku, iż J. S. w ramach umów cywilnoprawnych zawartych z (...) sp. z o.o. i (...) sp. z o.o. wykonywał pracę na rzecz własnego pracodawcy – (...) sp. z o.o. sp. k., z którym pozostawał w stosunku pracy.

Weryfikacja wskazanego stanowiska organu rentowego wymaga prawidłowej interpretacji powoływanego już przepisu art. 8 ust. 2a ustawy systemowej.

W judykaturze prezentowane jest jednolite stanowisko, zgodnie z którym art. 8 ust. 2a ustawy systemowej rozszerza pojęcie pracownika dla celów ubezpieczeń społecznych poza sferę stosunku pracy. Rozszerzenie dotyczy sytuacji, gdy praca wykonywana jest na podstawie jednej z wymienionych w tym przepisie umów prawa cywilnego przez osobę, która umowę taka zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy lub gdy praca jest wykonywana na podstawie umowy prawa cywilnego zawartej z osobą trzecią, ale praca jest wykonywana na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Pojęcie pracownika w rozumieniu powyższego unormowania ma szerszy zakres znaczeniowy niż pojęcie pracownika w rozumieniu przepisów prawa pracy (art. 2 k.p. i art. 22 § 1 k.p.) i obejmuje również osoby wykonujące pracę na podstawie umów cywilnoprawnych w sytuacji, gdy umowę tę zawarły z pracodawcą, z którym pozostają w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach tej umowy wykonują pracę na rzecz tego pracodawcy, choćby umowa cywilnoprawna została zawarta z osobą trzecią (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 18.10.2011 r., III UK 22/11, uchwała Sądu Najwyższego z 2.09.2009 r., II UZP 6/09).

Objęcie definicją pracownika, dla potrzeb prawa ubezpieczeń społecznych, nie tylko pracowników w znaczeniu, jakie temu pojęciu, nadają przepisy kodeksu pracy, ale, także osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych (agentów, zleceniobiorców, wykonawców dzieła) oznacza jednoczesne, rozszerzenie pracowniczego tytułu obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom społecznym, co wpływa na sposób ustalania podstawy wymiaru składek na to ubezpieczenie.

Hipotezą normy prawnej wynikającej z art. 8 ust. 2a ustawy systemowej objęte są dwa rodzaje relacji pomiędzy zainteresowanymi podmiotami. Pierwszą jest sytuacja, gdy oba stosunki (pracowniczy i cywilnoprawny) dotyczą tych samych podmiotów jednocześnie występujących wobec siebie w roli pracodawcy – zleceniodawcy i pracownika – zleceniobiorcy, drugą zaś sytuacja, gdy na istniejący stosunek pracy „nakłada się” na stosunek cywilnoprawny między pracownikiem i osobą trzecią, na podstawie którego pracownik wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, w ramach łączącej pracodawcę z osobą trzecią (zleceniodawcą) umownej więzi prawnej. W tym ostatnim przypadku, pracodawca jest rzeczywistym beneficjentem pracy świadczonej przez pracownika – zleceniobiorcę, bez względu na to, czy w trakcie jej wykonywania pracownik pozostawał pod faktycznym kierownictwem pracodawcy i czy korzystał z jego majątku. Z regulacją art. 8 ust. 2a ustawy systemowej koresponduje unormowanie art. 18 i art. 20 ust. 1 tej ustawy dotyczące problematyki podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Skoro w sytuacjach, do których odnosi się art. 8 ust. 2a ustawy systemowej mamy do czynienia z jednym, szeroko ujętym pracowniczym tytułem obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom społecznym, to konsekwentnie w art. 20 ust. 1 tej ustawy nakazano w stosunku do tych ubezpieczonych uwzględnienie w podstawie wymiaru składek również przychodu z tytułu umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło. Zatem w przypadku pracowników, o których mowa w art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi łączny przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy oraz umów cywilnoprawnych. Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy systemowej, na płatniku (na pracodawcy) spoczywa obowiązek obliczania, rozliczania i przekazywania składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W odniesieniu do pracowników w rozumieniu art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, płatnikiem jest pracodawca, a przychód z tytułu umowy cywilnoprawnej jedynie uwzględnia się w podstawie wymiaru składek z tytułu stosunku pracy. Pracodawca, ustalając podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu stosunku pracy, powinien więc zsumować wynagrodzenie z umowy cywilnoprawnej z wynagrodzeniem ze stosunku pracy. Taki sam sposób postępowania dotyczy także sytuacji, gdy umowa cywilnoprawna została zawarta z innym podmiotem (osobą trzecią) lecz praca, w jej ramach, jest wykonywana na rzecz pracodawcy, gdyż obowiązki płatnika powinny obciążać podmiot, na rzecz którego praca w ramach umowy cywilnoprawnej jest faktycznie świadczona i który w związku z tym uzyskuje jej rezultaty, unikając obciążeń i obowiązków wynikających z przepisów prawa pracy (zob. wyrok Sądu Najwyższego: z 14.01.2010 r., I UK 252/09; z 22.02.2010 r., I UK 259/09).

Przy czym należy nadmienić, że przepis art. 8 ust. 2a ustawy systemowej stanowi o wykonywaniu pracy na rzecz pracodawcy, z którym dany ubezpieczony pozostaje w stosunku pracy, nie zaś o wykonywaniu pracy „na korzyść” tego pracodawcy, ani też „wyłącznie na rzecz” pracodawcy. Powyższe oznacza, że nie można wykluczyć zastosowania przepisu art. 8 ust. 2a ustawy systemowej w sytuacji, gdy pracodawca nie uzyskuje bezpośrednio korzyści z wykonywania przez ubezpieczonego pracy w ramach umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której, zgodnie z Kodeksem cywilnym, stosuje się przepisy, dotyczące zlecenia, ani też w sytuacji, gdy ubezpieczony pracę tę wykonuje zarówno na rzecz pracodawcy, jak i na rzecz podmiotu, z którym zawarł umowę agencyjną, umowę zlecenia lub zbliżoną rodzajowo umowę o świadczenie usług (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 7.03.2017 r., III AUa 1570/16).

Zastosowany, w treści tego przepisu, zwrot: „wykonuje pracę na rzecz pracodawcy” oznacza, iż praca ta świadczona jest w przebiegu realizacji stosunku prawnego łączącego owego pracodawcę ze zleceniodawcą tych pracowników (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 28.02.2019 r., III AUa 1574/16).

Praca wykonywana na rzecz swojego pracodawcy, to praca, którego rzeczywistym beneficjentem jest pracodawca, niezależnie od formalnej więzi łączącej pracownika z osobą trzecią. Oznacza to, że bez względu na rodzaj czynności, wykonywanych przez pracownika, wynikających z umowy, zawartej z osobą trzecią, oraz niezależnie od rodzaju działalności prowadzonej przez pracodawcę i osobę trzecią wystarczającą przesłanką zastosowania art. 8 ust. 2a ustawy systemowej jest korzystanie przez pracodawcę z wymiernych rezultatów pracy swojego pracownika, wynagradzanego przez osobę trzecią (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 16.09.2020 r., sygn. akt III AUa 159/20, wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 3.06.2019 r., sygn. akt III AUa 301/18) .

Przez wykonywanie pracy na czyjąś rzecz należy rozumieć jej świadczenie w czyimś interesie. Pomimo formalnego wyodrębnienia obydwu spółek, jako odrębnych podmiotów prawa gospodarczego, nie sposób przyjąć, by działania, podejmowane w interesie zleceniodawcy, nie były jednocześnie, podejmowane w interesie pracodawcy (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 7.02.2019 r., III AUa 1757/18).

Celem wprowadzenia art. 8 ust. 2a ustawy systemowej było po pierwsze ograniczenie korzystania przez pracodawców z umów cywilnoprawnych celem zatrudnienia własnych pracowników dla realizacji tych samych zadań, które wykonują oni w ramach łączącego strony stosunku pracy, by w ten sposób ominąć ograniczenia wynikające z ochronnych przepisów prawa pracy i uniknąć obciążeń z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne od tychże umów oraz po drugie – ochrona pracowników przed skutkami fluktuacji podmiotowej po stronie zatrudniających w trakcie procesu świadczenia pracy, polegającej na przekazywaniu pracowników przez macierzystego pracodawcę innym podmiotom (podwykonawcom), którzy zatrudniają tych pracowników w ramach umów cywilnoprawnych w ogóle nieobjętych obowiązkiem ubezpieczeń społecznych (umowa o dzieło) lub zwolnionych z tego obowiązku w zbiegu ze stosunkiem pracy (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 19.06.2019 r., sygn. akt III AUa 1816/16).

Po pierwsze warto zwrócić uwagę, że odwołujący się płatnik składek ( (...) sp. z o.o. sp.k.) i obie spółki (...) sp. z o.o. i (...) sp. z.o.o. stanowią odrębne podmioty, niemniej jednak są powiązane osobowo, kapitałowo i organizacyjnie. (...) sp. z o.o. sp.k. jest spółką odpowiedzialną za uzyskiwanie przetargów publicznych. Z kolei spółki (...) sp. z o.o. i (...) sp. z.o.o. zajmują się obsługą organizacyjną, projektowaniem. Co więcej, (...) sp. z.o.o. odpowiedzialna jest za montaż. Zakresy zadań trzech ww. spółek przy realizacji projektu powodują, że zleceniobiorca (pracownik) zatrudniony przez jedną ze spółek wykonuje zlecenie (pracę) na rzecz drugiej.

Sąd Okręgowy zważył, że ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w tym dowodów z dokumentów i zeznań świadków jasno wynikało, że zakres obowiązków w ramach zawartych umów cywilnoprawnych odnosił się jedynie do krótkiego opisania czynności do wykonania bez dokładnego określenia przedmiotu umów. Co więcej, zakres obowiązków zainteresowanego z umów cywilnoprawnych nierzadko pokrywał się z zakresem jego obowiązków z tytułu zawartych umów o pracę. Z zeznań zainteresowanego J. S. wynikało, iż w zasadzie nie rozróżniał on zadań wynikających z umów o pracę i umów cywilnoprawnych, wykonując jednolite czynności. Powołani w sprawie świadkowie K. W., M. K. potwierdzili natomiast, że spółka komandytowa była głównym odbiorcą usług świadczonych przez pozostałe dwie spółki, ponosiła odpowiedzialność przed inwestorem.

Zainteresowany J. S. był zatrudniony w oparciu o umowę o pracę z (...) sp. z o. o. spółką komandytową na stanowisku kierownika ds. inwestycji. Z kolei, w umowach cywilnoprawnych zawartych w okresie zatrudnienia z (...) sp. z o. o. oraz (...) sp. z o.o., jako przedmiot umowy łączącej strony wskazano odpowiednio: przygotowanie dokumentacji instalacji solarnej, wykonanie ankiet związanych z instalacją kolektorów słonecznych na terenie wyznaczonych gmin, sporządzenie dokumentacji do odbioru instalacji solarnych wykonanych w ramach realizacji przetargu na terenie wyznaczonych gmin, opracowanie dokumentacji technicznych do montażu instalacji kolektorów słonecznych na budynkach mieszkalnych zlokalizowanych na terenie wyznaczonej gminy.

Biorąc pod uwagę powyższe, nie ulega wątpliwości, że czynności wykonywane przez zainteresowanego w ramach umów cywilnoprawnych miały charakter uzupełniający. J. S. zeznawał, iż jako kierownik do spraw inwestycji kierował i nadzorował dane inwestycje montażu kolektorów słonecznych i pomp ciepła. Z kolei, ekipy montażowe, które organizował w związku z zawartymi umowami cywilnoprawnymi, wykonywały czynności również w ramach inwestycji, którą kierował. Można zatem uznać, iż obowiązki J. S. wynikające z umów o pracę oraz umów cywilnoprawnych ze sobą korelowały.

Jak wynika z ustaleń (...) Sp. z o.o. sp.k. zawierała umowy na wykonanie inwestycji. Prace projektowe, montażowe, serwisowe, rozliczanie tych inwestycji spółka ta zlecała do wykonania (...) sp. z.o.o. i (...) sp. z o.o.

Umowa zlecenie i umowy o dzieło były zawierane równolegle do stosunku pracy, niekiedy tego samego dnia, co umowa o pracę. Zainteresowany, jeśli nie wykonywał tych samych czynności co w ramach umowy o pracę, wykonywał zadania, będące kolejnymi etapami prowadzonej inwestycji np. w zakresie opracowania niezbędnej dokumentacji, a czynnościami tymi zajmowała się spółka (...) sp. z o. o., która była podwykonawcą (...) Sp. z o.o. sp.k. Jak wynika z treści zeznań J. S., czynności z tytułu zawartych umów cywilnoprawnych wykonywał nawet jeszcze w trakcie godzin pracy przeznaczonych na realizację umowy o pracę.

Sąd Okręgowy podziela pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 26 sierpnia 2021 roku (III UZP 3/21), iż powiązania kapitałowe i osobowe między pracodawcą a zleceniodawcą, zlecającym w ramach umowy zlecenia zawartej z pracownikiem tego pracodawcy wykonywanie czynności, które mogą być potraktowane jako wykonywanie umowy na rzecz pracodawcy prowadzi do wniosku, że powiązania tego rodzaju nie są bez znaczenia dla oceny konkretnego stanu faktycznego. Im silniejsze powiązania kapitałowe, organizacyjne, ekonomiczne i personale między pracodawcą a osobą trzecią zlecającą jego pracownikom wykonywanie umowy cywilnoprawnej tym łatwiej ustalić, że praca była wykonywana na rzecz własnego pracodawcy.

Przeprowadzone w niniejszej sprawie, postępowanie dowodowe, w sposób jednoznaczny, wykazało, że zawarcie umowy zlecenia/dzieło przez zainteresowanego posłużyło uzyskaniu formalnego innego tytułu do ubezpieczeń, mimo nadal faktycznie realizowanego zobowiązania pracowniczego. Ubezpieczony wykonując umowę cywilnoprawną de facto świadczył pracę na rzecz własnego pracodawcy, co winno skutkować dodatkowo uiszczeniem składek od osiągniętego w ten sposób przychodu, a z drugiej strony pociągało za sobą brak obowiązku zapłaty składek przez zleceniodawcę. Podkreślenia wymaga też, że w takich okolicznościach pracodawca unikał płacenia za nadgodziny, jeśli zlecane dodatkowo czynności wykonywane były po godzinach pracy.

Bez wątpienia w przedmiotowej sprawie występuje konstrukcja modelowego trójkąta umów w świetle brzmienia cytowanego art. 8 ust. 2a ustawy systemowej. Na gruncie wypracowanego w doktrynie i judykaturze jednolitego poglądu, wskazany trójkąt umów obejmuje trzy umowy, tj. umowę o pracę; umowę zlecenia między pracownikiem a osobą trzecią oraz umowę o podwykonawstwo między pracodawcą i zleceniodawcą, na podstawie której pracodawca w wyniku umowy o podwykonawstwo przejmuje w ostatecznym rachunku rezultat pracy wykonanej, na rzecz zleceniodawcy (por. wyrok SA w Gdańsku z dnia 18 grudnia 2012 r., sygn. akt AUa 1031/12, LEX 1254347, wyrok SA w Szczecinie z dnia 3 czerwca 2019 r., sygn. akt III AUa 301/18, LEX 2692949). W rozpoznawanej sprawie brak było formalnej umowy o podwykonawstwo, jednakże poza sporem pozostawała współpraca pomiędzy wszystkimi spółkami, bowiem pracodawca zainteresowanego występował jako strona w przetargu, natomiast pozostałe spółki faktycznie realizowały zawarte umowy w zakresie wspólnych zadań związanych z usługami tworzenia dokumentacji, montażu, serwisu instalacji fotowoltaicznych, instalacji solarnych, a rezultat pracy w postaci usługi, czy to w zakresie utworzenia określonej dokumentacji czy szkoleń przejmował ostatecznie pracodawca, czyli w tym przypadku (...) sp. z o. o. sp. k. Znamiennym jest też, że zwierzchnikiem we wszystkich spółkach była ta sama osoba – M. P..

Biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy oraz poczynione rozważania prawne, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie, jako bezzasadne.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za radców prawnych (t.j. Dz.U. z 2018r., poz. 265).