Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 grudnia 2020 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XVI Wydział Gospodarczy

w składzie:

po rozpoznaniu 17 listopada 2020 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. w W.

przeciwko (...) S.A. w W.

o zapłatę

1. zasądza od (...) S.A. w W. na rzecz powoda (...) sp. z o.o. w W. kwotę 651 665,51 (osiemset sześć tysięcy sto trzydzieści osiem złotych dwadzieścia dziewięć groszy) złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwot:

a) 473 506,91 zł od 24 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty,

b) 178 158,60 zł od 25 lutego 2020 r. do dnia zapłaty,

2. oddala powództwo w pozostałym zakresie,

3. zasądza od (...) S.A. w W. na rzecz powoda (...) sp. z o.o. w W. kwotę 39 355,- (trzydzieści dziewięć tysięcy trzysta pięćdziesiąt pięć) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania.

SSO Marian Kociołek

Sygn. akt: XVI GC 580/19

UZASADNIENIE

Pozwem z 22 czerwca 2019 r. powódka (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. wniosła o zasądzenie od pozwanej (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. kwoty 806.138,29 zł wraz
z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, liczonymi do dnia zapłaty, która to kwota obejmuje następujące roszczenia pozostające w związku z realizacją umowy nr (...)
z dnia 16 kwietnia 2013 r.:

a)  o zapłatę 185.654,38 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi
od dnia 24 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty, z tytułu pozostałego do zapłaty
a bezpodstawnie potrąconego przez pozwaną wynagrodzenia przysługującego powódce z tytułu umowy nr (...) z dnia 16 kwietnia 2013 r. z nią faktur VAT:

- nr (...) z dnia 21 maja 2015 r.;

- nr (...) z dnia 11 września 2015 r.;

- nr (...) z dnia 8 grudnia 2015 r. oraz

- faktury korygującej nr (...) z dnia 22 grudnia 2015 r. do faktury VAT nr (...) z dnia 8 grudnia 2015 r.;

b)  o zapłatę 126.667,68 zł - wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 24 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty, z tytułu naprawienia szkody, jaką poniosła powódka na skutek dokonania zwrotu na rzecz Towarzystwa (...) S.A. kwoty 106.358,36 zł oraz 20.309,32 zł na rzecz pozwanej z gwarancji należytego wykonania umowy nr (...), a jaką ten uzyskał bezpodstawnie żądając od Towarzystwa (...) S.A. wypłaty tych kwot z ww. gwarancji należytego wykonania umowy;

c)  o zapłatę 205.963,70 zł - wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 24 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty, z tytułu kary umownej należnej powódce z tytułu wypowiedzenia umowy nr (...) z dnia 16 kwietnia 2013 r. z przyczyn leżących po stronie pozwanej;

d)  o zapłatę 287.852,53 zł - wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 24 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty, z tytułu zapłaty wynagrodzenia przysługującego powódce z tytułu umowy nr (...) z dnia
16 kwietnia 2013 r. za usługi świadczone do końca obowiązywania umowy zgodnie z rozliczeniem końcowym, w związku z wystawioną fakturą VAT
nr (...) z dnia 31 grudnia 2015 r.

oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, wg. norm przepisanych ( pozew, k. 4 - 20 akt).

W odpowiedzi na pozew z dnia 19 marca 2020 r. pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości i o zasądzenie od powódki na swoją rzecz kosztów postępowania,
w tym kosztów zastępstwa procesowego ( odpowiedź na pozew, k. 177 - 194 akt).

Na dalszych etapach postępowania, strony podtrzymały swoje stanowiska.

Sąd Okręgowy ustalił.

Pozwana (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.
w dniu 14 lipca 2012 r. opublikowała Ogłoszenie o zamówieniu na usługę „Nadzór
nad projektem (...) „ Polepszenie jakości usług przewozowych poprzez poprawę stanu technicznego linii kolejowej nr (...) na odcinku K. - C.” ( ogłoszenie
o zamówieniu, k. 196 – 204 akt).

W reakcji na powyższe, powódka (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. złożyła ofertę. Powódka oświadczyła,
że zapoznała się z treścią Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia dla zamówienia, zaakceptowała w pełni i bez zastrzeżeń postanowienia SIWZ dla zamówienia, wyjaśnienia
do SIWZ i modyfikacji tej SIWZ. Powódka zagwarantowała wykonanie całości zamówienia zgodnie z treścią SIWZ, wyjaśnień do SIWZ oraz jej modyfikacji ( oferta, k. 218 – 243 akt, zeznania G. S., k. 442 akt).

W dniu 16 kwietnia 2013 r. na skutek zakończenia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego prowadzonego w trybie przetargu nieograniczonego, powódka (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. oznaczona jako wykonawca i pozwana (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. oznaczona jako zamawiający, zawarły umowę nr (...) na wykonanie usługi nadzoru nad realizacją inwestycji związanej z projektem (...) pod nazwą „ Polepszenie jakości usług przewozowych poprzez poprawę stanu technicznego linii kolejowej nr (...) na odcinku K. - C.” od km 104,028 do km 229,245 ( umowa
nr (...), k. 36 - 51 akt).

Zamawiający zlecił wykonawcy do wykonania w ramach umowy usługę polegającą na nadzorze nad realizacją inwestycji związanej z projektem (...) pod nazwą „ Polepszenie jakości usług przewozowych poprzez poprawę stanu technicznego linii kolejowej nr (...) na odcinku K. - C.” od km 104,028 do km 229,245 celem osiągnięcia zakładanych efektów / wskaźników nadzorowanego projektu na warunkach określonych
w umowie oraz w dokumentach, o których mowa w ust. 2 ( § 2 ust. 1 umowy, k. 37v akt).

Strony umowy postanowiły, że prowadzenie czynności związanych z nadzorem procesu budowlanego, w tym uprawnienia i obowiązki wykonawcy podczas wykonywania umowy oraz zakres prac jest określony w niniejszej umowie oraz w Opisie Przedmiotu Zamówienia, stanowiącym załącznik nr 1 do umowy ( § 2 ust. 2 umowy, k. 37v akt, Opis Przedmiotu Zamówienia, k. 52 - 68 akt).

Strony ustaliły następujące terminy realizacji przez wykonawcę przedmiotu umowy:

1)  data rozpoczęcia realizacji przedmiotu umowy - dzień podpisania umowy;

2)  nadzór w okresie realizacji robót budowlanych w systemie „projektuj i buduj”,
- 24 miesiące;

3)  nadzór w okresie gwarancji (okresie zgłaszania wad) dla robót budowlanych
- 12 miesięcy od zakończenia nadzoru w okresie realizacji robót budowlanych
( § 3 umowy, k. 38 akt).

Wykonawca oświadczył, że wniósł skutecznie na rzecz zamawiającego zabezpieczenie należytego wykonania umowy w wysokości 5 % całkowitego wynagrodzenia brutto podanego przez wykonawcę w ofercie, czyli kwotę 126.667,68 zł. Zamawiający zwrócić miał wykonawcy zabezpieczenie w terminie 30 dni od dnia wykonania zamówienia i uznania przez zamawiającego za należycie wykonane, co zostanie potwierdzone przyjęciem
i zatwierdzeniem przez zamawiającego ostatecznego Raportu Końcowego z Realizacji Projektu. Gwarancja była ważna od dnia 16 kwietnia 2013 r. do dnia 15 maja 2016 r. ( § 6 ust. 1 i 2 umowy, k. 38v - 39 akt, gwarancja należytego wykonania umowy nr (...),
k. 69 akt).

Całkowite wynagrodzenie wykonawcy z tytułu wykonania usług zarządzania i nadzoru inwestorskiego, zgodnie z przedmiotem umowy wynosiło netto 2.058.637,00 zł, powiększone o podatek od towarów i usług w kwocie 473.716,51 zł (tj. brutto 2.533.353,51 zł), w tym:

1.  w zakresie pełnienia nadzoru inwestorskiego w okresie realizacji robót budowlanych wynagrodzenie brutto 2.508.753,51 zł, obejmujące wynagrodzenie netto w wysokości 2.039.637 zł oraz podatek od towarów i usług w kwocie 469.116,51 zł;

2.  w zakresie pełnienia nadzoru inwestorskiego w okresie gwarancji (okres zgłaszania wad) wynagrodzenie brutto 24.600 zł, obejmujące wynagrodzenie netto 20.000 zł oraz podatek od towarów i usług 4.600 zł.

Wynagrodzenie wymienione w § 7 ust. 1 obejmowało wszelkie koszty, jakie poniesie wykonawca z tytułu wykonania przedmiotu niniejszej umowy i jest stałe do końca realizacji umowy z zastrzeżeniem § 8 ust. 4 i 5 umowy ( § 7 ust. 1 i 2 umowy, k. 39 - 39v akt).

Każda ze stron naruszała postanowienia umowy, w przypadku gdy nie wywiązywała się ze swoich zobowiązań ( § 22 ust. 1 umowy, k. 47v akt).

W przypadku rozwiązania umowy wskutek okoliczności leżących po stronie wykonawcy, wykonawca zapłaci zamawiającemu karę umowną w wysokości 10 % całkowitego wynagrodzenia umownego netto, określonego w § 7 ust. 1 umowy ( § 22 ust.
6 umowy, k. 48 akt).

Istotna zmiana postanowień umowy w stosunku do treści oferty, na podstawie której został wybrany wykonawca możliwa jest wyłącznie w przypadku zaistnienia jednej
z następujących okoliczności i w zakresie określonym poniżej: 1) w przypadku zmiany stawki VAT nastąpi zmiana ceny Umowy w stopniu odpowiadającym zmianie stawki podatku VAT; 2) w przypadku zmiany terminu wykonania umowy na roboty budowlane o okres odpowiadający wstrzymaniu lub opóźnieniu prac objętych tą umową; 3) w przypadku ograniczenia środków finansowania przez Instytucję Zarządzającą Programem Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko – ograniczeniu ulegnie odpowiednio i wprost proporcjonalnie zakres rzeczowy przedmiotu zamówienia i cena umowna. Zmiana umowy dokonana
z naruszeniem przepisu powyższego jest nieważna ( § 24 ust. 1 i 2 umowy, k. 49 akt).

Integralną częścią umowy są: 1) Opis Przedmiotu Zamówienia; 2) Pytania
i odpowiedzi w sprawie wyjaśnień treści SIWZ; 3) Oferta złożona przez Wykonawcę
w przedmiotowym postępowaniu; 4) Zobowiązanie do zachowania tajemnicy przedsiębiorcy Spółki (...) S.A. ( § 29 ust. 5 umowy, k. 50 akt, Pytania i odpowiedzi w sprawie wyjaśnień treści SIWZ, k. 206 – 215 akt).

W odpowiedzi na pytanie 14 z listy Pytań i odpowiedzi w sprawie wyjaśnień treści SIWZ, zamawiająca wyjaśniła, że przewidywany czas trwania nadzoru nad robotami budowlanymi wyniesie 36 miesięcy. Zamawiająca przewidywała dokonanie przez Inżyniera ostatecznego rozliczenia w okresie 36 miesięcy nadzoru nad robotami budowlanymi,
co umożliwi zachowanie łącznego czasu trwania usługi Inżyniera ( Pytania i odpowiedzi
w sprawie wyjaśnień treści SIWZ, k. 212 akt).

Zgodnie z Opisem Przedmiotu Zamówienia, przetarg nieograniczony na wybór wykonawcy robót polepszenia jakości usług przewozowych w systemie „projektuj i buduj” zostanie ogłoszony w czerwcu 2012 roku. Zawarcie umowy z wykonawcą robót w systemie „projektuj i buduj” planuje się w IV kwartale 2012 r. Termin realizacji umowy na roboty budowlane w systemie „projektuj i buduj” wynosi 24 miesiące. Okres zgłaszania wad (okres gwarancji) dla wyżej wymienionej umowy wynosi 12 miesięcy licząc od daty odbioru końcowego. Usługa wykonywana przez inżyniera obejmować miała okres realizacji robót (wraz z projektowaniem w systemie „projektuj i buduj”), odbiorów, okres zgłaszania wad
i ostatecznego rozliczenia umowy na roboty. Przewidywany łączny czas trwania umowy
z inżynierem wynosić miał łącznie do 36 miesięczny a łączny czas trwania usługi ujęty był
w rozdziale 8 ( pkt 3.4 Opisu Przedmiotu Zamówienia, k. 55v akt).

Łączny przewidywany czas usługi obejmował nadzór w okresie realizacji umowy na roboty budowlane w systemie „projektuj i buduj”, odbiorów, okres zgłaszania wad
i ostatecznego rozliczenia wynosił 36 miesięcy. Termin realizacji umowy na roboty budowlane w systemie „projektuj i buduj” wynosił do 24 miesięcy. Nadzór w okresie zgłaszania wad (okres gwarancji) dla wyżej wymienionej umowy wynosił 12 miesięcy licząc od daty odbioru końcowego ( pkt 8 Opisu Przedmiotu Zamówienia, k. 63 - 63v akt).

Powódka wykonywała usługę nadzoru w okresie realizacji robót budowlanych
w systemie „projektuj i buduj” przez 24 miesiące od dnia podpisania umowy - 16 kwietnia 2013 r. do dnia 16 kwietnia 2015 r. ( niesporne).

Podczas realizacji umowy pozwana zwracała uwagę powódce na nienależytą realizację obowiązków umownych i wezwała powódkę m.in. do wykonywania ich w sposób zgodny
z umową, do usuwania naruszeń, do zachowania należytej staranności czy też do zapewnienia obsługi realizacji inwestycji przez właściwy, zaakceptowany przez pozwaną personel. Ostatecznie pozwana naliczyła i obciążyła powódkę karą umowną w wysokości 4.000 zł
na podstawie § 22 umowy z uwagi na opóźnienia w usuwaniu wad w przedstawionych przez powódkę raportach ( pisma pozwanej z dnia 10 czerwca 2013 r., 20 czerwca 2013 r.,
26 czerwca 2013 r., 4 lipca 2013 r., 9 lipca 2013 r., 18 lipca 2013 r., 5 sierpnia 2013 r.,
29 października 2013 r., 24 lutego 2014 r., 28 sierpnia 2014 r., 5 września 2014 r.,
22 września 2014 r., 29 września 2014 r., 17 marca 2015 r., 18 marca 2015 r. i 14 kwietnia 2015 r., k. 245 – 377 akt, zeznania G. S., k. 442 akt).

W toku wykonywanych dalszych robót doszło do opóźnienia w zakończeniu prac
w planowanym terminie do dnia 16 kwietnia 2015 r., m.in. z uwagi na błędy w dokumentacji projektowej oraz opóźnienie rozpoczęcia robót. Pismem z dnia 30 grudnia 2014 r. powódka poinformowała pozwaną, iż sformalizowania wymagać będzie kwestia sprawowania nadzoru nad robotami, które realizowane miały być po 16 kwietnia 2014 r. Wobec powyższego wymagane będzie przedłużenie okresu nadzoru nad robotami. Ponadto powódka zaproponowała zmianę umowy i podpisanie aneksu terminowego lub udzielenie zamówienia uzupełniającego na podstawie art. 67 ust. 1 pkt 6 ustawy prawo zamówień publicznych ( pismo powódki z dnia 30 grudnia 2014 r., k. 70 - 72 akt, zeznania K. P., k. 454v akt).

Kolejno pismem z dnia 19 stycznia 2015 r. powódka przedstawiła pozwanej ofertę cenową wykonania usługi w wydłużonym czasie, wskazując na kwotę 150.000 zł netto miesięcznie za nadzór nad realizacją robót w dodatkowym czasie po 16 kwietnia 2015 r.
i kwotę 1.950.000 zł netto za nadzór w dodatkowym czasie dla okresu gwarancji ( pismo powódki z dnia 19 stycznia 2015 r., k. 73 akt).

W piśmie z dnia 12 lutego 2015 r. pozwana wskazała powódce na kwestię związaną
z poprawą pracy Inżyniera Projektu i Inżyniera Rezydenta, jednocześnie zwracając uwagę
na konieczność poprawy pracy inspektora nadzoru. Pozwana wskazała, że na obecnym etapie analizy prawnej istnieje możliwość, pod warunkiem uzyskania odpowiednich zgód
i uzgodnień, zlecenia zamówienia uzupełniającego dotyczącego sprawowania nadzoru
w okresie gwarancji poza termin wskazany w umowie. Natomiast w okresie prac budowlanych możliwe było wykonanie nadzoru nad robotami w okresie dłuższym niż
24 miesiące, ale bez zmian w zakresie wynagrodzenia ( pismo pozwanej z dnia 12 lutego 2015 r., k. 360 – 361 akt).

Z uwagi na brak możliwości wykonywania czynności właściwych dla okresu zgłaszania wad po dniu 16 kwietnia 2015 r., w kolejnych miesiącach powódka kontynuowała korespondencję z pozwaną w celu ustalenia zasad wykonywania usług w okresie robót budowalnych po dniu 16 kwietnia 2015 r. Powódka zastrzegła, że brak sformalizowania tej kwestii spowoduje wygaśnięcie z dniem 16 kwietnia 2015 r. umowy w części dotyczącej usługi w okresie realizacji robót budowlanych. ( pisma powódki z dnia 2 lutego 2015 r.,
12 lutego 2015 r. i 18 marca 2015 r., k. 74 - 83 akt, zeznania G. S.,
k. 442 akt).

W piśmie z dnia 18 lutego 2015 r. powódka przesłała pozwanej kalkulacje kwot wynagrodzenia z tytułu nadzoru w dodatkowym okresie oraz wynagrodzenia za sprawowanie nadzoru w OZW w dodatkowym czasie, przypominając ponownie o konieczności sformalizowania współpracy. Wynagrodzenie powódka określiła na kwotę 188.117,65 zł brutto, w tym kwotę 152.941,18 zł netto powiększoną o podatek VAT, za każdy dodatkowy miesiąc nadzoru nad robotami. Wynagrodzenie za dodatkowy czas trwania OZW określono na kwotę 1.948.781,19 zł netto, tj. 2.397.000,87 zł brutto ( pismo powódki z dnia 18 lutego 2015 r., k. 452 akt, kalkulacja wynagrodzenia, k. 453 akt).

Pozwana odmówiła sporządzenia i podpisania aneksu do umowy lub udzielenia zamówienia uzupełniającego, wywodząc iż umowa została zawarta na cały okres realizacji robót budowlanych i brak jest podstaw do zakończenia świadczenia przez powódkę usług nadzoru po dniu 16 kwietnia 2015 r. Pozwana wskazała także, iż nie jest możliwa zmiana wynagrodzenia zgodnie z zawartą umową. Powódka podtrzymała swoje stanowisko w dalszej korespondencji ( pismo pozwanej z dnia 10 kwietnia 2015 r., k. 84 - 85 akt, pismo powódki
z dnia 13 kwietnia 2015 r., k. 86 - 87 akt, pismo powódki z dnia 16 kwietnia 2015 r., k. 88 - 89 akt).

Powódka zaprzestała świadczenia usług nadzoru z dniem 16 kwietnia 2015 r.
W reakcji na powyższe, pozwana dwukrotnie wezwała powódkę do wywiązania się z umowy i wznowienia nadzoru. Równolegle strony podjęły czynności zmierzające do sformalizowania warunków pełnienia usługi w okresie realizacji robót budowlanych po dniu 16 kwietnia 2015 r. i przeprowadziły negocjacje w dniach 21 kwietnia 2015 r. i 23 kwietnia 2015 r. Strony nie osiągnęły jednak porozumienia, a powódka pismem z dnia 30 kwietnia 2015 r. złożyła pozwanej oświadczenie o wypowiedzeniu umowy z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia, wskazując na istotne okoliczności w postaci upływu umownego terminu świadczenia dalszych usług nadzoru oraz niemożność świadczenia dalszych usług nadzoru w okresie gwarancji z powodu okoliczności niezależnej, tj. braku zakończenia robót budowlanych przez wykonawcę robót co stanowić miało ważne przesłanki w rozumieniu art. 746 § 2 k.c. Oświadczenie doręczono pozwanej w dniu 5 maja 2015 r. ( pismo powódki z dnia 30 kwietnia 2015 r., k. 90 akt).

Pismem z dnia 14 maja 2015 r. pozwana zakwestionowała stanowisko powódki i skuteczności dokonanego wypowiedzenia umowy. Powódka podtrzymała swoje stanowisko w dalszej korespondencji ( pismo pozwanej z dnia 14 maja 2015 r., k. 91 - 93 akt, pismo powódki z dnia 20 maja 2015 r., k. 94 - 96 akt).

Pismem z dnia 1 czerwca 2015 r., doręczonym powódce po upływie okresu wypowiedzenia w dniu 5 czerwca 2015 r., tj. 10 czerwca 2015 r., pozwana złożyła powódce wypowiedzenie umowy na podstawie § 23 ust. 1 pkt 1 i 3 umowy z uwagi na zaprzestanie przez powódkę wywiązywania się z obowiązków wynikających z umowy. Powódka w piśmie z dnia 15 czerwca 2015 r. podważyła skuteczność wypowiedzenia umowy ( pismo pozwanej
- wypowiedzenie umowy z dnia 1 czerwca 2015 r., k. 97 - 102 akt, pismo powódki z dnia
15 czerwca 2015 r., k. 103 akt).

W dniu 10 lipca 2015 r. pozwana wystawiła powódce notę obciążeniową na kwotę 205.963,70 zł tytułem kary umownej w wysokości 10 % całkowitego wynagrodzenia umownego netto, powołując się na treść § 22 ust. 6 umowy i naruszenie przez powódkę postanowień umowy jako przyczynę. Pismem z dnia 16 lipca 2015 r. pozwana złożyła powódce oświadczenie o naliczeniu powyższej kary umownej ( nota obciążeniowa
nr (...) z dnia 10 lipca 2015 r., k. 104 akt, pismo pozwanej
z dnia 16 lipca 2015 r., k. 105 - 106 akt).

Pozwana pismem z dnia 23 grudnia 2015 r. złożyła powódce oświadczenie
o potrąceniu kwoty 121.665,17 zł wynikającej z noty obciążeniowej nr (...) z wynagrodzenia powódki w kwocie 121.665,17 zł należnego na podstawie wystawionych faktur nr (...) z dnia 21 maja 2015 r. na kwotę 56.141,68 zł brutto, nr (...) z dnia 11 września 2015 r., na kwotę 65.523,49 zł brutto,
nr (...) z dnia 8 grudnia 2015 r., na kwotę 351.841,75 zł brutto, skorygowanej fakturą nr (...) z dnia 12 grudnia 2015 r. do kwoty 63.969,21 zł brutto ( Faktura VAT nr (...) z dnia 21 maja 2015 r., k. 107 akt, Faktura VAT
nr (...) z dnia 11 września 2015 r., k. 108 akt, Faktura VAT nr (...) z dnia 8 grudnia 2015 r., k. 109 akt, Faktura VAT korygująca nr (...) z dnia
12 grudnia 2015 r. do Faktury VAT nr (...) z dnia 8 grudnia 2015 r., k. 110 akt, pismo pozwanej z dnia 23 grudnia 2015 r., k. 111 akt).

Powódka w dniu 31 grudnia 2015 r. wystawiła fakturę VAT na kwotę 287.852,53 zł, stanowiącą pozostałą do zapłaty kwotę należnego wynagrodzenia ( Faktura VAT
nr (...) z dnia 31 grudnia 2015 r., k. 113 akt).

Pismem z dnia 2 lutego 2016 r. pozwana dokonała kolejnego potrącenia wierzytelności z noty obciążeniowej nr (...) na kwotę 63.989,21 zł z pozostałego wynagrodzenia powódki na kwotę 63.989,21 zł należnego
na podstawie powyższych faktur i faktury korygującej ( pismo pozwanej z dnia 2 lutego 2016 r., k. 112 akt).

W dniu 11 marca 2016 r. pozwana wystąpiła do Towarzystwa (...) z żądaniem zapłaty kwoty 20.309,32 zł, stanowiącej różnicę pomiędzy wysokością naliczonej powódce kary a kwotą, co do której dokonano potrącenia. Kwota 20.309,32 zł została wypłacona na rzecz pozwanej przez ubezpieczyciela. Powódka zwróciła powyższą kwotę ubezpieczycielowi w dniu 25 maja 2016 r. ( żądanie zapłaty z dnia 11 marca 2016 r.,
k. 114 akt, potwierdzenie przelewu na kwotę 20.309, 32 zł, k. 115 akt).

W dniu 30 marca 2016 r. powódka wystawiła pozwanej notę obciążeniową
nr (...) obciążającą pozwaną kwotą w wysokości 205.963,70 zł tytułem kary umownej za rozwiązanie umowy z przyczyn leżących po stronie pozwanej. O powyższym powódka poinformowała pozwaną pismem z dnia 6 kwietnia 2016 r. ( nota obciążeniowa nr (...) z dnia 30 marca 2016 r., k. 117 akt, pismo powódki z dnia 6 kwietnia 2016 r., k. 116 akt).

Pismem z dnia 21 kwietnia 2016 r. pozwana domagała się od powódki zapłaty kwoty w wysokości 715.616,52 zł tytułem odszkodowania za szkodę poniesioną w związku
z koniecznością powołania Tymczasowego Inżyniera Projektu i jego zespołu w celu zapewnienia dalszego nadzoru nad robotami, których wykonanie uległo przedłużeniu
i niewykonaniu przez powódkę umowy ( pismo pozwanej z dnia 21 kwietnia 2016 r., k. 118
-119 akt, nota obciążeniowa (...) z dnia 19 kwietnia 2016 r.,
k. 120 akt, załącznik nr 1, k. 121 - 122 akt).

Pismem z dnia 28 kwietnia 2016 r. powódka odrzuciła powyższe żądania jako bezpodstawne ( pismo powódki z dnia 28 kwietnia 2016 r., k. 123 - 125 akt).

Pozwana w dniu 11 maja 2016 r. złożyła Towarzystwu (...) S.A. żądanie zapłaty kwoty 106.358,36 zł z tytułu wystawionej przez ubezpieczyciela gwarancji należytego wykonania umowy nr (...). Powyższą kwotę ubezpieczyciel wypłacił. Powódka zwróciła powyższą kwotę ubezpieczycielowi w dniu 25 maja 2016 r. ( żądanie zapłaty z dnia 9 maj 2016 r., k. 126 akt, potwierdzenie przelewu z dnia 25 maja 2016 r., k. 127 akt).

Powódka pismami z dnia 9 czerwca 2016 r. i 1 września 2016 r. zwróciła się
do pozwanej z propozycją polubownego rozwiązania sporu, na skutek uprzednio prowadzonych rozmów w dniu 7 czerwca 2016 r. ( pismo powódki z dnia 9 czerwca 2016 r., k. 128 - 129 akt, pismo powódki z dnia 1 września 2016 r., k. 130 - 131 akt).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie powołanych powyżej dowodów z dokumentów uznanych przez Sąd za mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy (w myśl art. 227 k.p.c.). Treści oświadczeń zawartych w tych dokumentach nie była kwestionowana. Sąd również nie powziął wątpliwości, co do ich wiarygodności
i autentyczności, włączając je do podstawy ustaleń faktycznych w sprawie.

Sąd ocenił zeznania świadka M. K., jako wiarygodne aczkolwiek przydatne jedynie w ograniczonym zakresie albowiem świadek nie nadzorowała spornego zamówienia zaś zeznania w części dotyczyły prawidłowości prac i odbiorów wykonanych robót,
co pozostawało poza istotą sporu ( zeznania M. K., protokół rozprawy z dnia 23 października 2020 r., k. 440 – 441v akt).

Zeznania świadka G. S. ocenić należało jako wiarygodne ( zeznania G. S., protokół rozprawy z dnia 23 października 2020 r., k. 442 akt).

Zeznania świadków K. P. i A. Z. ocenić należało jako przydatne ( zeznania K. P. i A. Z., protokół rozprawy z dnia 17 listopada 2020 r., k. 454 – 455 akt).

W ocenie Sądu przesłuchiwaną stronę powodową ocenić należało jako wiarygodną, aczkolwiek Sąd podszedł do oceny tego dowodu z dużą ostrożnością mając na uwadze fakt, iż strona powodowa w sposób oczywisty zainteresowana jest rozstrzygnięciem przedmiotowej sprawy ( przesłuchanie strony powodowej, protokół rozprawy z dnia z dnia 17 listopada 2020 r., k. 454 – 455v akt).

Sąd Okręgowy zważył.

Powództwo podlegało częściowemu uwzględnieniu.

Powódka w niniejszej sprawie wnosiła o zasądzenie 806.138,29 zł wraz
z odsetkami ustawowymi za opóźnienie wskazując jako podstawę poszczególnych kwot składających się na powyższą sumę, na tytuł w postaci pozostałego do zapłaty
a bezpodstawnie potrąconego przez pozwaną wynagrodzenia przysługującego powódce
z tytułu umowy nr (...), w postaci naprawienia szkody, jaką poniosła powódka na skutek dokonania zwrotu na rzecz Towarzystwa (...) S.A. kwoty 106.358,36 zł oraz 20.309,32 zł na rzecz pozwanej z gwarancji należytego wykonania umowy nr (...), w postaci kary umownej należnej powódce z tytułu wypowiedzenia umowy nr (...) z dnia 16 kwietnia 2013 r. z przyczyn leżących po stronie pozwanej i w postaci zapłaty wynagrodzenia przysługującego powódce z tytułu umowy
nr (...) z dnia 16 kwietnia 2013 r. za usługi świadczone do końca obowiązywania umowy zgodnie z rozliczeniem końcowym, w związku z wystawioną fakturą VAT nr (...) z dnia 31 grudnia 2015 r.

Rozważania w niniejszej sprawie rozpocząć zatem należało od dokonania oceny kwalifikacji prawnej umowy oraz oceny poszczególnych jej postanowień, na które strony się powoływały.

Zgodnie z treścią art. 65 § 1 k.c. oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje.

W myśl art. 65 § 2 k.c. w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron
i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu. Z treści tego artykułu wynika nakaz kierowania się przy wykładni umowy jej celem. Dla ustalenia, jak strony rzeczywiście pojmowały oświadczenie woli w chwili jego złożenia, może mieć znaczenie także ich postępowanie po złożeniu oświadczenia, np. sposób wykonania umowy. Ustalenie treści czynności prawnej wymaga również uwzględnienia przepisu art. 56 k.c., który stanowi, że czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia i ustalonych zwyczajów. Przy czym wskazuje się
w orzecznictwie, że treść tego przepisu nie daje możliwości takiej interpretacji postanowień umownych, która pozostawałaby w oczywistej i jaskrawej sprzeczności z jego treścią ( por.: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 27 lutego 2020 r., sygn. akt VI ACa 383/19).

Jak stanowi art. 734 § 1 k.c. przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. W swoim obecnym kształcie umowa zlecenia może dotyczyć wyłącznie zobowiązania się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Przyjęta technika legislacyjna oddziałuje na zakres przedmiotowy umowy zlecenia, który obejmuje wyłącznie czynności prawne.

Stosownie do art. 750 k.c. do umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane innymi przepisami, stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu.

W ocenie tutejszego Sądu zawarta umowa nr (...) na wykonanie usługi nadzoru nad realizacją inwestycji związanej z projektem (...) 7.1-66 była umową
o świadczenie usług, do której winny być odpowiednio stosowane przepisy o zleceniu, zawartą na czas określony, tj. do dnia 16 kwietnia 2016 r. i obejmującą dwa etapy, pierwszy do dnia 16 kwietnia 2015 r. etap prac budowlanych i drugi do dnia 16 kwietnia 2016 r. etap gwarancyjny. W zakresie zastosowania art. 750 k.c. mieszczą się bowiem takie umowy, które przewidują wykonywanie czynności faktycznych zmierzających w pewnym kierunku, ale
w których dłużnik nie zobowiązuje się do osiągnięcia celu tych czynności, a więc umowy starannego działania. Taki charakter niewątpliwie miała usługa polegające na stałym nadzorze nad realizacją inwestycji, do elementów której należało zgodnie z § 14 monitorowanie postępu robót, kwalifikowanie zasobów do wykonania robót, odbiór robót i potwierdzanie płatności a także wczesna identyfikacja problemów, które mogą być podstawą do roszczeń oraz samo rozpatrywanie roszczeń. Ponadto wykonawca był zobowiązany do sporządzania
i przekazywania zamawiającemu raportów (§ 18). W świetle powyższego, zakres obowiązków wykonawcy obejmował różnego rodzaju czynności składające się sumarycznie na pojęcie nadzoru jako przedmiotu umowy. Obowiązki te winny być realizowane w terminie określonym w § 3 umowy, przy czym z uwagi na podział inwestycji na okres w którym realizowane były roboty budowlane, wykonawca miał sprawować nadzór nad realizacją tych robót w terminie 24 miesięcy od daty rozpoczęcia realizacji przedmiotu umowy, tj. od dnia podpisania umowy, a następnie w okresie gwarancji (tj. okresie zgłaszania wad) dla robót budowlanych w terminie 12 miesięcy od zakończenia nadzoru w okresie realizacji robót budowlanych.

Interpretacja terminu realizacji umowy była przedmiotem sporu pomiędzy stronami. Strona pozwana wskazywała, że łącząca strony umowa została zawarta na cały okres realizacji robót budowlanych, zatem zaistniała w stanie faktycznym okoliczność, że etap pierwszy w postaci robót budowlanych nie został zakończony do dnia 16 kwietnia 2015r.,
nie wpływała na obowiązek świadczenia usługi nadzoru po tym dniu. W odpowiedzi na pozew, pozwana wskazała wprost że powódka zobowiązana była do świadczenia usługi nadzoru aż do całkowitej realizacji robót budowlanych. W tym zakresie pozwana odwołała się do treści umowy, Opisu Przedmiotu Zamówienia oraz Pytań i odpowiedzi do SIWZ.

W ocenie tutejszego Sądu, taka interpretacja postanowienia umownego jest nieracjonalna. Nie można bowiem dokonywać interpretacji tego zapisu w oderwaniu
od realiów, na gruncie których powyższa umowa została zawarta, tj. postępowania
o udzielenie zamówienia publicznego prowadzonego w trybie przetargu nieograniczonego
w oparciu o treść ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. prawo zamówień publicznych (dalej: p.z.p.). Dział IV. ustawy odnosi się do umów w sprawach zamówień publicznych, obejmując m.in. przepis art. 142 ust. 1 p.z.p., stanowiący że umowę zawiera się na czas oznaczony. Przy czym w świetle ust. 2, czas oznaczony nie może być co do zasady dłuższy niż 4 lata. Jedynie art. 143 p.z.p. umożliwia w enumeratywnie wymienionych przypadkach zawarcie umowy
na czas nieoznaczony.

Termin na gruncie kodeksu cywilnego może być oczywiście oznaczony za pomocą określonego zdarzenia, jakim mogłoby być zdarzenie w postaci całkowitego zrealizowania robót budowlanych. W realiach niniejszej sprawy, takie oznaczenie terminu nie spełniałoby jednak podstawowych przesłanek jakimi jest pewność jego nadejścia i chwili. W doktrynie wskazuje się, że wątpliwym jest czy można mówić o wyznaczeniu terminu, gdy zarówno jego nadejście, jak i jego chwila nie są pewne ( dies incertus an, incertus quando), a więc gdy określono go, wskazując zdarzenie, które tylko może nastąpić, ale nie jest pewne, czy nastąpi ( K. Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. T. I. Komentarz. Art. 1–44910, Wyd. 10, Warszawa 2020). Za taką interpretacją przemawia także ugruntowane i wieloletnie stanowisko judykatury, stanowiące że oznaczenie terminu przez określone zdarzenie może nastąpić tylko wówczas, gdy nastąpienie tego zdarzenia w przyszłości jest oczywiście pewne, a więc różni się od warunku w rozumieniu art. 89 k.c., będącego zdarzeniem przyszłym i niepewnym.
Jest to zrozumiałe, zwłaszcza, że zapłata wynagrodzenia nie może zostać uzależniona
od zdarzenia przyszłego i niepewnego, sprzecznie z naturą stosunku cywilnoprawnego zawartego przez strony, a opartego na wzajemności świadczeń oraz objętego ograniczeniami swobody kontraktowania ( por.: wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 14 września 2012 r., sygn. akt I ACa 527/12, Legalis). Na gruncie podobnych spraw Sąd Najwyższy wywodził, że terminem wykonania umowy zawartej na podstawie zamówienia publicznego może być zarówno data, oznaczona liczba jednostek czasu, jak i oznaczone zdarzenie. Niemniej, dane przyszłe zdarzenie można traktować jako termin ustania stosunku prawnego tylko wówczas, gdy jest ono w ramach rozsądnych ludzkich oczekiwań oczywiście pewne. Termin oznaczony jako "zakończenie inwestycji" nie jest w powyższym rozumieniu "pewny" zarówno co do faktu, jak i chwili nadejścia ( por.: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 2016 r., sygn. akt V CSK 277/15, Legalis ).

Zdaniem Sądu oznaczenie terminu jako zdarzenia w postaci „realizacji robót budowlanych” także nie spełnia tych przesłanek. Przyjęcie koncepcji strony pozwanej, jakoby wskazane w § 3 ust. 1 terminy miały jedynie charakter sugestywny czy prognozowany,
a w każdym razie by wiążące było niejako zdarzenie w postaci zrealizowania prac, nie może się ostać. Uzależnienie terminu świadczenia przez powódkę usług nastąpiłoby od zdarzenia, które co do zasady wydaje się być pewne w zakresie nadejścia, lecz z całą pewnością nie było w zakresie chwili. Pewność jego nadejścia jawi się raczej jako wysoce prawdopodobna, aczkolwiek można oczywiście wyobrazić sobie sytuację, w której podmiot wykonujący roboty budowlane zaprzestałby prowadzenia prac z uwagi na problemy finansowe
lub realizacja inwestycji zostałaby wstrzymana. Natomiast pewność chwili w kontekście zaistniałego stanu faktycznego jak i oceny na datę zawarcia umowy, skoro wskazane
w umowie terminy 24 i 12 miesięcy nie są wiążące, już z samej tej przyczyny jest wątpliwa. Trudno zresztą mówić o jakiejkolwiek pewności, jeżeli sama pozwana oczekiwała od powódki wkalkulowania w czas realizacji umowy wszelkich ryzyk, w tym możliwych opóźnień. Konsekwencją takiego stanu musiałoby być uznanie, że umowa łącząca strony jest faktycznie umową zawartą na czas nieoznaczony skoro wskazane terminy są zdaniem pozwanej bez znaczenia a wskazane zdarzenie nie spełnia ustawowych przesłanek do tego by wyznaczać taki termin, co z wyżej omówionej przyczyny nie jest możliwe.

Takie rozumienie nie daje się także pogodzić z realiami prowadzenia działalności gospodarczej, na co wskazywała powódka, bowiem prowadziłoby do stanu w którym zobligowana byłaby do świadczenia usług w postaci nadzoru inwestorskiego w dalszym, bliżej niesprecyzowanym, okresie nie mając jednak jakichkolwiek podstaw do żądania wynagrodzenia za ten okres. Wynagrodzenie określone w umowie zgodnie z § 7 ust. 1 i 2 miało charakter ryczałtowy, było stałe i obejmować miało wszelkie koszty jakie poniesie wykonawca. Również przepisy ustawy prawo zamówień publicznych nie dają możliwości zmiany wynagrodzenia w oparciu o przedstawioną już ofertę. Przedłużenie się prac budowlanych mogłoby więc trwać latami, co siłą rzeczy prowadziłoby do strat finansowych po stronie powódki. Wolą powódki w chwili zawarcia umowy z całą pewnością nie było zaś świadczenie usług bez wynagrodzenia.

Stanowiska strony pozwanej nie potwierdza także, wbrew jej twierdzeniom, ani treść samej umowy, ani pkt 3.4 i 8 opisu przedmiotu zamówienia ani też odpowiedzi na pytanie
14 z listy Pytań i odpowiedzi do SIWZ. Potwierdzały one bowiem jednoznacznie terminy wynoszące 24 miesiące i 12 miesięcy, odpowiednio dla realizacji umowy na roboty budowlane oraz okresu zgłaszania wad (tzw. okresu gwarancji). Zawarte sformułowanie „przewidywany łączny czas trwania umowy z inżynierem wynosi łącznie do 36 miesięcy” także nie wskazuje, by powódka zobowiązana była do świadczenia usług aż do całkowitej realizacji budowy, rozumianej jako zdarzenie. Zdaniem Sądu, powyższe winno być raczej interpretowane w kontekście zapisów dotyczących pełnienia nadzoru nad zmniejszonym zakresem wynikającym z ograniczenia zakresu umowy. Możliwe bowiem było zakończenie prac budowlanych w terminie wcześniejszym niż 24 miesiące, co uzasadniałoby rozpoczęcie 12 miesięcznego etapu gwarancyjnego i jednoczesne obniżenie wynagrodzenia za nadzór
nad pracami budowlanymi o okres, który uległ skróceniu. Nie do przyjęcia jest natomiast koncepcja, aby okres 24 miesięcy nadzoru nad pracami budowlanymi miał ulec wydłużeniu, pozostawiając powódkę bez wynagrodzenia za ten czas. Zwłaszcza, że przyczyna opóźnienia mogła być całkowicie zewnętrzna, co z kolei powodowałoby że to powódka ponosiłaby faktyczną odpowiedzialność za działania i zaniechania podmiotu trzeciego.

Konsekwentnie, zdaniem Sądu twierdzenia strony pozwanej stanowiły jedynie z góry przyjętą taktykę procesową, a wywodzona interpretacja musi zostać uznana za niezasadną.

Powyższe rozważania stanowią z kolei przyczynek do oceny zasadności złożonego przez powódkę w dniu 30 kwietnia 2015 r. oświadczenia o wypowiedzeniu umowy
z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia, wskazującego na istotne okoliczności
w postaci upływu umownego terminu świadczenia dalszych usług nadzoru oraz niemożność świadczenia dalszych usług nadzoru w okresie gwarancji z powodu okoliczności niezależnej, tj. braku zakończenia robót budowlanych przez wykonawcę robót co stanowić miało ważne przesłanki w rozumieniu art. 746 § 2 k.c. Powódka w toku dalszej argumentacji procesowej jako podstawę tego wypowiedzenia wskazała na art. 746 § 2 k.c. w zw. z art. 750 k.c. w zw.
z § 22 ust. 2 pkt 2 umowy i § 23 ust. 5 pkt 1 umowy.

Zgodnie z treścią art. 746 § 2 k.c. przyjmujący zlecenie może je wypowiedzieć
w każdym czasie. Jednakże gdy zlecenie jest odpłatne, a wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, przyjmujący zlecenie jest odpowiedzialny za szkodę. W myśl art. 746 § 3 k.c. nie można zrzec się z góry uprawnienia do wypowiedzenia zlecenia z ważnych powodów.

Ważnymi powodami w rozumieniu powyższego przepisu mogą być zarówno zjawiska o charakterze powszechnym (np. zmiany stosunków społecznych i gospodarczych, zmiany regulacji prawnych itp.), jak i czynniki odnoszące się indywidualnie do stron. W doktrynie wskazuje się, że nie sposób sformułować zamkniętego katalogu przypadków uprawniających do wypowiedzenia na zasadzie art. 746 § 3 k.c. Pojęcie "ważnego powodu" może zostać określone w umowie. Postanowienia umowne nie mogą jednak pozbawiać stron możliwości wypowiedzenia zlecenia z ważnych powodów w umowie niewymienionych ( tak też:
P. Machnikowski, w: Gniewek, Machnikowski, Komentarz, 2016, art. 746, Nb 7, s. 1409 ). Postanowienia umowne precyzujące znaczenie pojęcia ważny powód mają tylko to znaczenie, że rozstrzygają ewentualną wątpliwość co do istotności określonych przyczyn wypowiedzenia, nie pozbawiają jednak stron możliwości wypowiedzenia z ważnych powodów w umowie niewymienionych ( por.: E. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 9, Warszawa 2019, Legalis).

W odniesieniu do umowy zlecenia (a więc i odpowiednio do umowy o świadczenie usług), wskazuje się, że stosunek ten bazujący na zaufaniu stron, jest na tyle trwały na ile istnieje po obu stronach potrzeba współpracy stron i wzajemne zaufanie. Ustawodawca zdecydował, że ze względów słusznościowych - ważąc w takim przypadku interesy stron stosunku zlecenia - stronie pokrzywdzonej decyzją o nagłym zakończeniu zlecenia należy wynagrodzić szkodę. Ocena ważności powodu wypowiedzenia zależeć będzie
od okoliczności, w jakich dochodzi do podjęcia decyzji. Niewątpliwie, mogą to być czynniki zależne od strony umowy jak np. utrata zaufania do zleceniobiorcy np. wskutek zastrzeżeń
do wykonywania zlecenia, czy też czynniki obiektywne jak np. zanik czy istotne zmniejszenie potrzeby współpracy ( por.: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 23 kwietnia 2015 r., sygn. akt VI ACa 1021/14, Legalis).

Umowne regulacje wskazywały, że w przypadku zaistnienia naruszenia postanowień umowy, strona wobec której dokonano takiego naruszenia jest uprawniona do zastosowania m.in. środka w postaci rozwiązania umowy za wypowiedzeniem 30 dni, po bezskutecznym upływie pisemnego wezwania do usunięcia naruszeń (§ 22 ust. 2 pkt 2 umowy), a przyczyną rozwiązania umowy mogło być m.in. konsekwentne, w sposób istotny, niewywiązywanie się ze swoich zobowiązań z umowy (§ 23 ust. 5 pkt 1 umowy). Co jednak istotne,
w orzecznictwie Sądu Najwyższego ukształtował się pogląd, wskazujący że jeżeli strony określiły sposób rozwiązania umowy ze wskazaniem zindywidualizowanych warunków wypowiedzenia, oznaczało to, że zrzekły się możliwości wypowiedzenia umowy w każdym czasie. Można było ją jednak rozwiązać zawsze z ważnych powodów (art. 746 § 3 k.c.
ma charakter iuris cogentis). W konsekwencji od przyczyn rozwiązania umowy stron uzależniony jest jedynie problem odszkodowawczy ( tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia
19 września 2002 r., sygn. akt V CKN 1217/00, Legalis).

Mając na uwadze treść powyższych przepisów oraz przytoczoną wykładnię, stwierdzić należy, że niezależnie od określonych w powyższych klauzulach umownych przyczyn uzasadniających rozwiązanie umowy za wypowiedzeniem, powódka uprawniona była
do wypowiedzenia umowy także z innej przyczyny, o ile tylko może być ona poczytywana
za ważną. W tym kontekście bezprzedmiotowa jest więc argumentacja strony pozwanej, dotycząca interpretacji § 23 jako dorozumianego wyłączenia możliwości wypowiedzenia umowy z innych, aniżeli wskazane w tym postanowieniu umownym przyczyny.

Zdaniem Sądu za taką ważną przyczynę może być bowiem poczytywany brak możliwości realizacji nadzoru w okresie gwarancji (okresie zgłaszania wad) dla robót budowlanych, zważywszy iż okres ten się w ogóle nie rozpoczął z uwagi na niezakończenie prac budowlanych. Przede wszystkim fakt niezakończenia prac budowlanych w terminie był zdarzeniem obiektywnym i niekwestionowanym przez strony. Spór dotyczył natomiast skutków tego faktu oraz jego wpływu na dalszą realizację umowy i zaistniał on jeszcze
w trakcie obowiązywania umowy. Powódka zwracała pozwanej uwagę na ten problem już
w grudniu 2014 r., przedstawiając dwie możliwości - zmianę umowy i podpisanie aneksu terminowego lub udzielenie zamówienia uzupełniającego na podstawie art. 67 ust. 1 pkt 6 p.z.p. Także w dalszych pismach powódka podnosiła tę kwestię, wzywając pozwaną de facto do prawidłowego wykonywania obowiązków. Żadne z powyższych nie znalazło jednak zastosowania i ostatecznie po dniu 16 kwietnia 2015 r. powódka zaprzestała świadczenia usług. Kwestia możliwości sformalizowania świadczenia usług po tym dniu i ich kontynuowania pozostaje bez znaczenia, wobec jednolitego stanowiska strony pozwanej dotyczącego interpretacji terminu świadczenia usług przez powódkę, wyrażonego już
w piśmie z dnia 10 kwietnia 2015 r. i dalej podtrzymywanego na etapie procesowym. Powódka jednak z całą pewnością nie miała możliwości w dniu 17 kwietnia 2015 r. podjęcia czynności nadzoru w okresie gwarancji wynikającym z treści § 3 ust. 1 pkt 3 umowy. Powyższe byłoby możliwe jedynie w przypadku prawidłowego odbioru robót, który uprawniałby do monitorowania rezultatów w okresie gwarancyjnym.

W tym kontekście powódka, nie mając możliwości rozpoczęcia czynności nadzoru
w okresie gwarancyjnym, oraz nie mając podstaw do świadczenia usług nadzoru nad realizacją prac budowlanych w okresie następującym po dacie 16 kwietnia 2015 r., wobec niezasadnego stanowiska strony pozwanej, uprawniona była do wypowiedzenia umowy
ze wskazanej przyczyny, którą ocenić należało jako ważną. Oświadczenie o wypowiedzeniu umowy nr (...) doręczone pozwanej w dniu 5 maja 2015 r. z 30-dniowym terminem wypowiedzenia, który to upłynął w dniu 5 czerwca 2015 r., było zatem zasadne
i skuteczne.

Z przyczyn powyższych nieskuteczne było wypowiedzenie umowy sporządzone przez pozwaną i doręczone powódce w dniu 10 czerwca 2015 r., albowiem stosunek prawny
w oparciu o który takie wypowiedzenie było możliwe, w dacie złożenia oświadczenia już nie istniał.

Dalszym skutkiem niezasadnego wypowiedzenia złożonego przez pozwaną był brak podstaw do naliczenia przez pozwaną, powódce, kary umownej w wysokości 205.963,70 zł.

W myśl § 22 ust. 6 umowy, w przypadku rozwiązania umowy wskutek okoliczności leżących po stronie wykonawcy, wykonawca zapłaci zamawiającemu karę umowną
w wysokości 10 % całkowitego wynagrodzenia umownego netto, określonego w § 7 ust.
1 umowy.

W myśl art. 498 § 1 k.c. gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej (§ 2).

Mając na uwadze, iż do rozwiązania umowy nie doszło wskutek okoliczności leżących po stronie wykonawcy, naliczenie przez pozwaną kary umownej w wysokości 205.963,70 zł na podstawie noty obciążeniowej nr (...) i następnie jej potrącenie z wymagalnym wynagrodzeniem należnym powódce na podstawie faktur
nr (...), (...) i (...) skorygowanej fakturą
nr (...), na łączną kwotę 185.654,38 zł było nieuzasadnione. Pozwanej nie przysługiwała bowiem wierzytelność, która mogła podlegać potrąceniu w rozumieniu wyżej cytowanego przepisu. Z tej też przyczyny Sąd zasądził wskazaną kwotę zgodnie z punktem
1. sentencji wyroku wraz z należnymi na podstawie art. 481 § 1 k.c. odsetkami ustawowymi za opóźnienie od tej kwoty od dnia 24 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty, tj. od daty wskazanej przez powódkę jako dzień następujący po dacie posiedzenia w sprawie zawezwania do próby ugodowej, które odbyło się w dniu 23 czerwca 2017 r. Zważywszy, że dochodzone przez powódkę należności z tytułu wynagrodzenia stały się wymagalne dużo wcześniej w oparciu o wystawione i doręczone pozwanej faktury, za dopuszczalne uznać należało ograniczenie przez powódkę roszczenia także do terminu późniejszego.

Z tożsamych przyczyn Sąd zasądził w punkcie 1. sentencji wyroku kwotę 287.852,53 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od tej kwoty od dnia 24 czerwca 2017 r.
do dnia zapłaty, stanowiącą należne powódce w pozostałej części wynagrodzenie wynikające z faktury VAT nr (...) z dnia 31 grudnia 2015 r. Pozwana nie miała bowiem podstaw do wstrzymania się z jego wypłatą.

W tym kontekście całkowicie nieuzasadnione było także złożenie Towarzystwu (...) S.A. żądań zapłaty kwot 20.309,32 zł w piśmie z dnia 11 marca 2016 r. jako pozostałej naliczonej kary umownej i 106.358,36 zł w piśmie z dnia 11 maja 2016 r. Powódka wywodziła w tym przedmiocie, że na skutek żądania przez pozwaną
od ubezpieczyciela wypłaty z gwarancji należytego wykonania umowy nr (...) wskazanych wyżej kwoty, poniosła szkodę równą ich wysokości, gdyż po zrealizowaniu gwarancji, po stronie powódki powstało zobowiązanie wobec ubezpieczyciela do zwrotu tych kwot, które powódka wykonała w dniu 25 maja 2016 r.

Podstawę skorzystania z przysługującej gwarancji należytego wykonania umowy stanowiły § 6 ust. 1 umowy oraz treść samej gwarancji (k. 69 akt), umożliwiająca skorzystanie z niej niezwłocznie po otrzymaniu przez towarzystwo ubezpieczeń od pozwanej pierwszego, pisemnego żądania zapłaty w języku polskim, powołującego się na gwarancję
i zawierającego oświadczenie, że wykonawca nie wykonał lub nienależycie wykonał zobowiązania wynikające z umowy i określającego kwotę przysługującego z tytułu roszczenia wobec wykonawcy.

Wskazane w żądaniach zapłaty od ubezpieczyciela (k. 114 i 126 akt) stwierdzenie,
że wykonawca nie wykonał zobowiązań wynikających z umowy, nie było prawdziwe o czym świadczy wyżej przedstawiona argumentacja. Z kolei zwrot przez powódkę kwot wypłaconej gwarancji stanowił świadczenie spełnione przez nią dla uniknięcia przymusu. Powódka dokonała bowiem zapłaty w dwóch transzach, łącznej kwoty 126.667,68 zł (k. 115 i 127). Kauza tego świadczenia została wykazana dokumentem – notą obciążeniową nr (...) z dnia 10 lipca 2015 r. wystawioną przez pozwaną spółkę ( k. 104 akt) oraz żądaniami wypłaty z gwarancji (k. 114 i 126 akt).

Zdaniem Sądu powódka wykazała w tym zakresie wszystkie przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej, tj. zdarzenie powodujące szkodę jakim było bezpodstawne skorzystanie przez pozwaną z gwarancji, związek przyczynowy pomiędzy szkodą poniesioną przez powódkę jaką była konieczność zwrotu ubezpieczycielowi środków z wypłaconej pozwanej gwarancji a zdarzeniem jakim było wymienione skorzystanie
z gwarancji. Szkoda w tym przypadku sprowadza się do wysokości ustanowionej
i wypłaconej na rzecz pozwanej gwarancji w kwocie 126.667,68 zł, którą następnie powódka musiała ubezpieczycielowi zwrócić, i taką też kwotę Sąd zasądził zgodnie z punktem
1. sentencji wyroku wraz z należnymi na podstawie art. 481 § 1 k.c. odsetkami ustawowymi
za opóźnienie od tej kwoty od dnia 25 lutego 2020 r. do dnia zapłaty, tj. od daty doręczenia pozwanej odpisu pozwu. W pozostałym zakresie Sąd oddalił żądanie zasądzenia odsetek. Zauważyć bowiem należy, że data od której powódka dochodziła odsetek z powyższego tytułu, nie była uzasadniona. Sąd ocenił, że odsetki należne są za okres od daty otrzymania przez pozwaną odpisu pozwu. Od tej daty można bowiem przyjąć, że pozwana opóźniła się
w spełnieniu świadczenia (art. 481 § 1 k.c.).

Wynika to z faktu, iż zdaniem Sądu brak jest podstaw in casu do przyznania odsetek od daty zawezwania do próby ugodowej. Co do zasady w zawezwaniu do próby ugodowej należy jedynie zwięźle oznaczyć sprawę, stąd wniosek nie musi być tak ściśle sprecyzowany jak pozew. Jeżeli w postępowaniu pojednawczym nie dojdzie do zawarcia ugody, nie jest możliwe przekształcenie wniosku o zawezwanie do próby ugodowej w pozew. Tutejszemu Sądowi jest oczywiście znany pogląd, że jeżeli zawezwanie do próby ugodowej zawiera oznaczenie przedmiotu żądania i określenie jego wysokości oraz tytułu z jakiego ma ono wynikać, to jest ono równoznaczne z wezwaniem do zapłaty z art. 455 k.c. Nie ulega także wątpliwości, że w takim przypadku wierzyciel wyraża żądanie (wolę) zaspokojenia swego roszczenia. W takiej sytuacji, jeżeli nie sprzeciwiają się temu okoliczności sprawy,
od zawezwania do zawarcia ugody powinny być liczone odsetki ustawowe od zasądzonej
w późniejszym wyroku kwoty ( por.: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 sierpnia 2014 r., sygn. akt I PK 20/14, Legalis).

Powódka w przedmiotowej sprawie nie załączyła jednakże wniosku na podstawie, którego w dniu 23 czerwca 2017 r. odbyło się posiedzenie w przedmiocie zawezwania
do próby ugodowej. Nie była zatem możliwa ocena, czy przedstawione w zawezwaniu
do próby ugodowej roszczenia zostały precyzyjnie oznaczone, tak co do kwot jako przedmiotu żądania jak i tytułu, z którego mają wynikać. W świetle powyższego nie można więc uznać, że zawezwanie do próby ugodowej spełniało wymagania do uznania go
za równoważne z wezwaniem do zapłaty.

Powódka dochodziła także od pozwanej zapłaty kary umownej w wysokości 205.963,70 zł należnej powódce z tytułu wypowiedzenia umowy nr (...).

W myśl art. 483 § 1 k.c. można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej
z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna).

Jak stanowi art. 484 § 1 k.c. w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody.

Zgodnie z treścią § 22 ust. 6 umowy, w przypadku rozwiązania umowy wskutek okoliczności leżących po stronie zamawiającego, zamawiający zapłaci wykonawcy karę umowną w wysokości 10 % całkowitego wynagrodzenia umownego netto, określonego
w § 7 ust. 1 umowy.

W ocenie tutejszego Sądu do okoliczności leżących po stronie zamawiającego należy także zaliczyć brak adekwatnej reakcji na wskazywane przez powódkę zagadnienie jakim był istotny problem dotyczący braku możliwości realizowania nadzoru w okresie prac budowlanych po dniu 16 kwietnia 2015 r. oraz przyjęta bezzasadnie przez pozwaną interpretacja terminu realizacji prac budowlanych. Istniała zatem podstawa do naliczenia stronie pozwanej kary umownej i Sąd uwzględnił roszczenie także w tym zakresie, aczkolwiek z uwagi na zaistniałe okoliczności uznał za zasadne jej miarkowanie jako wygórowaną względem należnego powódce wynagrodzenia.

Zgodnie z art. 483 § 2 k.c. jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej; to samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana.

Miarkowanie kar umownych mimo, że jest instytucją wyjątkową, to jednak jest objęte tzw. uznaniem sędziowskim, zaś sąd stosując miarkowanie musi uwzględniać różnorodne okoliczności konkretnej sprawy. Obie przesłanki miarkowania kary umownej, tj. wykonanie zobowiązania w znacznej części i rażące wygórowanie kary są równorzędne i dlatego wystąpienie którejkolwiek z nich uzasadnia miarkowanie kary umownej.

W judykaturze niejednolicie ujmowany jest problem zgłoszenia żądania miarkowania kary umownej na podstawie art. 484 § 2 k.c. Część judykatury przychyla się do poglądu,
że w żądaniu dłużnika nieuwzględnienie roszczenia o zapłatę kary umownej mieści
się również żądanie zmniejszenia tej kary albowiem dłużnik żąda tego zmniejszenia nie tylko wtedy, kiedy nie kwestionuje obowiązku zapłaty kary umownej, a tylko wnosi o zmniejszenie jej wysokości, lecz także wtedy, kiedy kwestionuje obowiązek zapłaty kary umownej
i dlatego wnosi o nieuwzględnienie roszczenia o zapłatę tej kary, we wniosku bowiem
o nieuwzględnienie roszczenia w ocenie Sądu Najwyższego mieści się wniosek „o mniej",
tj. i żądanie zmniejszenia kary umownej ( por.: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 27 listopada 2013 r., sygn. akt VI ACa 540/13, wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia
4 grudnia 2013 r., sygn. akt I ACa 1193/13, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 lipca 1998 r., sygn. akt I CKN 802/97, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 1998 r., sygn. akt II CKN 660/97, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 2000 r., sygn. akt I CKN 791/98, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 2002 r., sygn. akt I CKN 1567/99, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 2003 r., sygn. akt II CK 271/02, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2009 r., sygn. akt II CSK 511/08, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 1976 r., sygn. akt
I CR 221/76, Legalis).

W oparciu o powyższe poglądy które tutejszy Sąd podziela i przyjmuje za własne, wskazać należy że jakkolwiek strona pozwana nie wnosiła wprost o miarkowanie kary umownej, to żądanie oddalenia powództwa w całości zawierało w sobie także żądanie zmniejszenia zastrzeżonej kary umownej. Kierując się więc powyższą linią orzeczniczą,
Sąd dokonał miarkowania kary umownej.

W judykaturze i piśmiennictwie wypracowano szereg kryteriów miarkowania. Wskazano m.in. na brak poniesienia przez wierzyciela szkody, nikły bądź umiarkowany rozmiar doznanej szkody, wygórowaną wysokość zastrzeżonej kary umownej w stosunku
do wartości szkody doznanej przez wierzyciela, wygórowaną wysokość zastrzeżonej kary umownej w stosunku do kwoty należnego wynagrodzenia oraz brak winy lub niewielki stopień winy dłużnika; jeżeli bowiem brak winy nie wyłącza odpowiedzialności
za niewykonanie zobowiązania to wina i jej stopień ma znaczenie przy miarkowaniu kary umownej ( zob. np.: wyroki Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 9 października 2015 r., sygn. akt I ACa 502/15, Legalis, Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 14 kwietnia 2015 r., sygn. akt V ACa 738/14, Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 27 kwietnia 2015 r., sygn. akt
I ACa 1608/14; J. J.: Kara umowna, Wyd. W. K. 2006).

W realiach niniejszej sprawy Sąd miarkował karę umowną do wysokości
¼ dochodzonej kwoty, gdyż dochodzona kwota naliczonej kary umownej przenosiła wysokość należnego powódce w dacie wypowiedzenia wynagrodzenia na podstawie faktur
nr (...), (...) i (...) skorygowanej fakturą
nr (...). Zauważyć bowiem należy, że kara umowna może być rażąco wygórowana w rozumieniu art. 484 § 2 k.c. nie tylko w momencie jej zastrzegania albo może stać się rażąco wygórowaną w następstwie późniejszych okoliczności. Zastrzeżona
na podstawie § 22 ust. 6 umowy kara umowna nie była wygórowana w dacie jej zastrzegania, natomiast stała się taką w chwili jej naliczenia, uwzględniając sytuację pomiędzy stronami
w chwili wypowiedzenia złożonego przez powódkę stanowiącej podstawę naliczenia tejże kary. W tym sensie ocena należnej powódce kary umownej, także w kontekście pełnionej przez nią funkcji, nie uzasadnia obciążenia pozwanej tak wysoką kwotą jak wskazana
w petitum pozwu. Z tej też przyczyny, po dokonaniu miarkowania, Sąd zasądził w punkcie
1. sentencji wyroku kwotę 51.490,92 zł (1/4 z kwoty 205.96370 zł) wraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od tej kwoty od dnia 25 lutego 2020 r. do dnia zapłaty, zgodnie
z wyżej już uzasadnioną zasadą.

Konsekwencją rozstrzygnięcia w przedmiocie żądań pozwu był obowiązek rozstrzygnięcia przez Sąd w przedmiocie kosztów procesu. Sąd rozstrzygnął o kosztach procesu i kosztach zastępstwa procesowego na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., art. 99 k.p.c., art. 100 k.p.c. oraz § 2 ust. 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia
z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.
Sąd zastosował zasadę stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu, albowiem powódka jedynie częściowo wygrała niniejszy spór.

Wartość przedmiotu sporu, w niniejszej sprawie wynosiła 806.139,00 zł. Z kwoty powyższej, została zasądzona od pozwanej na rzecz powódki kwota 651.665,51 zł, stanowiąca 81 % wartości przedmiotu sporu. Zgodnie z zasadą stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu wynikającą z treści art. 100 k.p.c., strony powinny ponieść jego koszty
w takim stopniu, w jakim przegrały sprawę, a zatem strona powodowa w 19 %, zaś strona pozwana w 81 %.

Koszty procesu po stronie powodowej wyniosły 51.124 zł, w tym: opłata od pozwu
– 40.307 zł, wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w kwocie 10.800 zł, powiększone
o opłatą skarbową od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.

Koszty procesu po stronie pozwanej wyniosły 10.817 zł i obejmowały kwotę 10.800 zł zgodnie z § 2 ust. 7 rozporządzenia, powiększone o opłatą skarbową od pełnomocnictwa
w kwocie 17 zł.

Łączne koszty procesu wyniosły 61.941‬ zł.

Stronę pozwaną, zgodnie z podaną zasadą, powinny obciążać koszty w kwocie 50.172 zł (81 % z 61.941‬ zł), skoro jednak faktycznie poniosła koszty jedynie w kwocie 10.817 zł,
to winna jest zwrócić powódce kwotę 39.355 zł stanowiącej różnicę pomiędzy kosztami faktycznie poniesionymi, a kosztami które strona winna była ponieść stosownie do stopnia,
w jakim przegrała sprawę. Kwotę 39.355 zł Sąd Okręgowy zasądził od pozwanej na rzecz powódki na podstawie art. 100 k.p.c., stosując zasadę stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu.

ZARZĄDZENIE

(...)

(...)

(...)