Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III AUa 607/21

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 grudnia 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Marta Sawińska

Protokolant: Emilia Wielgus

po rozpoznaniu w dniu 6 grudnia 2022 r. w P.

sprawy (...) Wyższej Szkoły Społeczno- (...) w Ś.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

przy udziale : R. G. i Fundacji (...) w Ś.

o wysokość podstawy wymiaru składek

na skutek apelacji (...) Wyższej Szkoły Społeczno- (...) w Ś. i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 2 kwietnia 2021 r. sygn. akt VIII U 359/19

1. oddala apelację (...) Wyższej Szkoły Społeczno- (...) w Ś..,

2. zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1 i oddala odwołanie,

3. zasądza od (...) Wyższej Szkoły Społeczno- (...) w Ś.. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. kwotę 2700 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej,

sędzia Marta Sawińska

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 4 grudnia 2018 r., nr (...), adresowaną do (...) Wyższej Szkoły Społeczno- (...) w Ś. (płatnika składek) oraz do R. G. (ubezpieczonej) Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P., na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 3 w zw. z art. 4 ust. 9, art. 8 ust. 2a, art. 18 ust. 1a, art. 18 ust. 1, art. 20 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2020 r., poz. 266 ze zm.; dalej: ustawa o sus) oraz art. 81 ust. 1, 5 i 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tj. Dz. U. z 2020 r., poz. 1398 ze zm.; dalej: ustawa o świadczeniach) stwierdził, że podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne R. G. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek W. Wyższa Szkoła Społeczno- (...) za okres 09/2014-12/2017 jest równa kwotom wskazanym w sentencji decyzji, stanowiącym sumę wynagrodzenia i stypendium wypłacanego co miesiąc, a nadto wynagrodzenia wypłaconego ubezpieczonej z tytułu umów o dzieło zawartych z Fundacją (...).

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy przytoczył treść przepisów stanowiących jej podstawę oraz zapisy Regulaminu przyznawania stypendiów naukowych dla pracowników (...) Wyższej Szkoły Społeczno- (...) i podał, że płatnik składek naliczając podstawę wymiaru składek za osobę ubezpieczoną na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne nie uwzględnił przychodu nazwanego przez siebie „stypendium naukowym”. Organ rentowy uznał, że umieszczanie w umowach o pracę zapisu dotyczącego wysokości „stypendium”, zasady jego przyznawania i wypłaty, przemawiają za jego pracowniczym charakterem. Dlatego nieuzasadnione byłoby traktowanie powyższego składnika inaczej niż jako część wynagrodzenia za pracę. Ponadto, po wydaniu w 2010 r. decyzji Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego o możliwości przyznawania stypendium, płatnik składek znacznie obniżył wynagrodzenia zasadnicze zatrudnianym pracownikom. Komisja stypendialna zbierała się we wrześniu każdego roku, bowiem nauczyciele przedszkola, szkoły podstawowej, gimnazjum i liceum, mieli wypłacane stypendium od września. Otrzymujący stypendia nie składali sprawozdań z realizacji celów dla których przyznano stypendia naukowe. W konsekwencji organ rentowy stwierdził, że kwoty wypłacone osobie ubezpieczonej, o których mowa w decyzji, stanowią dodatkowe przychody tej osoby z tytułu wykonywania pracy w ramach stosunku pracy, a w konsekwencji stanowią podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe oraz ubezpieczenie zdrowotne.

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła W. Wyższa Szkoła Społeczno- (...) w Ś. zaskarżając ją w całości.

Odwołująca Szkoła wniosła o:

1) uchylenie decyzji w całości i umorzenie postępowania,

ewentualnie

2) zmianę decyzji w całości poprzez ograniczenie podstawy wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i zdrowotne do przychodu z tytułu umowy o pracę zawartej pomiędzy ubezpieczoną a Szkołą,

3) zasądzenie zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odwołująca Szkoła wykazywała, że proces stypendialny został w sposób sztywny sformalizowany. Podstawą powstania procesu i prowadzenia polityki stypendialnej przez (...) jest przede wszystkim decyzja Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego zatwierdzająca pełne spektrum zasad przyznawania stypendiów naukowych dla pracowników (...), co daje pełną rękojmię prawidłowej konstrukcji procesu stypendialnego, a także w sposób zgodny z przepisami prawa determinuje jego modelową strukturę, utrwaloną w regulaminie przyznawania stypendiów. Zamiarem (...) było i jest nie tylko samo stworzenie procesu i zatwierdzenie go w stricte legalnym zakresie, ale przede wszystkim transparentność i dostępność modelu dla obecnych i przyszłych stypendystów, a co istotniejsze poprzez wdrożenie systemu stypendialnego, taka działalność stypendialna, która dawałaby możliwość osiągania celów naukowych, badawczych, projektowych przez beneficjentów. Nie sposób zgodzić się z uznaniem organu rentowego, jakoby wypłata stypendiów naukowych miała na celu wyłącznie obejście przepisów prawa (w rozumieniu przepisów art. 58 § 1 i § 2 k.c.) poprzez zaniżenie przychodu stanowiącego podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie. W przedmiotowej sprawie stypendium naukowe przyznawane i wypłacane przez (...) nie stanowi takiego przychodu, który wpływałby na podstawę wymiaru składek.

Nadto, odwołująca Szkoła podniosła, że Fundacja (...) oraz (...) to dwa niezależne podmioty, wyposażone w osobowość prawną, z których każdy realizuje swoje cele i dążenia. Fundacja (...) nie zajmuje się bezpośrednio kształceniem studentów, ale ma możliwość podejmowania czynności związanych z szeroko rozumianym rozwojem, którego efektem będą zmiany społeczne i ekonomiczne. Natomiast odwołująca Szkoła zajmuje się przede wszystkim kształceniem wysoko kwalifikowanych kadr, przygotowaniem studentów do samodzielnej pracy zawodowej. Zatem, przy uwzględnieniu celów, dla których została powołana Fundacja (...) oraz przedmiotu umów o dzieło zawartych pomiędzy Fundacją (...) a ubezpieczoną, wykonywanie tych umów oraz ich rezultat stanowiły realizację własnych, podstawowych celów Fundacji (...) w zakresie działalności oświatowej i edukacyjnej. Zdaniem odwołującej ubezpieczona wykonywała umowy o dzieło na rzecz Fundacji, o czym świadczy również fakt, że pomiędzy (...) a Fundacją (...) nie została zawarta umowa oraz (...) nie przekazywała Fundacji (...) środków na sfinansowanie umów o dzieło.

Wyrokiem z dnia 2 kwietnia 2021r. Sąd Okręgowy w Poznaniu VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, sygn. akt VIII U 359/19 w punkcie 1 wyroku zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że wyłączył z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenia zdrowotne: (i) za 07/2015 kwotę 3600 zł (wynagrodzenie z tytułu umowy o dzieło), (ii) za 07/2017 kwotę 1000 zł (wynagrodzenie z tytułu umowy o dzieło), w punkcie 2 oddalił odwołanie w pozostałym zakresie oraz w punkcie 3 zasądził od odwołującej (...) Wyższej Szkoły Społeczno- (...) na rzecz pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. kwotę 3600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego.

Ubezpieczona nie zajęła stanowiska w sprawie, nie przyłączyła się do stanowiska żadnej ze stron.

Fundacja (...) na rozprawie w dniu 10 września 2019 r., złożyła oświadczenie o przystąpieniu do sprawy w charakterze zainteresowanego.

Powyższy wyrok zapadł w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

(...) Wyższa Szkoła Społeczno- (...) w Ś. jest niepubliczną uczelnią zawodową. Została utworzona na podstawie pozwolenia Ministra Edukacji Narodowej dnia 28 października 2005 r. (nr (...)).

Założycielem uczelni jest Fundacja (...) z siedzibą w Ś. Od dnia 1 lutego 2018 r. do dnia 31 sierpnia 2023 r. rektorem uczelni jest I. K.. W okresie od 2007 r. do stycznia 2018 r. I. K. był prorektorem uczelni.

Uczelnia prowadzi studia magisterskie, inżynierskie, licencjackie oraz studia podyplomowe w różnych specjalnościach na kierunkach: pedagogika, praca socjalna, dietetyka, ekonomia, informatyka.

Zgodnie ze statutem podstawowymi zadaniami odwołującej szkoły są m.in.: kształcenie studentów w celu zdobywania i uzupełniania wiedzy i umiejętności niezbędnych w pracy zawodowej, wychowywanie studentów w poczuciu odpowiedzialności za państwo polskie, za umacnianie zasad demokracji i poszanowania praw człowieka, prowadzenie badań naukowych i prac rozwojowych, świadczenie usług oraz wykonywanie prac dotyczących transferu technologii do gospodarki, kształcenie i promowanie kadr naukowych, prowadzenie studiów podyplomowych, kursów, szkoleń w celu kształcenia nowych umiejętności niezbędnych na rynku pracy w systemie uczenia się przez całe życie (§ 3 statutu).

Fundacja (...) w Ś. utworzona w 2002 r. (KRS (...)) jest instytucją pożytku publicznego. Prezesem zarządu Fundacji (...) od chwili jej utworzenia jest nieprzerwanie I. K.. Aktualnie członkiniami zarządu są także A. N., K. J. i M. C..

Siedziby odwołującej Szkoły oraz Fundacji (...) mieszczą się w tym samym budynku. W tym samym miejscu (budynku, kompleksie budynków) działa też Zespół Szkół (...), a w jego ramach niepubliczne przedszkole, szkoła podstawowa i liceum.

Na podstawie uchwały Senatu nr (...) z dnia 16 stycznia 2014 r. oraz zarządzenia Rektora Nr (...) z dnia 17 lutego 2014 r. odwołująca Szkoła dokonała zmiany organu prowadzącego Niepubliczną Szkołę Podstawową z (...) na Fundację (...). Zmiana organu prowadzącego nastąpiła od dnia 1 września 2014 r.

Z porozumienia zawartego między odwołującą szkołą a Fundacją (...) wynika, że strony ustaliły, że „w związku z tym, że szkoły wchodzące w skład Zespołu Szkół (...) prowadzone są przez dwa organy, tj. Niepubliczna Szkoła Podstawowa przez Fundację (...), Niepubliczne Gimnazjum i Niepubliczne Liceum Ogólnokształcące przez W. Wyższą Szkołę Społeczno- (...) niemożliwym jest rozdzielenie i płacenie niektórych rachunków i wynagrodzeń z poszczególnych kont, na które przekazywana jest dotacja. W związku z tym wszelkiego rodzaju zapłaty będą dokonywane z konta głównego Fundacji (...) bądź (...) Wyższej Szkoły Społeczno- (...), natomiast szkoły będą co miesiąc dokonywały rozliczeń i przekazywały je do księgowości”.

Od dnia 19 października 2018 r. organem prowadzącym Zespół Szkół (...) ponownie jest odwołująca Szkoła, w miejsce Fundacji (...). W imieniu odwołującej Szkoły nadzór nad Zespołem Szkół (...) sprawuje prof. I. K.. K. J. sprawuje funkcję dyrektora Zespołu Szkół (...).

Decyzją z dnia 29 lipca 2010 r. Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego zatwierdził zasady określone w Regulaminie przyznawania stypendiów naukowych dla pracowników (...) Wyższej Szkoły Społeczno- (...) w Ś. (dalej: Regulamin).

Zgodnie z § 1 Regulaminu, określa on zasady tworzenia, przyznawania i wypłacania stypendiów naukowych, o których mowa w art. 21 pkt 39 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz. U. z 2020 r., poz. 1426 ze zm.; dalej: ustawa o PIT).

Zgodnie z § 2 na potrzeby stypendiów naukowych utworzony miał zostać Fundusz (...).

Zgodnie z § 3 stypendia naukowe przyznaje rektor po zasięgnięciu opinii Komisji Stypendialnej dla (...), którą tworzy prorektor oraz powołani przez rektora dwaj nauczyciele akademiccy posiadający tytuł naukowy lub stopień naukowy doktora habilitowanego. Łączna kwota przyznanych stypendiów naukowych nie może przekraczać środków funduszu stypendialnego.

Zgodnie z § 4 ust. 1 podstawę przyznania stypendium naukowego dla pracowników odwołującej szkoły stanowią: 1/ twórcze osiągnięcia naukowe uzyskane przez kandydata w okresie poprzedzającym ubieganie się o stypendium, 2/ zgłoszony przez kandydata projekt naukowy.

Zgodnie z § 5 konkurs na stypendia naukowe ogłasza komisja stypendialna w formie wywieszenia na tablicy ogłoszeń, komunikatu na stronie internetowej oraz w inny sposób publiczny. Wnioski o przyznanie stypendium składane są w terminie do 1 września. Przy przyznawaniu stypendium bierze się pod uwagę osiągnięcia naukowe i publikacje.

Zgodnie z § 6 wnioski o przyznanie stypendium oceniane są przez komisję stypendialną. Komisja ta ocenia wniosek, proponuje wysokość stypendium oraz okres jego wypłacania.

Zgodnie z § 7 stypendium naukowe dla pracownika uczelni nie może być wyższe niż 3.000 zł miesięcznie, w szczególnie uzasadnionych przypadkach rektor może przyznać stypendium do 6.000 zł.

Zgodnie z § 8 stypendia naukowe przyznawane są od 1 października na okres semestru lub roku akademickiego. Stypendia mogą być przedłużane na kolejne okresy. W przypadku zatrudnienia w ciągu roku akademickiego nauczyciela spełniającego warunki do otrzymania stypendium, może on je otrzymać z początkiem semestru letniego. Rektor zarządza okresowe, coroczne sprawozdanie realizacji celów, dla których przyznano stypendia naukowe.

Kryteria ustalania wysokości stypendiów zostały określone w Zarządzeniu Rektora Nr (...) z dnia 24 września 2010 r.

Zgodnie z § 2 tego Zarządzenia, pracownik może otrzymać stypendium naukowe, jeżeli jest zatrudniony w (...) w pełnym wymiarze czasu pracy w następujących kwotach:

1. do 1.300,00 zł miesięcznie, jeżeli:

a) zgłosił projekt naukowy,

b) posiada pomysł na przeprowadzenie badań naukowych,

2. od 1.300,00 zł miesięcznie do 2.100,00 zł miesięcznie, jeżeli:

a) zgłosił projekt naukowy,

b) posiada pomysł na przeprowadzenie badań naukowych,

c) daje rękojmię wykazywania się innowacyjnością w prowadzeniu zajęć, w oparciu o przedstawiony wniosek wraz z załącznikami,

3. od 2.100,00 zł miesięcznie do 3.000,00 zł miesięcznie, jeżeli:

a) zgłosił projekt naukowy,

b) posiada pomysł na przeprowadzenie badań naukowych,

c) daje rękojmię wykazywania się innowacyjnością w prowadzeniu zajęć, w oparciu o przedstawiony wniosek wraz z załącznikami,

d) potrafi zwiększyć aktywność uczniów lub studentów oraz pobudzać ich cechy poznawcze,

e) wykazuje się już osiągnięciami w ww. zakresie.

W latach 2013 – 2017 stypendia naukowe otrzymywali niemal wszyscy zatrudnieni w (...). W momencie wprowadzenia stypendiów w roku 2010, większości ówczesnych pracowników obniżono wysokość wynagrodzenia do poziomu płacy minimalnej. Odtąd wynagrodzenia zasadnicze z tytułu umowy o pracę oscylowały wokół płacy minimalnej.

R. G. urodziła się dnia (...)

W 2003 r. ubezpieczona uzyskała tytułu magistra na Wydziale Matematyki i (...) im. M. K. w T..

Dnia 11 sierpnia 2014 r. R. G. zawarła ze Szkołą umowę o pracę na czas nieokreślony, od 1 września 2014 r., na stanowisku asystenta, w pełnym wymiarze czasu pracy, za wynagrodzeniem w kwocie 2.860 zł netto (pensja + stypendium). Ubezpieczonej powiedziano, że jej wynagrodzenie będzie składało się ze stypendium i wynagrodzenia minimalnego.

W ramach swoich obowiązków, R. G. była zobowiązana do:

(A) wykonania ustalonego przez rektora w granicach określonych przepisami prawa wymiaru godzin dydaktycznych (do 25 godz. tygodniowo), przydzielanych do realizacji przez dziekana,

(B) czynnego udziału w pracach organów kolegialnych uczelni, udzielania konsultacji, przygotowywania w zakresie ustalonym przez dziekana: programów nauczania i specjalności kształcenia, programów studiów podyplomowych i kursów dokształcających oraz aktywnego udziału w ich promowaniu; uczestniczenia w uczelnianych i wydziałowych uroczystościach oraz złożenia do dnia 30 czerwca każdego roku wykazu publikacji z ostatniego roku akademickiego,

(D) wykonania innych zadań ustalonych przez przełożonych zgodnie z przepisami ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym.

Dnia 7 lipca 2016 r. strony zawarły kolejną umowę o pracę na czas nieokreślony, od 1 września 2016 r., na stanowisku asystenta, w pełnym wymiarze czasu pracy, za wynagrodzeniem w kwocie 3.300 zł netto (pensja + stypendium).

W ramach swoich obowiązków, R. G. była zobowiązana do:

1. wykonania ustalonego przez rektora w granicach określonych przepisami prawa wymiaru godzin dydaktycznych (do 31 godz. tygodniowo), przydzielanych do realizacji przez prorektora ds. organizacyjnych i studenckich,

2. sporządzania karty przedmiotu, opracowania oryginalnej koncepcji cyklu zajęć i opracowania do nich testów, sprawdzianów egzaminacyjnych prowadzonych zajęć,

3. czynnego udziału w pracach organów kolegialnych uczelni, udzielania konsultacji, przygotowywania w zakresie ustalonym przez dziekana: programów nauczania i specjalności kształcenia, programów studiów podyplomowych i kursów dokształcających oraz aktywnego udziału w ich promowaniu;

4. uczestniczenia w uczelnianych i wydziałowych uroczystościach związanych z inauguracją i zakończeniem roku akademickiego,

5. złożenia do dnia 30 czerwca każdego roku wykazu publikacji z ostatniego roku akademickiego,

6. realizacji ustalonych prac naukowo-badawczych,

7. wykonania innych zadań ustalonych przez przełożonych.

Tego samego dnia, tj. 7 lipca 2016 r. została sporządzona umowa o pracę na czas nieokreślony, na podstawie której powierzono ubezpieczonej stanowisko asystenta, w pełnym wymiarze czasu pracy, za wynagrodzeniem 3.250 zł netto, określone jako suma pensji i stypendium.

Aneksem z dnia 1 września 2017 r. wynagrodzenie ubezpieczonej zostało podwyższone do kwoty 3.680 zł (pensja minimalna + stypendium).

Ubezpieczona była zatrudniona do 30 czerwca 2018 r.

Pomimo zatrudnienia na stanowisku asystenta, R. G., faktycznie wykonywała przede wszystkim obowiązki nauczyciela matematyki i informatyki w szkole podstawowej, gimnazjum i liceum – w wymiarze tygodniowym od 25 godz. (początkowo) do 30 godz. (pod koniec zatrudnienia). Ubezpieczona prowadziła także zajęcia ze studentami w wymiarze w przybliżeniu 100 godz. rocznie – przeważnie w soboty i niedziele.

Ubezpieczona dotychczas nie wydała żadnych publikacji naukowych, prezentacji, monografii, nie występowała na konferencjach ani nie miała prezentacji.

R. G. dnia 29 sierpnia 2014 r. zwróciła się do rektora o przyznanie stypendium naukowego, zobowiązując się do prowadzenia badań naukowych, opracowywania oryginalnych konspektów lekcji i na tej podstawie przeprowadzenia lekcji i oceniania efektywności unowocześnień. Komisja Stypendialna „po zapoznaniu się ze sprawozdaniem z działalności naukowej za miniony rok”, opinią z 19 września 2014 r. zaproponowała przyznanie R. G. stypendium na rok akademicki 2014/15 w wysokości 1.460,41 zł miesięcznie. Rektor, po zapoznaniu się z opinią Komisji Stypendialnej, decyzją z 20 września 2014 r. przyznał ubezpieczonej stypendium naukowe na rok akademicki 2014/15, w kwocie 1.460,41 zł miesięcznie. Mimo, że ubezpieczona złożyła tylko jeden wniosek o przyznanie stypendium, to otrzymywała je także w kolejnych latach, przez cały okres zatrudnienia, w kwotach rosnących od 1.130 zł (we wrześniu 2014 r.) do 2.081,93 zł (w grudniu 2017 r.).

R. G. zawarła z Fundacją (...) następujące umowy o dzieło:

-: dnia 1 czerwca 2015 r.; przedmiotem umowy było autorskie opracowanie programów nauczania, za wynagrodzeniem 3.600 zł; wynagrodzenie wypłacono w lipcu 2015 r., na podstawie rachunku z dnia 28 lipca 2015 r.,
-: dnia 1 października 2015 r.; przedmiotem umowy było przeprowadzenie wykładu dla studentów, za wynagrodzeniem 5.750 zł; wynagrodzenie wypłacono w lipcu 2016 r., na podstawie rachunku z dnia 7 lipca 2016 r.,
-: dnia 1 października 2016 r.; przedmiotem umowy było opracowanie oryginalnej koncepcji zajęć i opracowanie do nich kart przedmiotów, testów, sprawdzianów, egzaminów oraz przeprowadzenie na tej podstawie zajęć, za wynagrodzeniem 5.650 zł; wynagrodzenie wypłacono w lipcu 2017 r., na podstawie rachunku z dnia 11 lipca 2017r.,
-: dnia 30 czerwca 2017 r.; przedmiotem umowy było opracowanie regulaminu wycieczek, za wynagrodzeniem 1.000 zł; wynagrodzenie wypłacono w lipcu 2017 r., na podstawie rachunku z dnia 3 lipca 2017 r.

Realizując umowę z dnia 1 czerwca 2015 r. ubezpieczona bazowała na opracowanych przez siebie materiałach, sprawdzianach, posiłkowała się podstawą programową i podręcznikami. Na tej podstawie tworzyła i modyfikowała karty pracy, które wykorzystywała w szkołach.

Realizacja umowy z dnia 1 października 2015 r. polegała na przeprowadzeniu ze studentami zajęć wykładowo-ćwiczeniowych z matematyki, jak i informatyki. Podczas zajęć ubezpieczona przekazywała studentom wiedzę o tym, jak komunikować się z dziećmi, aby zrozumiały matematykę. Na tych zajęciach R. G. prosiła o przygotowanie zadań, które następnie pokazywała swoim uczniom, weryfikując, czy rozumieją przygotowane zadania. Poza tym przekazywała studentom wypracowane przez siebie metody nauczania. Natomiast zajęcia z informatyki polegały na przeprowadzeniu wykładu wprowadzającego i ćwiczeń z pakietu Office. Zajęcia te kończyły się egzaminem.

Umowa z dnia 1 października 2016 r. dotyczyła realizacji zajęć ze studentami. Zgodnie z umową, „Zleceniobiorca podejmuje pracę w (...) na podstawie umowy o dzieło z własnej woli” (§ 2 ust. 1 umowy). Po realizacji tej umowy nie pozostał żaden trwały rezultat w postaci skryptu, kart pracy, czy tym podobne, ani w postaci materialnej, ani elektronicznej.

Umowa z dnia 30 czerwca 2017 r. dotyczyła opracowania regulaminu wycieczek. Realizacja każdej wycieczki szkolnej wymaga przygotowania wcześniej osobnego regulaminu, uwzględniający miejsce i charakter wycieczki oraz zachowania dozwolone i zakazane uczestnikom.

(...) jako płatnik składek wykazał za ubezpieczoną R. G. następujące podstawy wymiaru składek:

-: od 09/2014 r. do 12/2014 r. – po 1.700,00 zł miesięcznie,
-: od 01/2015 r. do 12/2015 r. – po 1.750,00 zł miesięcznie,
-: od 01/2016 r. do 12/2016 r. – po 1.850,00 zł miesięcznie,
-: od 01/2017 r. do 08/2017 r. – po 2.000,00 zł miesięcznie,
-: od 09/2017 r. do 10/2017 r. – po 2.100,00 zł miesięcznie,
-: od 11/2017 r. do 12/2107 r. – po 2.000 zł miesięcznie.

Płatnik składek nie uwzględnił w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne R. G. przychodu określanego przez siebie jako „stypendium naukowe” ani przychodu z tytułu wykonywania umów o dzieło łączących ubezpieczoną z Fundacją (...).

W październiku 2018 r. organ rentowy wszczął z urzędu postępowanie administracyjne w sprawie nieuwzględnienia podczas ustalania podstaw wymiaru składek wynagrodzenia nazywanego przez płatnika składek „stypendium”.

Organ rentowy uznał, że odwołująca Szkoła wypłacała „stypendia naukowe” w oderwaniu od Regulaminu. Komisja Stypendialna, która miała opiniować wnioski o stypendia zbierała się we wrześniu danego roku, a nauczyciele przedszkola, szkoły podstawowej, gimnazjum i liceum otrzymywali stypendia wraz z rozpoczęciem roku szkolnego, czyli od września. Stypendia wypłacano od początku zatrudniania, podczas gdy teoretycznie w pierwszym roku pracy, pracownicy dydaktyczno-naukowi nie mieli do tego prawa. Wypłaty dotyczyły także osób, które nie były uwzględnione w protokołach przyznania stypendiów. Nauczyciele pracujący w przedszkolu, szkole podstawowej, gimnazjum i liceum byli zatrudniani w (...) na stanowiskach asystenta w celu stworzenia pozoru wykonywania czynności akademickich, uzasadniających z kolei przyznanie „stypendium naukowego”. Kontrolujący ustalili, że tak naprawdę „stypendia” stanowiły dodatkowy element ich wynagrodzenia, by osiągnęło ono w ten sposób poziom wynagrodzeń nauczycieli pracujących w szkołach państwowych.

Nadto organ rentowy uznał, że umowy o dzieło łączące pracowników (...) z Fundacją (...) były realizowane na rzecz (...), wobec czego, wynagrodzenia wypłacone z tytułu realizacji tych umów powinny być uwzględnione przez płatnika składek ( (...)) w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (art. 8 ust. 2a ustawy o sus).

Dnia 4 grudnia 2018 r. pozwany wydał zaskarżoną decyzję.

Na podstawie powyżej przedstawionego stanu faktycznego, Sąd I instancji wydał powyższy wyrok uznając odwołanie za częściowo zasadne.

Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z art. 86 ustawy o sus, inspektorzy kontroli Zakładu uprawnieni są do przeprowadzania kontroli wykonywania zadań i obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych przez płatników składek. Ustalenia poczynione w trakcie kontroli inspektor opisuje w protokole kontroli sporządzanym w dwóch egzemplarzach. Jeden pozostaje w aktach kontroli, a drugi przekazuje się płatnikowi składek lub osobie upoważnionej do jego reprezentowania. W terminie 14 dni od daty otrzymania protokołu płatnik może wnieść na piśmie zastrzeżenia co do ustaleń w nim zawartych (art. 91 ust. 2 i 3 ustawy o sus). O sposobie rozpatrzenia zastrzeżeń płatnik informowany jest na piśmie. Na tym etapie nie dochodzi zatem do stwierdzenia uprawnienia/obowiązku wynikającego z przepisów prawa, a jedynie do stwierdzenia, że kontrolowany płatnik nie wypełnia - odnoszących się do niego - obowiązków wynikających z regulacji ustawowych. Rozpatrzenie zastrzeżeń przez inspektora kontroli zamyka ten etap postępowania. W relacji między kontrolującym a kontrolowanym nie ma elementu nadzoru, czyli prawnej możliwości bezpośredniego ingerowania w działalność kontrolowanego przez podejmowanie działań o charakterze władczym (por. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26 października 2011 r., II GSK 2111/11). Dopiero ustalenia zawarte w protokole stanowią podstawę do wydania decyzji administracyjnej (art. 91 ust. 5 ustawy o sus). Jeżeli płatnik nie zgadza się z dokonanymi w protokole ustaleniami, na podstawie których wydana została decyzja, może skarżyć decyzję do właściwego sądu na zasadach określonych w art. 83 ustawy o sus. Rozpatrzenie zastrzeżeń kończy etap kontroli i w przypadku braku odpowiedniego - zgodnego z zaleceniami - działania strony stanowić będzie podstawę do wszczęcia postępowania administracyjnego i wydania rozstrzygnięcia, które dopiero po wyczerpaniu administracyjnych środków zaskarżenia może być poddane kontroli właściwego sądu. Samo rozpatrzenie zastrzeżeń nie jest jednak aktem władczej ingerencji organu i nie podlega egzekucji administracyjnej. Nie podlega również kontroli sądów administracyjnych, ani sądów powszechnych.

Zgodnie z art. 4 pkt 1 ustawy o sus za ubezpieczonego uważa się osobę fizyczną podlegającą chociaż jednemu z ubezpieczeń społecznych, o których mowa w art. 1 ustawy.

Zgodnie z art. 4 pkt 2 lit. a) ustawy o sus, płatnikiem składek w stosunku do pracowników jest pracodawca. Ten sam podmiot realizuje obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenie zdrowotne (art. 85 ust. 1 ustawy o świadczeniach), Fundusz Pracy (art. 104 ust. 1 pkt 1a ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy) i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (art. 9 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy).

Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o sus, za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2 i 2a. Zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy o sus, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3, a więc między innymi pracowników, stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. 1a i 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12.

Zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy o sus, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3.

Zgodnie z art. 4 pkt 9 ustawy o sus, przychodem są przychody w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu: zatrudnienia w ramach stosunku pracy, pracy nakładczej, służby, wykonywania mandatu posła lub senatora, wykonywania pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia integracyjnego i stypendium wypłacanych bezrobotnym oraz stypendium sportowego, a także z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności oraz umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jak również z tytułu współpracy przy tej działalności lub współpracy przy wykonywaniu umowy.

Zgodnie z § 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (t.j. Dz. U. z 2015 r., poz. 2236 ze zm.; dalej: rozporządzenie z dnia 18.12.1998 r.), podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, z zastrzeżeniem art. 18 ust. 2 ustawy o sus. Zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia z dnia 18.12.1998 r. szereg przychodów jest wyłączonych z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy o PIT, za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 39 ustawy o PIT, w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 października 2018 r., wolne od podatku dochodowego są stypendia otrzymywane na podstawie przepisów o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, stypendia doktoranckie otrzymywane na podstawie przepisów o szkolnictwie wyższym lub stypendia przyznawane na podstawie przepisów o zasadach finansowania nauki oraz inne stypendia naukowe i stypendia za wyniki w nauce, których zasady przyznawania zostały zatwierdzone przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego, po zasięgnięciu opinii Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego, albo przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.

Sąd Okręgowy podkreślił, że omawiany przepis wskazuje na dwie grupy stypendiów podlegających zwolnieniu. Pierwsza grupa obejmuje stypendia otrzymywane na podstawie przepisów ustawowych i dotyczy stypendiów otrzymywanych na podstawie ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 882, ze zm.) oraz stypendiów doktoranckich otrzymywanych na podstawie przepisów ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 1842). Druga grupa dotyczy innych stypendiów naukowych i za wyniki w nauce, które mogą być przyznawane przez różnego rodzaju instytucje (np. szkoły), organy administracji rządowej, jednostki samorządu terytorialnego, czy organizacje społeczne, w ramach prowadzonej przez nie działalności. Warunkiem zastosowania zwolnienia od podatku stypendiów z tej grupy jest zatwierdzenie zasad ich przyznawania przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego po zasięgnięciu opinii Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego albo przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.

W orzecznictwie powszechnie przyjmuje się, że przepis kreujący zwolnienie podatkowe jest wyjątkiem od zasady powszechności opodatkowania i nie podlega wykładni rozszerzającej, a jego treść należy interpretować ściśle oraz zgodnie z jego literalnym brzmieniem, nadając przy tym prymat wykładni językowej (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 15 września 2004 r., FSK 478/04; wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z dnia 23 stycznia 2014 r., III SA/Wa 2387/13). Wykładnia językowa stanowi zatem podstawową zasadę wykładni przepisów prawa podatkowego zarówno wówczas, gdy wynikają z nich obowiązki podatkowe, jak i wtedy, gdy przepisy te zawierają zwolnienia. Wynika to z wymogu, by przepisy podatkowe były formułowane jasno i czytelnie (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 kwietnia 2000 r., III SA 696/99).

Stypendium w znaczeniu prawnym stanowi jednostronne świadczenie pieniężne ze strony osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie posiadającej osobowości prawnej, przyznane za osiągnięcie określonego wyniku w danej dziedzinie nauki lub sztuki albo w celu umożliwienia kontynuowania nauki, prowadzenia badań naukowych lub prac w dziedzinie sztuki. Stypendium nie może wiązać się z ekwiwalentnym świadczeniem usług przez otrzymującego stypendium, na rzecz przyznającego, ponieważ powstanie wtedy zobowiązanie wzajemne w postaci umowy cywilnoprawnej o świadczenie usług.

Zgodnie z art. 8 ust. 2a ustawy o sus, za pracownika uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Zgodnie z art. 18 ust. 1a ustawy o sus, w przypadku ubezpieczonych, o których mowa w art. 8 ust. 2a, w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe uwzględnia się również przychód z tytułu umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło.

W judykaturze prezentowane jest jednolite stanowisko, że art. 8 ust. 2a ustawy o sus rozszerza pojęcie pracownika dla celów ubezpieczeń społecznych poza sferę stosunku pracy. Rozszerzenie dotyczy sytuacji, gdy praca wykonywana jest na podstawie jednej z wymienionych w tym przepisie umów prawa cywilnego przez osobę, która umowę taka zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy lub gdy praca jest wykonywana na podstawie umowy prawa cywilnego zawartej z osoba trzecią, ale praca jest wykonywana na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2011 r., III UK 22/11; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 2 września 2009 r., II UZP 6/09).

Objęcie definicją pracownika dla potrzeb prawa ubezpieczeń społecznych, nie tylko pracowników w rozumieniu przepisów kodeksu pracy, ale także osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych (agentów, zleceniobiorców, wykonawców dzieła) oznacza jednocześnie rozszerzenie pracowniczego tytułu obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom społecznym, co wpływa na sposób ustalania podstawy wymiaru składek na te ubezpieczenia. Hipotezą normy prawnej wynikającej z art. 8 ust. 2a ustawy o sus objęte są dwa rodzaje relacji pomiędzy zainteresowanymi podmiotami.

Pierwszą jest sytuacja, gdy oba stosunki (pracowniczy i cywilnoprawny) dotyczą tych samych podmiotów jednocześnie występujących wobec siebie w roli pracodawcy - zleceniodawcy i pracownika - zleceniobiorcy, drugą zaś sytuacja, gdy na istniejący stosunek pracy „nakłada się” na stosunek cywilnoprawny między pracownikiem i osobą trzecią, na podstawie którego pracownik wykonuje pracę na rzecz pracodawcy w ramach łączącej pracodawcę z osobą trzecią (zleceniodawcą) umownej więzi prawnej. W tym ostatnim przypadku pracodawca jest rzeczywistym beneficjentem pracy świadczonej przez pracownika - zleceniobiorcę, bez względu na to, czy w trakcie jej wykonywania pracownik pozostawał pod faktycznym kierownictwem pracodawcy i czy korzystał z jego majątku. W konsekwencji w przypadku pracowników, o których mowa w art. 8 ust. 2a ustawy o sus, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi łączny przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy oraz umów cywilnoprawnych. Taki sam sposób postępowania dotyczy także sytuacji, gdy umowa cywilnoprawna została zawarta z innym podmiotem (osobą trzecią), lecz praca w jej ramach jest wykonywana na rzecz pracodawcy, gdyż obowiązki płatnika powinny obciążać podmiot, na rzecz którego praca w ramach umowy cywilnoprawnej jest faktycznie świadczona i który w związku z tym uzyskuje jej rezultaty, unikając obciążeń i obowiązków wynikających z przepisów prawa pracy (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2010 r., I UK 252/09 oraz z dnia 22 lutego 2010 r., I UK 259/09). Z punktu widzenia art. 22 § 1 i § 1¹ k.p. istotne jest bowiem jedynie to, czy faktycznie była ona świadczona w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 2008 r., I PK 311/07).

W dalszej części uzasadnienia Sąd Okręgowy wskazał, że przedmiotem sporu było, czy kwoty przypisane R. G. jako przychody w miesiącach wskazanych w zaskarżonej decyzji i szczegółowo opisane powyżej stanowią podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne oraz, czy w związku z tym, prawidłowo kwoty te doliczono do przychodów osiągniętych przez ubezpieczonego we wskazanych w decyzji miesiącach.

W sprawach z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych postępowanie sądowe skupia się na wadach wynikających z naruszenia prawa materialnego, a kwestia wad decyzji administracyjnych spowodowanych naruszeniem przepisów postępowania administracyjnego pozostaje w zasadzie poza przedmiotem tego postępowania. W postępowaniu przed sądem ubezpieczeń społecznych stosuje się przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, a nie przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, w związku z czym nie ma możliwości badania prawidłowości decyzji wydanej przez organ rentowy w świetle przepisów tego ostatniego kodeksu. Sąd ubezpieczeń społecznych - jako sąd powszechny - może i powinien dostrzegać jedynie takie wady formalne decyzji administracyjnej, które decyzję tę dyskwalifikują w stopniu odbierającym jej cechy aktu administracyjnego, jako przedmiotu odwołania. Nawet zatem faktyczne wystąpienie uchybień proceduralnych organu rentowego nie może skutkować uchyleniem wydanej przez niego i będącej następnie przedmiotem sporu sądowego decyzji.

Sąd Okręgowy podkreślił, że nie dostrzegł takich wad formalnych zaskarżonej decyzji, które obciążałyby ją w stopniu odbierającym jej cechy aktu administracyjnego i dyskwalifikowałyby jako przedmiot odwołań. Podstawę do wydania decyzji stanowiły ustalenia oraz dowody zgromadzone podczas kontroli przeprowadzonej u płatnika składek, obejmującej okres od października 2013 r. do grudnia 2017 r. m.in. w zakresie prawidłowości i rzetelności obliczania składek na ubezpieczenia społeczne oraz innych składek, do których pobierania zobowiązany jest Zakład oraz zgłaszania do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego.

Zaznaczył, że w toku kontroli ustalono, że płatnik składek naliczając podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia nie uwzględniał przychodu z tytułu stosunku pracy, nazwanego „stypendium naukowym”. Zatem zarzuty odwołującej Szkoły, bazujące na nierozpoznaniu zastrzeżeń do protokołu kontroli i pominięciu wniosków dowodowych, nie mogą stanowić podstawy do uznania zasadności odwołania od decyzji organu rentowego będącej przedmiotem niniejszego postępowania.

Sąd I instancji podkreślił, że bezspornie, w okresie od września 2014 r. do grudnia 2017r. odwołująca Szkoła wypłacała R. G. świadczenie nazwane „stypendium naukowym”. Bezspornie też, Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego decyzją z dnia 29 lipca 2010 r. zatwierdził zasady określone w Regulaminie przyznawania stypendiów naukowych dla pracowników (...) Wyższej Szkoły Społeczno- (...) w Ś., w brzmieniu stanowiącym załącznik do tej decyzji. Powyższe oznacza, że zasady przyznawania stypendiów naukowych w odwołującej Szkole zostały sformalizowane. Regulamin powołuje fundusz stypendialny, komisję stypendialną, określa zasady przyznawania stypendiów naukowych – przewiduje konkurs, konieczność złożenia wniosku, wskazanie twórczych osiągnięć naukowych przez kandydata, bądź zgłoszenie projektu naukowego, na te okoliczności powinny zostać sporządzone określone dokumenty, np. sprawozdania z posiedzeń komisji.

W świetle całokształtu materiału dowodowego należy – w ocenie Sądu Okręgowego –stwierdzić, że stypendium pobierane przez R. G. można zaliczyć do stypendiów naukowych, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 39 ustawy o PIT. Świadczenia te (...) przyznawała rokrocznie po złożeniu wniosków, do których część pracowników załączała listy publikacji naukowych i badań oraz wykazy konferencji, w których brali udział. Wnioski opiniowała komisja stypendialna (...), a następnie decyzjami rektora odwołującej Szkoły przyznawano stypendium naukowe w kolejnych latach akademickich. Przynajmniej odnośnie do części pracowników (...) stypendium było powiązane z twórczymi osiągnięciami naukowymi albo projektami naukowymi zgłaszanymi w kolejnych latach akademickich. Dla oceny zasadności przyznania stypendium nie powinno mieć decydującej doniosłości prawnej istnienie bądź brak ścisłego związku (powiązania) publikacji pracownika pobierającego stypendium z jego pracą w odwołującej Szkole. To, czy ów pracownik obok działalności akademickiej w (...) podejmuje inne aktywności zawodowe, w niczym nie obniża rangi jego osiągnięć naukowych.

Sąd Okręgowy wskazał, że w rozpatrywanej sprawie powstają jednak zasadnicze wątpliwości odnośnie do tego, czy stypendium wypłacane R. G. istotnie wpisuje się w wyżej opisany wzorcowy schemat. Odwołująca nie wykazała, aby środki przyznawane ubezpieczonej tytułem „stypendium naukowego” wiązały się z pracą badawczo-naukową wykonywaną poza obowiązkami pracowniczymi ubezpieczonej. Z dowodów zaoferowanych na etapie postępowania przed organem rentowym, ani w toku postępowania sądowego nie wynika, aby stypendium było powiązane z twórczym osiągnięciem naukowym uzyskanym przez R. G. w okresie poprzedzającym ubieganie się o stypendium albo zgłoszonym, nie później niż we wniosku o stypendium, projektem naukowym. Ubezpieczona relacjonowała, że kiedy zaczynała pracę w Szkole, to „ było (…) [jej] powiedziane, że (…) wynagrodzenie będzie składało się z wynagrodzenia minimalnego o pracę i stypendium”. Domniemane plany pisania pracy doktorskiej, etapem przygotowania do której miałoby być właśnie zbieranie doświadczeń w trakcie pracy nauczycielskiej – jawią się jako mocno mgliste. Ubezpieczona nie wydała przecież żadnych publikacji, w postaci artykułów w prasie naukowej, czy monografii, nie miała prezentacji na konferencjach naukowych.

W ocenie Sądu Okręgowego trudno także przyjąć, że minimalne wynagrodzenie za pracę wykonywaną na stanowisku de facto nauczyciela matematyki i informatyki w szkole podstawowej, gimnazjum i liceum było wynagrodzeniem adekwatnym do charakteru pracy i godziwym. Zdaniem Sądu I instancji należało zatem przyjąć, że intencją stron stosunku pracy było wprowadzenie dodatkowego składnika wynagrodzenia za pracę w postaci kwot określanych jako „stypendium naukowe”. Dokumentacja związana z przyznawaniem i wypłacaniem „stypendium naukowego” miała na celu upozorowanie dopełnienia wymogów formalnych związanych z przyznawaniem tego świadczenia. Przyjęcie takiej konstrukcji umożliwiało redukcję obciążeń z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. Znamienne, że opisany sposób wynagradzania pracowników wprowadzono po zaakceptowaniu przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego zasad przyznawania stypendiów naukowych. Wówczas, formalnie obniżono pracownikom wynagrodzenia zasadnicze, ale obniżkę tę zrekompensowano tzw. „stypendiami naukowymi”. Zatem, wypłacanie „stypendium” miało na celu obejście między innymi przepisów ustawy o sus, poprzez uchylenie się od opłacania składek. W ten sposób – w ocenie Sądu Okręgowego - doszło do naruszenia zasad współżycia społecznego, w tym zasady solidaryzmu systemu ubezpieczeń społecznych (por. art. 58 § 1 i 2 k.c.). Podsumowując Sąd Okręgowy podał, że świadczenie nazwane „stypendium naukowym”, przyznane R. G. jako pracownikowi odwołującej Szkoły miało raczej stanowić nieoskładkowany i nieopodatkowany składnik wynagrodzenia, nie mający charakteru stypendium naukowego i będący przychodem stanowiącym podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, niż bodziec do podjęcia i źródło finansowania działalności naukowo-badawczej.

Sąd I instancji zaznaczył, że tym, co stanęło na przeszkodzie uwzględnieniu odwołania odnośnie do włączenia do podstawy wymiaru składek kwot wypłacanego stypendium była również rozbieżność regulacji wyłączenia stypendiów z opodatkowania podatkiem PIT (art. 21 ust. 1 pkt 39 ustawy o PIT) i z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (§ 1 i 2 rozporządzenia z dnia 18.12.1998 r.). Niewątpliwie stypendium naukowe wypłacane przez pracodawcę ( (...)) jego pracownicy (R. G.) jest elementem przychodu ze stosunku pracy (art. 12 ust. 1 ustawy o PIT). Świadczenie to korzysta jednak ze zwolnienia od podatku dochodowego (art. 21 ust. 1 pkt 39 ustawy o PIT). Natomiast podstawę wyłączenia szeregu przychodów z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi § 2 ust. 1 rozporządzenia z dnia 18.12.1998 r. Z tego przepisu nie sposób jednak wyinterpretować normy prawnej, która wyłączałaby stypendia, w tym stypendia naukowe, stanowiące przychód ze stosunku pracy, z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.

W zakresie umów o dzieło - ocenie Sądu I instancji - argumentacja organu rentowego na rzecz włączenia do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne kwot wypłaconych R. G. z tytułu realizacji umów o dzieło łączących ją z Fundacją (...) – okazała się jedynie częściowo przekonująca.

Sąd Okręgowy podkreślił, że jeżeli idzie o umowy z dnia 1 czerwca 2015 r. oraz z dnia 30 czerwca 2017 r., to warto wyeksponować kluczowe fakty:

(i) R. G. formalnie zatrudniona w (...), w spornym okresie de facto pracowała jako nauczycielka Niepublicznej Szkoły Podstawowej, Niepublicznego Gimnazjum i Niepublicznego Liceum Ogólnokształcącego,

(ii) zarówno w czerwcu 2015 r., jak i w lipcu 2017 r. organem prowadzącym Niepubliczną Szkołę Podstawową, Niepubliczne Gimnazjum i Niepubliczne Liceum Ogólnokształcące była Fundacja (...) (a nie (...)),

( (...)) przedmiotem zobowiązania ubezpieczonej zgodnie z umową o dzieło było autorskie opracowanie programów nauczania oraz opracowanie regulaminu wycieczek – przedmiot umów został ujęty bardzo konkretnie, a czas realizacji krótki,

(iv) zważywszy na przedmiot prac opisanych w pkt (iii), oczywistym „pierwszym”, „bezpośrednim” beneficjentem realizowanych dzieł były przede wszystkim Niepubliczna Szkoła Podstawowa, Niepubliczne Gimnazjum i Niepubliczne Liceum Ogólnokształcące,

(v) (...) nie finansowała kosztów poniesionych przez Fundację (...) z tytułu umowy o dzieło, tj. wynagrodzenia ubezpieczonej.

W ocenie Sądu Okręgowego zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw do zrekonstruowania stanu faktycznego, który – w kontekście rozważanych tu konkretnych umów o dzieło – pozwalałby powiązania organizacyjne, osobowe, finansowe i prawne w trójkącie: Fundacja (...) / (...) / Niepubliczna Szkoła Podstawowa (Niepubliczne Gimnazjum, Niepubliczne Liceum Ogólnokształcące) ocenić prawnie przez pryzmat art. 8 ust. 2a ustawy o sus, względnie przez pryzmat koncepcji „rozdarcia zasłony prawnej”. Byłyby to wnioski zbyt daleko idące. To, że Fundację (...) / (...) / Niepubliczną Szkołę Podstawową (Niepubliczne Gimnazjum, Niepubliczne Liceum Ogólnokształcące) (dodać można: I. K. osobiście, jako fundatora Fundacji (...)) łączą liczne więzy prawne, ekonomiczne i organizacyjne, nie oznacza, że z gruntu wykluczone jest zawarcie zgodnych z prawem umów o dzieło, takich jak tutaj rozważane i zakwalifikowanie ich dla potrzeb prawa ubezpieczeń społecznych, zgodnie z wyraźnie ujawnioną wolą stron.

Jeżeli idzie natomiast o umowy z dnia 1 października 2015 r. oraz z dnia 1 października 2016 r., to w ocenie Sądu I instancji postępowanie dowodowe potwierdziło, że R. G. świadcząc pracę na podstawie tych umów zawartych z powiązaną z płatnikiem Fundacją (...) wykonywała ją w istocie na rzecz swojego pracodawcy, tj. (...) Wyższej Szkoły Społeczno- (...).

Czynności wykonywane w ramach umów o dzieło były niezbędne dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania (...) i to właśnie Szkoła osiągała ostatecznie korzyści z pracy ubezpieczonej: zapewniała studentom możliwość wysłuchania wykładów i uczestniczenia w zajęciach ćwiczeniowych, stanowiących zasadniczy element edukacji akademickiej. Były to czynności zapewniające realizację podstawowych zadań (...), określonych w statucie i sprowadzających się w przeważającym zakresie do kształcenia. Na taki właśnie przedmiot i charakter czynności przewidzianych analizowanymi tutaj umowami o dzieło wskazywała podczas przesłuchania R. G.. Zresztą umowa z dnia 1 października 2016 r. wprost mówi o podjęciu pracy w (...). Natomiast wypowiedzi przedstawiciela odwołującej Szkoły I. K., że chodziło tutaj o wykłady inne niż dla studentów (...) można określić jako gołosłowne. Odwołująca nie naprowadziła żadnych dowodów wskazujących na taki charakter owych wykładów, ani na innego niż studenci (...) ich adresata.

Z umowy o pracę łączącej odwołującą Szkołę z ubezpieczoną wynika, że w ramach obowiązków pracowniczych była ona zobowiązana do przeprowadzania zajęć (w ramach pensum dydaktycznego), przygotowywania programów nauczania, realizacji prac naukowo-badawczych.

Zdaniem Sądu Okręgowego, nie ma zatem podstaw do przyjęcia, że R. G. wykonywała odrębne czynności na rzecz Fundacji (...). Praca w oparciu o dwie analizowane tutaj umowy o dzieło była zatem kontynuacją (albo elementem) czynności wykonywanych w ramach stosunku pracy i nie było przeszkód, by była świadczona w ramach stosunku pracy. Powyższe spostrzeżenia pozwalają na wypowiedzenie oceny odnośnie do celu rozgraniczenia tych umów. Otóż, wydaje się, że celem tym było uniknięcie obciążeń związanych z obowiązkiem wypłaty przez pracodawcę wynagrodzenia za godziny nadliczbowe związane z wygłoszeniem wykładów i prowadzeniem świadczeń, być może w wymiarze przekraczającym pierwotne ustalenia stron.

W dalszej części uzasadnienia Sąd Okręgowy zauważył, że ustawodawca dopuszczając rozwiązania pozwalające na umniejszanie kosztów prowadzonej działalności nie zaaprobował możliwości ich obejścia, czy uniknięcia ich opłacania. Nie ma przy tym decydującej doniosłości podnoszony przez odwołującą Szkołę argument nieprzekazania Fundacji (...) środków pieniężnych na sfinansowanie umów o dzieło, ponieważ pomiędzy odwołującą Szkołą a zainteresowaną Fundacją (...) istnieją silne powiązania organizacyjne, ekonomiczne i osobowe, a zatem ekonomiczny rezultat czynności wykonywanych w ramach umów cywilnoprawnych powstawał w sferze interesów obu powiązanych ze sobą podmiotów. Należy również zauważyć, że trafności zastosowania art. 8 ust. 2a ustawy o sus nie wyklucza działanie przez pracownika w niepodzielnym interesie obu podmiotów (pracodawcy i zleceniodawcy).

Podsumowując ustalenie, że W. Wyższa Szkoła Społeczno- (...) osiągała korzyść majątkową z realizacji umów o dzieło z 1 października 2015 r. i 1 października 2016 r. łączących R. G. i Fundację (...) skutkuje stwierdzeniem, że sporne umowy o dzieło były wykonywane na rzecz pracodawcy R. G., co ostatecznie – w ocenie Sądu I instancji - skutkuje uznaniem ubezpieczonej w tym zakresie za pracownicę odwołującej Szkoły.

Mając powyższe na względzie, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477¹⁴ § 1 i 2 k.p.c. i wyżej omówionych przepisów prawa materialnego:

1. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że wyłączył z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne:

(i) za 07/2015 kwotę 3.600 zł (wynagrodzenie z tytułu umowy o dzieło),

(ii) za 07/2017 kwotę 1.000 zł (wynagrodzenie z tytułu umowy o dzieło)

– punkt 1 sentencji wyroku,

2. oddalił odwołanie w pozostałym zakresie – punkt 2 sentencji wyroku.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i art. 100 zd. 2 k.p.c. in principio oraz § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tj. Dz. U. z 2018 r. poz. 265), uwzględniając wartość przedmiotu sporu podaną przez pozwany organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie i ostatecznie niekwestionowaną przez odwołującą (por. oświadczenie procesowe pełnomocnika odwołującej Szkoły na rozprawie dnia 13 października 2020 r.) oraz okoliczność, że organ rentowy uległ tylko co do nieznacznej części roszczenia odwołującej.

Mając powyższe na względzie, Sąd Okręgowy zasądził od odwołującej na rzecz pozwanego organu rentowego kwotę 3600 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (kosztów zastępstwa procesowego) – punkt 3 sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wniosła odwołująca W. Wyższa Szkoła Społeczno- (...) w Ś. zaskarżając go zakresie punktu 2 i 3 wyroku.

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzuciła w szczególności:

I. mające istotny wpływ na wynik sprawy naruszenie przepisów prawa procesowego tj.

1. naruszenie art. 244 § 1 k.p.c. w zw. z art. 91 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. z art. 252 k.p.c. poprzez dokonanie błędnej oceny zgromadzonego w sprawie dokumentu w postaci protokołu kontroli przeprowadzonej w siedzibie (...) Wyższej Szkoły Społeczno- (...) i uznanie, iż stanowi on dokument urzędowy, a w konsekwencji bezkrytyczne przyjęcie jego wiarygodności oraz zasadności wszelkich zawartych w jego treści twierdzeń i wniosków, w sytuacji kiedy został on zakwestionowany przez Odwołującą nie tylko w formie złożonych zastrzeżeń do protokołu, ale i w trakcie ustnego przesłuchania przedstawiciela Odwołującej, który biorąc osobisty udział w kontroli wskazał, że nie tylko nie został formalnie i oficjalnie przesłuchany, na co wskazuje treść protokołu kontroli, jak i że żaden fragment przedmiotowego dokumentu, któremu Sąd I instancji nadał walor dokumentu urzędowego nie odnosi się do indywidualnej i konkretnej sytuacji Ubezpieczonej, co prowadziło w konsekwencji do poczynienia na jego podstawie błędnych ustaleń stanu faktycznego sprawy,

2. naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie całkowicie arbitralnej i dowolnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, sprzecznej z zasadami wiedzy i doświadczenia życiowego oraz regułami logicznego myślenia, w szczególności poprzez:

a. błędną ocenę dowodu z zeznań Ubezpieczonej i uznanie, iż zeznania Ubezpieczonej nie są wiarygodne w części w jakiej dotyczą czynności związanych z ubieganiem się o przyznanie stypendium naukowego (...) oraz wysokości wynagrodzenia za pracę otrzymywanego od Odwołującej (...), podczas gdy przedmiotowe zeznania we wskazanym zakresie były spójne, logiczne i znalazły potwierdzenie w treści pozostałego zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności w treści zeznań rektora odwołującej szkoły prof. I. K., jak również treści zgromadzonych w sprawie dokumentów dotyczącego przyznania Ubezpieczonej stypendium naukowego,

b. błędną ocenę dowodu z zeznań rektora odwołującej szkoły prof. I. K. i uznanie, iż zeznania te nie są wiarygodne w części w jakiej dotyczą systemu stypendiów naukowych przyznawanych przez Odwołującą (...), podczas gdy zeznania prof. I. K. złożone w tym zakresie były spójne, logiczne i znalazły potwierdzenie w treści pozostałego zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności w treści zeznań Ubezpieczonej oraz przedłożonych przez Odwołującą w toku postępowania dokumentów,

c. błędna ocenę dowodu z dokumentów dotyczących korygowania i sprostowania umów o pracę zawartych pomiędzy Ubezpieczoną a (...) i uznanie ich za „budzące wątpliwości”, podczas gdy zgodnie z treścią zeznań tak Ubezpieczonej jak i przedstawiciela (...) prof. I. K. dokumenty te odzwierciedlały rzeczywistą wolę stron wyrażoną przy zawarciu umów o pracę,

d. błędna ocenę dowodu z dokumentów dotyczących procedury przyznania Ubezpieczonej stypendium naukowego i uznanie, że stanowią one wiarygodnego dowodu dopełnienia wymogów formalnych regulaminu przyznawania stypendiów, podczas gdy treść przedmiotowych dokumentów oraz treść zeznań przedstawiciela (...) prof. I. K. jednoznacznie potwierdzają ich autentyczność, rzetelność oraz cel ich sporządzenia jakim było udokumentowanie procesu przyznania Ubezpieczonej stypendium naukowego,

3. naruszenie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. z zw. z § 2 ust. 5 i w zw. § 9 ust. 2 rozporządzenia

Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych poprzez ich błędną wykładnię i w konsekwencji niewłaściwe przyjęcie, iż wysokość należnych organowi rentowemu od Odwołującej kosztów zastępstwa procesowego winna zostać ustalona na podstawie wartości przedmiotu sporu podczas gdy w sprawach dotyczących podstawy wymiaru składek, wysokość kosztów procesu należnych stronie wygrywających nie jest uzależniona od wartości przedmiotu sporu i jest określona stałą wielkością,

II. będące konsekwencją wskazanych powyżej naruszeń prawa procesowego błędy w ustaleniach faktycznych stanowiących podstawę wydania zaskarżonego wyroku, tj.:

1. błędne ustalenie faktu, iż wypłacane Ubezpieczonej stypendium naukowe stanowiło w rzeczywistości składnik wynagrodzenia za pracę Ubezpieczonej wynikającego ze stosunku pracy łączącego Ubezpieczoną oraz (...), podczas gdy z treści zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego jednoznacznie wynika, iż wypłacane Ubezpieczonej stypendium naukowe było świadczeniem o całkowicie odmiennym od wynagrodzenia za prace o charakterze, mającym na celu sfinansowanie rzeczywiście prowadzonych przez Ubezpieczonego badań naukowych,

2. błędne przyjęcie, iż Ubezpieczona w okresie zatrudnienia u Odwołującej (...) nie prowadziła działalności naukowej oraz badań naukowych, podczas gdy z treści zeznań tak Ubezpieczonej jak i rektora Odwołującej (...) jednoznacznie wynika, iż przyznane Ubezpieczonej stypendium naukowe było dla Ubezpieczonej wsparciem na prowadzenie działalności naukowej, w szczególności, iż Ubezpieczała poszerzała swoją wiedzę, analizowała fachową literaturę, brała udział w konferencjach, redagowała artykuły naukowe czy pracowała nad autorskim programami edukacyjnymi,

III. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.

1. naruszenie art. 4 pkt 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. z art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w zw. z art. 22 Kodeksu Pracy w zw. z § 2 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe poprzez ich błędną wykładnię i przyjęcie, iż wypłacane Ubezpieczonej przez Odwołującą stypendium naukowe stanowi przychód Ubezpieczonej z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy i jako takie podlega zaliczeniu do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, podczas gdy wypłacane Ubezpieczonej stypendium naukowe stanowi świadczenie o niepracowniczym charakterze i nie wynika ze stosunku pracy, a tym samym nie może zostać zaliczone do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy; powyższe tym bardziej, iż zgodnie z treścią art. 4 pkt 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przychód w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w zakresie stypendiów stanowią wyłącznie stypendia wypłacane bezrobotnym oraz stypendia sportowe, a zatem stypendia o innym charakterze aniżeli to wypłacane Ubezpieczonej,

2. naruszenie art. 65 § 1 i 2 k.c. w zw., z art. 300 k.p. poprzez dokonanie błędnej i sprzecznej z rzeczywistą wolą stron wykładni umów o pracę zawartych pomiędzy Ubezpieczoną a (...) i w konsekwencji błędne przyjęcie, iż w skład wypłacanemu Ubezpieczonej wynagrodzenia za pracę wchodziło również przyznane Ubezpieczonej stypendium naukowe,

3. naruszenie art. 22 k.p. poprzez jego błędną wykładnię i w konsekwencji niewłaściwe przyjęcie, że stypendium naukowe stanowiło element należnego Ubezpieczonej wynagrodzenia za pracę, podczas gdy po pierwsze przyznanie i wypłata Ubezpieczonej środków przyznanych tytułem stypendium naukowego nie obligowały Ubezpieczonej do pracy w miejscu i czasie określonym przez (...) i pod jej kierownictwem, co jednoznacznie zaprzecza pracowniczemu charakterowi przyznanego stypendium oraz po drugie wysokość stypendium nie była przedmiotem negocjacji bądź uzgodnień pomiędzy (...) a Ubezpieczoną przed zawarciem umowy o pracę, albowiem tak fakt przyznania stypendium, jak i jego wysokość wynikały wyłącznie z treści decyzji (...), podjętej w sposób całkowicie autonomiczny i jednostronny.

Mając powyższe na uwadze, wniósł:

1) zmianę zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu poprzez:

a) zmianę zaskarżonej decyzji organu rentowego i ustalenie, iż przychody Ubezpieczonego otrzymane od odwołującej (...) tytułem stypendium naukowego nie stanowią podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu pracy świadczonej przez Ubezpieczoną na rzecz (...) na podstawie umowy o pracę,

b) zasądzenie od organu rentowego na rzecz Odwołującej - (...) Wyższej Szkoły Społeczno- (...) - zwrotu kosztów postępowania, w tym zwrotu kosztów zastępstwo procesowego, według norm przepisanych;

2) ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu i przekazanie sprawy Sądowa I instancji do ponownego rozpoznania.

Nadto wniósł o zasądzenie od organu rentowego na rzecz Odwołującej - (...) Wyższej Szkoły Społeczno- (...) - zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym, według norm przepisanych.

Apelację od powyższego wyroku wniósł również Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. zaskarżając go w zakresie punktu 1 wyroku.

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił:

⚫: naruszenie przepisów prawa procesowego mające istotny wpływ na rozstrzygnięcie, a mianowicie art. 233 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego, t.j. brak wszechstronnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, dowolność w ocenie ustalonych przez Sąd faktów oraz luki w procesie myślowym zaprezentowanym na stronie 21 uzasadnienia poprzez niedostrzeżenie, że skoro ubezpieczona była formalnie zatrudniana przez (...), a faktycznie wykonywała pracę w Niepublicznej Szkole Podstawowej, Niepublicznym Gimnazjum i Niepublicznym Liceum Ogólnokształcącym, to efekty jej pracy na podstawie umów o dzieło związanych z Niepubliczną Szkołą Podstawową, Niepublicznym Gimnazjum i Niepublicznym Liceum Ogólnokształcącym pobiera jej formalny pracodawca, a nie organ prowadzący Niepubliczną Szkołę Podstawową, Niepubliczne Gimnazjum i Niepubliczne Liceum Ogólnokształcące w spornym okresie, bo gdyby to był organ prowadzący Niepubliczną Szkolę Podstawową, Niepubliczne Gimnazjum i Niepubliczne Liceum Ogólnokształcące to pracodawcą ubezpieczonej nie byłaby (...), lecz Fundacja (...),
⚫: naruszenie art. 8 ust. 2a ustawy systemowej poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, tj. uznanie, że (...) nie jest beneficjentem (odbiorcą) pracy wykonywanej przez ubezpieczoną na podstawie umów o dzieło zawartych z Fundacją (...) w sytuacji, gdy już w ustalonym stanie faktycznym Sąd przyjął, że pomiędzy (...) a Fundacją zawarte zostało porozumienie w ramach którego strony ustaliły, że niemożliwe jest skuteczne rozdzielenie wzajemnych płatności pomiędzy (...), Fundacją (...), szkoła podstawową, gimnazjalną i licealną, w związku z czym płatności mają być dokonywane albo z konta (...) albo Fundacji (...), a zatem tylko na podstawie tego stanu faktycznego można stwierdzić, że (...) jako pracodawca ubezpieczonej była faktycznie odbiorca pracy świadczonej przez nią w ramach spornej umowy o dzieło, czyli została spełniona przesłanka pracy na rzecz własnego pracodawcy.

Mając na uwadze wskazane wyżej zarzuty, w oparciu o treść art. 386 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania w całości oraz zasądzenie od Odwołującej kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja odwołującej (...) Wyższej Szkoły Społeczno- (...) w P. okazała się bezzasadna i jako taka podlegała oddaleniu, natomiast apelacja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. jako zasadną należało uwzględnić.

Spór w analizowanej sprawie sprowadzał się do rozstrzygnięcia, czy kwoty przypisane ubezpieczonej R. G. jako przychody w miesiącach wskazanych w zaskarżonej decyzji i szczegółowo opisane powyżej stanowią podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne oraz czy w związku z tym prawidłowo kwoty te doliczono do przychodów osiągniętych przez osobę ubezpieczoną we wskazanych w decyzji miesiącach.

W pierwszym rzędzie należało podać prawne podstawy niniejszego wyroku.

Zgodnie z art. 4 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych za ubezpieczonego uważa się osobę fizyczną podlegającą chociaż jednemu z ubezpieczeń społecznych, o których mowa w art. 1 tej ustawy. Z kolei, w myśl art. 4 pkt 2 lit. a ustawy systemowej płatnikiem składek jest pracodawca - w stosunku do pracowników i osób odbywających służbę zastępczą oraz jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna pozostająca z inną osobą fizyczną w stosunku prawnym uzasadniającym objęcie tej osoby ubezpieczeniami społecznymi, w tym z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym albo pobierania zasiłku macierzyńskiego, z wyłączeniem osób, którym zasiłek macierzyński wypłaca Zakład. Ten sam podmiot realizuje obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenie zdrowotne (art. 85 ust. 1 ustawy z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych) oraz Fundusz Pracy (art. 104 ust. 1 pkt la ustawy z 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy) i składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (art. 9 ustawy z 13.07.2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy).

Zgodnie z art. 8 ust. 1 cyt. ustawy systemowej za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2 i 2a. Zgodnie z art. 8 ust. 2a za pracownika uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. Zgodnie z art. 18 ust. 1 cyt. ustawy systemowej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 i pkt 18a, a więc między innymi pracowników, stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. la i 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12.

Stosownie do treści art. 20 ust. 1 cyt. ustawy podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3.

Art. 4 pkt 9 cyt. ustawy jako przychód definiuje: przychody w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu: zatrudnienia w ramach stosunku pracy, pracy nakładczej, służby, wykonywania mandatu posła lub senatora, wykonywania pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia integracyjnego i stypendium wypłacanych bezrobotnym oraz stypendium sportowego, a także z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności oraz umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jak również z tytułu współpracy przy tej działalności lub współpracy przy wykonywaniu umowy.

Stosownie do treści § 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18.12.1998r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowne podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, z zastrzeżeniem art. 18 ust. 2 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. § 2 ust. 1 tego rozporządzenia zawiera zamknięty katalog włączeń określonych przychodów z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Z treści ww. przepisu nie sposób wyinterpretować normy prawnej, która wyłączałaby stypendia, w tym stypendia naukowe, jako przychód ze stosunku pracy, z podstawy wymiaru składek.

Zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Poza sporem pozostaje, że odwołująca szkoła wypłacała R. G. w okresie objętym zaskarżoną decyzją świadczenie nazwane „stypendium naukowym”.

W ocenie Sądu Odwoławczego stypendium naukowe niewątpliwie, jako świadczenie pieniężne, stanowi przychód, stosownie do treści art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Z kolei kryterium decydującym o tym, czy dane świadczenie jest świadczeniem ze stosunku pracy nie jest źródło finansowania wydatku przez pracodawcę, ale okoliczność, czy świadczenie to może otrzymać wyłącznie pracownik, czy też inna osoba niezwiązana z pracodawcą stosunkiem pracy i czy między świadczeniem, a stosunkiem pracy istnieje związek faktyczny i prawny. O zakwalifikowaniu przychodu jako świadczenia ze stosunku pracy nie decyduje jego nazwa, lecz charakter.

W myśl art. 21 ust. 1 pkt 39 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wolne od podatku dochodowego są stypendia otrzymywane na podstawie przepisów o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, stypendia doktoranckie otrzymywane na podstawie przepisów o szkolnictwie wyższym lub stypendia przyznawane na podstawie przepisów o zasadach finansowania nauki oraz inne stypendia naukowe i stypendia za wyniki w nauce, których zasady przyznawania zostały zatwierdzone przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego, po zasięgnięciu opinii Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego, albo przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, za w pełni trafną i przydatną dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, należało uznać popartą stosownym orzecznictwem, analizę znaczenia terminu „stypendium naukowe” przeprowadzoną przez Sąd I instancji w uzasadnieniu wyroku, jednakże zaznaczyć należy, że zwolnienie danego przychodu z podatku dochodowego, nie jest równoznaczne z wyłączeniem tego przychodu ze składek na ubezpieczenie społeczne, bowiem prawo ubezpieczeń społecznych ma w tej kwestii własne uregulowania.

Aktem wykonawczym, wydanym na podstawie delegacji ustawowej art. 21 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 423 t.j.), jest rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. 2017 r. poz. 1949 t.j.). § 2 tego rozporządzenia zawiera katalog przychodów, które nie stanowią podstawy wymiaru składek.

Nie ulega wątpliwości, że stypendia o których mowa w ww. art. 21 pkt 39 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie znajdują się w tym katalogu. Mamy zatem sytuację, że stypendia jeżeli spełniają warunki określone w prawie podatkowym są zwolnione od podatku dochodowego, ale nie są wyłączone z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.

Ocena czy stypendium naukowe stanowi podstawę wymiaru składek nie może się jednak ograniczać tylko do powołanego rozporządzenia. Należy bowiem przeanalizować definicję przychodu zawartą w art. 4 pkt 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Definicja ta bowiem jest powołana w art. 18 ust.1 ustawy systemowej, który to przepis jednoznacznie określa jaki przychód stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla ubezpieczonych będących pracownikami. Powracając z kolei do definicji przychodu z art. 4 pkt 9 ustawy systemowej należy wskazać, że ustawodawca definiując to pojęcie na potrzeby prawa ubezpieczeń społecznych, odwołuje się do pojęcia przychodu w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych. Definicja przychodu ze stosunku pracy jest zawarta w art.12 ust.1 ustawy PIT i wynika z niej, że przychód ze stosunku pracy stanowią wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń. Tak szeroka definicja przychodów ze stosunku pracy niewątpliwie obejmuje stypendia wypłacane pracownikom naukowo-dydaktycznym zatrudnionym w szkolnictwie wyższym. Jednakże trzeba mieć na uwadze, że podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne może być tylko taki przychód, który pracownik pozyskuje w ramach stosunku pracy.

Powołany art. 4 pkt 9 wymienia dwa rodzaje stypendiów, które stanowią podstawę wymiaru składek. Są to: stypendium dla bezrobotnych i stypendium sportowe, co jednak nie oznacza, że nie umieszczenie w tym przepisie stypendium naukowego wyłącza to świadczenie z podstawy wymiaru składek. Pozostaje bowiem do rozważenia czy w rozpoznawanej sprawie stypendium, które otrzymywała R. G. odpowiada definicji przychodu pozyskiwanego w ramach stosunku pracy, w rozumieniu art. 4 pkt 9 ustawy systemowej. Definicja przychodu zapisana w tym uregulowaniu odwołuje się do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, co oznacza, że przychodem są wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne, a wiec również stypendium.

Ocena czy sporne stypendium jest przychodem uzyskiwanym w ramach stosunku pracy wymaga analizy umowy o pracę, jak i wewnętrznych aktów prawnych, które kreują wypłatę stypendium.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, słusznie Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że w rozpatrywanej sprawie powstają zasadnicze wątpliwości odnośnie do tego, czy stypendium wypłacane R. G. istotnie wpisuje się w wyżej opisany wzorcowy schemat. Odwołująca nie wykazała, aby środki przyznawane ubezpieczonej tytułem „stypendium naukowego” wiązały się z pracą badawczo-naukową wykonywaną poza obowiązkami pracowniczymi ubezpieczonej (pracowała jako nauczyciel informatyki i matematyki). Z dowodów zaoferowanych na etapie postępowania przed organem rentowym, ani w toku postępowania sądowego nie wynika, aby stypendium było powiązane z twórczym osiągnięciem naukowym uzyskanym przez R. G. w okresie poprzedzającym ubieganie się o stypendium albo zgłoszonym, nie później niż we wniosku o stypendium, projektem naukowym. Pomimo zatrudnienia na stanowisku asystenta, R. G., faktycznie wykonywała przede wszystkim obowiązki nauczyciela matematyki i informatyki w szkole podstawowej, gimnazjum i liceum – w wymiarze tygodniowym od 25 godz. (początkowo) do 30 godz. (pod koniec zatrudnienia). Ubezpieczona prowadziła także zajęcia ze studentami w wymiarze w przybliżeniu 100 godz. rocznie – przeważnie w soboty i niedziele, lecz nie sposób uznać tę pracę jako pracę naukową. Ubezpieczona nie wydała żadnych publikacji, w postaci artykułów w prasie naukowej, czy monografii, nie miała prezentacji na konferencjach naukowych. Z kolei sam zamiar ubezpieczonej w przyszłości zrobienia doktoratu, jest mało przekonujący, bowiem nie jest poparty żadnymi materialnymi dowodami (np. planu badań naukowych, artykułów naukowych itp.)

W ocenie Sądu Apelacyjnego zwrócić uwagę należy, że odwołująca Szkoła wypłacała „stypendia naukowe” w oderwaniu od Regulaminu. Komisja Stypendialna, która miała opiniować wnioski o stypendia zbierała się we wrześniu danego roku, a nauczyciele przedszkola, szkoły podstawowej, gimnazjum i liceum otrzymywali stypendia wraz z rozpoczęciem roku szkolnego, czyli od września. Trudno także przyjąć, że minimalne wynagrodzenie za pracę wykonywaną na stanowisku de facto nauczyciela matematyki i informatyki w szkole podstawowej, gimnazjum i liceum było wynagrodzeniem adekwatnym do charakteru pracy i godziwym. Zdaniem Sądu Apelacyjnego intencją stron stosunku pracy było wprowadzenie dodatkowego składnika wynagrodzenia za pracę w postaci kwot określanych jako „stypendium naukowe”. Z kolei dokumentacja związana z przyznawaniem i wypłacaniem „stypendium naukowego” miała na celu upozorowanie dopełnienia wymogów formalnych związanych z przyznawaniem tego świadczenia. Z kolei przyjęcie takiej konstrukcji umożliwiało redukcję obciążeń z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. Sąd Apelacyjny zwraca uwagę, że de facto formalnie obniżono pracownikom wynagrodzenia zasadnicze, ale obniżkę tę zrekompensowano tzw. „stypendiami naukowymi”, zresztą potwierdzają pośrednio to zeznania R. G., która wskazała, że przed zatrudnienie dowiedziała się, że wynagrodzenie będzie składać się z minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz ze stypendium naukowego. Zatem, wypłacanie „stypendium” miało na celu obejście między innymi przepisów ustawy o sus, poprzez uchylenie się od opłacania składek. Świadczenie nazwane „stypendium naukowym”, przyznane R. G. jako pracownikowi odwołującej Szkoły – zdaniem Sądu Apelacyjnego - miało stanowić nieoskładkowany i nieopodatkowany składnik wynagrodzenia, nie mający charakteru stypendium naukowego i będący przychodem stanowiącym podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, niż źródło finansowania działalności naukowo-badawczej, której jak okazało się ubezpieczona nie prowadziła.

Z uwagi na powyższe, w ocenie Sądu Apelacyjnego, „stypendium naukowe” jakie otrzymywała R. G. jest de facto „zakamuflowanym” składnikiem wynagrodzenia, a zatem stanowi przychód wchodzący w podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.

Sąd Apelacyjny zaznacza, że choć zarzuty sformułowane przez odwołującą Szkołę w apelacji są dość obszerne, to są nietrafione, a Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do ich uwzględnienia. Zarzuty powołane w apelacji w żadnej mierze nie wzruszyły rozstrzygnięcia wydanego przez Sąd I instancji. Uzasadnienie apelacji stanowi polemikę z prawidłowymi ustaleniami Sądu I instancji oraz sprowadza się do przedstawienia własnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego, a także wynikających z tej oceny wniosków. Sąd Apelacyjny nie dopatrzył się naruszeń ze strony Sądu Okręgowego, postępowanie dowodowe zostało przeprowadzone w sposób wyczerpujący, Sąd I instancji dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych oraz dokonał prawidłowej analizy zgromadzonego materiału dowodowego, co w konsekwencji przełożyło się na wydanie wyroku oddalającego odwołanie.

Odnośnie zarzutów apelujących dotyczących kosztów postępowania przed Sądem I instancji, wskazać należy, że zostały one również określone prawidłowo. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, w zależności od przedmiotu sporu, koszty zastępstwa procesowego mogą być bowiem ustalane w dwojaki sposób: wedle określonej w odpowiednich rozporządzeniach Ministra Sprawiedliwości w przedmiocie opłat za czynności adwokackie lub radcowskie stałej stawki minimalnej albo wedle określonej w przedmiotowych rozporządzeniach stawki minimalnej, uzależnionej od wartości przedmiotu sporu, zgodnie z którą im wartość przedmiotu sporu jest wyższa, tym wyższa jest stawka należna profesjonalnemu pełnomocnikowi za udzieloną pomoc w prowadzeniu postępowania. Co znamienne, wszystkie sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych są, co do zasady, sprawami o prawa majątkowe i tak należy je traktować, a co za tym idzie możliwe (a w niektórych przypadkach konieczne) jest oznaczenie w nich wartości przedmiotu zaskarżenia.

Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów w uchwale z 20.07.2016 r., sygn. III UZP 2/16, mającej moc zasady prawnej, przesądził ostatecznie, że w postępowaniach dotyczących m.in. wymiaru składki, minimalne stawki wynagrodzenia pełnomocnika procesowego będącego radcą prawnym (czy adwokatem) powinny być ustalane z uwzględnieniem wartości przedmiotu sprawy (wartości przedmiotu sporu lub zaskarżenia), zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w odpowiednich przepisach kolejnych rozporządzeń Ministra Sprawiedliwości regulujących kwestię należnych opłat za czynności radców prawnych/adwokatów. Powoływana uchwała jedynie ostatecznie przesądziła stanowisko, które już wcześniej prezentowane było w judykaturze Sądu Najwyższego. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażano już wcześniej pogląd, że nie we wszystkich kategoriach spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych zastosowanie ma „zryczałtowana” minimalna stawka wynagrodzenia pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym. Zwłaszcza w sprawach dotyczących, najogólniej mówiąc, składek na ubezpieczenia społeczne wynagrodzenie pełnomocnika powinno być ustalane według wartości przedmiotu sprawy. W uchwale z dnia 09.03.1993 r., II UZP 5/93 (OSNCP 1993 nr 11, poz. 194) Sąd Najwyższy przyjął, że w sprawach o wymiar składek na ubezpieczenia społeczne pełnomocnikowi organu rentowego będącemu radcą prawnym, przysługuje wynagrodzenie z tytułu zastępstwa procesowego ustalone od wartości przedmiotu sprawy, ponieważ „składki na ubezpieczenie społeczne nie są świadczeniami pieniężnymi z ubezpieczenia społecznego, lecz świadczeniami na to ubezpieczenie”.

Podsumowując - w orzecznictwie Sądu Najwyższego już wcześniej ujawniło się wyraźnie stanowisko, że w sprawach, które mają za przedmiot obowiązek zapłaty składek na ubezpieczenia społeczne, choćby w następstwie ustalenia podlegania ubezpieczeniom społecznym (ustalenia obowiązku objęcia ubezpieczeniem i podstawy wymiaru składek), minimalne stawki wynagrodzenia pełnomocnika będącego radcą prawnym są ustalane na podstawie wartości przedmiotu sporu.

Wbrew twierdzeniom zawartym w uzasadnieniu apelacji, Sąd Okręgowy dokonał właściwej oceny obowiązujących przepisów prawnych i w oparciu o te przepisy, mając na uwadze odpowiedzialność stron za wynik procesu, prawidłowo zasądził koszty zastępstwa procesowego. Podkreślić należy, że od dnia 13.10.2017r. § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z dnia 05.11.2015 r.) otrzymał brzmienie, zgodnie z którym stawki minimalne wynoszą 180 zł w sprawach o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego i zaopatrzenia emerytalnego oraz w sprawach dotyczących podlegania ubezpieczeniom społecznym. Zryczałtowana stawka nie dotyczy jednak spraw o wymiar składek na ubezpieczenia społeczne. W ocenie Sądu Apelacyjnego sprawa o wymiar składki nie jest bowiem ani sprawą o świadczenie z ubezpieczenia społecznego i zaopatrzenia emerytalnego, ani też sprawą o podleganie ubezpieczeniowym społecznym. Takie też stanowisko zajmuje Sąd Najwyższy uznając, że sprawa o opłacenie przez pracodawcę składki w wysokości wynikającej z przychodu uzyskanego przez pracownika na podstawie umowy o pracę i umowy zlecenia (lub innej umowy o świadczenie usług) wykonywanej na rzecz tego pracodawcy dotyczy jedynie wysokości składki, a nie objęcia obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, gdyż przedmiotem postępowania w takiej sprawie jest jedynie ustalenie właściwej kwoty podstawy wymiaru składki i wysokości składki, a nie samo podleganie ubezpieczeniom społecznym (uchwała SN z dnia 26.04.2018r., III UZP 9/17).

Mając na uwadze powyższe rozważania prawne, Sąd Apelacyjny uznał, że złożona przez W. Wyższą Szkołę Społeczno- (...) w Ś. apelacja odwołującej Szkoły jest bezzasadna i na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł o jej oddaleniu (pkt 1 wyroku).

Z kolei apelacja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. okazała się zasadna i skutkowała zmianą orzeczenia w tym zakresie.

Zgodzić się należy z organem rentowy, że w świetle uzasadnienia wyroku Sąd Okręgowy nieprawidłowo zastosował dyspozycję art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, albowiem: nie miało miejsca czytelne rozdzielenie zadań pomiędzy pracodawcą a zleceniobiorcą, ubezpieczona w ramach umowy o dzieło świadczyła usługę na rzecz Niepublicznej Szkoły Podstawowej, Niepublicznego Gimnazjum i Niepublicznego Liceum Ogólnokształcącego, w których faktycznie pracowała w ramach swojego zatrudnienia w (...) Wyższej Szkole Społeczno- (...), rzeczone porozumienie pomiędzy W. Wyższą Szkołą Społeczno- (...) a Fundacją (...) ustalone w stanie faktycznym świadczy o tym, że W. Wyższa Szkoła Społeczno- (...), Fundacja (...) oraz poszczególne szkoły były ściśle powiązane finansowo, organizacyjne i miejscowo (ten sam kompleks budynków szkolnych), ubezpieczona R. G. wykonywała je w tym samym miejscu co umowę o pracę, ostatecznym beneficjentem pracy ubezpieczonej była W. Wyższa Szkoła Społeczno- (...), skoro zatrudniała ją do wykonywania pracy w Niepublicznej Szkoły Podstawowej, Niepublicznym Gimnazjum i Niepublicznym Liceum Ogólnokształcącym.

Sąd Apelacyjny podkreśla, że z ustalonego w niniejszej sprawie stanu faktycznego wynika, że pomiędzy W. Wyższą Szkołą Społeczno- (...) a Fundacją (...) zawarte zostało porozumienie w ramach którego strony ustaliły, że niemożliwe jest skuteczne rozdzielenie wzajemnych płatności pomiędzy W. Wyższą Szkołą Społeczno- (...), Fundacją (...), szkoła podstawową, gimnazjalną i licealną, w związku z czym płatności mają być dokonywane albo z konta (...) Wyższej Szkoły Społeczno- (...) albo Fundacji (...), a zatem tylko na podstawie tego stanu faktycznego można stwierdzić, że W. Wyższa Szkoła Społeczno- (...) jako pracodawca ubezpieczonej była faktycznie odbiorca pracy świadczonej przez nią w ramach spornej umowy o dzieło, czyli została spełniona przesłanka pracy na rzecz własnego pracodawcy. Z ustalonego w sprawie stanu faktycznego wynika, że beneficjentem pracy ubezpieczonej była właśnie odwołująca tj. (...) Wyższa Szkoła Społeczno- (...) w Ś., a zatem przychód uzyskany przez R. G. winien zostać wliczony do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.

Powyższa konstatacja doprowadzić musiała w konsekwencji do uwzględnienia apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddziału w P. i zmiany w punkcie 1 zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania. O powyższym orzeczono więc w punkcie 2 wyroku, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.

Orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego zawarte w punkcie 3 wyroku znajduje swoje uzasadnienie w treści art. 98 i art. 108 § 1 k.p.c. oraz § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Mając powyższe na względzie, tytułem zwrotu kosztów procesu (kosztów zastępstwa procesowego) zasądzono od odwołującej na rzecz organu rentowego kwotę 2700 zł – punkt 2 sentencji wyroku.

sędzia Marta Sawińska

III AUa 607/21

Podstawa prawna:

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE