Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 stycznia 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 stycznia 2023 r. w S.

sprawy Z. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.

z udziałem K. S.

o ustalenie istnienia podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym

na skutek apelacji płatnika składek oraz organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie

z dnia 13 września 2021 r. sygn. akt IV U 10/21

1.  oddala apelacje,

2.  znosi wzajemnie między stronami koszty postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt III AUa 492/21

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. decyzją z 2 listopada 2020r. nr (...), wydaną na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1 i 3, art. 6 ust. 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1, art. 13 ust. 1, art. 38 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2019r. poz. 300) oraz art. 83 §1 k.c. w zw. z art. 300 k.p. oraz art. 105 §1 k.p.a. stwierdził, że K. S. jako pracownik u płatnika składek Z. S. (...):

- nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 1 stycznia 2019r.;

- umorzył postępowanie w części dotyczącej wysokości podstawy wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe od 1/2019 r.

W uzasadnieniu wskazano, że w dniu 17.12.2019 r. wpłynął dokument zgłoszeniowy (ZUS ZUA) za K. S. z datą objęcia ubezpieczeniami społecznymi od 1.01.2019 r. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u Z. S.. Za okres zgłoszenia płatnik składek przekazał dokumenty rozliczeniowe, w których wskazał podstawy wymiaru składek na poszczególne ubezpieczenia w wysokościach: 1-12/2019 – 2.250 (za każdy miesiąc); 1-4/2020 – 2.600 (za każdy miesiąc); 5/2020 – 6.852,20 zł; 6-9/2020 – 2.600 zł. Dokumenty rozliczeniowej od 1/2019 do 11/2019 płatnik składek również przekazał po terminie, w dniu 18 grudnia 2018. Organ rentowy uznał, że czynności jakie wykonywał K. S. nie odbywały się w ramach stosunku pracy, a były zwyczajową pomocą świadczoną rodzinie. Strony zawarły fikcyjną umowę, co do istnienia tytułu do ubezpieczeń.

Odwołanie od decyzji wniosła płatnik składek Z. S., zarzucając pominięcie przez organ rentowy szeregu faktów a przez to naruszenie art. 22 §1 k.p. przez jego niewłaściwe zastosowanie oraz art. 83 k.c. w związku z art. 300 k.p. przez niewłaściwe zastosowanie. Płatnik składek wniosła o zmianę w całości zaskarżonej decyzji i ustalenie, że K. S., jako pracownik Z. S. podlegał od 1 stycznia 2019 r. obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowy, chorobowemu i wypadkowemu.

Sąd Okręgowy w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 13 września 2021 r. zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, że K. S. jako pracownik u płatnika składek Z. S., prowadzącej działalność gospodarczą pod firmą (...) Z. S. podlegał od 1 grudnia 2019 r. obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu, zaś w pozostałym zakresie oddalił odwołanie; zniósł wzajemnie koszty procesu między stronami.

Sąd Okręgowy ustalił, że płatnik składek Z. S. od 1 kwietnia 2001r. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą „(...) Z. S.” w zakresie usług fizjoterapeutycznych. Prowadzi ośrodek rehabilitacyjny w S., który składa się z trzech budynków – dwóch obiektów hotelowych i jednego administracyjnego. Działalność gospodarczą prowadzi w cyklach sezonowych, tj. od marca do grudnia. Płatnik przeważnie zatrudnia od 3 do 5 osób na podstawie umowy o pracę (na stanowiskach: konserwatora, specjalisty ds. marketingu) oraz od 12 do 15 na podstawie umowy zlecenia (pracownicy sezonowi, pokojowe, pomoc kuchenna). Wynagrodzenie, które płaci to najniższa krajowa poza sezonem, które w sezonie podwyższane jest o premię.

Ubezpieczony K. S., ur. (...), syn Z. S., z wykształcenia dyrygent, w 2014 r. ukończył studia na Uniwersytecie (...) im. F. C. w W.. Ubezpieczony od roku 2016 interesuje się informatyką. W dniu 24.08.2018 ukończył kurs (...) z tworzenia stron internetowych i rozpoczął świadczenie drobnych zleceń informatycznych rzecz różnych podmiotów.

W dniu 13.12.2018 r. ubezpieczony podjął pracę w Państwowym (...), w wymiarze pełnego etatu na stanowisku asystenta dyrygenta, miejsce wykonywania pracy: (...), miejscowość (...), ostatnie wynagrodzenie 4.400 zł brutto.

Ubezpieczony prowadził próby z orkiestrą, chórem oraz całym zespołem zgodnie z harmonogramem prób, który był dopasowywany do kalendarza koncertowego i każdego tygodnia był inny. Próby odbywały się od 10.00 do 14.00. Jeżeli były grane 4 koncerty w tygodniu, to próby mogły odbywać się codziennie, a później kilka dni wolnego. Koncerty grane były do końca sezonu artystycznego, tj. do końca czerwca. Najcięższym okresem były miesiące styczeń i luty - koncerty kolędowe- grano około 20 koncertów dziennie. Ubezpieczony na stanowisku asystenta dyrygenta K. S. zatrudniony był do 24.11.2020 r. Od marca 2020 r. zaczęły się ograniczenia pandemiczne, a pracownicy skierowani zostali do pracy indywidualnej w domu. W 2019 r. ubezpieczony współpracował z (...) (...) im. S. M. w K. w charakterze dyrygenta. Ostatni koncert odbył się 15 grudnia 2019 r. Miejscem zamieszkania ubezpieczonego jest (...) W..

Z. S. i K. S. podpisali umowę o pracę na czas określony z datą 1.01.2019 do 31.12.2020 na stanowisku informatyka, miejsce wykonywania pracy - (...) w S. za wynagrodzeniem 2.250 zł, termin rozpoczęcia pracy – 2.01.2019 r. Dokument ZUS ZUA zgłoszenia ubezpieczonego - dotyczący zatrudnienia u Z. S. od 1.01.2019 r., wpłynął do organu rentowego w dniu 17.12.2019. Z ubezpieczonym przeprowadzono instruktaż ogólny i stanowiskowy, który opatrzono datą 2.01.2019 r. oraz 2 - 3.01.2019 r., otrzymał zaświadczenie o ukończeniu szkolenia BHP z 2.01.2020 r. Następnie strony sporządziły aneks do umowy o pracę opatrzony datą 31.12.2019, zmieniając z dniem 1.01.2020 r. postanowienia umowy o pracę w zakresie wynagrodzenia, na kwotę 2.600 zł brutto. Ubezpieczony kwitował odbiór wynagrodzenia w formie gotówkowej.

K. S. po rozmowie z płatnikiem składek uznał, że wygospodaruje czas aby zająć się modernizacją i nadzorem nad komputerami w ośrodku należącym do płatnika ośrodku rehabilitacyjnym. Od Z. S. otrzymał firmowy komputer do wykonywania pracy zdalnej. Płatnik zlecała mu pracę w formie telefonicznej i mailowej. Wykonywał ją w weekendy, gdyż u pracodawcy (...) miał do odbioru dużo dni wolnych za pracę w soboty, niedzielę i święta. Korzystał także z urlopów bezpłatnych. Pracę wykonywał w sposób zdalny, gdyż próby koncertowe z zespołem często kończyły się w godzinach 12.00 – 13.00. Dokumentację podpisywał w momencie, gdy przyjeżdżał do biura firmy w S.. Ubezpieczony w 2020 r. realizował modernizację infrastruktury informatycznej płatnika. Pomagał dobierać sprzęt komputerowy, podłączać go i sprawdzał czy działa prawidłowo – chodziło o zainstalowanie sieci wifi. Skonfigurował oprogramowanie oraz postawił nowy serwer w firmie. Całość prac modernizacyjnych ukończono na wiosnę 2021. Ponadto zainstalował program rachunkowo-księgowy do wystawiania faktur oraz zajmuje się administrowaniem stroną internetową ośrodka. Ubezpieczony przeszkolił pracowników płatnika składek w zakresie obsługi programów wchodzących w skład pakietu (...), jak również w razie wystąpienia problemów komunikuje się z nimi telefonicznie i zdalnie pomaga usunąć problem.

Z tytułu działalności gospodarczej płatnik składek w 2019 roku osiągnęła przychód w wysokości 1.799.173,58 zł, dochód 91.654,55 zł, w roku 2020 - 1.391.255,38 zł, dochód 65.565,78 zł.

Sąd Okręgowy częściowo uwzględnił odwołanie płatniczki składek.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2019r. poz. 300 ze zm.), obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami. Art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 tej ustawy, wprowadzają obowiązek, w odniesieniu do pracowników, ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego. Stosunek ubezpieczenia społecznego pracowniczego jest konsekwencją stosunku pracy i jako taki ma charakter wtórny, a co za tym idzie może wynikać tylko z rzeczywistego stosunku pracy o cechach określonych w art. 22 § 1 k.p. Zgodnie z art. 22 § 1 k.p. przez nawiązanie stosunku pracy, pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Treścią stosunku pracy jest obowiązek osobistego wykonywania pracy określonego rodzaju przez pracownika pod kierownictwem, na rzecz i na ryzyko pracodawcy oraz obowiązek pracodawcy zatrudniania pracownika przy umówionej pracy i wypłacania mu wynagrodzenia za pracę. W stosunku tym pracownik jest zobowiązany do świadczenia pracy określonego rodzaju, w sposób podporządkowany kierowniczej roli pracodawcy. Obowiązkiem pracodawcy jest zaś wypłacanie pracownikowi wynagrodzenia za pracę. Stosunek pracy jest dobrowolnym stosunkiem prawnym o charakterze zobowiązaniowym, zachodzącym między dwoma podmiotami, z których jeden, zwany pracownikiem, obowiązany jest świadczyć osobiście i w sposób ciągły, powtarzający się, na rzecz i pod kierownictwem drugiego podmiotu, zwanego pracodawcą, pracę określonego rodzaju oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca zatrudniać pracownika za wynagrodzeniem (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2009 r., sygn. akt III PK 39/09). Podkreślić należy, że dla nawiązania stosunku pracy podstawowe, konstrukcyjne znaczenie ma podporządkowanie pracownicze.

Bezsprzecznie pomiędzy ubezpieczonym a płatnikiem składek (jego matką) doszło do sporządzenia pisemnej umowy o pracę i innych dokumentów formalnych związanych z nawiązaniem stosunku pracy. W utrwalonym orzecznictwie podkreśla się, że o tym, czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy, stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych, nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 §1 k.p. Do objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym nie może dojść wówczas, gdy zgłoszenie do tego ubezpieczenia dotyczy osoby, która nie jest pracownikiem, przez co rozumieć należy sytuacje, w których praca w ogóle nie jest świadczona albo jest wykonywana, lecz w ramach innego stosunku prawnego niż stosunek pracy, albo gdy są jedynie pozorowane czynności pracownika (wyrok SN z 18.05.2006, III UK 32/06). Złożenie oświadczenia woli dla pozoru (art. 83§1 k.c.) oznacza, że osoba składająca oświadczenie nie chce, aby powstały jego skutki prawne, jakie zwykle prawo łączy ze składanym przez nią oświadczeniem. W przypadku pozorności umowy o pracę, zamiarem stron nie jest faktyczne nawiązane stosunku pracy, a w konsekwencji jej wykonywanie. Istotą zawarcia umowy dla pozoru jest wprowadzenie innych podmiotów w błąd co do tego, że umowa została zawarta. W przypadku pozorności umowy o pracę chodzi o wprowadzenie w błąd Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Nadto u źródła każdej umowy o pracę leży także przyczyna w postaci uzasadnionej przesłankami ekonomiczno-organizacyjnymi konieczności pozyskania pracownika do wykonywania prac zakreślonych przedmiotem działalności gospodarczej pracodawcy. Pracodawca kieruje się własną potrzebą gospodarczą i przy prawidłowym, ważnym stosunku pracy wyłącznie ta potrzeba jest sprawczym czynnikiem zatrudnienia. Sąd pierwszej instancji podkreślił, że do zawarcia umowy o pracę doszło pomiędzy osobami powiązanymi rodzinnie, co także dawało sposobność do wykorzystania umowy o pracę do innych celów niż jej świadczenie, choć oczywiście formalnie przeszkód do jej zawarcia pomiędzy takimi osobami nie ma.

W ocenie Sądu Okręgowego ustalenia sprawy wykazały, że ubezpieczony wykonywał swoje obowiązki ze stosunku pracy na rzecz płatnika składek co najwyżej od dnia zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych, tj. od 17.12.2019 r. Natomiast we wcześniejszym okresie była to zwyczajowa pomoc świadczona członkowi rodziny. Sąd Okręgowy nie dał wiary zeznaniom ubezpieczonego i płatnika składek, jak również słuchanym na tę okoliczność świadkom, iż przed dniem zgłoszenia do ubezpieczeń z tytułu zatrudnienia u płatnika ubezpieczony był w stanie pogodzić pracę na stanowisku dyrygenta w (...) w K., współpracę z (...) (...) oraz dodatkowo wykonywać pracę, nawet w formie zdalnej dla płatnika składek w ramach całego etatu. Co najwyżej, w tym czasie mógł jej udzielać okazjonalnej (zwyczajowej) pomocy w zakresie informatyki, którą jako syn udzielał osobie bliskiej. Sytuacja zdaniem Sądu, zmieniła się w czasie gdy ubezpieczony skończył współpracę z (...) (...), od 15.12.2019 r., kiedy ubezpieczony gra ostatni koncert.. Od tej chwili, pomimo, że w dalszym ciągu świadczy pracę na rzecz (...) w K., ubezpieczony miał już więcej czasu. Nie musiał go poświęcać na próby i mógł skoncentrować się na modernizacji sieci w ośrodku (...) w S.. Kluczowym jest, że okres zakończenia współpracy z (...) (...) pokrywa się ze zgłoszeniem ubezpieczony do ubezpieczeń Społecznych przez płatnika składek (17 grudnia 2019r.). W tym zakresie Sąd Okręgowy dał wiarę ubezpieczonemu i płatnikowi składek i uznał, że ubezpieczony wykonywał pracę na rzecz płatnika składek, od dnia zgłoszenia go do ubezpieczeń społecznych. Sąd w tej części dał wiarę zeznaniom ubezpieczonego i płatnika składek oraz zeznaniom świadków: W. W., A. S., S. J. oraz D. K.. Zeznania świadka B. M. nie były przydatne dla ustalenia stanu faktycznego, gdyż świadek posiadał żadnej konkretnej wiedzy na temat rodzaju i charakteru pracy wykonywanej przez ubezpieczonego. Sąd na podstawie zeznań ww. osób ustalił, że ustalił, że ubezpieczony co najmniej od 2020 roku wykonywał modernizację sieci komputerowej płatnika składek. Pracę ubezpieczony wykonywał w weekendy oraz w czasie gdy korzystał z urlopów bezpłatnych u pracodawcy (...). Zostało wykazane, iż ubezpieczony realizował modernizację infrastruktury informatycznej ośrodka (...) przez: pomoc w doborze sprzętu komputerowego, podłączenie go i sprawdzenie oprogramowania, konfigurację sieci wifi oraz postawienie serwera. Całość prac zakończył dopiero wiosną 2021r. Ponadto przeszkolił pracowników płatnika składek w zakresie obsługi programów wchodzących w skład pakietu (...). W dalszym ciągu wykonuje swoje obowiązki, gdyż w razie wystąpienia problemów komunikuje się z nimi telefonicznie i zdalnie pomaga usunąć problem. W ocenie Sądu powyższe okoliczności jednoznacznie przemawiają za tym, że ubezpieczony realizował stosunek pracy o cechach określonych w art. 22 k.p., ale dopiero od dnia zgłoszenia go przez płatnika do ubezpieczeń społecznych z tytułu zatrudnienia, 17.12.2019 r. Sąd zatem ustalił podleganie od 1 grudnia 2019r. obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu, na podstawie art. 129 ust. 1 ustawy z dnia z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U.2021r. poz. 29). W pozostałym zakresie oddalił odwołanie

Apelację od wyroku złożyły obie strony procesu – organ rentowy i płatniczka składek.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaskarżył wyrok w zakresie pkt 1 zarzucając:

1/ naruszenie prawa procesowego, t.j. art. 233 §1 k.p.c. przez dokonanie istotnych ustaleń faktycznych sprzecznych ze zgromadzonym materiałem dowodowym i przeprowadzenie dowolnej, niezgodnej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego i uznanie, że od 17.12.2019 r., tj. od dnia zgłoszenia ubezpieczonego do obowiązkowych pracowniczych ubezpieczeń społecznych, ubezpieczony wykonywał na rzecz płatnika składek pracę w ramach stosunku pracy, pomimo przyjęcia na podstawie tych samych dowodów, iż wykonywana przez ubezpieczonego praca na rzecz płatnika składek we wcześniejszym okresie od 2.01.2019 do 30.11.2019 /przed zgłoszeniem ubezpieczonego do ubezpieczeń społecznych/, była zwyczajową /okazjonalną/ pomocą świadczoną osobie bliskiej - matce,

2/ naruszenie prawa materialnego:

- art. 83 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p. przez niezastosowanie i uznanie, że zawarta pomiędzy ubezpieczonym i płatnikiem składek umowa o pracę na czas określony z dnia 1.01.2019 r. jest ważna od dnia jej zawarcia, nie nosi cech pozorności i na podstawie tej umowy ubezpieczony był pracownikiem u płatniczki składek i pozostawał w stosunku pracy od 17.12.2019 r.,

- art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1, art. 11 ust.1, art. 12 ust. 1 i art. 13 ust. 1 ustawy z 13.10. 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2021 r., poz. 423 ze zm.) w związku z art. 22 § 1 k.p. przez błędne zastosowanie i przyjęcie, że ubezpieczony jako pracownik u płatnika składek podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od 1.12.2019 r., podczas gdy brak jednoznacznych dowodów, zarówno rzeczowych jak i osobowych, że od tego dnia ubezpieczony był pracownikiem u płatniczki składek /swojej matki/ i jako pracownik pozostawał w stosunku pracy.

W oparciu o powyższe zarzuty, organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt 1 i oddalenie odwołania płatnika składek w całości.

Płatniczka składek zaskarżyła wyrok w całości i zarzuciła:

a) naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na wynik sprawy, tj. art. 233 §1 k.p.c. przez dowolną ocenę dowodów polegającą na nieuznaniu za wiarygodne spójnych, logicznych i składających się w jedną całość dowodów z zeznań świadków W. W., B. M. oraz z zeznań płatnika i ubezpieczonego oraz wadliwą ocenę dowodów z dokumentów w postaci umów o dzieło zawartych przez ubezpieczonego z (...) (...) oraz plakatów informacyjnych o koncertach i uznanie, że współpraca ubezpieczonego z (...) (...) w 2019 r. była czynnikiem uniemożliwiającym ubezpieczonemu świadczenie pracy na rzecz płatniczki w okresie od 1 stycznia do 1 grudnia 2019, przy braku jakichkolwiek innych dowodów przemawiających za tą tezą, podczas gdy z materiału dowodowego wynika, że:

i. ubezpieczony zeznał, że współpraca z (...) (...) ograniczała się do kilku godzin pracy w tygodniu przed koncertem (zeznania ubezpieczonego z 30 sierpnia 2021r., od 01:16:08),

ii. ubezpieczony przeprowadził tylko 9 koncertów w (...) (...) w ciągu całego 2019 r. (umowy o dzieło z przeniesieniem praw autorskich, k. 67-75),

iii. charakter pracy informatyka umożliwiał świadczenie pracy zdalnie,

iv. ubezpieczony w 2019 r. faktycznie świadczył pracę w charakterze informatyka na rzecz ubezpieczonej (zeznania płatniczki z 30.08.2021, od 00:04:06, zeznania ubezpieczonego z 30.08.2021, od 01:16:08, zeznania świadka W. W. z 10.05. 2021, od 00:11:01 i zeznania świadka B. M. z 10.05.2021, od 00:47:24);

b) naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na wynik sprawy, tj. art. 233 §1 k.p.c. przez dowolną i sprzeczną z zasadami logicznego rozumowania ocenę dowodów w postaci ostatniej umowy o dzieło podpisanej pomiędzy ubezpieczonym a (...) (...) (k. 75) oraz akt organu rentowego, a w szczególności dokumentu zgłoszenia ubezpieczonego przez płatnika do ubezpieczeń społecznych z 17 grudnia 2019 r. i uznanie, że kluczowym jest, że okres zakończenia współpracy z (...) (...) pokrywa się ze zgłoszeniem K. S. do ubezpieczeń społecznych przez płatnika składek, oraz że od tej chwili, pomimo że w dalszym ciągu świadczył pacę na rzecz (...) w K., ubezpieczony miał już więcej czasu. Nie musiał go poświęcać na próby i mógł skoncentrować się na modernizacji sieci w ośrodku (...) w S., podczas gdy daty te nie pozostają w jakimkolwiek związku, a ze zgłoszenia ubezpieczonego do ubezpieczeń społecznych wprost wynika, że zostało ono dokonane z datą od 1.01.2019 r. a ponadto z materiału dowodowego wynika, że praca dla (...) (...) w wymiarze przygotowania 9 koncertów w roku nie uniemożliwiała ubezpieczonemu wykonywania pracy na rzecz płatnika;

c) naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 327 ¹ §1 k.p.c. przez sporządzenie uzasadnienia zaskarżonego wyroku w sposób uniemożliwiający zrozumienie przyczyn oddalenia odwołania i utrudniający kontrolę instancyjną wyroku, a w szczególności przez:

i. niepodanie przyczyn, dla których sąd pierwszej instancji nie dał wiary zeznaniom ubezpieczonego, płatnika oraz świadków, iż przed dniem zgłoszenia do ubezpieczeń z tytułu zatrudnienia u płatnika, ubezpieczony był w stanie pogodzić pracę na stanowisku dyrygenta w (...), współpracę z (...) (...) oraz wykonywać pracę dla płatnika,

ii. niepodania i niewyjaśnienia podstawy prawnej dla uznania, że w okresie od 1 stycznia do 17 grudnia 2019 r. ubezpieczony nie pozostawał w stosunku pracy z płatnikiem co istotnie utrudnia zrozumienie motywów rozstrzygnięcia, polemikę z argumentami sądu pierwszej instancji oraz kontrolę instancyjną orzeczenia;

d) naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 22 §1 k.p. przez niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że w sytuacji, w której ubezpieczony na podstawie zawartej umowy o pracę wykonuje systematycznie i w systemie ciągłym pracę na rzecz płatnika, w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę oraz przy wykorzystaniu sprzętu przekazanego przez pracodawcę, a pracodawca za wypełnianie tych obowiązków wypłaca wynagrodzenie, nie dochodzi do nawiązania stosunku pracy, ale do „udzielania okazjonalnej pomocy w zakresie informatyki”, podczas gdy praca świadczona przez Ubezpieczonego wykraczała dalece poza tego rodzaju pomoc i spełnia wszystkie kryteria stosunku pracy między ubezpieczonym, a płatnikiem;

e) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 83 k.c. w związku z art. 300 k.p. przez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że w okolicznościach tej sprawy ubezpieczony i płatnik złożyli oświadczenie woli o zawarciu umowy o pracę w okresie od 1 stycznia do 17 grudnia 2019 r. jedynie dla pozoru, co nie doprowadziło do nawiązania stosunku pracy i nawiązania stosunku ubezpieczenia, podczas gdy z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, że praca była faktycznie przez ubezpieczonego wykonywana, zaś sąd nie wskazał, z jaką korzyścią dla jednej lub obu stron miałoby wiązać się zawarcie pozornej czynności prawnej oraz nie wykazał celu, jaki miał przyświecać stronom pozornej czynności prawnej.

Apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w ten sposób, by Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i nadał jej treść, zgodnie z którą dojdzie do ustalenia, że K. S., jako pracownik u płatnika składek Z. S., prowadzącej działalność gospodarczą pod firmą „(...)" Z. S., podlega od 1 stycznia 2019 r. obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu.

Sąd Apelacyjny, po dokonaniu własnych ustaleń uzupełniających, rozważył sprawę i uznał, że obie apelacje są niezasadne.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji odpowiada prawu. Sąd Okręgowy, co do zasady właściwie przeprowadził postępowanie dowodowe, nie uchybił przepisom prawa procesowego, dokonał trafnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego i w konsekwencji, w zasadniczym zakresie, prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy, a następnie dokonał trafnej subsumpcji, co Sąd drugiej instancji w pełni zaakceptował.

Sąd Apelacyjny jednak nie zaaprobował ustalenia Sądu Okręgowego w zakresie przyczyny zgłoszenia ubezpieczonego do ubezpieczeń społecznych dopiero w grudniu 2019 r. W tej kwestii Sąd Apelacyjny uzupełnił materiał dowodowy o dane dotyczące finansowania inwestycji płatniczki składek, o której to okoliczności płatniczka wspomniała podczas zeznań przed Sądem Okręgowym, a szerzej te kwestie przedstawiła, zeznając uzupełniająco i składając dokumentację źródłową. W ocenie Sądu Apelacyjnego właśnie te okoliczności wiązały się z zatrudnieniem ubezpieczonego w grudniu 2019 r. Wyraźnie, w rzeczywistości dopiero wtedy zawarto umowę o pracę i uzupełniano pilnie wszelką dokumentację z tym związaną, a powodem takiego działania były nie tyle potrzeby ubezpieczonego, co płatniczki składek, która by uzyskać ostatnią transzę pomocy unijnej, musiała dopełnić w tym okresie wszystkich zobowiązań jakie na siebie przyjęła, podpisując umowę o dotację. Na taki przebieg zdarzeń wskazuje wprost pierwsza poszlaka, jaką była informacja zawarta w dokumentacji organu rentowego, mianowicie tłumaczenie płatniczki - wskazujące na braki w średniorocznym zatrudnieniu - co do przyczyny jedenastomiesięcznego opóźnienia w złożeniu stosownych dokumentów do ZUS.

Sąd Apelacyjny uzupełniając postępowanie dowodowe, poza przesłuchaniem płatniczki składek i ubezpieczonego, uzyskał dokumentację związaną z przyznaniem pomocy unijnej w ramach podpisanej z Marszałkiem Województwa umowy o przyznaniu pomocy nr (...)- (...)- (...), dokumentację rozliczeniową dotyczącą operacji pt. Rozwój Przedsiębiorstwa (...) Z. S. w dwóch etapach, faktury potwierdzające wykonanie usług związanych z modernizacją sieci internetowej oraz zakup sprzętu IT oraz zestawienie pracowników na etatach w okresie od 1.01.2017 r. do 31.12.2020 r., zestawienie pracowników na etatach w okresie od 1.01.2017 r. do 31.12.2020 r. w przedsiębiorstwie (...) Z. S., deklaracje ZUS i informacje o wysyłce i potwierdzeniu dokumentów rozliczeniowych przez ZUS za okres od listopada 2018 do grudnia 2019 r., korekta wniosku o płatność z 30.01.2020 r. – pkt VII wartość wskaźników, które zostały osiągnięte w wyniku realizacji operacji, w tym wskaźników osiągnięcia celów, zeznania płatniczki składek na rozprawie apelacyjnej 15.11.2022 r., i przedłożone przez płatnik składek listy płac.

W oparciu o ww. dowody Sąd Apelacyjny ustalił, że płatniczka składek korzystała ze wsparcia na rozwój swojej działalności gospodarczej, finansowanego z funduszy unijnych, realizując operację w ramach poddziałania „(...)” w ramach działania „(...)” objętego (...) na lata 2014-2020. Z dniem 05.12.2017 Z. S. zawarła z Województwem (...) reprezentowanym przez Zarząd Województwa umowę o przyznaniu pomocy nr (...)- (...)- (...) na realizację operacji „Rozwój przedsiębiorstwa(...) Z. S.”, której celem było podniesienie standardu dwóch budynków noclegowych oraz jakości usług oferowanych przez ośrodek w S., do końca czerwca 2019 r. Umowa przewidywała osiągnięcie celu operacji m.in. w postaci utworzenia jednego miejsca pracy mierzonego w pełnych etatach średniorocznych. Uzyskanie tego wskaźnika miały potwierdzać przedłożone przez płatniczkę deklaracja ZUS i umowa o pracę. Jednocześnie miał zostać utrzymany wskaźnik 4,26 miejsc pracy mierzonych w pełnych etatach średniorocznych, co także miały potwierdzać deklaracje ZUS i umowy o pracę (§ 2 i 3 ust. 1-3 umowy). Operacja miała zostać zrealizowana nie później niż w terminie 2 lat od dnia zawarcia umowy i nie później niż do dnia 31 grudnia 2022 r. (§ 3 ust. 6 mowy), co wymagało m.in. osiągnięcia celu operacji oraz wskaźników jego realizacji określonych w ust. 3 (utworzenie jednego nowego etatu średniorocznego i utrzymania 4,26 etatu średniorocznego) nie później niż do dnia złożenia wniosku o płatność końcową, ewentualnie nie później niż w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania do usunięcia braków tego wniosku. Utworzony etat miał być przeznaczony dla osoby z grupy defaworyzowanej ze względu na dostęp do rynku pracy (§ 3 ust. 7 pkt 5 umowy, § 5 ust. 1 pkt 5 i 7 umowy), zaś wskaźnik co najmniej 4,26 miejsc pracy w łącznym wymiarze wynoszącym 4,26 etatów miał być utrzymany do dnia, w którym upłyną 3 lata od dnia wypłaty płatności końcowej (§ 5 ust. 1 pkt 10 lit. b umowy). W przypadku niespełnienia przez Z. S. zobowiązań, dotyczących m.in. zrealizowania celu operacji z § 3 ust. 3, czy utrzymania utworzonych miejsc pracy z § 5 ust. 1 pkt 10 lit b do dnia, w którym upłyną 3 lata od dnia wypłaty końcowej, Zarząd Województwa ma żądać zwrotu nienależnie lub nadmiernie pobranej kwoty pomocy (§ 13 ust. 1 pkt 2 lit a i e umowy).

Wypłata środków pomocy została podzielona na 2 etapy. W etapie I - po zakończeniu weryfikacji wniosku o płatność pośrednią - 12 marca 2019 r. zostało przez Zarząd Województwa przekazane Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa zlecenie płatności na kwotę 65.529 zł. We wniosku o ww. płatność pośrednią za okres od 5.12.2017 r. do 27.11.2018 r. wskazano, że w wyniku realizacji operacji na dzień złożenia wniosku de facto nie zostały jeszcze osiągnięte wymagane wskaźniki osiągnięcia celu, bowiem liczba utworzonych miejsc pracy i liczba utrzymanych miejsc pracy wynosiły 0,00 (a celem były odpowiednio 1,00 i 4,26), aktualny stan zatrudnienia wykazano 2,38, średnia arytmetyczna stanu zatrudnienia z okresu 12 miesięcy, wliczając miesiąc złożenia wniosku o płatność - w przeliczeniu na pełne etaty - stanowił 1,53 (pismo z 12.03.2019, wniosek o płatność, pkt VII - Dokumenty rozliczeniowe – Etap I operacji pt. Rozwój przedsiębiorstwa (...) Z. S. objętej (...) na lata 2014-2020, załączniki do pisma z 8.12.2022).

W etapie II realizacji projektu, pismem z 26.02.2020 r. Samorząd Województwa poinformował, że po rozpatrzeniu wniosku o płatność złożonego w dniu 25.04.2019 r. odmówił wypłaty części pomocy w kwocie 11.219,40 zł wskutek nieprawidłowości w stosowaniu przepisów w postępowaniu w sprawie wyboru wykonawcy zamówienia na wykonanie instalacji fotowoltaiki i upublicznienia informacji o wyniku tego postępowania na portalu (...). Ogłoszenie z informacją o złożonych ofertach i wyborze wykonawcy, status właściwy, tj. zgodny z wymogami udzielenia pomocy, uzyskało dopiero w dniu 18.12.2019. W związku z nieprawidłowościami ostateczna kwota pomocy uzyskanej przez płatniczkę składek wyniosła 213.168,60 zł. Przy czym Sąd Apelacyjny zauważa, że płatniczka nie złożyła do akt sprawy wniosku z 25.04.2019 r..

W kolejnym wniosku o płatność za II etap z daty 30.01.2020 r., (data w części X wniosku) który został złożony za okres od 5.12.2017 r. do 06.11.2019 r., wskazano, że na dzień złożenia wniosku osiągnięto cel w postaci utworzenia jednego miejsca pracy dla mężczyzny w wymiarze pełnego etatu średniorocznego, co potwierdzono deklaracją ZUS i umową o pracę. Zgodnie z treścią wniosku przekroczono także liczbę utrzymanych miejsc pracy, gdyż zamiast planowanej wysokości 4,26 pełnego średniorocznego etatu uzyskano 4,63, w tym jedno dotyczyło kobiety a 3,63 mężczyzn, stan zatrudnienia na dzień składania wniosku wynosił 4,00 pełne etaty, ale średni stan zatrudnienia z okresu 12 miesięcy wskazywany przez beneficjentów prowadzących działalność sezonową (jak Z. S.) wynosił 3,63. Jako załącznik do wniosku potwierdzający wykonanie celu operacji przedstawiono umowę o pracę na czas określony z 31 października 2019 zawartą pomiędzy płatniczką składek a B. M.. Umowę zawarto na okres od 1.11.2019 r. do 31.10.2020 r., jako rodzaj umówionej pracy wskazując stanowisko konserwatora, pomocnika kierowcy. Praca miała być wykonywana w pełnym wymiarze czasu pracy za wynagrodzeniem miesięcznym 2.250zł, a jako termin rozpoczęcia wskazano 4.11.2019 r. Do umowy dołączono informację o warunkach zatrudnienia i uprawnieniach pracowniczych z 31.10.2019 r., zakres obowiązków pracownika z 31.10.2019 r. oraz deklarację ZUS P ZUA dotyczącą B. M.. Należy jednak zwrócić uwagę na załączone do wniosku deklaracje i raporty imienne ZUS. Mianowicie: - deklaracja rozliczeniowa za styczeń 2019 wykazuje 10 ubezpieczonych, raporty imienne obejmują dane identyfikacyjne ubezpieczonych i wśród nich nie ma K. S. – wypełnione i przyjęte do ZUS w dniu 11.02.2019 r.; pod deklaracją znajduje się oświadczenie płatnika: Oświadczam, że dane zawarte w formularzu są zgodne ze stanem prawnym i faktycznym i jestem świadoma odpowiedzialności karnej za zeznanie nieprawy lub zatajenie nieprawdy; kolejna deklaracja rozliczeniowa za styczeń 2019 wykazuje 11 ubezpieczonych, a raport imienny obejmuje jednego ubezpieczonego - syna płatniczki – wypełnione i przyjęte do kontroli ZUS w dniu 18.12.2019 r.;

- analogicznie deklaracje i raporty imienne za luty 2019 – wystawione i przyjęte do ZUS w dniu 11.03.2019 r. nie obejmują ubezpieczonego, natomiast sporządzone i przyjęte do kontroli ZUS w dniu 18.12.2019 obejmują ubezpieczonego - status: oczekujący na wyjaśnienie ZUS;

- analogicznie deklaracje i raporty imienne za marzec 2019 – wystawione i przyjęte do ZUS w dniu 10.04.2019 r. nie obejmują ubezpieczonego, natomiast sporządzone i przyjęte do kontroli ZUS w dniu 18.12.2019 obejmują ubezpieczonego- status: oczekujący na wyjaśnienie ZUS;

- analogicznie deklaracje i raporty imienne za kwiecień 2019 – wystawione i przyjęte do ZUS w dniu 15.05.2019 r. nie obejmują ubezpieczonego, natomiast sporządzone i przyjęte do kontroli ZUS w dniu 18.12.2019 obejmują ubezpieczonego- status: oczekujący na wyjaśnienie ZUS;

- analogicznie deklaracje i raporty imienne za maj 2019 – wystawione i przyjęte do ZUS w dniu 12.06.2019 r. nie obejmują ubezpieczonego, natomiast sporządzone i przyjęte do kontroli ZUS w dniu 18.12.2019 obejmują ubezpieczonego oraz J. N. - status: oczekujący na wyjaśnienie ZUS;

- analogicznie deklaracje i raporty imienne za czerwiec 2019 – wystawione 10.07.2019 i przyjęte do ZUS w dniu 11.07.2019 r. nie obejmują ubezpieczonego, natomiast sporządzone i przyjęte do kontroli ZUS w dniu 18.12.2019 obejmują ubezpieczonego oraz J. N. - status: oczekujący na wyjaśnienie ZUS;

- analogicznie deklaracje i raporty imienne za lipiec 2019 – wystawione 14.08.2019 i przyjęte do ZUS w dniu 14.08.2019 r. nie obejmują ubezpieczonego, natomiast sporządzone i przyjęte do kontroli ZUS w dniu 18.12.2019 obejmują ubezpieczonego oraz J. N. - status: oczekujący na wyjaśnienie ZUS;

- analogicznie deklaracje i raporty imienne za sierpień 2019 – wystawione 9 .09.2019 i 12.09.2019 przyjęte do ZUS w dniu 10.09.2019 i 12.09.2019 nie obejmują ubezpieczonego, natomiast sporządzone i przyjęte do kontroli ZUS w dniu 18.12.2019 obejmują ubezpieczonego oraz J. N. - status: oczekujący na wyjaśnienie ZUS.

Analogicznie sytuacja się przedstawiała na wrzesień i październik 2019.

(pismo z dnia 26.02.2020 r., wniosek o płatność, pkt VII, umowa o pracę z załącznikami - Dokumenty rozliczeniowe – Etap II operacji pt. Rozwój przedsiębiorstwa (...) Z. S. objętej (...) na lata 2014-2020, załączniki do pisma z dnia 08.12.2022 r.).

Umowa o przyznaniu pomocy była kilkukrotnie aneksowana. Aneks nr (...) do ww. umowy zawarto 20 lipca 2021 r. w związku z wybuchem pandemii i ograniczeniami w funkcjonowaniu branży turystycznej - także świadczonej na terenach wiejskich, co wywołało zmiany w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 24 września 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach poddziałania „Wsparcie na wdrażanie operacji w ramach strategii rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność” objętego (...) na lata 2014-2020. W stosunku do beneficjantów, u których dokonano już wypłaty płatności końcowej zmieniono w związku z tym m.in. § 5 ust. 1 pkt 10 lit. b i § 13 ust. 1 pkt 2 lit. d i wykreślono lit. e umowy wskazując, że dla osiągnięcia celu umowy wystarczające będzie utworzenie najpóźniej do dnia złożenia wniosku o płatność końcową przynajmniej jednego miejsca pracy w przeliczeniu na pełne etaty średnioroczne i utrzymanie jednego miejsca pracy w przeliczeniu na pełne etaty średnioroczne, zaś by uniknąć zwrotu wypłaconej pomocy konieczne jest utrzymanie co najmniej jednego, a nie 4,26 miejsca pracy do dnia, w którym upłynie 3 lata od dnia wypłaty płatności końcowej, czyli w analizowanym przypadku płatniczki, co najmniej do 26.02.2023 r. (przypis 3 do § 1, § 1 pkt 4 lit f, § 1 pkt 11 lit. b i c aneksu nr 5).

Zestawienie pracowników złożone przez płatniczkę, których daty zatrudnienia/zwolnienia zawierają się w okresie od 01.01.2017 r. do 31.12.2020 r. nie wskazuje wymiaru etatu ani informacji o rodzaju umowy. Wskazuje jednak, że w listopadzie i grudniu 2019 r. płatniczka składek zatrudniała, poza etatem swojego syna, czterech pracowników. Deklaracje składane w ZUS wskazują na sezonowy wzrost zatrudnienia w okresie wiosenno-letnim. Wynika z nich także, że zdarzały się opóźnienia w zgłaszaniu pracowników (składano deklaracje korygujące uzupełniające liczbę pracowników), ale poza przypadkiem K. S. i J. N. nigdy daty wypełnienia dokumentów rozliczeniowych nie wskazywały, by opóźnienie wynosiło więcej niż miesiąc.

Płatniczka składek zeznała, że zatrudniała od 2 do 7 osób na umowę o pracę. Jak wynika z przedłożonej dokumentacji pracowniczej w 2020 r. prowadziła wspólną listę płac dla wszystkich pracowników, co najmniej do czerwca 2020 r., od stycznia do maja obejmowała ona 6 osób, a w czerwcu – 7 pracowników. Lista generowana przez J. K. z biura księgowego obsługującego płatniczkę składek, opisana była w każdym miesiącu: LISTA PŁAC – (nazwa miesiąca) 2020 r. i oznaczona symbolem E/2020/(nr miesiąca). Odpowiednio taką systematykę zastosowano też w liście płac płatnik składek za grudzień 2019 r. obejmującej 4 pracowników (opis: LISTA PŁAC-GRUDZEŃ 2019 symbol : E/2019/12 ). Jednak w roku 2019 - istotnym dla prawidłowych ustaleń w niniejszej sprawie - na liście płac od stycznia do kwietnia figurował tylko K. S., a od maja do listopada – był tam wpisany z inną pracownicą, M. N.. Ta lista była jednak inaczej oznaczona niż listy dotychczasowe – opis: LISTA PŁAC DOD. – (nazwa miesiąca) 2019, symbol listy płac : ETAT/(nr miesiąca)/2019/E . Należy podkreślić, że niespójność w listach płac wprost koreluje z deklaracjami i raportami imiennymi ZUS za rok 2019, wśród których tylko raporty obejmujące syna płatniczki i J. N. zostały sporządzone i złożone do ZUS wszystkie w jednej dacie 18.12.20199 i dotyczyły wstecznego okres ubezpieczenia.

Z. S., telefonicznie zapytana przez organ rentowy o powód zgłoszenia do ubezpieczeń K. S. dopiero w dniu 17.12.2019 r., ale z datą objęcia ubezpieczeniem od 1.01.2019 r. oświadczyła, że ubezpieczony nie pracował, a na koniec roku nie zgadzał im się średnioroczny wskaźnik zatrudnienia, po czym stwierdziła, że jednak pracował; ( potwierdzenie w formie notatki służbowej w aktach ZUS k.1- email z 20.01.2020).

Dodatkowo Sąd Apelacyjny ustalił, że praca ubezpieczonego jako operatora usług internetowych miała swoje początki w roku 2017 i 2018, na co wskazują też deklaracje rozliczeniowe i raporty imienne miesięczne: za listopad 2018 sporządzony i przyjęty przez ZUS 6.12.2018 oraz za grudzień 2018 sporządzony i przyjęty przez ZUS i 8.01.2019. Deklaracje ZUS obejmują odpowiednio 10 i 11 zatrudnionych i wśród tych osób jest wymieniony ubezpieczony. Ubezpieczony nie pojawił się jednak w raporcie imiennym miesięcznym za styczeń 2019, sporządzonym i złożonym do ZUS 11.02.2019, co oznacza że został świadomie wyrejestrowany z ubezpieczenia. Znamienne jest także, że z notatki urzędnika ZUS - email z 20.01.2020, wynika że księgowa nie chciała wyjaśnić z jakiego powodu dokumenty zostały złożone z takim opóźnieniem i poprosiła od kontaktowanie się w tej sprawie z płatniczką.

Sąd Apelacyjny ustalił także, na podstawie przesłuchania ubezpieczonego, że przedsiębiorstwo płatniczki w latach 2018 i 2019 w ogóle nie było obsługiwane informatycznie, a jedynie dorywczo korzystano z pomocy informatyka, czy np. przedstawiciela firmy obsługującej kasy fiskalne. Aktywność K. S. w 2019 r. rozpoczęła się od wymiany sprzętu na sprawniejszy i przebudowy strony internetowej, którą do dziś zarządza, co jest dla jego pracodawcy o wiele tańsze niż zarządzanie przez zewnętrznego dostawcę. Zaktualizował oprogramowanie biurowe, przeszkolił pracowników w jego zakresie, założył serwer fizyczny obsługujący ośrodek wraz z systemem kopii zapasowych. W 2020 roku przygotowywał, rozplanował i koordynował, a w dużej części także wykonywał wymianę infrastruktury wi-fi do czerwca 2020 r., a potem zajmował się jej obsługą i reagował na problemy zgłaszane przez klientów ośrodka. Zdecydowaną większość zakupów związanych z wymianą sprzętu i przebudową sieci internetowej dokonano w 2020 r. Wśród przedstawionych w tym zakresie faktur, jedna pochodzi z grudnia 2018, a siedem z roku 2019, przy czym trzy nich, podobnie jak ta z 2018 r., nie dotyczą zakupu sprzętu, a abonamentu za udostępnianie miejsca na serwerze. Pozostałych 26 faktur dotyczących sprzętu i usług związanych z modernizacją sieci, pochodzi z 2020 r. Ubezpieczony zawarł z płatniczką składek kolejną umowę o pracę na czas określony po wygaśnięciu poprzedniej w roku 2020. Na ten czas nie pracował w charakterze dyrygenta

Sąd Apelacyjny rozważył, że w orzecznictwie utrwalony jest pogląd prawny Sądu Najwyższego, w myśl którego, sąd drugiej instancji jest obowiązany zamieścić w swoim uzasadnieniu takie elementy, które ze względu na treść apelacji i zakres rozpoznania potrzebne są do rozstrzygnięcia sprawy, ale nie ma zarazem obowiązku wyrażania szczegółowego stanowiska odnośnie wszystkich poglądów prezentowanych przez strony, jeżeli nie mają one istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy (por. postanowienie SN z 16.03.2012 r., IV CSK 373/11, wyrok SN z 29.10.1998 r., II UKN 282/98). Z tego względu, mimo rozbudowanych i zawierających szereg zastrzeżeń apelacji, odnoszących się drobiazgowo do praktycznie każdego stanowczego twierdzenia Sądu Okręgowego, Sąd Apelacyjny do zarzutów odniósł się w zakresie poruszającym kwestie istotne z punktu widzenia niniejszej sprawy i przesądzające o przyjętej ocenie prawnej.

Po pierwsze, z uwagi na zarzut naruszenia art. 327 ^{( 1 )}§ 1 k.p.c. należy podkreślić, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwaliło się stanowisko, że uzasadnienie wyroku, które wyjaśnia przyczyny, z powodu których orzeczenie zostało wydane, jest sporządzane już po wydaniu wyroku, a zatem wynik sprawy z reguły nie zależy od tego, jak napisane zostało uzasadnienie i czy zawiera ono wszystkie wymagane elementy. W konsekwencji zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. (obecnie art. 327 ^{( 1 )}§ 1 i 2 k.p.c.) może być usprawiedliwiony tylko w tych wyjątkowych okolicznościach, w których treść uzasadnienia orzeczenia Sądu drugiej instancji uniemożliwia całkowicie dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania orzeczenia lub w przypadku zastosowania prawa materialnego do niedostatecznie jasno ustalonego stanu faktycznego (por. między innymi wyroki z 27.06.2001, II UKN 446/00; z 5.09.2001, I PKN 615/00 oraz z 24.02.2006, II CSK 136/05; z 18.03.2003, IV CKN 1862/00, a także postanowienie z SN z 26.11.2020 r., III UK 509/19). Z uzasadnienia sporządzonego przez Sąd Okręgowy w niniejszej sprawie, jasno wynika, iż Sąd nie dał wiary świadkom i stronom postępowania w części dotyczącej zatrudnienia K. S. przed 17 grudnia 2019 r. ze względu na sprzeczność tych relacji z racjonalnie ocenianymi dowodami z dokumentów, potwierdzających zatrudnienie ubezpieczonego w tym czasie w K. na M. w pełnym wymiarze czasu pracy oraz dodatkowe regularne zajmowanie się koncertami w K.. Sąd Okręgowy wywodził, że jedynie faktyczny zbieg okoliczności, związany z wybuchem pandemii Covid-19 i niemożność realizowania kolejnych koncertów w (...) (...) spowodował realne podjęcie i wykonywanie przez K. S. umowy o pracę na rzecz działalności gospodarczej jego matki. Nastąpiło to jednak dopiero w grudniu 2019 r. Zasadnie Sąd Okręgowy założył, iż pogodzenie wcześniejszych trzech form zatrudnienia w lokalizacjach odległych o ponad 500 km nie było realne i nie było wykonywane, a ubezpieczonego tylko formalnie zarejestrowano jako pracownika Z. S. od stycznia do listopada 2019 r. Niesłusznie jednak Sąd pierwszej instancji powiązał zawarcie umowy w dniu 17.12.2019 z ostatnim koncertem ubezpieczonego w K., ponieważ – jak trafnie wskazała apelująca - ani ubezpieczony, ani (...) (...) jeszcze nie mogli przewidzieć, że następne koncerty będą odwołane z powodu ograniczeń w funkcjonowaniu wszystkich placówek kultury, wynikających z obostrzeń pandemicznych wprowadzanych od marca 2020 r. Ograniczenia te z pewnością zmniejszyły również ilość obowiązków ubezpieczonego w Państwowym (...). Data zawarcia umowy nie wynika więc – jak założył Sąd Okręgowy – z daty ostatniego koncertu poprowadzonego przez ubezpieczonego w K., bo wówczas miał pełne prawo oczekiwać co najmniej czterech kolejnych zaplanowanych wydarzeń z jego udziałem w (...) (...) w 2020 r.

W ocenie Sądu Apelacyjnego zatrudnienie syna w grudniu 2019 r. wynikało przede wszystkim z potrzeb płatniczki, tj. z konieczności utrzymania przez płatniczkę składek jeszcze do lutego 2023 r. średniorocznego zatrudnienia co najmniej na poziomie wynikającym z warunków dotacji unijnej, udzielonej 05.12.2017 r., a które w 2019 r. było za niskie. Aneks obniżający wymogi w tym zakresie zawarto, bowiem dopiero w lipcu 2021. Pod koniec roku 2019 płatniczka zatem jeszcze zakładała, że potrzebuje utrzymania średniorocznego zatrudnienia na poziomie 4,26, co najmniej do lutego 2023. W grudniu 2019 r., tj. w okresie gdy ponowny wniosek o wypłatę drugiej transzy dotacji był kompletowany – wniosek złożono w dniu 30.01.2020, a decyzję co do wypłaty niepełnej sumy przewidzianych środków podjęto w lutym 2020 r. - wyraźnie brakowało wymaganej ilości pracowników, by bilans wskazywał na odpowiedni wymiar średniorocznego zatrudnienia. Płatniczka przeprowadziła wtedy istotne korekty dokumentacji funkcjonowania ośrodka związane z inwestycją, gdyż poza zatrudnieniem K. S. i J. N., zgłoszonym w grudniu 2019 za okres wsteczny, skorygowała również formę ogłoszenia o poszukiwaniu wykonawcy na założenie fotowoltaiki na stronie Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, a przy tym wymagany umową jeden etat utworzyła dopiero 31.10.2019 r.

Jednocześnie Sąd Apelacyjny zauważa, że z zeznań ubezpieczonego przed Sądem drugiej instancji nie wynika, by czynności podejmowane przez niego w 2019 r., w ramach działalności gospodarczej matki, były tak rozbudowane, aby wymagały pełnoetatowego zaangażowania pracownika przez cały rok. Większość z nich wiązała się jedynie z administrowaniem stroną internetową, bądź siecią wewnętrzną, jak podkreślał ubezpieczony, obejmującą tylko kilka stanowisk i słabe wi-fi, niedostępne dla klientów. Sąd Apelacyjny nie dał wiary ubezpieczonemu, że zakres jego obowiązków sprowadzał się do tak czasochłonnych czynności, że uzasadniał jego pełnowymiarowe zatrudnienie. Twierdzenia ubezpieczonego były niekonkretne, a pytany o konkrety, przyznawał, że w istocie nie wykonywał czynności ciągłych, codziennych w normatywnym dobowym wymiarze czasu pracy. Ubezpieczony nie przedstawił specyfikacji konkretnych czynności, które wymagały codziennej aktywności w pełnym, dobowym wymiarze czasu pracy. A przy tym w ocenie Sądu, nawet całkowita wymiana oprogramowania i doraźne przeszkolenie personelu mogły stanowić zajęcie co najwyżej kilkumiesięczne w warunkach wykonania usługi, a nie całoroczne i ciągłe w pełnym wymiarze czasu pracy. Zasadne było więc założenie Sądu Okręgowego, że ubezpieczony wykonywał konkretne działania na potrzeby działalności gospodarczej jego matki, ale w ograniczonym wymiarze i w warunkach doraźnej potrzeby, co działo się w ramach pomocy rodzinnej. Przy tym był równolegle zaangażowany we własną prace zawodową, w której to pracy nie przeszkadzała doraźna pomoc udzielane przedsięwzięciu prowadzonemu przez jego matkę. A nade wszystko, potrzeba stworzenia etatu wynikała wyłącznie z konieczności wykazania przez płatniczkę zrealizowania celów dotacji. Nie znajduje zatem żadnych podstaw forsowane przez płatniczkę składek założenie, że Sąd Okręgowy nie przedstawił podstawy prawnej oceny niezasadności objęcia K. S. ubezpieczeniami społecznymi. Sąd Okręgowy wskazywał bowiem wyraźnie, że umowa miała charakter umowy zawartej dla pozoru, jeśli chodzi o umowę obejmującą przeszły okres.

Jednocześnie Sąd Apelacyjny dostrzegł, że płatnik składek zeznając przed Sądem w obu instancjach ukrywała cel, jaki musiała realizować jako beneficjent umowy dotacyjnej, tj. utrzymanie i zwiększenie zatrudnienia, co jest zgodne z ogólnym założeniem dotacji unijnych w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020. Sąd drugiej instancji nie dał więc też wiary płatniczce co do objęcia wymogami tzw. trwałości projektu tylko niezmienności przeznaczenia obiektu czy formy prawnej beneficjenta, gdyż jej zeznania przeczą jasnym zapisom umowy, jakie wiążą ją jeszcze do lutego 2023 r. i przewidują jako podstawowy obowiązek beneficjenta zatrudnienie i utrzymanie odpowiedniej ilości pracowników.

W przekonaniu Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy prawidłowo zaś uznał zeznania stron i świadków za wiarygodne co do dalszego okresu zatrudnienia K. S. w „(...)” Z. S.. Prowadzenie w latach 2020-2021 przez ubezpieczonego, a co najmniej z jego istotnym udziałem, szerokich prac instalacyjnych związanych z rozwojem sieci, udostępnieniem Internetu przez wi-fi i wymianą sprzętu komputerowego w ośrodku płatniczki składek, wymagało regularnej obecności w miejscu pracy, jak też stworzenia koncepcji całej wewnętrznej sieci, zaprojektowania i pociągnięcia okablowania, nadzoru nad tymi pracami realizowanymi fizycznie, stworzenia pracowniczej sieci mailowej, szkolenie pracowników i nadzoru nad funkcjonowaniem sieci i strony internetowej. Zaangażowanie ubezpieczonego w tym zakresie zostało dostatecznie wykazane przez płatniczkę składek. Organ rentowy zatem niezasadnie argumentował, iż Sąd Okręgowy na podstawie tych samych dowodów w części uznał za pozorną umowę o pracę zawartą pomiędzy Z. S. i K. S., a w części za rzeczywiście zawartą. Sąd Okręgowy szeroko umotywował uznanie umowy o pracę za realnie zawartą, podkreślając rzeczywiste wykonywanie umowy. Sąd Apelacyjny akceptuje i uznaje za udowodnione ustalenie, że od grudnia 2019 r. ubezpieczony faktycznie realizował umowę o pracę wiążącą go z matką, co szczególnie znajduje potwierdzenie w realizacji projektu modernizacyjnego w zakresie informatycznym, co znalazło potwierdzenie w dokumentach zakupowych. Wbrew sugestiom apelującej płatniczki, stała obsługa informatyczna w okresie wcześniejszym nie była uznawana przez płatniczkę za sprawę niezbędną, bowiem nie widziała potrzeby zatrudniania nikogo na etacie informatyka przed 2019 r., w wąskim zakresie współpracując z firmą zewnętrzną, naprawiającą sprzęt komputerowy, a na bieżąco z firmą obsługującą kasy fiskalne (zgodnie z zeznaniami W. W. zatrudnieni byli całorocznie tylko konserwatorzy i niesprecyzowani pracownicy biura – k. 78v-79). Powyższe jednak nie wykluczało podejmowania przez K. S. konkretnych, doraźnych czynności na rzecz ośrodka prowadzonego przez matkę, podobnie jak i na rzecz innych wspomnianych przez niego podmiotów. Całokształt zebranych dowodów wraz z towarzyszącymi okolicznościami faktycznymi, potwierdzał jednak, że były to co najwyżej doraźne działania w ramach pomocy rodzinnej i realizacji pasji informatycznej ubezpieczonego.

Sąd Okręgowy trafnie zatem przyjął, że aby uznać, że ubezpieczony podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od stycznia do listopada 2019 r. jako pracownik u płatnika składek Z. S., prowadzącej działalność gospodarczą pod firmą „(...)” Z. S., należało ustalić, czy strony w tym okresie rzeczywiście łączył stosunek pracy. Oznacza to, że konieczne było ustalenie wszystkich podstawowych elementów, charakterystycznych dla stosunku pracy, które definiuje art. 22 § 1 k.p. Sąd Okręgowy prawidłowo ocenił, że materiał dowodowy sprawy nie pozwolił na ustalenie, że w istocie w okresie od stycznia do listopada 2019 r. sporna umowa kreowała stosunek prawny, na jaki wskazywała apelująca, o czym była mowa wyżej. W konsekwencji chybiony był także zarzut nieuzasadnionego zastosowania art. 83 § 1 k.c., a Sąd Okręgowy trafnie przyjął, że ubezpieczonego z płatniczką we wspomnianym okresie nie łączyła umowa o cechach określonych w art. 22 k.p.

Sąd Apelacyjny wziął pod uwagę, że pozostałe argumenty apelacji płatniczki składek sprowadzały się do wykazania naruszenia art. 233 k.p.c. przez dowodzenie, że ubezpieczony faktycznie świadczył pracę na rzecz „(...)” Z. S. od stycznia do listopada 2019 r., zaś organu rentowego – że ani przed grudniem 2019 r., ani później tej pracy nie świadczył. Jak jednak wskazano wyżej, dokumentacja zebrana w toku postępowania przed sądami obu instancji dowodzi, że nie doszło do faktycznego świadczenia pracy przez ubezpieczonego na rzecz działalności prowadzonej przez jego matkę do grudnia 2019 r. i podjął on taką pełnowymiarową aktywność od dnia rzeczywistego zawarcia umowy o pracę, co miało na celu, przede wszystkim zrealizowanie inwestycji finansowanej ze środków unijnych, która to inwestycja wymagała zwiększenia zatrudnienia. K. S. znał problemy związane z cyfryzacją ośrodka i w roku 2020 na dobre mógł i przeprowadzał modernizację ośrodka.

Wbrew stanowisku obu stron umowy o pracę, ustalenia co do wcześniejszego braku rzeczywistego wykonywania pracy przez ubezpieczonego znajdują oparcie w obszernym materiale dowodowym. Po pierwsze, przewidzianą w umowie o pracę codzienną pracę w pełnym wymiarze godzin uniemożliwiało równoległe pełnoetatowe zatrudnienie w województwie (...) i dodatkowe funkcje związane z prowadzeniem pojedynczych koncertów w K.. Po drugie, świadkowie potwierdzali aktywność K. S. na rzecz płatnik składek niemal wyłącznie w 2020 r., także z tego okresu pochodzi zaświadczenie lekarskie o dopuszczeniu do pracy K. S. w ośrodku płatnik składek, a także zdecydowana większość przedstawionych faktur związanych z modernizacją sieci. Po trzecie, płatnik nie przedstawiła żadnych dowodów jego wcześniejszej regularnej aktywności (nawet zdalnej), przekraczającej rozmiary doraźnego wsparcia rodzinnego. Zatem nie ma żadnych wiarygodnych dowodów realnej pracy ubezpieczonego na rzecz Z. S. w pełnym wymiarze godzin przed grudniem 2019 r. Szeroko omawiane przez ubezpieczonego przed Sądem Apelacyjnym czynności wykonywane w 2019 r. co do zasady mogły być wykonywane zdalnie w ograniczonym zakresie czasu, a fizycznej obecności wymagała jedynie wymiana niewielkiej ilości sprzętu, czy doraźne szkolenie nielicznego personelu, przy czym brak przekonujących okoliczności, że czynności te trwały w sposób ciągły przez przez 11 miesięcy 2019 roku.

Poza tym płatniczka nie wyjaśniła przekonująco, dlaczego dokonała zgłoszenia do ubezpieczenia dopiero w grudniu 2019, skoro zatrudnienie trwało od stycznia 2019. Powoływanie się w tym przypadku na przeoczenie jest niepoważne zważywszy na rozmiar i długotrwałość prowadzenia działalności przez płatniczkę. Powszechnie wiadomo, że każdy system obsługujący kadry wraz generowaniem dokumentów dotyczących wypłaty wynagrodzenia, generuje dokumenty rozliczeniowe do ZUS i nie może być mowy o jakimkolwiek przeoczeniu przez system. Poza tym, gdyby ubezpieczony realnie pracował w roku 2019 od stycznia, to dalej figurowałby w raportach imiennych ZUS, a skoro tak nie było, to oznacza, że został wyrejestrowany, co nie mogło nastąpić przez przeoczenie. Wyjaśnienie logiczne takiego stanu faktycznego jest tylko jedno i wprost wskazuje, że przez ten okres od stycznia do grudnia 2019 ubezpieczony w ogóle nie był brany pod uwagę jako pracownik. A dodatkowo data zgłoszenia do ubezpieczenia nie jest przypadkowa, bo pokrywa się z terminem kompletowania dokumentów do rozliczenia dotacji unijnej.

Z uwagi na powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c., oddalił obie apelacje. Jednocześnie, Sąd Apelacyjny podziela przekonanie Sądu Okręgowego, iż najbardziej słusznym rozstrzygnięciem o kosztach procesu jest ich wzajemne zniesienie między stronami na podstawie art. 100 k.p.c. Jeśli strony w równym lub zbliżonym stopniu wygrały i przegrały proces, a jednocześnie w takim samym stosunku poniosły koszty procesu, koszty te powinny zostać wzajemnie zniesione. Realny wynik wzajemnego zniesienia kosztów procesu nie może być inny niż wynik ich rozdzielania w takim stosunku, w jakim każda ze stron procesu przegrała (zob. postanowienie SN z 10.05.1985 r., II CZ 56/85). Obie strony w procesie domagały się zwrotu kosztów w tym samym zakresie, a utrzymanie w mocy rozstrzygnięcia częściowo uwzględniającego odwołanie i oddalającego obie apelacje czyni ich roszczenia z tego tytułu równorzędnymi.

Urszula Iwanowska Jolanta Hawryszko Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk