Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 grudnia 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SA Ewa Stryczyńska

po rozpoznaniu w dniu 22 grudnia 2022 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy Z. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych III Oddział w W.

o podjęcie zawieszonej emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych III Oddział
w W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie XIV Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 13 października 2021 r. sygn. akt XIV U 1576/21

zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1, 2, 3 i oddala odwołanie.

Ewa Stryczyńska

sygn. akt III AUa 2201/21

UZASADNIENIE

Decyzją z 19 maja 2021 r., znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych III Oddział w W. przyznał Z. C. emeryturę na podstawie ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych od 1 marca 2021 r. Organ rentowy jednocześnie zawiesił wypłatę emerytury z uwagi na zbieg prawa do więcej niż jednego świadczenia, gdyż może być wypłacane tylko jedno - wyższe lub wybrane przez ubezpieczonego.

Z. C. złożył odwołanie od powyższej decyzji, zaskarżając ją w części dotyczącej zawieszenia świadczenia emerytalnego i wnosząc o jej zmianę w zaskarżonym zakresie przez uchylenie zawieszenia wypłaty świadczenia emerytalnego i zobowiązanie organu rentowego do wypłaty świadczenia emerytalnego z FUS obok świadczenia emerytalnego z Zakładu Emerytalno-Rentowego MSWiA oraz wypłaty świadczenia emerytalnego z FUS ubezpieczonemu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 1 marca 2021 r. oraz zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych III Oddział w W. wniósł o jego oddalenie.

Wyrokiem z 13 października 2021 r., w sprawie o sygn. akt XIV U 1576/21, Sąd Okręgowy w Warszawie XIV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że od 1 marca 2021 r. podjął wypłatę emerytury odwołującego się Z. C. ustalonej tą decyzją, zaś wniosek o odsetki przekazał Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych III Oddział w W. celem wydania decyzji. Zasądził również od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych III Oddział w W. na rzecz Z. C. zwrot kosztów zastępstwa procesowego pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu.

U podstaw powyższego rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy ustalił, że Z. C. (ur. (...)) ma ustalone prawo do policyjnej emerytury, przyznanej na podstawie przepisów ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2020 r., poz. 723 ze zm.). Przy ustalaniu prawa i wysokości wypłacanej emerytury policyjnej uwzględniono okres służby od 1 lipca 1976 r. do 7 listopada 2005 r. Przy ustalaniu prawa do świadczenia uwzględniono również okres zatrudnienia od 29 września 1971 r. do 5 czerwca 1976 r. traktowany jako składkowy, który ma wyłącznie wpływ na wysokość wypłacanej emerytury. Nie uwzględniono żadnych okresów zatrudnienia po zwolnieniu ze służby, wyliczono emeryturę policyjną w maksymalnej wysokości 75 % podstawy wymiaru z okresów służby.

W okresie od 1 czerwca 2006 r. do 31 stycznia 2021 r. odwołujący się był zatrudniony w (...) sp. z o.o., a w okresie od 1 kwietnia 2015 r. do 31 stycznia 2021 r. w (...) SA w W..

Z. C. 10 marca 2021 r. złożył do organu rentowego wniosek o emeryturę. Zaskarżoną decyzją organ rentowy przyznał odwołującemu się emeryturę na podstawie ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych od 1 marca 2021 r., jednocześnie zawiesił jej wypłatę z uwagi na zbieg prawa do więcej niż jednego świadczenia, gdyż może być wypłacane tylko jedno - wyższe lub wybrane przez ubezpieczonego.

Sąd Okręgowy nadmienił, że spór zaistniały w niniejszej sprawie miał charakter wyłącznie prawny. Ubezpieczony domagał się przyznania prawa do wypłaty dwóch emerytur jednocześnie to jest emerytury policyjnej i powszechnej.

Sąd Okręgowy wyjaśnił, że w polskim systemie zabezpieczenia społecznego zasadą jest pobieranie jednego świadczenia (wybranego lub wyższego) co wynika wprost z art. 95 ust 1 ww. ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2020 r., poz. 53). Zgodnie z ust 2 tegoż artykułu przepis ust 1 stosuje się również, z uwzględnieniem art. 96, w razie zbiegu prawa do emerytury lub renty określonych w ustawie z prawem do świadczeń przewidzianych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym osób, o których mowa w art. 2 ust 2, z wyjątkiem przypadku, gdy emerytura wojskowa lub policyjna została obliczona według zasad określonych w art. 15a albo art. 18e ustawy z 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin lub w art. 15a lub 15d lub art. 18e ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin. Na tle tych regulacji jasne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z 24 stycznia 2019 r. (sygn. I UK 426/17), które Sąd rozpoznający niniejszą sprawę w całości zaakceptował, że o zastosowaniu wyjątku od zasady wypłacania jednego świadczenia decyduje brak możliwości obliczenia emerytury wojskowej przy uwzględnieniu „cywilnego” stażu emerytalnego, a nie data przyjęcia żołnierza zawodowego do służby wojskowej. Inaczej mówiąc w przypadku skarżącego prawo do pobierania emerytury w systemie powszechnym - aktualnie zawieszonej - obok emerytury policyjnej służy ubezpieczonemu wtedy, gdyby nie było możliwości uwzględnienia przy ustalaniu wysokości emerytury policyjnej jego stażu ubezpieczeniowego w systemie powszechnym stażu „cywilnego” (wyrok Sądu

Apelacyjnego w Katowicach z 26 lipca 2019 r., sygn. III AUa 1045/18). Tak też jest właśnie w niniejszej sprawie w przypadku ubezpieczonego, któremu z uwagi na fakt, że już w momencie przyznania emerytury w 2005 r. procentowy wymiar emerytury wyniósł 75 % podstawy wymiaru, nie było możliwym doliczenie do jego świadczenia okresów opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe po 31 grudnia 1998 r. Oznacza to, że ubezpieczony płacący składki na ubezpieczenie społeczne w systemie powszechnym nie mógłby skorzystać z nich w żaden sposób, gdyby odmówić mu pobierania obu zbiegających się świadczeń. Sytuacja ta jest w swej konstrukcji zbliżona do regulacji dotyczącej rolników pobierających świadczenia rolnicze, którzy jednocześnie mogą efektywnie nabyć świadczenia w systemie powszechnym, gdy są urodzeni po 31 grudnia 1948 r., którym nie zalicza się okresów ubezpieczenia w systemie powszechnym do emerytury rolniczej (art. 33 ust 2a ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników; Dz. U. z 2020 r. poz. 174 ze zm.).

Odnośnie do wniosku odwołującego się o odsetki Sąd Okręgowy podniósł, że postępowanie sądowe w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, w tym w sprawach dotyczących świadczeń emerytalnych, wszczynane jest w wyniku wniesienia przez ubezpieczonego odwołania od decyzji organu rentowego. Ma, więc ono charakter odwoławczy (wyrok Sądu Najwyższego z 20 maja 2004 r., sygn. II UK 395/03). W sprawie z odwołania od decyzji organu rentowego treść decyzji wyznacza przedmiot i zakres rozpoznania oraz rozstrzygnięcia sądu (postanowienie Sądu Najwyższego z 13 maja 1999 r., sygn. II UZ 52/99). Decyzja zapada po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego, którego przedmiotem i celem jest ustalenie tytułu ubezpieczenia, prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego lub ich wysokości. Sąd nie działa w zastępstwie organu rentowego i choć samodzielnie oraz we własnym zakresie rozstrzyga wszelkie kwestie związane z prawem lub wysokością świadczenia objętego decyzją, to jego rozstrzygnięcie odnosi się do zaskarżonej decyzji (art. 477 § 2 k.p.c., art. 477 ¹⁴ § 2

k.p.c. i art. 477 ^14a k.p.c.).

W myśl art. 477 ¹⁰ § 1 k.p.c. odwołanie powinno zawierać oznaczenie zaskarżonej decyzji lub orzeczenia, zwięzłe przytoczenie zarzutów oraz wniosków i ich uzasadnienie oraz podpis ubezpieczonego albo osoby odwołującej się od orzeczenia wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności, albo przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika ubezpieczonego albo osoby odwołującej się od orzeczenia wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności. Zgodnie z § 2 art. 477 ¹⁰ k.p.c. jeżeli ubezpieczony zgłosił nowe żądanie, dotychczas nierozpoznane przez organ rentowy, sąd przyjmuje to żądanie do protokołu i przekazuje go do rozpoznania organowi rentowemu. Niedopuszczalne jest dochodzenie przed sądem żądania, które nie było wcześniej rozpoznane przez organ rentowy. W związku z tym żądanie, które nie było przedmiotem decyzji organu rentowego, a zostało zgłoszone w odwołaniu lub w toku postępowania przed sądem, zostanie przekazane przez sąd do rozpoznania organowi rentowemu (wyrok Sądu Najwyższego z 25 maja 1999 r., sygn. II UKN 622/98). Odwołujący się wniósł o zasądzenie odsetek za opóźnienie poczynając od I marca 2021 r. do dnia zapłaty, jest to zatem nowe żądanie, które nie zostało jeszcze rozpoznane przez organ rentowy. Mając powyższe na uwadze, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁰ S 2 k.p.c. przekazał wniosek ubezpieczonego do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych III Oddział w W. celem wydania decyzji ww. przedmiocie.

Apelację od powyższego wyroku złożył organ rentowy, zaskarżając go w całości oraz zarzucając Sądowi Okręgowemu naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 231 § 1 k.p.c. przez przyjęcie, że art. 95 ustawy o FUS nie stosuje się do ubezpieczonych pobierających świadczenia emerytalno-rentowe z zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy Policji, a w konsekwencji naruszenie prawa materialnego, tj. art. 95 ust. 1 i ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przez przyjęcie, że odwołujący się ma prawo do wypłaty emerytury z tytułu osiągnięcia wieku powszechnego oraz emerytury tzw. mundurowej, pomimo że zgodnie z ww. przepisem nie może pobierać obu świadczeń jednocześnie.

W oparciu o ten zarzut organ wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez

oddalenie odwołania. W uzasadnieniu apelacji organ zauważył, że Sąd pierwszej instancji zmienił zaskarżoną decyzję wskazując, że art. 95 ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie znajduje zastosowania w przedmiotowej sprawie. Sąd pierwszej instancji w uzasadnieniu powołał się na orzeczenie Sądu Najwyższego z 24 stycznia 2019 r. (sygn. I UK 426/17), zgodnie z którym art. 95 ustawy emerytalnej narusza zasadę równości wyrażoną w art. 32 ust. 1 Konstytucji. Sąd skupiając swoją uwagę głównie na treści ww. orzeczenia pominął fakt, że art. 95 ustawy emerytalnej wyraźnie wskazał w jakich sytuacjach nie jest stosowany. W przypadku emerytur mundurowych jedyna taka sytuacja występuje w przypadku, gdy świadczeniobiorca wstąpił do służby po 1 stycznia 1999 r. Ubezpieczony, którego dotyczy niniejsza sprawa, wstąpił do służby 1 lipca 1976 r., a zatem nie została spełniona przesłanka na którą wskazuje ww. przepis. Ponadto, w ocenie organu rentowego, w przedmiotowej sprawie należy zgodzić się ze stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w postanowieniu z 9 kwietnia 2019 r. (sygn. I UK 155/18), zgodnie z którym nie ma żadnych podstaw prawnych do wliczenia okresu służby mundurowej („po raz drugi”) przy ustaleniu świadczeń cywilnych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, co w obowiązującym porządku prawnym oznacza, że prawo i wysokość emerytury „cywilnej” oraz emerytury „mundurowej” ustala się odrębnie według reguł ustawy o emeryturach i rentach z FUS albo na podstawie przepisów ustawy o zaopatrzeniu służb mundurowych. Następnie osoba, której ustalono oba takie niezależne świadczenia nie tyle „zrzeka się” jednego z nich, ale może dokonać wyboru tego, które jest wyższe lub korzystniejsze (wyroki Sądu Najwyższego z: 22 maja 2012 r., sygn. III UK 104/11, z 12 lipca 2012 r., sygn. II UK 326/11; postanowienie Sądu Najwyższego z 30 lipca 2013 r., sygn. II UK 254/12). Sąd Najwyższy w wymienionych orzeczeniach zwrócił uwagę na aspekt równości o której stanowi Konstytucja RP podkreślając, że skarżący przez wiele lat korzystał z emerytury mundurowej, którą uzyskał z „bezskładkowego” zaopatrzenia emerytalnego i którą pobierał bez jakichkolwiek ograniczeń związanych z dalszym zatrudnieniem cywilnym, z którego ustalono mu w uwzględnieniu prawomocnego wyroku sądowego emeryturę „cywilną” według reguł właściwych dla świadczeń nabywanych na podstawie i na warunkach określonych w bezwzględnie obowiązujących przepisach ustawy o emeryturach i rentach. Skarżący żadnego z przysługujących mu odrębnie świadczeń nie „zrzeka się”, nie traci ich ani z żadnego „nie rezygnuje”, ale dokonuje wyboru jednej ze zbiegających się („niezależnych”) emerytur (art. 95 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach).

W odpowiedzi na apelację ubezpieczony wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na jego rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie apelacyjne w kwocie 1.440 zł.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się zasadna skutkując zmianą zaskarżonego wyroku w całości przez oddalenie odwołania.

Spór w niniejszej sprawie sprowadza się do rozstrzygnięcia, czy organ rentowy prawidłowo zawiesił odwołującemu się wypłatę świadczenia z powszechnego systemu emerytalnego w związku z pobieraniem przez niego emerytury policyjnej, a to wobec zbiegu prawa do świadczeń z dwóch różnych systemów.

Zagadnienie związane ze zbiegiem prawa do świadczeń z ubezpieczenia powszechnego i zaopatrzenia mundurowego jest uregulowane w art. 95 ust. 1 i 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 291 ze zm. - w brzmieniu obowiązującym w dacie "dania spornej decyzji; dalej jako „ustawa emerytalna”) oraz w art. 7 ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. z 2020 r. poz. 723 ze zm. — w brzmieniu obowiązującym w dacie wydania spornej decyzji; dalej jako „ustawa zaopatrzeniowa”).

W tym kontekście istotny jest też przepis art. 2, w szczególności ustęp 2 ustawy emerytalnej wyznaczający zakres podmiotowy ustawy: 1. Świadczenia na warunkach i w wysokości określonych w ustawie przysługują: l) ubezpieczonym w przypadku spełnienia warunków do nabycia prawa do świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń emerytalnego i rentowych Funduszu Ubezpieczeń Społecznych; 2) członkom rodziny pozostałym po ubezpieczonym albo po osobie uprawnionej do świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń emerytalnego i rentowych Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. 2. Świadczenia na warunkach i w wysokości określonych w ustawie przysługują również żołnierzom zawodowym oraz funkcjonariuszom Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Biura Ochrony Rządu, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej, jeżeli nie spełniają oni warunków do nabycia prawa lub utracili prawo do świadczeń określonych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym tych osób, oraz członkom rodzin pozostałym po tych osobach.

Jednocześnie trzeba mieć na uwadze, że analizowana kwestia, dotycząca zbiegu prawa do świadczeń z ubezpieczenia powszechnego i zaopatrzenia mundurowego była przedmiotem licznych i to odmiennych wypowiedzi judykatury. Jednoznaczne stanowisko w omawianej kwestii wyraził Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z 8 maja 2012 r. (w sprawie o sygn. II UK 237/11), w którego uzasadnieniu wprost wskazał, że zasada pobierania jednego świadczenia (wyższego lub wybranego przez uprawnionego), w razie zbiegu u jednej osoby prawa do kilku świadczeń — art. 95 ust. 1 ustawy emerytalnej, jest oczywista i dotyczy również zbiegu prawa do emerytury lub renty, określonych w tej ustawie, z prawem do świadczeń przewidzianych w ustawie o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych. Także w wyroku z 24 maja 2012 r. (sygn. II UK 261/11), Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że ubezpieczony uprawniony do świadczenia z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i pobierający to świadczenie nie może jednocześnie pobierać emerytury wojskowej, mimo że spełnił warunki do jej nabycia i prawo to zostało mu przyznane. Analogicznie w wyroku z 4 grudnia 2013 r., II UK 223/13, Sąd Najwyższy argumentował, że prawo do otrzymywania jednego świadczenia wynika wprost z przepisów. Przy tym wszystkim, Sąd Apelacyjny zauważa, że zasada prawa do pobierania tylko jednego świadczenia z zakresu zabezpieczenia społecznego nie jest nowa i została do ustawy emerytalnej przejęta z ustawy z 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) - art. 69.

Ostatecznie, analizując różne poglądy prezentowane w orzecznictwie, także te na które powołał się Sąd pierwszej instancji u podstaw zaskarżonego wyroku, Sąd Najwyższy w uchwale Składu Siedmiu Sędziów z 15 grudnia 2021 r. (w sprawie o III UZP 7/21; LEX nr 3274620) wyraził pogląd, że ubezpieczonemu, który pozostawał w zawodowej służbie wojskowej przed 2 stycznia 1999 r. i pobiera emeryturę wojskową wynoszącą 75 % podstawy jej wymiaru obliczoną bez uwzględnienia okresów składkowych i nieskładkowych, z tytułu których jest uprawniony również do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wypłaca się jedno z tych świadczeń — wyższe lub wybrane przez niego (art. 95 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z art. 7 ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin).

W uzasadnieniu tej uchwały Sąd Najwyższy poddał analizie także, podnoszoną w niniejszym sporze, funkcję ocenianej regulacji z punktu widzenia konstytucyjnych zasad równości i sprawiedliwości społecznej. W tym zakresie Sąd Najwyższy powołał się na stanowisko wyrażone w uzasadnieniu wyroku z 24 stycznia 2019 r. (w sprawie o sygn. I UK 426/17), zgodnie z którym dla analizy ukształtowanego w art. 95 ust. 2 ustawy emerytalnej zbiegu świadczeń nie ma znaczenia art. 67 ust. 1 Konstytucji RP, gdyż w odniesieniu do wynikającego z tego przepisu prawa do zabezpieczenia społecznego ustawodawca dysponuje dużą swobodą, co potwierdza powołane w wymienionym wyroku orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego. Także Europejski Trybunał Praw Człowieka w decyzjach z dnia 11 grudnia 2018 r., nr 39247/12 (LEX nr 2626955) i nr 41178 (LEX nr 2627060) uznał uprawnienie państwa - strony Konwencji o ochronie prawa człowieka do samodzielnego kształtowania systemu zabezpieczenia społecznego, w tym do wprowadzenia zasady wypłaty jednego świadczenia, w myśl której świadczeniobiorcy nie można przyznać jednocześnie dwóch świadczeń. Dlatego ocena budzącej wątpliwości regulacji powinna być dokonywana pod kątem konstytucyjnych zasad równości i sprawiedliwości społecznej. Trzeba zatem zauważyć, że co do pierwszej z tych zasad w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego przyjmuje się, że równo należy traktować osoby należące do tej samej kategorii, tzn. posiadające te same lub podobne cechy relewantne. Jednocześnie przyjmuje się jednak, że równym traktowaniem jest także uzasadnione odstępstwo (tzw. dyferencjacja praw i obowiązków), z tym że argumenty na rzecz takiego traktowania muszą: mieć charakter relewantny, a więc pozostawać w bezpośrednim związku z celem i zasadniczą treścią przepisów, w których zawarta jest kontrolowana norma, oraz służyć realizacji tego celu i treści, nadto mieć charakter proporcjonalny, co oznacza, że waga interesu, któremu ma służyć różnicowanie sytuacji adresatów normy, musi być zbilansowana z interesami, które zostaną naruszone w wyniku nierównego potraktowania podmiotów podobnych oraz być związane z innymi wartościami, zasadami czy normami konstytucyjnymi uzasadniającymi odmienne potraktowanie podmiotów podobnych (por. wyroki Trybunału Konstytucyjnego: z dnia 5 lipca 2011 r., P 14/10, OTK-A 2001 Nr 6, poz. 49; z dnia 19 kwietnia 2012 r., P 41/11, OTK-A 2012 Nr 4, poz. 41; z dnia 17 czerwca 2014 r., P 6/12, OTK-A

2014 Nr 6, poz. 62; z dnia 21 października 2014 r., K 38/13, OTK-A 2014 Nr 9, poz. 104). Zasady sprawiedliwości społecznej, których potrzeba stosowania szczególnie silnie występuje w prawie ubezpieczeń społecznych, uznaje się z kolei za uzasadnienie dyferencjacji sytuacji prawnej podmiotów.

Odnosząc te ogólne uwagi do analizowanego zagadnienia zbiegu prawa do świadczeń z dwóch różnych systemów, należy zgodzić się ze stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w przywołanej uchwale, że przyjęcie założenia, zgodnie z którym dyferencjacja uprawnień żołnierzy (funkcjonariuszy Policji) w zakresie prawa do wypłaty świadczeń emerytalnych w zbiegu jest związana wyłącznie z datą powołania ich do służby (przed i po 1 stycznia 1999 r.) i stanowi jej konsekwencję, oznaczałoby ich nierówne traktowanie. Inaczej jednak ten problem musiałby być postrzegany, gdyby założyć, a założenie takie jest w pełni uprawnione, że nie chodzi w nim o samą datę powołania do służby jako determinantę różnych uprawnień w przypadku zbiegu prawa do świadczeń emerytalnych, lecz o to, że te dwie grupy żołnierzy (funkcjonariuszy) były objęte w okresie odbywania tej służby różnymi systemami emerytalnymi, co data powołania ich do służby jedynie ilustruje. Okoliczność ta, polegająca na wprowadzeniu od 1 stycznia 1999 r. systemu "zdefiniowanej składki” w miejsce systemu "zdefiniowanego świadczenia" i związane z tym istotne różnice w zakresie unormowania sposobu opłacania składek na powszechne ubezpieczenie społeczne przez żołnierzy powołanych do służby przed 1 stycznia 1999 r., jak i po tym dniu, nie może zaś pozostać bez znaczenia dla ustalania zakresu podmiotów, którym przysługuje równe traktowanie. Może ona bowiem zostać uznana za istotną cechę różniącą te podmioty. Taką cechą może być też zróżnicowanie ze względu na zachowaną w stosunku do jednej tylko grupy żołnierzy (funkcjonariuszy) możliwość zwiększenia emerytury przez doliczenie do wysługi emerytalnej "stażu cywilnego”. Wówczas ich sytuacja prawna mogłaby być oceniana co najwyżej jako podobna do osób powołanych do służby po 1 stycznia 1999 r. Podobieństwo obu tych grup polegałoby natomiast wyłącznie na tym, że jedni i drudzy są żołnierzami zawodowymi (funkcjonariuszami), ale posiadającymi różne uprawnienia w zakresie sposobu obliczania ich emerytur. Niezależnie jednak od tego, które z tych założeń zostałoby przyjęte, da się je obronić jako dozwolone naruszenie zasady równości przy uwzględnieniu wyżej opisanego "testu” wynikającego z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego. Po pierwsze bowiem, celem oraz treścią wprowadzonego przez ustawodawcę zróżnicowania jest "wpasowanie” żołnierzy pozbawionych prawa do wzrostu emerytury wojskowej z tytułu doliczenia "stażu cywilnego” w nowy system ubezpieczeń społecznych bazujący na zdefiniowanej składce, która w dużym stopniu oznacza realizację zasady wzajemności składki i prawa do świadczenia oraz abstrahuje od solidarnościowego charakteru świadczeń zabezpieczeniowych. Po drugie, moment wprowadzenia omawianej dyferencjacji wskazuje na związanie jej z przyjętym w ustawie emerytalnej procesem stopniowego wygaszania dotychczasowych uprawnień emerytalnych na rzecz jednolitego, powszechnego systemu. Proces ten jest zaś w pełni akceptowany zarówno w orzecznictwie, jak i w doktrynie prawa ubezpieczeń społecznych (por.m.in. wyroki Trybunału Konstytucyjnego: z dnia 22 czerwca 1999 r., K. 5/99, OTK ZU 1999 Nr 5, poz. 100, z dnia 4 stycznia 2000 r., K. 18/99, OTK ZU 2000 Nr 1, poz. 1 oraz K. 1/00, OTK 2000 Nr 6, poz. 185 oraz wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 16 czerwca 2011 r., III UK 217/10, LEX nr 950438 i z dnia 26 kwietnia 2016 r., 1 UK 151/15, LEX nr 2050671). Wprawdzie ów proces stopniowego wygaszania "starych” uprawnień emerytalnych w ustawie emerytalnej został oparty przede wszystkim na wieku (a konkretnie dacie urodzenia) świadczeniobiorców, jednakże łatwo założyć jego adekwatność także w odniesieniu do daty powołania do służby decydującej o zakresie regulacji zaopatrzeniowych, zwłaszcza że drugim z czynników powodujących eliminację dotychczasowego ("starego") sytemu emerytalnego jest określona w ustawie data graniczna przypadająca na dzień 31 grudnia 2008 r. (por. art. 46 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej). Po trzecie, wspomniana dyferencjacja ma charakter proporcjonalny, gdyż bilansuje ją omówiona wcześniej regulacja art. 18i ustawy zaopatrzeniowej.

Po czwarte, trudne do pogodzenia z zasadami sprawiedliwości społecznej byłoby postawienie jednych funkcjonariuszy powołanych do służby przed 2 stycznia 1999 r. w sytuacji lepszej (a przez to nierównej) od takich samych funkcjonariuszy, którym wzrost emerytury z tytułu uwzględnienia samych okresów służby pozwalałby na uzyskanie tego świadczenia w wysokości tylko nieznacznie niższej niż 75% podstawy wymiaru.

Pogląd wyrażony w powołanej uchwale Sądu Najwyższego, obrazuje aktualny kierunek wykładni orzecznictwa poświęcony omawianej wyżej kwestii, przy czym dotyczy on także innych służb mundurowych w związku z tożsamością przepisów zawartych w ustawach dotyczących zaopatrzenia emerytalnego tych służb, dotyczy zatem również świadczeń, do których prawo zostało nabyte na podstawie ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji.

Sąd Apelacyjny, uwzględniając pogląd zaprezentowany w uzasadnieniu ww. uchwały oraz dokonując wykładni językowej i systemowej przedstawionych powyżej regulacji prawnych, przyjął, że ubezpieczony, chociaż nabył prawo do emerytury policyjnej, jak również emerytury z FUS z tytułu ukończenia powszechnego wieku emerytalnego, to jest uprawniony do pobierania wyłącznie jednego z tych świadczeń. W przedmiotowej sprawie nie zostały spełnione przesłanki umożliwiające odstąpienie od ogólnej zasady wypłacania jednego świadczenia. W realiach rozpatrywanego przypadku nie znajduje zastosowania przepis art. 95 ust. 2 ustawy emerytalnej, z racji tego, że ubezpieczony pozostawał w służbie mundurowej przed 2 stycznia 1999 r. i przyznane mu przez Zakład Emerytalno-Rentowy MSWiA świadczenie nie zostało obliczone wedle zasad określonych w art. 15a albo art. 18e ustawy zaopatrzeniowej.

Należy przy tym pamiętać, że omówione wyżej przepisy, odnoszące się do wyjątków od reguły wypłacania jednego świadczenia, podlegają - jako regulacje szczególne wykładni ścisłej, a ich rozszerzająca interpretacja jest niedopuszczalna. Organ rentowy nie naruszył więc prawa materialnego - art. 95 ust. 1 ustawy emerytalnej, jak zarzucał odwołujący się.

Odnotować w tym miejscu nadto trzeba, że wskazana uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z 15 grudnia 2021 r. nie stanowi diametralnej zmiany dotychczasowej linii orzeczniczej. Orzeczenie Sądu Najwyższego z 24 stycznia 2019 r. (sygn. I UK 426/17), na które powołał się Sąd pierwszej instancji, nie stanowi jednoznacznej odpowiedzi na przedstawione zagadnienie prawne i każda ze stron postępowania może w uzasadnieniu tego orzeczenia znaleźć wypowiedzi popierające jej stanowisko, że zarówno art. 95 ustawy emerytalnej, jak i art. 7 wojskowej ustawy emerytalnej (czy też analogiczny art. 7 policyjnej ustawy emerytalnej) wskazują, że ubezpieczony, uprawniony do emerytury mundurowej w systemie zaopatrzeniowym, nie może jednocześnie pobierać emerytury z FUS, mimo że spełnił warunki do jej nabycia.

W art. 95 ust. 1 ustawy emerytalnej ustanowiona została podstawowa w prawie ubezpieczeń społecznych zasada wypłaty jednego świadczenia, bez względu na liczbę świadczeń, do których uprawniony jest beneficjent systemu. Reguła ta jest wynikiem zastosowania zasady solidaryzmu, stanowiącej istotę prawa ubezpieczeń społecznych. Dotyczy to również zbiegu prawa do emerytury/renty/zabezpieczenia społecznego z prawem do emerytury wojskowej lub policyjnej, jakkolwiek z wyłączeniem określonych przypadków, m.in. kiedy emerytura policyjna została obliczona według zasad określonych w art. 15a lub art. 15d lub art. 18 ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy. Przywołany art. 15a ustawy zaopatrzeniowej dotyczy ustalania wysokości emerytury dla funkcjonariusza, który został przyjęty do służby zawodowej po I stycznia 1999 r. Z tych też względów przepis ten nie ma zastosowania do obliczenia emerytury mundurowej dla funkcjonariusza, który został powołany do służby przed 1 stycznia 1999 r., a tym samym nie stanowi wyjątku, o którym mowa w art. 95 ust. 2 ustawy emerytalnej.

Jednocześnie należy także podkreślić, że przepisy prawa ubezpieczeń społecznych są bezwzględnie obowiązujące i wobec jednoznacznego brzmienia art.

95 ustawy emerytalnej, brak podstaw do zastosowania interpretacji słusznościowej,

w interesie samych ubezpieczonych. W ocenie Sądu Apelacyjnego przyjęcie, że prawo do pobierania dwóch emerytur, tj. emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i emerytury mundurowej, przysługuje również funkcjonariuszowi, który został przyjęty do służby przed 1 stycznia 1999 r. i którego emerytura mundurowa została obliczona bez uwzględnienia cywilnego stażu emerytalnego, jest sprzeczne z art. 95 ust. 1 ustawy emerytalnej, jak również z analogicznym art. 7 ustawy zaopatrzeniowej, które to przepisy jednoznacznie definiują, kiedy emeryt mundurowy może pobierać dwa świadczenia z odrębnych systemów ubezpieczeń. Dotychczasowe przepisy - w przypadku zbiegu uprawnień do świadczenia mundurowego ze świadczeniami z ubezpieczeń społecznych - bazują na zasadzie pobierania jednego świadczenia wyższego lub wybranego przez zainteresowanego emeryta, i to niezależnie czy do obliczenia przysługującej uprawnionemu emerytury mundurowej został uwzględniony staż cywilny, czy też nie.

Sąd Apelacyjny wskazuje, że prawo do otrzymywania jednego świadczenia z zabezpieczenia społecznego jest trwale usankcjonowane — zarówno bowiem art. 95 ustawy emerytalnej, jak i analogiczny art. 7 ustawy zaopatrzeniowej, wskazują, że ubezpieczony uprawniony do emerytury z FUS nie może jednocześnie pobierać emerytury policyjnej, mimo że spełnił warunki do jej nabycia, i odwrotnie. Skoro ubezpieczony pobiera emeryturę policyjną, to prawidłowo organ rentowy w zaskarżonej decyzji zawiesił wpłatę przyznanego ubezpieczonemu świadczenia emerytalnego z systemu powszechnego.

Mając na uwadze przedstawione wyżej rozważania, Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., zmienił zaskarżony wyrok w punktach 1, 2, 3 i oddalił odwołanie jako bezzasadne.

Końcowo wskazać należy, że Sąd Apelacyjny rozpoznał sprawę na posiedzeniu niejawnym. Żadna ze stron nie złożyła wiążącego wniosku o przeprowadzenie rozprawy z art. 374 k.p.c., a jednocześnie - w ocenie Sądu Apelacyjnego - w sprawie nie ujawniły się żadne okoliczności, które przemawiałyby za koniecznością jej wyznaczenia. Nadto, zgodnie z art. 15zzs ^{( l )}ust. 1 pkt 4 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 1842), w brzmieniu nadanym ustawą z 28 maja 2021 r. o zmianie ustawy - kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2021 r. poz. 1090), obowiązującym od 3 lipca 2021 r., w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich, w sprawach rozpoznawanych według przepisów kodeksu postępowania cywilnego w pierwszej i drugiej instancji sąd rozpoznaje sprawy w składzie jednego sędziego. Zasada ta, zgodnie z art. 6 powołanej ustawy z 28 maja 2021 r., znajduje zastosowanie do wszystkich spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem jej wejścia w życie. Taki stan prawny, zważywszy na datę wydania niniejszego orzeczenia, uzasadniał rozpoznanie przedmiotowej sprawy w składzie jednego sędziego, przy czym sprawy, które przed dniem wejścia w życie nowelizacji z 28 maja 2021 r. sąd rozpoznawał w składzie innym niż jednego sędziego, w dalszym ciągu prowadzone są przez tego sędziego, któremu sprawa została przydzielona jako referentowi, do zakończenia sprawy w danej instancji.