Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 28 września 2021 r., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 12 sierpnia 2021 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przyznał J. K. emeryturę od 8 września 2021 r. tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej. Do obliczenia emerytury przyjęto: kwotę składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji w wysokości 203 124,70 zł, kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego w wysokości 373 047,90 zł , średnie dalsze trwanie życia tj. 247,70 miesięcy. Wyliczona emerytura wyniosła 2 326,09 zł [(203 124,70 + 373 047,90) / 247,70. Okresowa emerytura kapitałowa wyniosła 387,92 zł. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że za okresy od 16 marca 1979 r. do 31 grudnia 1979 r. oraz od 3 września 1984 r. do 9 grudnia 1984 r. przyjęto wynagrodzenie minimalne (zdaniem organu rentowego kwota wynagrodzenia za 1984 r. w porównaniu do przeciętnego wynagrodzenia za ten okres była znacznie wyższa w stosunku do pozostałych lat). Zakład Ubezpieczeń Społecznych podkreślił ,że wypłata emerytury podlegała zawieszeniu z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia przez J. K..

/decyzja k.9 – 11 odwrót plik I akt ZUS/

W dniu 11 października 2021 r. J. K. złożyła odwołanie od ww. decyzji wnosząc o jej zmianę. Skarżąca podniosła, że w spornych okresach osiągała wyższe wynagrodzenie niż wynagrodzenie minimalne, a wskazuje na to załączona przez nią stosowna dokumentacja pracownicza.

/odwołanie k.3 – 3 odwrót/

W odpowiedzi na odwołanie, pełnomocnik organu rentowego wniósł o jego oddalenie.

/odpowiedź na odwołanie k.11 – 12/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni J. K. urodziła się (...)

/okoliczność bezsporna/

Decyzją z dnia 27 września 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. ustalił J. K. kapitał początkowy i określił jego wartość na dzień 1 stycznia 1999 r. na kwotę 74 690,33 zł. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjęto: podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 636,69 zł ( pomnożono wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wynoszący 52,15 % - wyliczony z przeciętnej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 lat kalendarzowych tj. 1989 – 1998 przez kwotę bazową tj. 1 220,89 zł) ; okresy składkowe ( tj. 15 lat , 9 miesięcy i 0 dni – 189 miesięcy), nieskładkowe (1 miesiąc i 3 dni, okresy sprawowania opieki na dziećmi 3 lata , 7 miesięcy , 0 dni – łącznie 3 lata , 8 miesięcy i 3 dni tj. 44 miesiące ; współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do 31 grudnia 1998 r. wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego w wysokości 67,21% % ; średnie dalsze trwanie życia wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat tj. 209 miesięcy ( komunikat Prezesa GUS z dnia 25 marca 1999 r. w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn).

/decyzja k.27 – 28 plik II akt ZUS/

Decyzją z dnia 28 września 2021 r., znak: EOK/10/021303774, Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. ustalił J. K. okresową emeryturę kapitałową od 8 września 2021 r. tj. od nabycia prawa do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że okresowa emerytura kapitałowa wynosi 387,92 zł oraz, że będzie ona wypłacana łącznie z emeryturą przysługującą z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W treści decyzji Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że wysokość emerytury kapitałowej stanowi iloraz kwoty środków z uwzględnieniem ich waloryzacji, zewidencjonowanych na subkoncie , ustalonych na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc złożenia wniosku o ponowne ustalenie wysokości okresowej emerytury kapitałowej tj. 96 087,31 zł i średniego dalszego trwania życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego tj. w wieku 60 lat – 247,70 miesięcy. Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaznaczył, że okresowa emerytura kapitałowa będzie wypłacana łącznie z emeryturą przysługującą z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz, że prawo do okresowej emerytury kapitałowej wygaśnie z dniem 7 września 2026 r. tj. z dniem poprzedzającym wiek, o którym mowa w art.7 ust. 2 ustawy o emeryturach kapitałowych, chyba że prawo do tej emerytury wygaśnie wcześniej.

/decyzja k.12 – 13 plik I akt ZUS/

W okresie od 16 marca 1979 r. do 10 marca 1980 r. J. K. była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy w Zakładzie (...). W okresie tym wnioskodawczyni zajmowała stanowisko gońca, a następnie montera łączności. We wskazanym okresie J. K. osiągała wynagrodzenie w kwocie 10,50 zł za godzinę pracy.

/dokumentacja osobowa wnioskodawczyni k.68/

W okresie od 11 marca 1980 r. do 23 października 1988 r. J. K. była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy w Związku (...), Zarząd (...), gdzie wykonywała obowiązki maszynistki, sekretarki.

W okresach: od 10 grudnia 1984 r. do 14 czerwca 1985 r. , od 15 czerwca 1985 r. do 14 czerwca 1986 r. oraz od 22 listopada 1987 r. do 23 października 1988 r. wnioskodawczyni przebywała na urlopie wychowawczym.

Począwszy od dnia 1 stycznia 1982 r. wnioskodawczyni osiągała wynagrodzenie w wysokości 4 400,00 zł plus premia uznaniowa do 900,00 zł.

Począwszy od dnia 3 września 1984 r. wnioskodawczyni osiągała wynagrodzenie w wysokości 8 000,00 zł plus premia uznaniowa do 2 000,00 zł plus 5 % za wysługę lat.

W poszczególnych latach wynagrodzenie wnioskodawczyni kształtowało się następująco:

- 1980 r. – 38 000,00 zł

- 1981 r. – 42 000,00 zł

- 1982 r. – 63 600,00 zł

- 1983 r. – 82 000,00 zł

- 1984 r. – 110 000,00 zł

- 1985 r. – urlop wychowawczy

- 1986 r. – 84 000,00 zł

- 1987 r. - 155 000,00 zł

- 1988 r. - urlop wychowawczy

/dokumentacja osobowa wnioskodawczyni k.61 w tym zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu Rp. 7 z dnia 5 grudnia 2005 r./

Uwzględniając stawkę godzinową, jaką osiągała wnioskodawczyni podczas zatrudnienia w Zakładzie (...) oraz kwotę wynagrodzenia z 1984 r. wykazaną na zaświadczeniu o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 5 grudnia 2005 r. tj. 110 000,00 zł , wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 61,96 % - wyliczony z lat 1980 – 1989. Kapitał początkowy ustalony na 1 stycznia 1999 r. wyniósł 80 997,95 zł.

/wyliczenia ZUS – wariant I k.79 – 82/

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy w Łodzi dokonał na podstawie powołanych dowodów w postaci dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, w tym w aktach ZUS, w szczególności na podstawie zachowanej dokumentacji pracowniczej pochodzącej ze spornych okresów zatrudnienia w ww. zakładach pracy. Organ rentowy dokonał hipotetycznego wyliczenia wysokości kapitału początkowego wnioskodawczyni w dwóch wariantach, z uwzględnieniem stawek godzinowych, a także w oparciu o zaświadczenia o wysokości osiąganego przez wnioskodawczynię przychodu. Sąd przyjął, że wyliczenia dokonane przez ZUS w I wariancie powinny zostać uwzględnione wnioskodawczyni przy wyliczaniu wysokości należnego jej kapitału początkowego, bowiem znajdują one jednoznaczne potwierdzenie w zgromadzonym materiale dowodowym i nie pozostawiają wątpliwości, że takie wynagrodzenie było rzeczywiście wypłacane wnioskodawczyni.

Podkreślić w tym miejscu należy, że Sąd przypisał przymiot wiarygodności zaświadczeniu o zatrudnieniu i wynagrodzeniu Rp 7 z dnia 5 grudnia 2005 r., gdyż brak było podstaw do podważenia danych tam ujawnionych. Nie ulega bowiem wątpliwości, że na przestrzeni lat wynagrodzenie wnioskodawczyni systematycznie rosło, a zatem nie sposób przyjąć, że kwota wynagrodzenia wnioskodawczyni ujawniona za 1984 r. jest zawyżona, czy też nieprawdziwa. Organ rentowy nie wykazał, iż wysokość podanego za ten konkretny rok wynagrodzenia jest błędna, w sytuacji gdy takich wątpliwości nie budzą pozostałe wynikające z zaświadczenia wynagrodzenia. Zachowanie takie uznać należy za niczym nie uzasadnioną uznaniowość. Skoro bowiem dokument nie budzi zastrzeżeń to zakwestionowanie jednej z wielu podanych tam kwot wymaga szczegółowego uzasadnienia i udowodnienia. Natomiast materiał zgromadzony w sprawie nie daje podstaw do takich wątpliwości. Skoro ubezpieczona uzyskała w 1986 roku wynagrodzenie za około 6 miesięcy w kwocie 84 tys. zł to zupełnie prawdopodobne jest iż w 1984 roku jej wynagrodzenie wyniosło 110 tys. zł. pamiętać także należy, iż był to okres szczególnie wysokiej inflacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie wnioskodawczyni jest uzasadnione.

Wnioskodawczyni J. K. urodziła się (...), a zatem jej emerytura musiała zostać ustalona w oparciu zasady określone w art.26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz. U z 2022 r. , poz.504).

W myśl wskazanego artykułu emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art.25 (podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art.24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art.173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art.40a ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust.1a i 1b oraz art.185) przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust.5 i art.183.

Istota niniejszego postępowania sprowadziła się zatem do rozstrzygnięcia czy możliwym jest przyjęcie innych wartości wynagrodzenia przy wyliczaniu kapitału początkowego wnioskodawczymi. Nie ulegało bowiem wątpliwości, że wartość kapitału początkowego ubezpieczonej przekłada się bezpośrednio na wysokość świadczenia emerytalnego.

Zgodnie z treścią art.173 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art.174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z art.26 ust.3 dla osób w wieku 62 lat (art.173 ust.2 ww. ustawy). Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy (art.173 ust.3 ww. ustawy).

Zgodnie z treścią art.174 ust.1 i 2 ww. ustawy kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art.53, z uwzględnieniem ust.2-12. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1. okresy składkowe, o których mowa w art.6,

2. okresy nieskładkowe, o których mowa w art.7 punkt 5,

3. okresy nieskładkowe, o których mowa w art.7 punkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Podstawę wymiaru kapitału początkowego, w myśl ust.3 art.174 ww. ustawy, ustala się na zasadach określonych w art. 5, 16, 17 ust.1 i 3 oraz art.18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed 1 stycznia 1999 roku.

Stosownie zaś do treści art.174 ust.3b jeżeli okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego obejmuje rok kalendarzowy, w którym ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu społecznym na podstawie przepisów prawa polskiego jedynie przez część miesięcy tego roku, do obliczenia stosunku sumy kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3, w okresie tego roku do przeciętnego wynagrodzenia, przyjmuje się sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu.

Zgodnie z treścią §21 ust.1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. nr 237, poz.1412) środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Wskazana regulacja §21 ust.1 powołanego rozporządzenia stanowiąca odpowiednik obowiązującego do dnia 23 listopada 2011 roku §20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno - rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz.U. nr 10, poz.49) wyznacza kierunek postępowania dowodowego, nie oznacza to jednak aby wysokość uzyskiwanego uposażenia nie mogła być wskazana i w inny sposób, tak przy pomocy pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków - aczkolwiek wskazujących wprost na wysokość wynagrodzenia danego zainteresowanego (tak stanowi m. in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 lipca 1997 roku - II UKN 186/97, a także wyroki: Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 4 marca 1997 roku - III AUa 105/97, Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 27 czerwca 1995 roku - III AUr 177/95, czy Sądu Apelacyjnego Białymstoku - III AUr 294/93).

Przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe ponad wszelką wątpliwość wykazało, że wnioskodawczyni podczas zatrudnienia w Zakładzie (...) w 1979 r. oraz w 1984 r. tj. podczas zatrudnienia w Związku (...) osiągała wyższe wynagrodzenie niż przyjmowane dotychczas przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, za te okresy, wynagrodzenie w kwocie minimalnej. Przedstawiona dokumentacja osobowa ze wskazanych okresów nie pozostawia jakichkolwiek wątpliwości, co do faktycznego wynagrodzenia wnioskodawczyni, jakie osiągała w tych okresach. W tym miejscu Sąd pragnie wskazać, że do ustalenia podstawy wymiaru świadczeń emerytalno-rentowych może być uwzględnione tylko wynagrodzenie faktycznie uzyskane przez ubezpieczonego w danym okresie, a nie zaś wynagrodzenie ustalone na podstawie przypuszczeń, czy też uśrednień. Jedynie wynagrodzenie ubezpieczonego ustalone w sposób niewątpliwy, wobec którego nie istnieje wątpliwość, iż zostało ono zawyżone, może być podstawą do ustalenia współczynnika wysokości podstawy wymiaru. W ocenie Sądu przedstawione dowody pozwoliły ponad wszelką wątpliwość ustalić wysokość wynagrodzenia osiąganego przez ubezpieczoną w spornych okresach.

Sąd w tym zakresie miał na uwadze, że możliwym było ustalenie wysokości wynagrodzenia przy uwzględnieniu tygodniowej normy czasu pracy i stawki godzinowej wynikającej z oryginalnej umowy o pracę z Zakładu (...). Zgodnie z art. 129 § 1 kp w brzmieniu obowiązującym od 1.01.1975 r. czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 46 godzin na tydzień. Przyjęto normatywny czas pracy z uwagi na brak dostatecznych dowodów, że wnioskodawczyni wykonywała pracę ponad przewidziane normy i w jakim zakresie.

Powyższe jest zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą Sądów Okręgowych, Apelacyjnych i Sądu Najwyższego, w której przyjęto, że w przypadku braku dokumentacji płacowej istnieje możliwość ustalenia wysokości wynagrodzenia ubezpieczonego w oparciu o dokumentację z akt osobowych, taką jak min.: umowy o pracę, angaże, w których zawarte są dane dotyczące wynagrodzenia uwzględniając tylko „pewne” składnik wynagrodzenia, wypłacane w danym okresie stale i w określonej wysokości przy przyjęciu wymiaru czasu pracy udowodnionego przez ubezpieczonego co też Sąd Okręgowy w niniejszej sprawie uczynił (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 11.12.2017 r. III AUa 1071/16, LEX nr 2423321, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31.08.2016 r. III AUa 1723/15, L., wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 24.05.2016 r. III AUa 119/16 , L., wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 29.10.2015 r. III AUa 822/15, L., wyrok Sądu Okręgowego w Kaliszu z 18.09.2013 r. V U 466/13, L., wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 12.02.2013 r. III AUa 1024/12, L.).

Na podstawie dokumentacji pracowniczej wnioskodawczyni, organ rentowy obliczył wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz jego wartość. Wyliczony wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego z lat 1980 – 1989 okazał się wyższy od dotychczas przyjmowanego przez organ rentowy względem ubezpieczonego i co istotne skutkował zwiększeniem wartości należnego jej kapitału początkowego, a w konsekwencji kwoty należnej emerytury.

Wobec powyższego Sąd , na podstawie art.477 ¹⁴§2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w sentencji wyroku.