Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 maja 2023 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Sławomir Matusiak

Protokolant: st. sekr. sąd. Beata Krysiak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 maja 2023 roku w Sieradzu

odwołania I. W. oraz T. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł.

z dnia 15.02.2023 r. Nr (...)

w sprawie I. W. i T. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

1.  zmienia zaskarżoną decyzję i stwierdza, że I. W. jako pracownik u płatnika składek T. M. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 16.08.2022 roku;

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. na rzecz I. W. kwotę 180 (sto osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn.akt IV U 148/23

UZASADNIENIE

Decyzją z 15.02.2023r. Nr (...), skierowaną do płatnika składek T. M. oraz ubezpieczonej I. W., wydaną na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1, art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2022r. poz. 1009 ze zm.) oraz art. 83 § 1 k.c., Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. stwierdził, że I. W. jako pracownik u płatnika składek (...) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 16.08.2022r.

Organ rentowy wskazał, że I. W. została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych jako pracownik przez płatnika składek T. M., prowadzącego działalność pod firmą (...), zaś w okresach od 14.10.2022r.do 01.11.2022r., od 09.11.2022r. do 18.11.2022r., od 22.11.2022r. do 06.12.2022r. i od 28.12.2022r. przebywała na zwolnieniu lekarskim. Wskazując na fakty dotyczące tego, iż niezdolność do pracy związana z ciążą powstała w krótkim okresie czasu od zatrudnienia, zarówno przed zatrudnieniem I. W. jak i po jej przejściu na zwolnienie lekarskie pracodawca nie zatrudnił w zastępstwie innej osoby na takim samym stanowisku, Zakład powziął wątpliwości, czy w tym konkretnym przypadku zostały spełnione realne i formalne warunki do podjęcia zatrudnienia na warunkach stosunku pracy oraz czy miało miejsce rzeczywiste wykonywanie obowiązków o cechach kreujących zobowiązanie pracownicze. Organ zwrócił uwagę, iż jak wynika z umowy o pracę zawartej 16.08.2022r., I. W. została zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kierownik przygotowania produkcji za wynagrodzeniem w wysokości 5.700 zł. Przedmiotem przeważającej działalności gospodarczej prowadzonej przez płatnika składek jest działalność w zakresie wykonywania instalacji wodno-kanalizacyjnych, cieplnych, gazowych i klimatyzacyjnych. Występuje zatem dysonans między zatrudnieniem pracownika na stanowisku kierownika przygotowania produkcji a przedmiotem działalności płatnika, która obejmuje wykonywanie usług i sprzedaż a nie produkcję. Przedstawiając treść wyjaśnień płatnika i ubezpieczonej, z których wynika, iż płatnik nie składał publicznej oferty zatrudnienia, przed zatrudnieniem I. W. i w okresie jej niezdolności do pracy powierzone pracownikowi obowiązki wykonywał sam właściciel firmy oraz A. M., pracownica jest z wykształceniem kosmetologiem i w tej dziedzinie prowadziła działalność gospodarczą, Zakład podniósł, iż biorąc pod uwagę ustalony stan faktyczny, krótki czas między formalnym podpisaniem umowy o pracę a okresem, kiedy I. W. stała się niezdolna do pracy może świadczyć o pozorności zatrudnienia. Organ zwrócił uwagę, iż pracodawca nie przedstawił jasnych kryteriów poszukiwania nowych pracowników pomimo wskazywania na braki kadrowe w firmie, przez co poszukiwanie nowych pracowników tylko poprzez znajomych w przypadku braków kadrowych nie wydaje się być przekonujące. Co istotne, w aktach sprawy brak jest jakiejkolwiek dokumentacji potwierdzającej wykonywanie pracy przez wnioskodawczynię, bowiem samo podpisanie faktur VAT nie może przesądzać o wykonywaniu pracy na podstawie umowy o pracę, zwłaszcza że podpisywanie faktur VAT nie jest obowiązkowe. W ocenie organu trudno byłoby racjonalnie wytłumaczyć fakt, iż na miejsce I. W. nie został zatrudniony nowy pracownik, mimo że w firmie miały być braki kadrowe, nadto wynagrodzenie przewidziane dla I. W. jako dla nowozatrudnionego pracownika należało do jednego z najwyższych w firmie. Jeżeli zaś chodzi o powierzenie ubezpieczonej stanowiska kierownika przygotowania produkcji to nie przedstawiono żadnych dowodów mogących świadczyć o tym, że z racji pełnionej funkcji kierownika I. W. pełniła nadzór nad pracą podległego jej zespołu oraz nadzór nad produkcją. Zdaniem Zakładu w stanie faktycznym sprawy zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych, w tym do ubezpieczenia chorobowego dotyczyło zamierzonego, krótkotrwałego wykonywania umowy o pracę z wynagrodzeniem, które nawet nie zostało wypłacone za okres 12 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, przez co przeciętna wysokość zasiłku chorobowego jest niewspółmierna do wysokości opłaconych składek. Powołując treść przepisów art. 5 i 58 § 2 k.c. organ zakwestionował zgłoszenie I. W. z tytułu zatrudnienia u płatnika składek podnosząc, iż doszło wprawdzie do zawarcia umowy o pracę, lecz brak jest dowodów, że praca była faktycznie wykonywana. Samo zawarcie umowy o pracę jest bowiem niewystarczające do stwierdzenia obowiązku ubezpieczeń danej osoby, skoro niezbędnym elementem do nawiązania stosunku pracy jest faktyczne świadczenie pracy przez pracownika, a brak jakichkolwiek dowodów na wykonywanie tej pracy prowadzi do wniosku, iż I. W. pracy nie wykonywała, co w konsekwencji oznacza, że nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Odwołania od decyzji organu rentowego wnieśli ubezpieczona oraz płatnik składek, wnosząc o zmianę decyzji i ustalenie, że I. W. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym od 16.08. 2022r. Pełnomocnik I. W. zwrócił uwagę, iż zatrudnienie ubezpieczonej posiadało wszystkie cechy stosunku pracy, określone w art. 22 § 1 k.p. Zaznaczono, iż wbrew argumentacji organu, stanowisko pracy odwołującej nie było stanowiskiem nowoutworzonym, gdyż od 1 sierpnia 2018 r. zajmowała je A. C., mając tożsamy zakres obowiązków co odwołująca.

W odpowiedzi na odwołania ZUS wnosił o ich oddalenie z argumentacją jak w zaskarżonej decyzji.

Postanowieniem z dnia 6 kwietnia 2023 r. sprawy odwołania T. M. i I. W. zostały połączone do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

T. M. rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej, której głównym przedmiotem było wykonywanie instalacji budowlanych, w 1996 r. Przed około 10 – laty w firmie T. M. podjęła zatrudnienie A. C. jako pracownik biurowy.

W dniu 01.06. 2018 r. została zawarta umowa o pracę na czas nieokreślony między T. M., prowadzącym działalność pod firmą (...) a A. C.. Pracownica została zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kierownika przygotowania produkcji za wynagrodzeniem 3.300 zł. Po urodzeniu dziecka A. C. wykorzystała urlop macierzyński a następnie skorzystała z urlopu wychowawczego. Problemy zdrowotne uniemożliwiły A. C. powrót do pracy.

W okresie od lipca 2021 do sierpnia 2022 T. M. zatrudniał 8 pracowników na stanowiskach montera i pomocnika montera instalacji sanitarnych, dwóch na stanowiskach magazyniera i sprzedawcy magazyniera, trzech na stanowiskach pracowników biurowych, jedną asystentkę, po jednym jako inżyniera kontraktu i inżyniera budowy, dwóch kierowników przygotowania produkcji (A. C. z wynagrodzeniem 5.264,64 zł i I. W. z wynagrodzeniem 5.700 zł); wynagrodzenia pozostałych pracowników nie przekraczały 3.700 zł. Dochód firmy (...) wyniósł: w 2020 r. – 487.737,44 zł, w 2021 r. – 769.041,91 zł, w 2022r. – 337.475,40 zł.

I. W. znała osobiście T. M. oraz jego syna A., nadto jej matka jest również pracownikiem (...). Ponieważ w firmie pojawiał się temat zatrudnienia pracownika, który mógłby przejąć zadania wykonywane dotychczas przez A. C., I. W. po wstępnej rozmowie z A. M. została umówiona na rozmowę kwalifikacyjną z T. M., podczas której strony uzgodniły warunki podjęcia pracy.

W dniu 12.08.2022r. zostało wystawione orzeczenie lekarskie, stwierdzające brak przeciwwskazań do podjęcia przez I. W. zatrudnienia w P.U.H. (...) na stanowisku kierownik przygotowania produkcji.

W dniu 16.08. 2022 r. została zawarta umowa o pracę na czas nieokreślony między T. M., prowadzącym działalność pod firmą (...) a I. W.. W umowie zawartej na czas nieokreślony ustalono, że I. W. będzie zajmować stanowisko kierownika przygotowania produkcji za wynagrodzeniem 5.700 zł, jako miejsce wykonywania pracy wskazano siedzibę firmy w S. przy ul. (...). W kwestionariuszu osobowym dla osoby ubiegającej się o zatrudnienie I. W. podała, iż w 2013 r. ukończyła Wyższą Szkołę (...), dotychczas pracowała w Salonie (...) oraz od 2017 r. prowadziła własną działalność gospodarczą w formie salonu kosmetycznego.

Firma (...) uczestniczy w wielu postępowaniach, prowadzonych w trybie zamówień publicznych, zwłaszcza jako uczestnik konsorcjów bądź podwykonawca. Po ogłoszeniu postępowania w sprawie zamówienia publicznego, którego przedmiot mógłby korelować z działalnością (...), T. M. zlecał I. W. pobranie dokumentów przetargowych ze strony internetowej inwestora a następnie zaznaczenie tych elementów, które mogłyby być zrealizowane przez płatnika; I. W. w razie potrzeby zajmowała się również przenoszeniem tzw. przedmiarów do programu do kosztorysowania. Na polecenie właściciela firmy I. W. zajmowała się także wyszukiwaniem najkorzystniejszych ofert nabycia towarów, używanych w działalności przedsiębiorstwa, sporządzaniem zestawień materiałów użytych do wykonania danego zadania i następnie wystawianiem na ich podstawie faktur. Stałym stanowiskiem pracy I. W. było pomieszczenie sklepu, prowadzonego przez (...) gdzie miała do dyspozycji laptop. Tam I. W., oprócz prowadzenia sprzedaży dla klientów sklepu, wykonywała czynności biurowe, polegające m.in. na udostępnianiu pracownikom list obecności, przyjmowaniu wniosków urlopowych, prowadzeniu korespondencji mailowej i rozmów telefonicznych z kontrahentami firmy. W razie potrzeby I. W. dowoziła ekipom monterskim (...) brakujące do wykonania danego zadania elementy bądź z magazynu firmy, bądź w razie ich braku, nabywając je uprzednio w punktach handlowych. Do zadań I. W. należało także kupowanie produktów spożywczych dla potrzeb pracowników firmy i klientów, artkułów chemii gospodarczej, ogumienia dla pojazdów służbowych, utrzymywanie czystości w pomieszczeniach firmy, obsługiwanie klientów podczas ich rozmów z właścicielem firmy. I. W. zlecała również wykonywanie napraw pojazdów, używanych jako samochody służbowe (...). W razie potrzeby potwierdzenia odbioru faktury, I. W. dostarczała odpowiednie dokumenty odbiorcom, była też odpowiedzialna za dostarczanie dokumentacji źródłowej podmiotowi, wykonującemu obsługę podatkową i fiskalną (...) W sytuacjach, powodujących konieczność sprawdzenia jakości wody, przepływającej przez instalacje wykonywane przez (...), I. W. osobiście przewoziła pobrane przez siebie próbki wody do (...) w Ł.. Na zlecenie pracodawcy I. W. uczestniczyła w odbiorach technicznych prac, wykonanych przez (...), sporządzając dokumentację fotograficzną przeprowadzonych robót.

W okresie od 17.08. 2022r. do 22.12.2022r. I. W. wystawiła w imieniu PHU (...) faktur VAT. W ewidencji przebiegu pojazdów, tzw. „kilometrówce”, I. W. odnotowała następujące przejazdy samochodami służbowymi pracodawcy: 21.08.2022r., 23.08.2022r., 25.08.2022r., 26.08.2022r., w kolejnych dniach od 29.08. do 31.08. 2022r., w dniach 01.09.2022r., 02.09.2022r., 03.09.2022r., w kolejnych dniach od 05.09.do 09.09.2022r., 12.09.2022r. w kolejnych dniach od 14 do 16.09.2022r., w kolejnych dniach od 19 do 20.09.2022r. i od 22.09.do 23.09.2022r., w kolejnych dniach od 26.09.do 29.09.2022r., 03.10.2022r., w kolejnych dniach od 04.10.do 07.10.2022r., w kolejnych dniach od 07.12. do 09.12.2022r., 12.12.2022r., 14.12.2022r., 20.12.2022r.

I. W. potwierdziła podpisami na listach obecności swoją obecność w miejscu pracy: we wszystkich dniach roboczych od 16 do 31 sierpnia 2023r., we wszystkich dniach roboczych września 2022r., od 3 do 13 października 2022r.,w dniach 7,8,21 listopada 2022r., w dniach od 7 do 14 i od 20 do 22 grudnia 2022r. Pracodawca wypłacił I. W. umówione wynagrodzenie za pracę (w tym za czas niezdolności do pracy z powodu choroby) za miesiące sierpień, wrzesień, październik, listopad 2022r.

We wniosku o zbadanie okoliczności związanych z ubezpieczeniem, Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że I. W. zgłosiła roszczenie o zasiłek chorobowy za okres 22.11.2022r. – 06.12.2022r. Na podstawie dokumentacji Zakład ustalił, iż ubezpieczona została zgłoszona do ubezpieczeń z tytułu wykonywania umowy o pracę od 16.08.2022r. , przy czym wcześniej, do 15.08.2022r., prowadziła działalność gospodarczą. Płatnik składek wypłacił wynagrodzenie za czas choroby za okresy od 14.10.2022r. do 01.11.2022r., od 09.11.2022 r. do 18.11.2022r., od 22.11.2022r. do 25.11.2022r., zaś do ZUS – u wpłynął wniosek o wypłatę zasiłku chorobowego za okres od 26.11.2022 r., przypadający na okres ciąży. Zaznaczono, iż ponieważ ubezpieczona posiada krótki okres zatrudnienia a obecna niezdolność powstała w trzecim miesiącu po zawarciu umowy o pracę, zachodzi podejrzenie celowego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych dla uzyskania prawa do zasiłku chorobowego.

Pismem z dnia 15.12.2022r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. zawiadomił I. W. i T. M. o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych i podstaw wymiaru składek I. W. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika T. M.. Składając zeznania w dniu 22.12.2022r. T. M. na pytanie, czy na stanowisku, na którym został zatrudniony pracownik, byli/są zatrudnieni inni pracownicy, odpowiedział przecząco. W dniu 30 stycznia 2023r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wystosował do stron zawiadomienie o zakończeniu postępowania, a w dniu 15.02.2023r. wydał zaskarżoną decyzję.

(wniosek o zbadanie okoliczności związanych z ubezpieczeniem, zawiadomienie o wszczęciu postępowania z urzędu, zeznania T. M., umowa o pracę, orzeczenie lekarskie, listy obecności, listy płac, ewidencja przebiegu pojazdu, faktury, zawiadomienie o zakończeniu postępowania, decyzja w aktach ZUS, wydruki korespondencji mailowej k. 19-29, umowa o pracę k. 29, zestawienia k. 58-59 akt sprawy, zeznania z dnia 15.05.2023r.: K. Z. od 00:04:52 do 00:09:23 minuty, A. M. od 00:09:23 do 00:42:32 minuty, Z. O. od 00:47:35 do 00:56:12 minuty, M. S. od 00:56:12 do 01:05:01 minuty, M.P. od 01:06:44 do 01:13:02 minuty, M. P. (1) od 01:13:02 minuty 01:17:44 minuty, J. S. od 01:17:44 do 01:27:08 minuty, S. C. od 01:28:08 do 01:33:00 minuty, S. P. od 01:34:54 do 01:41:11 minuty, R. K. od 01:41:11 do 01:45:44 minuty, P. B. od 01:46:11 do 01:55:37 minuty, M. P. od 01:55:37 do 02:02:01 minuty, M. Ł. od 02:03:44 do 02:08:25 minuty, A. O. od 02:08:25 do 02:11:13 minuty, T. M. od 02:11:37 do 02:52:49 minuty, I. W. od 02:52:49 do 03:10:09 minuty).

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach organu rentowego i znajdujących się w aktach sprawy, a także w oparciu o zeznania ubezpieczonej, płatnika składek oraz zeznania powołanych w sprawie świadków. Zgromadzonym dowodom Sąd dał wiarę, a dokonując oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego Sąd uznał, że jest on wystarczający by wyjaśnić sporną okoliczność, to jest czy zawarta w dniu 16.08.2022r. przez I. W. i T. M. umowa o pracę nosi cechy pozorności i czy została podpisana jedynie dla uzyskania pracowniczego tytułu do ubezpieczeń społecznych i skorzystania ze świadczeń z ubezpieczenia w związku z niezdolnością do pracy. Sąd dał wiarę zeznaniom świadków oraz odwołujących się, w których wskazano na realność zawartej umowy o pracę oraz faktyczne świadczenie pracy przez I. W.. W ocenie Sądu powyższe zeznania złożone w niniejszej sprawie są jasne, logiczne i wzajemnie niesprzeczne. Świadkowie jak i płatnik są osobami obcymi w stosunku do wnioskodawczyni i w ocenie Sądu nie mają żadnego interesu, aby składać zeznania sprzeczne z rzeczywistością.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołania, w świetle zgromadzonego materiału dowodowego, zasługują na uwzględnienie, co skutkuje zmianą zaskarżonej decyzji. Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1, art. 11 ust. 1, art.12 ust. 1 i art. 13 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2022.1009 t.j.) pracownicy, to jest osoby fizyczne pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, tj. emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania. Stosownie zaś do treści art. 1 ust 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.2022.1732 t.j.) osobom tym, w razie choroby lub macierzyństwa, przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą. W myśl art. 4 w ust 1 i 2 wskazanej wyżej ustawy zasiłkowej, ubezpieczony podlegający obowiązkowo ubezpieczeniu nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. Z kolei zgodnie z treścią art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego urodziła dziecko. W niniejszej sprawie organ rentowy podważał skuteczność umowy o pracę zawartej między ubezpieczoną a płatnikiem składek, wskazując na jej pozorny charakter. W ocenie Sądu Okręgowego ważność tej umowy została przez organ rentowy niesłusznie zakwestionowana. Niewątpliwie bowiem sporna umowa o pracę nie została zawarta dla pozoru, jest ważna i nie ma do niej zastosowania przepis art. 83 k.c. W świetle poczynionych w rozpoznawanej sprawie ustaleń faktycznych nie można także mówić o sprzeczności zawartej przez I. W. umowy o pracę z zasadami współżycia społecznego.

O uznaniu stosunku łączącego strony za stosunek pracy rozstrzygają przepisy prawa pracy. Zgodnie z treścią art. 22 § 1 k.p., przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Do cech pojęciowych pracy, stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika w ramach stosunku pracy, należy osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury, stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne. Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2005 r. sygn. akt II UK 43/05, OSNAPiUS 2006/15 – 16/251). Nawiązanie stosunku pracy powoduje konsekwencje prawne nie tylko w sferze prawa pracy, ale i w innych dziedzinach prawa. Jednym z takich skutków jest prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego na wypadek ziszczenia się określonych w ustawie warunków. Skutek ten po ich spełnieniu powstaje z mocy prawa. Nie można zatem wiązać zawarcia umowy o pracę, choćby zmierzała wyłącznie do uzyskania świadczeń ubezpieczeniowych, z zamiarem obejścia prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 r. II UK 320/04, opubl: OSNAPiUS rok 2006, Nr. 7-8, poz. 122). Cel w postaci objęcia ubezpieczeniem społecznym i uzyskania z niego świadczeń nie jest bowiem sprzeczny z ustawą ani nie zmierza do jej obejścia, a przeciwnie - co zostało już wcześniej podniesione - jest konsekwencją uzyskania statusu pracownika. Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Z czynnością prawną pozorną mamy do czynienia wówczas, gdy występują łącznie następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Jednakże zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z dnia 14 marca 2001 roku (sygn. akt III UKN 258/00, opubl. OSNAP 2002/21/527), nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Nie wyklucza to rozważenia, czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.). O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa. W sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 2008 r., sygn. akt II UK 334/07, Lex nr 531865). Należy także w pełni zaakceptować pogląd Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 25 stycznia 2005 r. II UK 141/04, OSNP 2005/15/235), w którym to Sąd Najwyższy stwierdza, że stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.). Nadto nadmienić należy, że w niniejszej sprawie to na organie rentowym spoczywał ciężar dowodu, że strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli, a więc, że nie miały zamiaru wywołania żadnych skutków prawnych, gdyż pracownik nie podjął wykonywania pracy, a pracodawca świadczenia tego nie przyjmował. Z tych bowiem faktów organ rentowy wywodzi skutki prawne (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2007 r., I UK 269/2006, LEX nr 328015). Za utrwalony w judykaturze należy uznać pogląd, wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2010 roku w sprawie akt II UK 204/09 (Lex nr 590241), że o tym, czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych. W uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 43/10 (Lex nr 619658) wskazano, że umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, że nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. W świetle poczynionych w rozpoznawanej sprawie ustaleń faktycznych nie można mówić o pozorności oświadczeń woli w zawarciu umowy o pracę. Postępowanie dowodowe wykazało bowiem, że I. W. pracę podjęła i ją świadczyła, a pracodawca – świadczenie to przyjmował, płacąc umówione wynagrodzenie. W okresach, kiedy I. W. nie była niezdolna do pracy ze względów zdrowotnych, rozpoczynała pracę o godzinie 8.00, kończąc ją o godzinie 16.00. Zadania do wykonania w poszczególnych dniach przez I. W. były zlecane jej przez właściciela firmy T. M., bądź przez jego syna A.. O ile rzeczywisty zakres obowiązków pracowniczych I. W. trudno byłoby przyporządkować stanowisku „kierownik przygotowania produkcji” w potocznym rozumieniu tego pojęcia, to jednak z drugiej strony nie sposób odmówić racji twierdzeniom płatnika, iż we własnej firmie może stosować nomenklaturę stanowisk pracy według swojego uznania. Niewątpliwie przedsiębiorca będący osobą fizyczną nie jest zobowiązany do stosowania z góry określonego nazewnictwa dla poszczególnych grup zatrudnianych przez siebie pracowników. Warto w tym miejscu nadmienić, iż rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 sierpnia 2014 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 227) odnosi się do klasyfikacji stosowanej w zakresie pośrednictwa pracy i poradnictwa zawodowego, szkolenia zawodowego, gromadzenia danych do określania polityki zatrudnienia i kształcenia ustawicznego, prowadzenia badań, analiz, prognoz i innych opracowań rynku pracy. Przepisy cyt. rozporządzenia nie nakazują zatem stronom stosunków pracy stosowania określonej nomenklatury dla nazwania konkretnego stanowiska pracy. Przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe wykazało jednoznacznie, iż I. W. w godzinach pracy wykonywała szereg czynności o istotnym znaczeniu dla funkcjonowania przedsiębiorcy, których nie sposób uznać za zachowania mające jedynie na celu uwiarygodnienie istnienia stosunku pracy. Podkreślić należy, że z żadnego z dowodów nie wynika, że wolą wnioskodawczyni nie było świadczenie pracy, a jedynie stworzenie pozorów jej wykonywania, w celu uzyskania w przyszłości świadczeń z ubezpieczenia społecznego w postaci zasiłku chorobowego czy świadczeń związanych z macierzyństwem. Fakt, że wnioskodawczyni wkrótce po rozpoczęciu pracy stała się niezdolna z powodu choroby przypadającej w okresie ciąży sam w sobie nie może stanowić podstawy uznania zatrudnienia za pozorne, jeżeli umowa o pracę jest faktycznie realizowana, a tak było w rozpatrywanej sprawie. Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia z dnia 9 lutego 2022 r. II USK 465/21, nawet zawarcie umowy o pracę w okresie ciąży i w celu osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczne z ustawą ani zasadami współżycia społecznego. Skorzystanie z ochrony gwarantowanej pracowniczym ubezpieczeniem społecznym jest legalnym celem zawierania umów o pracę. Stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy. Odnosząc się do argumentu organu, wskazującego na niewspółmierność oczekiwanych przez I. W. świadczeń z ubezpieczenia społecznego w stosunku do wysokości należnych składek, co bezpośrednio wiąże się z wysokością przyznanego ubezpieczonej wynagrodzenia za pracę należy zaznaczyć, iż przedmiotem niniejszej sprawy jest tylko kwestia podlegania pracowniczym ubezpieczeniom społecznym, a nie wysokość wynagrodzenia ubezpieczonej. W efekcie wątpliwości organu rentowego co do wysokości ustalonego w umowie o pracę wynagrodzenia mogłyby być ewentualnie podstawą do przyjęcia, że umowa o pracę była częściowo nieważna na podstawie art.58 k.c. w zakresie wysokości wynagrodzenia.

Przechodząc do oceny realizowanych przez ubezpieczoną obowiązków, które wynikały z zawartej z płatnikiem umowy należy zaznaczyć, że o ile efekty przeprowadzanej przez I. W. analizy dokumentów przetargowych nie mogą zostać poddane obiektywnej weryfikacji, gdyż to jedynie T. M. posiadał kompetencje do oceny wyników tego swoistego „research’u”, to jednocześnie nie można przy tym zapominać, iż cały szereg innego rodzaju czynności pracowniczych I. W. znajduje obiektywne potwierdzenie w materiale sprawy. Do stałych obowiązków I. W. należało m.in. także dostarczanie dokumentów firmy dla biura rachunkowego, wystawianie i przekazywanie faktur dla odbiorców usług, wydawanie materiałów dla ekip monterskich w siedzibie firmy bądź ich dostarczanie do miejsc prowadzenia robót, przewożenie próbek wody do analizy, umawianie serwisów pojazdów służbowych, zakupy artykułów spożywczych i środków czystości, przygotowywanie poczęstunku dla kontrahentów firmy, dbanie o czystość pomieszczeń, udział w odbiorach technicznych robót, wykonanych przez (...). Zeznania zarówno ubezpieczonej, płatnika składek, jak i świadków, niepodważone przez organ rentowy, jednoznacznie wskazują, że I. W. wykonywała ww. czynności osobiście w zakreślonym przez płatnika czasie, który był ewidencjonowany za pomocą list obecności, pod jego kontrolą i na ryzyko płatnika, za co otrzymywała wynagrodzenie. Zostało również wykazane, co jest elementarnym i podstawowym składnikiem stosunku pracy, podporządkowanie ubezpieczonej poleceniom pracodawcy. Ustawodawca zastrzegł w przepisie art. 22 § 1 k.p., że pracownik wykonuje pracę pod kierownictwem pracodawcy, przy czym nie zdefiniował tej cechy zatrudnienia. W doktrynie przyjmuje się, że kierownictwo pracodawcy przejawia się w wydawanych poleceniach, podporządkowaniu obowiązującemu systemowi i organizacji pracy. Należy zwrócić uwagę na to, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w postaci zeznań świadków i stron potwierdza, że płatnik składek kierował pracą ubezpieczonej, gdyż decydował o czasie pracy i miejscu wykonywania czynności. Przyjmuje się bowiem, że cechą stosunku pracy jest podporządkowanie pracownicze jako swoista druga strona kierownictwa pracodawcy. Podporządkowanie (świadczenie pracy podporządkowanej), to cecha która ma charakter podstawowy, konstrukcyjny dla istnienia stosunku pracy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 23 czerwca 2017 r., sygn. akt III AUa 1174/16). Pozostając przy kwestiach związanych z podporządkowaniem, podkreślić należy, że w stosunku pracy nie musi ono polegać na stałym „fizycznym” nadzorze pracownika. Podporządkowanie pracownika jest niewątpliwie cechą wyróżniającą stosunek pracy spośród innych kategorii stosunków prawnych, zatem brak tej cechy jest wystarczający dla uznania, że wykonywana praca nie jest świadczona w ramach stosunku pracy. Na podporządkowanie składa się przy tym kilka elementów (co do sposobu wykonania pracy, co do czasu oraz co do miejsca), przy czym nie jest konieczne, by w każdym stanie faktycznym elementy te wystąpiły łącznie, z uwagi na potrzebę dostosowania realiów wykonywania stosunku pracy do sposobu działania współczesnej gospodarki, wymagającej w wielu branżach większej samodzielności i niezależności (a przez to kreatywności) pracownika. Istota pracowniczego podporządkowania sprowadza się jednak do tego, że pracownik nie ma samodzielności w określaniu bieżących zadań, ponieważ to należy do sfery pracodawcy organizującego proces pracy. Istotne jest zatem, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych. Zasadnicze znaczenie w procesie sądowego badania, czy dany stosunek prawny jest stosunkiem pracy, ma ustalenie faktyczne, czy praca wykonywana w ramach badanego stosunku prawnego rzeczywiście ma cechy wymienione w art. 22 § 1 k.p. W tym celu bada się okoliczności i warunki, w jakich dana osoba wykonuje czynności na rzecz innego podmiotu prawa i dopiero w wyniku tego badania (poczynienia stosownych ustaleń) rozstrzyga się, czy czynności te świadczone są w warunkach wskazujących na stosunek pracy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 11 maja 2017 r., sygn. akt III AUa 2155/16 LEX nr 2376967).W łączącym strony stosunku prawnym występował zatem wyraźny element podporządkowania. Płatnik oczekiwał od pracownicy obecności w stałych godzinach i rzetelnego wykonywania pracy. Jak to już wcześniej zaznaczono, trudno byłoby zakwalifikować zajmowane przez I. W. stanowisko jako kierownicze, jednak tego rodzaju dysonans w żądnym razie nie może stanowić przesłanki dyskwalifikującej stosunek prawny, łączący ubezpieczoną z płatnikiem, jako stosunek pracy. Co warte podkreślenia, w rzeczywistości stanowisko objęte przez I. W. funkcjonowało w strukturze przedsiębiorstwa na długo przed jej zatrudnieniem, gdyż od 2018 r. zajmowała je A. C.. W sytuacji, kiedy obie pracownice jednocześnie bądź naprzemiennie korzystały ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, to nie można stawiać pracodawcy zarzutu, że nie poszukiwał kolejnej osoby na to stanowisko, decydując się czasowo przekazać ich zadania A. M. i częściowo przejmując je osobiście.

W niniejszym postępowaniu bezsprzecznie ustalone zostało, że ubezpieczona podjęła faktycznie pracę na podstawie spornej umowy o pracę. Zdaniem Sądu Okręgowego, organ rentowy nie udowodnił, iż zakwestionowana przez niego umowa o pracę miała charakter pozorny, czy była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie tylko potwierdził fakt wykonywania przez ubezpieczoną pracy na rzecz płatnika, ale wykluczył pozorny charakter zatrudnienia. Uwzględniając poglądy Sądu Najwyższego wyrażone w przytoczonych orzeczeniach należy uznać, że w sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę o pracę było nawiązanie stosunku pracy i doszło do faktycznego świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu jej stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego (np. choroby, ciąży), nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa.

Z tych względów Sąd Okręgowy, na mocy art.477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w sentencji wyroku, uznając odwołania za zasadne. O kosztach należnych odwołującej się orzeczono po myśli art. 98 k.p.c. w związku z § 9 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (j.t.Dz. U. z 2018 r. poz. 265).