Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12.12.2022 r. na wniosek z 10.11.2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 887) ponownie ustalił M. G. wartość kapitału początkowego na dzień 1.01.1999 r.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy przyjął podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 655,01 zł.

Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy organ rentowy przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 20 lat kalendarzowych, wybranych z całego okresu ubezpieczenia.

Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 53,65 %.

Podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 655,01 zł. ZUS ustalił w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 53,65 % przez kwotę 1220,89 zł, tj. kwotę bazową określoną w w/w ustawie o emeryturach i rentach z FUS (53,65 %. x 1 220,89 zł = 655,01 zł ).

Organ rentowy przyjął łącznie okresów składkowych: 17 lat, 5 miesięcy, 12 dni, okresów nieskładkowych: 4 miesiące 7 dni okresy sprawowania opieki nad dzieckiem 7 lat , 2 miesiące, 12 dni. Łączny okres nieskładkowy przyjęty do obliczenia kapitału początkowego wyniósł 7 lat 6 miesięcy i 19 dni.

Wysokość 24% kwoty bazowej wyniosła 293,01 zł.

Współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego wyniósł 87,97 %.

Średnie dalsze trwanie życia wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat przyjęto w ilości 209 miesięcy.

W związku z powyższym wysokość kapitału początkowego ustalona na dzień 1 stycznia 1999 roku wyniosła 97 939,49 złotych.

W decyzji organ wskazał, iż uwzględnienie okresu od 02-02-1995 do 08-02-1995 jako okresu opieki nad dzieckiem specjalnej troski pozostaje bez wpływu na wysokość kapitału. Dodatkowo wskazano, że okresy: od 29-06-1985 do 30-09-1986 i od 22-09-1993 do 01-02-1995 wnioskodawczyni miała uwzględnione w kapitale jako okresy opieki nad dzieckiem wymagającym specjalnej troski - decyzją o ustaleniu kapitału początkowego z 19-04-2015.

Zgodnie z ustawą z 04-09-2008 r. Dz.U. Nr 192 poz.1180, za okres zatrudnienia: od 04-11-1977 do 31-12-1979 (S.), za który ubezpieczona nie udokumentowała dochodów, przyjęto wynagrodzenia minimalne. Organ podniósł, że przeliczenie nastąpi po przedłożeniu przez wnioskodawczynię zarobków za powyższy okres - termin 1 miesiąc. Doręczenie dokumentów po tym terminie będzie skutkowało rozpatrywaniem uprawnień do świadczenia od miesiąca, w którym ubezpieczona zgłosi ponowny wniosek.

/decyzja z wyliczeniem wskaźnika wysokości podstawy wymiaru – k. 10 -12 akt kapitałowych ZUS/

Decyzją z dnia 12.12.2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpoznaniu wniosku M. G. z dnia 10.11.2022 r. na podstawie art. 114 w zw. z art. 175 ust. 4 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS odmówił wnioskodawczyni prawa do przeliczenia emerytury.

W uzasadnieniu podniesiono, że uwzględnienie okresu od 02-02-1995 do 08-02-1995 jako okresu opieki nad dzieckiem specjalnej troski pozostaje bez wpływu na wysokość kapitału i emerytury. Dodatkowo wskazano że okresy: od 29-06-1985 do 30-09-1986 i od 22-09-1993 do 01-02-1995 zostały uwzględnione w kapitale jako okresy opieki nad dzieckiem wymagającym specjalnej troski decyzją o ustaleniu kapitału początkowego z 19-04-2015. oraz decyzją o przyznaniu emerytury z 24-06-2015 r.

Zgodnie z ustawą z 04-09-2008 r. Dz.U. Nr 192 poz. 1180. za okres zatrudnienia: od 04-11-1977 do 31-12-1979 (S.), za który wnioskodawczyni nie udokumentowała dochodów, przyjęto wynagrodzenia minimalne. Przeliczenie nastąpi po przedłożeniu przez wnioskodawczynię dokumentów za powyższy okres - termin 1 miesiąc.

/ decyzja k. 51 akt emerytalnych ZUS/

Odwołania od obu powyższych decyzji wniosła M. G., domagając się ich zmiany i uwzględnienia przy wyliczeniu wartości kapitału początkowego i wysokości emerytury zarobków jakie faktycznie otrzymywała za okres zatrudnienia od 04-11-1977 do 31-12-1979 w (...).

/odwołanie k. 3 akt VIII U 228/23 odwołanie k. 3 akt VIII U 229/23/

W odpowiedziach na odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonych decyzjach i podniesioną tam argumentację.

/odpowiedź na odwołanie k. 4-5 akt VIII U 228/2, odpowiedź na odwołanie k. 4-5 akt VIII U 229/23/

Postanowieniem z dnia 6.02.2023 r. sprawy z obu odwołań połączono o wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

/ postanowienie k. 7 akt VIII U 229/23/

Na rozprawie w dniu 5.04.2023 r. wnioskodawczyni poparła odwołanie i wniosła o ustalenie kapitału początkowego i emerytury wg faktycznych zarobków z okresu zatrudnienia w S.. Pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania.

/stanowiska procesowe stron protokół z rozprawy z dnia 5.04.2023 r. 00:01:03-00:03:25/

Na rozprawie w dniu 19.06.2023 r. wnioskodawczyni poparła odwołanie wskazując, iż wnosi o przyjęcie korzystniejszego dla niej wskaźnika z hipotetycznych wyliczeń ZUS. Pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołań.

/stanowiska procesowe stron protokół z rozprawy z dnia 19.06.2023 r. 00:00:51-00:02:05, pismo wnioskodawczyni k. 70/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni M. G. urodziła się (...)

/bezsporne /

W dniu 10.11.2022 r. ubezpieczona złożyła wniosek o ponowne obliczenie świadczenia emerytalno - rentowego załączając do niego oświadczenie o sprawowaniu opieki nad dzieckiem i orzeczenie o stopniu niepełnosprawności córki z dnia 23.05.1996 r. .

/bezsporne, wniosek k. 46-47 akt emerytalnych ZUS, orzeczenie komisji lekarskiej k. 49 akt emerytalnych ZUS /

W rozpoznaniu wskazanego wniosku organ rentowy wydał obie zaskarżone decyzje, zaliczając dodatkowo przy ustaleniu wartości kapitału początkowego okres opieki wnioskodawczyni nad córką, jednakże okoliczność ta nie miała wpływu na zmianę wartości kapitału początkowego, jak również wskaźników i współczynników wykorzystanych przy jego obliczeniu. Jednocześnie, za okres zatrudnienia: od 04.11.1977 do 31.12.1979 w (...) zakładach (...) w Ł., za który wnioskodawczyni nie udokumentowała dochodów, przyjęto wynagrodzenia minimalne.

/bezsporne, decyzja emerytalna k. 51 akt emerytalnych ZUS, decyzja kapitałowa z wyliczeniem wskaźnika wysokości podstawy wymiaru – k. 10 -12 akt kapitałowych ZUS, decyzja kapitałowa z dnia 19.06.2015 r. k. 6-7 akt kapitałowych ZUS/

W okresie od 04.11.1977 do 01.09.1986 M. G. była zatrudniona w (...) Zakładach (...) w pełnym wymiarze czasu pracy, kolejno na stanowiskach: szwacza odzieży skórzanej, modelarza odzieży. W okresie od 1.09.1980 do dnia 1.09.1986 wnioskodawczyni korzystała z urlopu wychowawczego.

/bezsporne, świadectwo pracy k 5 akt rentowych ZUS oraz k 19 zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 19.06.2023 r. 00:02:05 -00:04:46 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 5.04.2023 r. 00:03:25- 00:11:17/

Za okres wskazanego zatrudnienia sprzed 1980 r. brak jest dokumentacji płacowej wnioskodawczyni, gdyż została ona zniszczona.

/bezsporne, informacja (...)k. 1,8 notatka służbowa z dnia 19.01.2023 r. k. 52 akt emerytalnych ZUS, karty wynagrodzeń wnioskodawczyni w aktach rentowych ZUS k. nienumerowane, k. 23- 25 akt kapitałowych ZUS oraz k. 37-41/

Przy uwzględnieniu zapisów dotyczących wynagrodzenia z dostępnej dokumentacji osobowej wnioskodawczyni za sporny okres zatrudnienia od 4.11.1977 do 31.12.1979 r. i wynikającej z angaży stawki godzinowej:

- od 4.11.1977 do 28.02.1978 - 10 zł / godzinę

-od 1.03.1978 do 31.12.1979 - 13 zł/ godzinę

W wariancie pierwszym:

- hipotetyczny wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyliczony z 20 lat ( 1973-1980, 1986 -1993, 1995 -1998 ) wynosi 55,28%.

-kapitał początkowy na dzień 01.01.1999 wynosi 99.277,09 zł

- kapitał początkowy po waloryzacji na dzień przyznania emerytury wynosi 505.270,00 zł ,

- hipotetyczna emerytura od 18.10.2021 . wynosi brutto 3.323,03 zł , po waloryzacjach od 1.11.2022 -3.555,64 zł,

W wariancie drugim:

Przy uwzględnieniu dodatkowo (oprócz angaży ze stawką godzinową) zapisów z karty zasiłkowej za rok 1979 wskazującej kwoty zarobków za okres od lutego 1979 r. o października 1979 oraz kwoty zasiłków i okresy choroby występujące w całym 1979 r. przy przyjęciu tych danych:

- hipotetyczny wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyliczony z 20 lat (1973-1980, 1986 -1993, 1995 -1998) wynosi 56,03%.

-kapitał początkowy na dzień 01.01.1999 wynosi 99.891,55 zł

- kapitał początkowy po waloryzacji na dzień przyznania emerytury wynosi 508.397,27 zł ,

- hipotetyczna emerytura od 18.10.2021 . wynosi brutto 3.339,65 zł, po waloryzacjach od 1.11.2022 -3.573,43 zł.

/ dokumentacja osobowa wnioskodawczyni k. 19-41 z uwzględnieniem angaży: k. 21, k. 22-23 i karty zasiłkowej k. 37-38, pismo k. 49, hipotetyczne wyliczenie kapitału początkowego i emerytury w dwóch wariantach k. 50-67/

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy w Łodzi dokonał na podstawie powołanych dowodów w postaci dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, w tym w aktach rentowych oraz zeznaniach wnioskodawczyni. Sąd oparł się w szczególności na zachowanych dokumentach ze spornego okresu zatrudnienia w (...) Zakładach (...) – angażach, wskazujących na wysokość przyznanego ubezpieczonej wynagrodzenia za pracę, karcie zasiłkowej, a także na hipotetycznym wyliczeniu emerytury wykonanym przez ZUS w wariancie drugim, które nie było kwestionowane przez wnioskodawczynię pod względem rachunkowym. Owo wyliczenie oparte było na dokumentacji źródłowej zarówno w postaci angaży, jak i karty zasiłkowej, które w sposób pewny potwierdzały wysokość osiąganych przez wnioskodawczynię w spornym okresie zarobków. Nie było więc podstaw by do wyliczenia kapitału początkowego i emerytury bazować na danych ograniczonych, wynikających tylko i wyłącznie z angaży, jak poczyniono to w wyliczeniu hipotetycznym w wariancie pierwszym. Stan faktyczny w sprawie ustalony w oparciu o przyjęte przez Sąd wyliczenia w wariancie drugim nie budzi wątpliwości. Sąd nie dopatrzył się żadnych okoliczności pozwalających na ich zdyskredytowanie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołania zasługują na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią przepisu art. 173 ust 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2022 r. poz. 504), dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

Stosownie do art. 174 ust. 1 tejże ustawy, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Zgodnie z ust. 2, przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Zgodnie z ust. 3 przywołanego artykułu, podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r.

Według ust. 3b w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 października 2013 roku (w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 21 czerwca 2013 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) jeżeli okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego obejmuje rok kalendarzowy, w którym ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu społecznym na podstawie przepisów prawa polskiego jedynie przez część miesięcy tego roku, do obliczenia stosunku sumy kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3, w okresie tego roku do przeciętnego wynagrodzenia, przyjmuje się sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu.

Natomiast w myśl ust. 7 analizowanego przepisu do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 roku. Ustęp 8 powyższego przepisu stanowi, że przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24 % tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku.

Zgodnie natomiast z treścią ust. 8 przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24% tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku, według wskazanego w nim wzoru.

Z kolei w myśl art. 15 ust. 1 powyższej ustawy podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176. Natomiast stosownie do brzmienia ust. 2a tego samego przepisu, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy. Z kolei na postawie ust. 6 omawianego przepisu na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Jak stanowi art. 15 ust. 4 w/w ustawy w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1.  oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych,

2.  oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu,

3.  oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz

4.  mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19, przy czym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%, jednakże przy ponownym przeliczeniu wysokości emerytury należy mieć na względzie, iż zgodnie z art. 111 ust. 2 ustawy uwzględnia się kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia świadczenia.

W związku z treścią zacytowanych przepisów można stwierdzić, iż kwota kapitału początkowego zależy od długości udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych przebytych przed 1 stycznia 1999 rokiem, podstawy wymiaru oraz współczynnika proporcjonalnego do wieku ubezpieczonego, który służy do obliczenia tzw. części socjalnej.

Przytoczone zasady postępowania – w świetle uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2003 roku w sprawie o sygn. III UZP 2/03 (OSNP 2003/14/338) - tak przy ustalaniu prawa do świadczenia, jak i jego przeliczaniu, pozwalają na ogólną uwagę, iż zamiarem ustawodawcy było umożliwienie ubezpieczonym dokonanie wyboru, w ramach prawa, najkorzystniejszego z ich punktu widzenia okresu, z którego podstawa wymiaru składek ubezpieczeniowych, będzie stanowić podstawę wymiaru świadczenia.

Z kolei ogólne zasady nabywania prawa do emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31.12.1948 roku, a więc dla osób takich jak M. G. określa przepis art. 24 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

Stosownie natomiast do treści art. 25 ust 1 ustawy emerytalnej, podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa wart 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Z kolei zgodnie z art. 26 ust 1 ustawy emerytalnej, emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183. W ust. 2 wskazano, ze wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach. Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach (ust. 3). Przy czym w ust. 4 i 5 wskazano, że tablice trwania życia ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" corocznie w terminie do dnia 31 marca Prezes Głównego Urzędu Statystycznego. Tablice, o których mowa w ust. 4, są podstawą przyznawania emerytur na wnioski zgłoszone od dnia
1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego.

Z powyższych przepisów wynika jednoznacznie, że zasadą obowiązującą przy ustalaniu wysokości emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. jest zasada zdefiniowanej składki, zgodnie z którą wysokość świadczenia zależy z jednej strony od sumy składek emerytalnych jakie zostały zgromadzone na indywidualnym koncie ubezpieczonego w ZUS za okres poczynając od 1 stycznia 1999 r., zaś z drugiej od wysokości kapitału początkowego, tj. od kwoty ustalonej oddzielnie dla każdego ubezpieczonego według ustalonego przez ustawodawcę wzoru, odzwierciedlającej w przybliżeniu stan jego konta ubezpieczeniowego za okres do 31 grudnia 1998 r.

Jak stanowi art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość.

Sąd przeprowadził postępowanie dowodowe, obejmujące analizę dostępnej dokumentacji związanej z okresami zatrudnienia wnioskodawczyni, co dało Sądowi podstawę do oceny prawidłowości zaskarżonej decyzji w świetle zarzutów ubezpieczonej.

W rozpoznawanej sprawie spór ostatecznie sprowadzał się do możliwości uwzględnia przy wyliczeniu należnych wnioskodawczyni świadczeń zarobków, jakie faktycznie otrzymywała z tytułu zatrudnienia w (...) Zakładach (...), wobec przyjęcia przez organ rentowy za okres od 04.11.1977 do 31.12.1979 r. wynagrodzenia minimalnego.

Odnosząc się do spornej kwestii wskazać należy, że zgodnie z § 21 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011, Nr 237, poz. 1412) środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. obowiązuje od 23 listopada 2011 r. i ma zastosowanie do wniosków w sprawach świadczeń złożonych od daty jego wejścia w życie. Zastąpiło ono rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. z 1983 r., Nr 10, poz. 49, ze zm.), które dowody uzasadniające prawo do świadczeń i ich wysokości określało w sposób podobny. I tak zgodnie z § 20 pkt. 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość zarobku lub dochodu stanowiącego podstawę wymiaru emerytury lub renty dla pracowników były zaświadczenia zakładów pracy wystawione według wzoru ustalonego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych albo legitymacja ubezpieczeniowa zawierająca wpisy dotyczące okresów zatrudnienia i wysokości osiąganych zarobków.

Orzeczenia Sądu Najwyższego jakie zapadły jeszcze na gruncie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. są zgodne co do tego, że ograniczenie co do środków dowodowych wynikające z § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. obowiązujące w postępowaniu przed organem rentowym nie ma zastosowania w postępowaniu sądowym przed Sądem Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Wysokość zarobków, której pochodną jest podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, jest faktem mającym istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy (art.227 k.p.c.), który w postępowaniu przed sądem może być udowadniany wszelkimi środkami dowodowymi, które sąd uzna za celowe i pożądane. Wysokość uzyskiwanego uposażenia może być zatem ustalana także przy pomocy innych pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków - aczkolwiek wskazujących wprost na wysokość wynagrodzenia zainteresowanego /por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997 r. sygn. akt II UKN 186/97, opubl. OSNP 1998/11/342; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2006 r. sygn. I UK 115/06, opubl: Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych rok 2007, Nr 17-18, poz. 257, str. 753/. Przy czym nie jest możliwe obliczanie wysokości emerytury wyłącznie na podstawie twierdzeń wnioskodawcy. Twierdzenia te muszą być udowodnione. Nie jest rzeczą sądu zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.) /por. wyrok Sądu Najwyższego z 17 grudnia 1996r., sygn. akt I CKU 45/96, opubl. OSNC z 1997r., z.6-7, poz.76; wyrok Sądu Najwyższego z 7 października 1998 r., sygn. II UKN 244/98, opubl. OSNAPiUS 1999, nr 20, poz. 662/.

Przy tym wysokości wynagrodzenia lub danego składnika wynagrodzenia nie można ustalać w sposób przybliżony, ale pewny, na podstawie konkretnego dokumentu bądź jego kopii, który zachował się w dokumentacji osobowej ubezpieczonego. Chodzi tutaj o umowy pracę czy angaże, w których zawarte są dane dotyczące wynagrodzenia. W takim wypadku uwzględnić można składniki wynagrodzenia, które są pewne, wypłacane były w danym okresie, stałe i w określonej wysokości ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 18 stycznia 2012 r., III AUa 1555/11, LEX nr 1113058).

W istocie właściwie tylko dokumentacja własna stanowi w postępowaniu sądowym precyzyjny dowód na wysokość wynagrodzenia świadczeniobiorcy. W orzecznictwie zgodnie przyjmuje się, że co do zasady nie ma możliwości wyliczenia wynagrodzenia, a co za tym idzie wysokości składek na ubezpieczenie społeczne oraz wskaźnika podstawy wymiaru emerytury lub renty, w oparciu o wyliczenia hipotetyczne, uśrednione, czy też wynikające z porównania wynagrodzenia innych pracowników (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2007 r., I UK 36/07, Legalis nr 181419). Niemniej jednak dysponując dokumentacją źródłową, która pozwala na dostateczne zidentyfikowanie pracownika i jego zarobków, Sąd nie może jej zignorować.

Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, że dla potrzeb obliczenia wysokości kapitału początkowego i wysokości podstawy wysokości emerytury, w przypadku nieudowodnienia przez osobę ubezpieczoną (za pomocą dostępnych w postępowaniu sądowym środków dowodowych) wysokości podstawy wymiaru składek ubezpieczeniowych (wysokości rzeczywiście otrzymywanego wynagrodzenia) w danym roku lub w określonych latach - należy przyjmować pod warunkiem znajomości stawki godzinowej – dla niewątpliwie udowodnionego okresu ubezpieczenia w danym czasie, a więc zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, w pełnym wymiarze czasu pracy – wynagrodzenie wyliczone przez przyjęcie wysokości dziennej normy czasu pracy obowiązującej w tym okresie, przy uwzględnieniu niewątpliwie otrzymywanych dodatków i premii.

Należy zauważyć, że w objętych sporem okresach zatrudnienia, wnioskodawczyni pracę wykonywała w pełnym wymiarze czasu pracy (co jest okolicznością bezsporną), zaś normy czasu pracy określały przepisy prawa pracy.

Na mocy art. 1 ustawy z dnia 18 grudnia 1919 roku „o czasie pracy w przemyśle i handlu” ( tj. Dz.U.33.94.734 ) czas pracy wszystkich pracowników, zatrudnionych na mocy umowy w przemyśle, handlu, górnictwie, komunikacji i przewozie oraz innych zakładach pracy, choćby na zysk nie obliczonych, a prowadzonych w sposób przemysłowy, niezależnie od tego, czy te zakłady pracy są własnością prywatną, czy państwową, czy też organów samorządowych wynosi bez wliczenia przerw odpoczynkowych najwyżej 8 godzin na dobę, w sobotę 6 godzin na dobę i nie może przekraczać 46 godzin na tydzień.

Zgodnie zaś z art. 129 § 1 kp w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 1975 roku czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 46 godzin na tydzień.

Przeprowadzone postępowanie dowodowe miało zatem na celu ustalić taką wysokość wynagrodzenia, jakie wnioskodawczyni niewątpliwie otrzymywała.

W toku postępowania przed sądem zostały złożone oryginały dokumentacji osobowej za sporny okres zatrudnienia ubezpieczonej od 04.11.1977 do 31.12.1979, obejmujące angaże jak i kartę zasiłkowa, która określa kwoty zarobków za okres od lutego do października 1979 oraz kwoty zasiłków i okresy choroby wnioskodawczyni występujące w całym 1979 r. Wskazane dokumenty dają więc podstawę do ustalenia wysokości stałych składników wynagrodzenia wnioskodawczyni w tym okresie. Przy tym wskazują wysokość wynagrodzenia wnioskodawczyni za sporny okres w sposób niewątpliwy.

Organ rentowy dokonał stosownego hipotetycznego wyliczenia wysokości kapitału początkowego i emerytury wnioskodawczyni (w wariancie II) przy uwzględnieniu zapisów dotyczących wynagrodzenia z dostępnej dokumentacji osobowej wnioskodawczyni za sporny okres i wynikającej z angaży stawki godzinowej: od 4.11.1977 do 28.02.1978 - 10 zł / godzinę, od 1.03.1978 do 31.12.1979 - 13 zł/ godzinę i zapisów z karty zasiłkowej za rok 1979 wskazującej kwoty zarobków za okres od lutego 1979 r. o października 1979 oraz kwoty zasiłków i okresy choroby występujące w całym 1979 r.

Przy przyjęciu tych danych - wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego w najkorzystniejszym wariancie wyliczony z 20 lat (1973-1980, 1986 -1993, 1995 -1998) wyniósł 56,03%, kapitał początkowy na dzień 01.01.1999 wyniósł 99.891,55 zł, kapitał początkowy po waloryzacji na dzień przyznania emerytury wynosi 508.397,27 zł. Natomiast emerytura od 18.10.2021 wyniosła brutto 3.339,65 zł, po waloryzacjach od 1.11.2022 -3.573,43 zł.

Wartości tak wyliczonego kapitału początkowego i emerytury niewątpliwie są korzystniejsze niż te przyjęte w zaskarżonych decyzjach.

Na mocy art. 129 ust. 1 ustawy świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu.

Wobec tego odwołanie wnioskodawczyni jako zasadne należało uwzględnić.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy w Łodzi na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżone decyzje i orzekł jak w sentencji.