Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 maja 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi - I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodnicząca: Sędzia SA Wiesława Kuberska (spr.)

Sędziowie SA : Marek Kruszewski

M. S.

Protokolant: sekr. sąd. Paulina Działońska

po rozpoznaniu w dniu 16 maja 2023 r. w Łodzi na rozprawie

sprawy z powództwa M. G. i C. G.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o ustalenie nieważności i zapłatę z roszczeniem ewentualnym o zapłatę

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 5 maja 2022 r., sygn. akt II C 1142/20

I.  z apelacji powodów zmienia zaskarżony wyrok na następujący:

„1. ustala, że umowa kredytu hipotecznego dla osób fizycznych (...) waloryzowanego kursem (...) o numerze (...), zawarta w dniu
6 października 2006 roku pomiędzy M. G. i C. G.
a (...) Bank Spółką Akcyjną z siedzibą w W., jest nieważna;

2. zasądza od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz M. G. i C. G. kwotę 172.091,31 (sto siedemdziesiąt dwa tysiące dziewięćdziesiąt jeden 31/100) zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 118.302,65 (sto osiemnaście tysięcy trzysta dwa 65/100) zł od dnia
19 sierpnia 2020 roku do dnia zapłaty i od kwoty 53.788,66 (pięćdziesiąt trzy tysiące siedemset osiemdziesiąt osiem 66/100) zł od dnia 8 lipca 2021 roku do dnia zapłaty;

3. zasądza od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz M. G. i C. G. kwotę 6,14 (sześć 14/100) Euro
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 19 sierpnia 2020 roku do dnia zapłaty;

4. zasądza od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz M. G. i C. G. kwotę 6.434 (sześć tysięcy czterysta trzydzieści cztery) zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

5. nakazuje pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Łodzi od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 3.623,37 (trzy tysiące sześćset dwadzieścia trzy 37/100) zł tytułem zwrotu wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa.”;

II.  oddala apelację strony pozwanej;

III.  zasądza od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz M. G. i C. G. kwotę 5.725 (pięć tysięcy siedemset dwadzieścia pięć) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 1351/22

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z 5 maja 2022 r. Sąd Okręgowy w Łodzi,
w sprawie z powództwa M. G. i C. G. przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W. o ustalenie nieważności i zapłatę, ewentualnie o zapłatę, oddalił powództwo o ustalenie nieważności umowy
i zapłatę (pkt 1), z powództwa ewentualnego zasądził od pozwanego banku na rzecz powodów kwotę 4.708,65 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od
19 sierpnia 2020 r. do dnia zapłaty (pkt 2), oddalił powództwo ewentualne
w pozostałej części (pkt 3), nie obciążył powodów kosztami procesu od oddalonego powództwa (pkt 4), a także nakazał ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego kwotę 3.623,37 zł tytułem zwrotu wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa (pkt 5).

(wyrok – k. 221)

Powyższe rozstrzygnięcie zostało oparte na ustaleniach, które Sąd Apelacyjny podzielił i przyjął za własne w zakresie okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia w sprawie.

Z ustaleń tych wynikało, że w dniu 30 sierpnia 2006 r. C. G. i M. G. złożyli w (...) Bank S.A. w W. wniosek o udzielenie im kredytu w kwocie 147.000 zł na okres 30 lat, przy czym jako walutę kredytu wskazali (...), jednocześnie oświadczając, iż uzyskują dochody w walucie polskiej (odpowiednio 1.174,34 zł i 1.472,47 zł miesięcznie) pochodzące z umów o pracę (powódka zatrudniona jako pracownik administracyjno-biurowy, a powód jako kierowca autobusu). We wniosku powodowie wskazali, że nie posiadają innych zobowiązań kredytowych, a jedynym obciążeniem jest karta debetowa. Powodowie wskazali, że kredyt miał być przeznaczony na zakup na rynku wtórnym lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w E. przy ul. 163.

W dniu 29 września 2006 r. została wydana decyzja kredytowa, w której pozwany bank przyznał powodom kredyt w kwocie 147.000 zł waloryzowany (...) z przeznaczeniem na zakup lokalu mieszkalnego nr (...) położonego
w E. przy ul. (...) oraz pokrycie opłat okołokredytowych.

Pozwany bank poinformował kredytobiorców, że kwota kredytu wyrażona w walucie waloryzacji na koniec dnia 28 września 2006 r. według kursu kupna waluty z tabeli kursowej (...) Banku S.A. wynosi 59.938,83 CHF, przy czym ma ona charakter informacyjny i nie stanowi zobowiązania banku,
a wartość kredytu wyrażona w walucie obcej w dniu uruchomienia kredytu może być różna od podanej kwoty.

Bank wyraził zgodę na udzielenie kredytu na okres 360 miesięcy. Jako wariant raty kredytu wskazał równe raty kapitałowo – odsetkowe. Oprocentowanie kredytu zostało określone na 3,40% w stosunku rocznym. Określono sposób wypłaty kredytu. Prowizja została określona na 2% kwoty kredytu, tj. 2.940 zł. Prowizja tytułem ubezpieczenia Kredytu w (...) S.A. i (...) S.A. została określona na 0,20% kwoty kredytu, tj. 294 zł.

W dniu 6 października 2006 r. C. G. i M. G., jako konsumenci, zawarli z (...) Bank S.A. w W. Oddział Bankowości Detalicznej w Ł. (dalej: MultiBank) - będącym poprzednikiem prawnym (...) S.A., umowę nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem (...). Kwota kredytu została określona na 147.000 zł (§ 1 ust. 2 umowy). Okres kredytowania oznaczony został na 360 miesiące, tj. od 6 października 2006 r. do 20 października 2036 r. (§ 1 ust. 4 umowy), a termin spłaty rat kredytu miał przypadać na 20 dzień każdego miesiąca (§ 1 ust. 6 umowy). Jako wariant spłaty kredytu wskazano równe raty kapitałowo – odsetkowe (§ 1 ust. 5 umowy). Oprocentowanie kredytu w stosunku rocznym określono na 3,40%, przy czym w okresie ubezpieczenia kredytu w (...) S.A. i (...) S.A. dokonanego zgodnie z § 3 ust. 5 pkt. 1), oprocentowanie kredytu ulega podwyższeniu o 1,00 p.p. i wynosi 4,40%. Po zakończeniu okresu ubezpieczenia obniżenie oprocentowania Kredytu o 1,00 p.p. następuje od daty spłaty najbliższej raty (§ 1 ust. 8 umowy).

Integralną część umowy stanowił Harmonogram Spłat Kredytu (stanowiący załącznik nr 1 do umowy) został sporządzony w (...) (§ 11 ust. 2 umowy).

Kredyt udzielony powodom został w umowie określony jako waloryzowany kursem franka szwajcarskiego. Mechanizm waloryzacji został uregulowany w następujących postanowieniach umowy, odnoszących się bezpośrednio do kwestii wypłaty oraz spłaty kredytu:

§ 1 ust. 3 umowy:

„Waluta waloryzacji kredytu: (...)

§ 1 ust. 3A umowy:

„Kwota kredytu wyrażona w walucie waloryzacji na koniec dnia 2006-09-28 według kursu kupna waluty z tabeli kursowej (...) Banku S.A. wynosi
59.938,83 CHF. Kwota niniejsza ma charakter informacyjny i nie stanowi zobowiązania banku. Wartość kredytu wyrażona w walucie obcej w dniu uruchomienia kredytu, może być różna od podanej w niniejszym punkcie”.

§ 6 umowy:

Spłata kredytu następowała na podstawie nieodwołalnego, przez czas trwania umowy, zlecenia dokonywania przelewu z rachunku (...).

§ 7 ust. 1 umowy:

„MultiBank udziela Kredytobiorcy, na jego wniosek kredytu hipotecznego, przeznaczonego na cel określony w § 1 ust. 1 Umowy w kwocie określonej w § 1 ust. 2, waloryzowanego kursem kupna waluty (...) wg tabeli kursowej (...) Banku S.A. Kwota kredytu wyrażona w walucie (...) jest określana na podstawie kursu kupna waluty (...) z tabeli kursowej (...) Banku S.A. z dnia
i godziny uruchomienia kredytu ”.

§ 10 ust. 1 umowy:

„Kredyt oprocentowany jest według zmiennej stopy procentowej, która
w dniu zawarcia umowy ustalona jest w wysokości określonej w § 1 ust. 8”.

§ 11 ust. 1 umowy:

„Kredytobiorca zobowiązuje się do spłaty kapitału wraz z odsetkami miesięcznie w ratach kapitałowo – odsetkowych określonych w § 1 ust. 5,
w terminach i kwotach określonych w harmonogramie spłat”.

§ 11 ust. 4 umowy:

„Raty kapitałowo-odsetkowe oraz raty odsetkowe spłacane są w złotych – po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży (...) z tabeli kursowej (...) Banku S.A., obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50”.

§ 12B ust. 1 i 2 umowy:

Kredytobiorca zleca i upoważnia mBank do pobierania środków pieniężnych na spłatę kapitału i odsetek z tytułu udzielonego kredytu
z rachunku MultiKOnto określonego w § 6. Zlecenie to jest nieodwołalne
i wygasa po całkowitym rozliczeniu kredytu. „Kredytobiorca zobowiązany jest zapewnić na rachunku eKonto określonym w § 6, w terminach zawartych
w harmonogramie spłat, środki odpowiadające wysokości wymagalnej raty kapitału i odsetek.

Umowa nakładała na bank obowiązek uruchomienia kredytu w terminie 3 dni roboczych (z wyłączeniem sobót) od daty wskazanej przez kredytobiorców w pisemnej dyspozycji (§ 8 ust. 5 umowy).

Powodowie (w § 30 ust. 1 i 2 umowy) złożyli oświadczenie, że zostali dokładnie zapoznani z warunkami udzielania kredytu złotowego waloryzowanego kursem waluty obcej, w tym zakresie zasad dotyczących spłaty kredytu i w pełni je akceptują. Nadto kredytobiorcy oświadczyli, że są świadomi, że z kredytem waloryzowanym związane jest ryzyko kursowe, a jego konsekwencje wynikające z niekorzystnych wahań kursu złotego wobec walut obcych mogą mieć wpływ na wzrost kosztów obsługi kredytu. Oświadczyli też, że zostali dokładnie zapoznani z kryteriami zmiany stóp procentowych kredytów obowiązującymi w MultiBanku oraz zasadami modyfikacji oprocentowania kredytu i w pełni je akceptują.

Prawnym zabezpieczeniem kredytu było określone w § 3 ust. 3 umowy Ubezpieczenie niskiego wkładu własnego Kredytu w (...) S.A. Powodowie zobowiązali się opłacić składkę ubezpieczeniową za 36-miesięczny okres ubezpieczenia w wysokości 3,50% różnicy pomiędzy wymaganym wkładem własnym Kredytobiorcy a wkładem wniesionym faktycznie przez Kredytobiorcę, tj. 1.309 zł. Umowa przewidywała, że jeśli z upływem pełnych 36 miesięcy okresu ubezpieczenia nie nastąpi całkowita spłata zadłużenia objętego ubezpieczeniem ani inne zdarzenie kończące okres ubezpieczenia Kredytobiorca zobowiązuje się do kontynuacji ubezpieczenia i tym samym opłacenia składki ubezpieczeniowej w wysokości 3,50% od kwoty niespłaconego brakującego wkładu własnego, przy czym łączny okres ubezpieczenia nie może przekroczyć 108 miesięcy, licząc od miesiąca, w którym nastąpiła wypłata kredytu. Kredytobiorca upoważnił MultiBank do pobrania środków na opłacenie składki
z tytułu kontynuacji ubezpieczenia z rachunku wskazanego w § 6 umowy bez odrębnej dyspozycji.

Powodowie z tytułu składki ubezpieczenia (...) uiścili łącznie w okresie od 11 października 2006 r. do 19 marca 2020 r. – 3.570,12 zł.

Zgodnie z § 1 ust. 2 i 3 Regulaminu udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych dla osób fizycznych w ramach MultiPlanów MultiBank udziela kredytów i pożyczek złotowych waloryzowanych kursem następujących walut wymienionych: USD, EUR, (...), (...), (...) według tabeli kursowej (...) Banku S.A. Kredyt waloryzowany udzielany jest w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu na wybraną przez kredytobiorcę walutę.

W myśl § 24 ust. 2 i 3 Regulaminu:

- wysokość każdej raty odsetkowej lub kapitałowo-odsetkowej kredytu waloryzowanego kursem przyjętej waluty określona jest w tej walucie, natomiast jej spłata dokonywana jest w złotych po uprzednim jej przeliczeniu wg kursu sprzedaży danej waluty, określonym w tabeli kursowej (...) Banku S.A. na dzień spłaty,

- wysokość rat odsetkowych i kapitałowo-odsetkowych kredytu waloryzowanego, wyrażona w złotych, ulega comiesięcznej modyfikacji
w zależności od kursu sprzedaży waluty, według tabeli (...) Banku S.A. na dzień spłaty.

Powodowie 9 października 2006 r. złożyli wniosek o odblokowanie środków z kredytu w wysokości 147.000 zł, wnosząc o wypłatę kredytu na wskazane we wniosku rachunki bankowe.

Bank 11 października 2006 r. wypłacił powodom kwotę 61.370,19 CHF (równowartość 147.000 PLN).

W 2009 r. pozwany wprowadził dla kredytobiorców kredytów waloryzowanych kursem waluty obcej możliwość dokonywania spłaty rat kapitałowo-odsetkowych bezpośrednio w walucie waloryzacji kredytu - stosownie do rekomendacji (...). Spłata w tym wariancie wymagała zawarcia aneksu do umowy kredytowej. O wprowadzeniu tej możliwości pozwany bank informował klientów na swoich stronach internetowych, stosowne informacje zamieszczane były też przez biuro prasowe banku na internetowych stronach prasy branżowej.

Umowa zawarta przez powodów była ich pierwszą umową o kredyt hipoteczny. Powodowie nie korzystali z usług doradcy kredytowego ani nie sprawdzali oferty kredytowej innych banków. Małżonkowie G. chcieli zaciągnąć kredyt w złotówkach, ale pracownik banku poinformował ich, że nie mają zdolności kredytowej do uzyskania kredytu złotowego we wnioskowanej przez nich wysokości. Pracownik banku poinformował powodów, że mogą uzyskać kredyt waloryzowany kursem franka szwajcarskiego. Powodowie zawarli umowę, gdyż nie byli świadomi, że wiąże się nią ryzyko walutowe. Byli przekonani, że waluta szwajcarska jest bardzo stabilna.

Powodowie kilkukrotnie byli w placówce banku zanim podpisali umowę, ale nie poprosili o udostępnienie im formularza umowy, aby zapoznać się z jego treścią w warunkach domowych. Poinformowano ich, że to standardowy druk. Powodowie planowali, że będą mieszkać w lokalu, na zakup którego zaciągnęli kredyt. Od 2013 r. powodowie mieszkają w Wielkiej Brytanii, a przedmiotowy lokal wynajmują i nie mają wiedzy, czy mieszkanie to kiedykolwiek stanowiło siedzibę podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą.

(...) Bank S.A. po zawarciu przez strony wyżej opisanej umowy kredytu zmienił swoją nazwę na (...) S.A.

Sąd Okręgowy w tak zilustrowanym stanie sprawy uznał powództwo
za częściowo zasadne w zakresie żądania ewentualnego, tj. zapłaty z tytułu uiszczonych rat kredytu w zawyżonej wysokości i za nieuzasadnione w zakresie żądania unieważnienia umowy kredytowej oraz zapłaty kwoty 172.091,31 zł
i 6,14 EUR tytułem zwrotu nienależnie pobranych rat kredytu. W szczególności wyjaśnił, że wprawdzie zastosowana w umowie kredytu hipotecznego klauzula waloryzacyjna co do zasady nie ma niedozwolonego charakteru, jednakże nabywa go, gdy jest stosowana w odniesieniu do umów kredytu hipotecznego, zaciąganego na kilkadziesiąt lat, bez wprowadzenia jakichkolwiek ograniczeń
na wypadek wystąpienia w okresie wykonywania umowy nadzwyczajnego
i niemożliwego do przewidzenia w dacie zawarcia umowy wzrostu kursu waluty, do której waloryzowany był kredyt. Prowadzi to zdaniem Sądu do postawienia osób, które zawarły takie umowy w sytuacji obiektywnie niekorzystnej
i zdecydowanie gorszej niż sytuacja kredytobiorców, którzy zawarli umowy kredytu złotowego. Taka sytuacja nie jest uzasadniona ani ekonomicznie,
ani społecznie, zatem obciążenie kredytobiorców niczym nieograniczonym ryzykiem walutowym należy ocenić jako naruszenie ich interesów w sposób rażący, czego konsekwencją jest konieczność wyeliminowania z umowy
klauzuli waloryzacyjnej jako całości. Umowa objęta niniejszym pozwem po wyeliminowaniu z niej klauzuli waloryzacyjnej będzie jednak zawierała elementy przedmiotowo istotne i tym samym będzie możliwa do wykonywania, zatem
brak jest podstaw do uznania, że jest ona nieważna, pomimo zgłoszenia przez powodów takiego żądania. Sąd Okręgowy wskazał następnie, że podstawa faktyczna zgłoszonego w niniejszej sprawie żądania ewentualnego jest taka, że powodowie domagają się zasądzenia na ich rzecz ostatecznie kwoty 42.006,72 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia doręczenia pozwu do dnia zapłaty z tytułu nadpłaconych rat wobec zastosowania przez pozwany bank bezskutecznych postanowień umowy o kredyt hipoteczny. Oznacza to, że istotą powództwa jest domaganie się rozliczenia umowy będącej przedmiotem pozwu w sprawie w okresie nim objętym z wyeliminowaniem zapisanego w niej mechanizmu waloryzacji, w wyniku którego powodowie zostali obciążeni ryzykiem walutowym, które przekroczyło rozmiar dopuszczalnego ryzyka, przybierając postać „nadzwyczajnej zmiany okoliczności”. Sąd zauważył, że powodowie wykonując umowę w jej literalnym brzmieniu w okresie od dnia jej zawarcia do 16 marca 2020 r. zapłacili 148.434,80 zł, a gdyby
w dniu 6 października zawarli typową umowę kredytu złotowego, to zapłaciliby do 16 marca 2020 r. tytułem rat kapitałowo-odsetkowych łącznie 143.726,65 zł. Różnica między tymi kwotami w wysokości 4.708,65 zł stanowi świadczenie nienależne, podlegające zwrotowi na podstawie art. 410 k.c. Mając to wszystko na uwadze Sąd Okręgowy oddalił powództwo główne, jak również powództwo ewentualne ponad kwotę 4.708,65 zł. O odsetkach Sąd orzekł na podstawie
art. 481 § 1 k.c., zasądzając je od dnia doręczenia odpisu pozwu, tj. od 19 sierpnia 2020 r. Podstawą rozstrzygnięcia o kosztach procesu był art. 102 k.p.c.

(uzasadnienie zaskarżonego wyroku – k. 232 – 252)

Pozwany bank zaskarżył opisany wyrok w pkt. 2, 4 i 5 apelacją, w której zarzucił:

I. naruszenie prawa procesowego, tj.:

1) art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez pozbawione podstaw, w świetle zgromadzonego materiału dowodowego, pominięcie przy orzekaniu dowodu z opinii biegłego w części sporządzonej
z uwzględnieniem kursów publikowanych przez NBP, tj. m.in. wg tezy zgłoszonej przez stronę pozwaną (zob. odpowiedź na pozew z 1 września 2020 r. oraz postanowienie sądu z 2 czerwca 2021 r.) i nieuwzględnienie wyliczeń sumy spłat kredytu przy zastosowaniu kursu średniego NBP dla (...) oraz porównania przedmiotowych wyników z rzeczywistą wysokością rat spłaconych przez powodów, podczas gdy w przypadku przyjęcia koncepcji niedozwolonego charakteru klauzul przeliczeniowych (czemu bank się sprzeciwia) uwzględnienie przedmiotowych wyliczeń opartych o średni kurs NBP (w tym wysokości nadpłaty kredytu przez powodów) było kluczowe dla określenia sumy należnej powodom „nadpłaty”, co pozostawało również spójne z argumentacją strony pozwanej. Uchybienie to doprowadziło do dowolnego ustalenia stanu faktycznego sprawy z pominięciem okoliczności istotnych z punktu widzenia niniejszego postępowania (możliwość wykonywania umowy z zastosowaniem kursów średnich NBP dla (...) po usunięciu z niej odesłania do tabel kursowych banku), będącego wynikiem braku logiki w procesie ustalania faktów wprost wynikających z zaoferowanych przez strony dowodów, zatem postępowania sprzecznego z wiedzą, jaką w chwili wyrokowania dysponował Sąd oraz zasądzenia na rzecz powodów „nadpłaty” w zawyżonej wysokości, tj. obliczonej na podstawie przyjęcia, iż kredyt powodów przy wyeliminowaniu klauzul waloryzacyjnych winien być rozliczony jako zawarty od początku w PLN
z oprocentowaniem opartym o WIBOR,

2) art. 327 ¹ § 1 pkt 2) k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez zaniechanie należytego uzasadnienia wyroku w postaci:

⚫

braku wskazania przyczyn, które spowodowały, że klauzule waloryzacyjne są sprzeczne z dobrymi obyczajami i naruszają
w sposób rażący interesy konsumentów - w powyższym zakresie Sąd
I instancji ograniczył się do stwierdzenia, że bank jako profesjonalista, konstruując wzorzec umowy powinien uwzględnić kwestie związane
z równomiernym rozłożeniem ryzyka walutowego i wprowadzić regulacje ograniczające ryzyko konsumentów jako strony słabszej, zaś brak takiego mechanizmu zabezpieczającego stanowi naruszenie interesu konsumenta,

⚫

wewnętrznej sprzeczności w zakresie przedstawionego rozumowania Sądu co do oceny postanowień waloryzacyjnych, polegającej z jednej strony na przyjęciu, iż w rozpoznawanej sprawie nie doszło do naruszenia równowagi stron, a informacje przekazane kredytobiorcom na etapie kontraktowania odpowiadały obowiązującym wówczas standardom informacyjnym i stanowi wiedzy, co w opinii Sądu nie pozwala przyjąć że klauzule waloryzacyjne wypełniają przesłanki
z art. 385 ¹ § 1 k.c. (zob. uzasadnienie wyroku - s. 10 - 19), zaś
z drugiej strony jednoczesnego uznania, iż przeliczenia walutowe, wobec braku zastosowania mechanizmu ograniczającego wzrost waluty (klauzula zabezpieczająca) w sposób rażący naruszają interes konsumenta, co świadczy o niedozwolonym charakterze postanowień waloryzacyjnych i musi skutkować ich usunięciem (zob. uzasadnienie wyroku - s. 20 i 21),

co świadczy o tym, że uzasadnienie wyroku nie spełnia minimalnych standardów orzeczenia, jakie wynikają z przepisów polskiej procedury cywilnej, gdyż podstawa prawna wyroku nie została należycie wyjaśniona, przez co niemożliwe staje się odczytanie rzeczywistych przyczyn jakimi kierował się Sąd
I instancji wydając zaskarżone rozstrzygnięcie, co rodzi wątpliwość co do możliwości przeprowadzenia kontroli instancyjnej zapadłego orzeczenia oraz niepewność co do przyszłej sytuacji stron procesu,

II. obrazę przepisów prawa materialnego, tj.:

1) art. 385 ¹ § 1 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie i przyjęcie przez Sąd I instancji, że postanowienia waloryzacyjne zawarte w umowie kredytu łączącej strony, jako rażąco naruszające interesy konsumentów, stanowią niedozwolone postanowienia umowne, co zdaniem pozwanego banku w niniejszej sprawie nie zachodzi, albowiem klauzule te nie są sprzeczne ani z dobrymi obyczajami, ani nie naruszają w sposób rażący interesów powodów, co zostało również potwierdzone w niniejszej sprawie przez sam Sąd Okręgowy (zob. uzasadnienie wyroku - s. 10-19),

2) art. 411 pkt 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie i uwzględnienie powództwa, podczas gdy powodowie nie wykazali, aby złożyli zastrzeżenia zwrotu przy uiszczeniu rat kapitałowo-odsetkowych, co w konsekwencji wyłącza po stronie powodowej możliwość żądania zwrotu kwot dochodzonych pozwem,

3) art. 69 ust. 3 Pr. bank. poprzez jego błędną wykładnię,
a w konsekwencji przyjęcie, że eliminacja z umowy postanowień odnoszących się do indeksacji kredytu prowadzi do przekształcenia umowy w kredyt stricte złotowy z zastosowaniem oprocentowania dedykowanego walucie polskiej, podczas gdy redakcja ww. wskazanego artykułu pozwala kredytobiorcom na przeliczenie kredytu z pominięciem tabel kursowych banku w przypadku eliminacji postanowień „indeksacyjnych”, tj. utrzymanie waloryzacyjnego charakteru umowy z pominięciem klauzul niedozwolonych. Sąd zatem pominął wykładnię celowościową, wskazującą, że intencją ustawodawcy było utrzymanie w mocy walutowego (waloryzacyjnego) charakteru umowy (jako że rzeczywistą wolą stron w dniu zawarcia umowy kredytu było zawarcie umowy kredytu waloryzowanego) z pominięciem klauzul stwarzających chociażby potencjalne zagrożenie dla interesów konsumentów,

4) art. 65 k.c. w zw. z art. 69 ust. 3 Pr. bank., art. 358 § 2 k.c. oraz motywem 13 Dyrektywy 93/13 poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy ze stanu faktycznego sprawy wynika, że wola stron było zawarcie umowy kredytu waloryzowanego walutą obcą celem umożliwienia kredytobiorcom spłaty kredytu z zastosowaniem oprocentowania dedykowanego tej walucie (tu: (...)),
a w konsekwencji, w przypadku gdy wynik kontroli incydentalnej wykazałby niedozwolony charakter klauzul indeksacyjnych, to Sąd winien był dokonać takiej wykładni umowy kredytu, która pozwoliłaby na utrzymanie waloryzacyjnego charakteru umowy, przy jednoczesnym zastosowaniu „obiektywnego” i „sprawiedliwego” miernika wartości waluty obcej,

5) art. 65 k.c. w zw. z art. 358 § 2 k.c. w zw. z motywem 13 Dyrektywy 93/13 oraz art. 69 ust. 3 Pr. bank. poprzez niezastosowanie kursu średniego NBP do rozliczenia umowy kredytu, podczas gdy na skutek eliminacji z umowy postanowień odwołujących się do tabel kursowych banku, do przeliczenia wypłaconej w PLN kwoty na walutę indeksacji oraz do spłaconej części kredytu - w drodze wykładani umowy oraz oświadczeń woli stron, a nie uzupełniania treści umowy - możliwym jest zastosowanie kursów publikowanych przez NBP,

6) art. 358 § 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie, chociaż w polskim porządku prawnym istnieje zarówno zwyczaj stosowania dla rozliczeń kursu średniego NBP, jak i norma dyspozytywna pozwalająca zniwelować problem braku kursu w umowie, w wypadku niemożności odtworzenia treści umowy
w drodze wykładni;

III. naruszenie przepisów o kosztach procesu, tj. art. 100 k.p.c. w zw.
z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. oraz 102 k.p.c. poprzez zaniechanie stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu i obciążenia nimi strony przegrywającej, mimo że Sąd oddalił w całości powództwo główne co do kwoty 172.091,31 PLN oraz 6,14 EUR, oraz części roszczenia ewentualnego co do kwoty 37.298,07 PLN, co powinno zostać uwzględnione przy orzekaniu
o kosztach procesu.

W związku z powyższym pozwany bank wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zwrot kosztów procesu za obie instancje.

(apelacja pozwanego – k. 256 – 271)

Z kolei powodowie zaskarżyli wyrok Sądu Okręgowego w pkt. 1 i 3 apelacją, w której podnieśli zarzuty:

I. naruszenia prawa materialnego, tj.:

1. art. 385 ¹ § 1 k.c. w zw. z art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 poprzez
jego błędną wykładnię i przyjęcie, że umowa może nadal obowiązywać po stwierdzeniu abuzywnego charakteru klauzul umownych odnoszących się
do mechanizmu indeksacji, które to stanowią główny przedmiot umowy,
a eliminacja klauzuli indeksacyjnej prowadzi do zmiany charakteru stosunku prawnego łączącego strony,

2. art. 385 ¹ § 1 k.c. w zw. z art. 353 ¹ k.c. poprzez:

a) ich błędną wykładnię sprowadzającą się do przyjęcia, że zastosowanie mechanizmu indeksacji jest zgodne z naturą zobowiązania umownego
w sytuacji, gdy upoważnia pozwaną do jednostronnego i dowolnego określenia świadczenia powoda,

b) błędne zastosowanie i przekroczenie przez Sąd I instancji uprawnienia do zmiany warunków umowy w przypadku uznania niektórych jej postanowień za nieuczciwe,

c) ich błędną wykładnię sprowadzającą się do przyjęcia, że powód indywidualnie uzgodnił kwestionowane zapisy umowne (sposób spłaty kredytu),

3. art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 58 § 1 k.c. poprzez jego nieprawidłową wykładnię polegającą na przyjęciu, że umowa jest ważna, pomimo:

a) niedopełnienia przez pozwaną obowiązku informacyjnego (zwłaszcza
w zakresie ryzyka walutowego i spreadu) względem powoda podczas zawierania umowy kredytu,

b) arbitralnie ustalanej wysokości zobowiązania powoda przez pozwaną wskutek stosowania kursów waluty (...) ustalanych jednostronnie przez pozwaną, które to mają wpływ na wysokość zobowiązania oraz wysokość rat kredytowych powoda,

4. art. 69. pr. bank. w zw. z art. 353 ¹ k.c. poprzez jego nieprawidłową wykładnię polegającą na przyjęciu, że umowa kredytu jest ważna, pomimo że:

a) odsetki od kredytu ustalane są od kwoty zobowiązania ustalanej
w walucie (...) na podstawie kursu banku, którego wartość jest ustalana arbitralnie przez pozwaną,

b) kwota udzielonego kredytu jest inna niż kwota zwracanego kapitału przez powoda,

5. art. 4 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej (zasada lojalności) poprzez brak zastosowania orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, mającego zastosowanie w sprawie, tj.:

a) brak uwzględnienia wyroku C-126/17 z 22 lutego 2018 roku oraz
C-212/20 z 18 listopada 2021 r. - w kontekście braku wskazania w umowie zasad ustalania kursów,

b) brak uwzględnienia wyroku C-618/10 z 14.06.2012 r. oraz wyroku
C-19/20 z 29.04.2021 r. - w kontekście uznania, że umowa kredytu może
być dalej wykonywana jako standardowy kredyt złotowy przy zmianie oprocentowania opartego o stawkę WIBOR, a tym samym przekroczenia przez Sąd I instancji możliwości zmiany treści warunku umowy uznanego za nieuczciwy,

6. art. 56 k.c. w zw. z art. 354 § 1 k.c. poprzez jego nieprawidłową wykładnię polegającą na przyjęciu, że umowa może zostać uzupełniona o stawkę WIBOR w sytuacji, gdy strony nie umówiły się do stosowania tej stawki,
a konsument również nie wyraził zgody na taką zmianę w umowie na obecnym etapie,

II. naruszenie przepisów postępowania, tj.:

1. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną, sprzeczną z zasadami logiki
i doświadczenia życiowego ocenę treści:

a) umowy kredytu poprzez:

1) brak uznania, że kwestionowane postanowienia umowne stanowią główne świadczenia umowne, których usunięcie prowadzi do zmiany charakteru stosunku prawnego łączącego strony, a tym samym winno skutkować upadkiem umowy w całości,

2) uznanie, że pomiędzy stronami doszło do indywidualnego uzgodnienia w zakresie wyboru spłaty kredytu,

b) zeznań strony powodowej i braku uznania, że pozwany bank nie spełnił wobec kredytobiorcy obowiązek informacyjny w wystarczającym zakresie do podjęcia przez niego w pełni świadomej decyzji o zawarciu umowy kredytu indeksowanego do waluty (...), co skutkować powinno ustaleniem nieważności umowy kredytu w całości,

2. art. 327 ¹ § 1 pkt 1 i 2 k.p.c. poprzez wadliwe sporządzenie uzasadnienia zaskarżonego wyroku przez Sąd I instancji, uniemożliwiające dokonanie jego kontroli instancyjnej, w szczególności poprzez brak odniesienia się w uzasadnieniu wyroku do przesłanki interesu prawnego, której rozstrzygniecie jest niezbędne w przypadku zgłoszenia roszczenia o ustalenie nieważności umowy kredytu.

W konkluzji powodowie wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa głównego bądź poprzez uwzględnienie powództwa ewentualnego w całości, ewentualnie zaś o uchylenie zaskarżonego wyroku
i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania,
a każdorazowo o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

(apelacja powodów – k. 284 – 293 verte)

Każda ze stron skarżących wniosła nadto o oddalenie apelacji przeciwnika oraz ponowiła wniosek o zwrot kosztów poniesionych na tym etapie sporu.

(odpowiedzi na apelacje – k. 301 – 310, 312 – 319)

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

I. Apelacja strony pozwanej okazała się nietrafna i jako taka podlegała oddaleniu na zasadzie art. 385 k.p.c. Natomiast odmiennie, apelacja powodów okazała się w całości trafna, co skutkowało zmianą zaskarżonego wyroku na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.

Zaznaczyć przy tym należy, że Sąd Apelacyjny podziela pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w uchwale z dnia 31 stycznia 2008 r. w sprawie III CZP 49/07 (OSNC 2008/6/55), że sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, wiążą go natomiast zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. W związku z tym dla postępowania apelacyjnego znaczenie wiążące mają tylko takie uchybienia prawu procesowemu, które zostały przedstawione w apelacji i nie są wyłączone spod kontroli sądu odwoławczego na podstawie przepisu szczególnego.

II. W pierwszej kolejności trzeba odnieść się do zarzutów obu skarżących stron dotyczących procedowania w sprawie i poczynienia ustaleń faktycznych.

1. Rację ma skarżący pozwany, że doszło do naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 278 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c., choć z innych przyczyn, niż te wskazanego w jego apelacji. Albowiem w tej sprawie w ogóle zbędne było przeprowadzanie dowodu z opinii biegłego sądowego. Wynika to z innej oceny jurydycznej stanu faktycznego sprawy, niż ta dokonana przez Sad a quo. Będzie o tym mowa dalej.

2. Z tych samych względów bezzasadny jest zarzut banku naruszenia art. 227 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 327 ¹ § 1 k.p.c., dotyczący faktycznego pominięcia dowodów załączonych do odpowiedzi na pozew co do sposobu ustalania kursu (...), komunikatów Komisji Nadzoru Bankowego i praktyki innych banków w tym zakresie. Ponadto nie można także przyjąć, że powodom, jako konsumentom znany mógł być sposób ustalania kursów walutowych w tabelach pozwanego banku. Nie jest to fakt powszechnie znany. Jak słusznie podnosi się w judykaturze, za fakty powszechnie znane uważa się bowiem wydarzenia historyczne, polityczne, zjawiska przyrodnicze, procesy ekonomiczne lub zdarzenia normalnie i zwyczajnie zachodzące w określonym miejscu i czasie, znane każdemu rozsądnemu i mającemu życiowe doświadczenie mieszkańcowi miejscowości będącej siedzibą danego sądu. Nie są już faktami powszechnie znanymi informacje o fakcie zamieszczone w prasie i internecie ani wpisy w księgach wieczystych (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 marca 2016 r., II CSK 122/15, LEX nr 2041112).

3. Wymaga podkreślenia, że zasadnicze okoliczności faktyczne sprawy wynikają z treści samej umowy, dokumentów zgromadzonych w związku z przygotowywaniem umów, korespondencji stron oraz przesłuchania powodów na okoliczności ustaleń w zakresie indywidualnego negocjowania kontraktu i należytego poinformowania konsumenta o skutkach zawarcia spornych umów. Niesporne jest przy tym, że konsumenci dobrowolnie złożyli wniosek i podpisali umowę, oraz że sami zdecydowali się na kredyt waloryzowany kursem (...). Jednak te okoliczności nie mogą być utożsamiane z faktem indywidualnego negocjowania warunków umowy kredytu hipotecznego. Na tę okoliczność pozwany bank nie przedstawił żadnych dowodów, mimo obciążania właśnie jego obowiązkiem ewentualnego udowodnienia tej kwestii. Ponadto w ogóle nie zostało wykazane przez pozwany bank to, w jaki sposób konsumenci mogli wpływać na ustalanie kursu (...) przez pozwanego.

Podobnie należy odnieść się do zagadnienia zrozumienia spornych elementów umowy. Oczywiste jest, że konsumenci zrozumieli treść umowy, ale faktu tego nie można utożsamiać z należytym poinformowaniem powodów, jako konsumentów przez pozwany bank. Dla wyznaczenia miernika należytej staranności po stronie pozwanego w tym zakresie zasadnicze znaczenie odgrywa moment zawarcia danej umowy, z uwzględnieniem ogółu okoliczności, które mogły być znane przedsiębiorcy w owym momencie i mogły mieć wpływ na późniejsze jej wykonanie.

Konsumenci nie prowadzili żadnych negocjacji poprzedzających zawarcie przygotowanej tylko dla nich indywidualnie umowy kredytu z bankiem. Złożyli jedynie wniosek kredytowy i nie zostali dostatecznie uprzedzona o tym, że mimo wieloletniej, starannej i terminowej spłaty rat kredytu, ich zaległości będą jedynie rosnąć. Konsumenci nie zostali należycie poinformowani o możliwości wzrostu lub spadku wartości waluty obcej, oraz o potencjalnych konsekwencjach ekonomicznych dla jego zobowiązań. Prawdą jest, że konsumenci zawierając umowę oświadczyli, że są świadomi ryzyka kursowego, związanego ze zmianą kursu waluty indeksacyjnej w stosunku do złotego, w całym okresie kredytowania i akceptują to ryzyko, ale in casu, była to czysta formalność. Konsumenci nie zostali należycie poinformowani o możliwości wzrostu lub spadku wartości waluty obcej, oraz o potencjalnych konsekwencjach ekonomicznych dla ich zobowiązań.

Sporna umowa jest klasyczną umową blankietową typu „mplan”, która była standardowo przedstawiana klientom przez pozwany bank. Podpisana umowa niczym nie różni się od propozycji banku, a zatem trudno tutaj mówić o jakichkolwiek negocjacjach prowadzonych przez strony. Przy czym dla jasności, Sąd Apelacyjny nie podziela poglądu o możliwości zastosowaniu w tej sprawie w jakiejkolwiek mierze wyników kontroli abstrakcyjnej wzorca umownego, sprawowanej przez UOKiK, ale niewątpliwie ta umowa miała charakter blankietowy, z góry przygotowany i nie zmieniany dla potrzeb konkretnych klientów.

4. Należy zgodzić się ze skarżącą stroną powodową, że Sąd pierwszej instancji naruszył art. 327 ¹ § 1 k.p.c. poprzez zaniechanie odniesienia się do zarzutów nieważności umowy kredytowej w oparciu o przepisy ogólne oraz sporządzenie uzasadnienia wyroku w sposób, który nie pozwala na odtworzenie procesu decyzyjnego Sądu w zakresie dotyczącym wyjaśnień co do podstawy prawnej zaskarżonego wyroku. W szczególności zaś poprzez nierozpoznanie zarzutów strony powodowej w zakresie nieważności umowy kredytu, tj. zarzutów z art. 353 ¹ k.c., art. 358 ¹ k.c., 58 k.c. oraz art. 69 ustawy Prawo bankowe. Niewyjaśnienie przez Sąd I instancji przyczyn stwierdzenia, że umowa kredytu jest ważna w oparciu o art. 58 § 1, 2 i 3 k.c. w zw. z art. 353 ¹ k.c. oraz art. 358 ¹ k.c., oraz zaniechanie analizy zasadności dochodzenia ustalenia, że przedmiotowa umowa kredytu jest nieważna w oparciu o art. 189 k.p.c. oraz wystąpienia po stronie powodowej interesu prawnego w ustaleniu nieważności umowy kredytowej.

Reasumując, stan faktyczny ustalony przez Sąd pierwszej instancji jest prawidłowy.

III. Zastosowania prawa materialnego, objęte apelacjami obu stron.

1. Sąd ad quem w pierwszej kolejności przyjmuje, że przedmiotowa umowa jest umową kredytu złotówkowego indeksowanego kursem (...), zgodną z art. 69 ust. 1 Prawa bankowego, jest dopuszczalna oraz ważna. I w tym zakresie nie sposób podzielić argumentacji powodów o sprzeczności umowy jako takiej z art. 58 k.c. w zw. z art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 69.ust. 1 Prawa bankowego.

Cechą charakterystyczną umowy kredytowej złotówkowej indeksowanej kursem (...) jest udostępnienie kredytobiorcy określonej sumy kredytu w złotych, przy czym jej wysokość jest indeksowana według kursu danej waluty obcej w dniu uruchomienia kredytu (tzw. indeksowanie do waluty obcej po cenie kupna). Indeksacja taka następuje też w celu określenia wysokości rat kredytowych, do których kredytobiorca jest zobowiązany w okresie trwania stosunku kredytowego. W dniu płatności konkretnych rat, rata taka jest przeliczana zgodnie z umową z waluty rodzimej – w której została zapłacona przez kredytobiorcę – na walutę indeksacji stosownie do kursu tej waluty. Tak ujęta umowa kredytu indeksowanego mieści się w konstrukcji ogólnej umowy kredytu bankowego i stanowi jej możliwy wariant (art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 69 ust. 1 pr. bank.). Nie ma przy tym podstaw do twierdzenia, że w obrocie prawnym doszło do wykształcenia się jakiegoś odrębnego, oryginalnego typu umowy bankowej, powiązanej w sposób szczególny z kursem złotego do walut obcych w chwili wydania i zwrotu sumy kredytowej i tym samym – zakładającej szczególny sposób określania wysokości zadłużenia kredytobiorcy w stosunku kredytowym. Brak jest również podstaw do przyjęcia, jakoby umowa kredytu indeksowanego do waluty obcej sprzeciwiała się właściwości (naturze) kredytu w rozumieniu art. 69 ust. 1 pr. bank. W zakresie takiej umowy kredytu także dochodzi do wydania (udostępnienia, wypłaty) sumy kredytu kredytobiorcy i zwrotu wykorzystanej sumy kredytu z reguły w ratach kredytowych w dłuższych odcinku czasowym. Dla kredytobiorcy istotne znaczenie ma zazwyczaj wysokość rat spłacanych w poszczególnych okresach ich spłat. Kredytobiorca zwraca kredytodawcy wykorzystaną sumę kredytu, przy czym w związku z kursem waluty obcej suma ta może być wyższa odpowiednio do relacji do waluty obcej. Suma wykorzystana w dniu wykonywania umowy kredytu hipotecznego może mieć bowiem inną wartość rynkową w wyniku indeksacji walutowej. Innymi słowy, kredytobiorca może być zobowiązany do zwrotu bankowi sumy pierwotnie wykorzystanego kredytu (w chwili wykonania umowy przez bank), ale taka wykorzystana suma (w całości lub części) może mieć inną (wyższą) wartość rynkową w okresie spłaty kredytu. Taka ocena znajduje potwierdzenie w ustalonej judykaturze (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 22 stycznia 2016 r., sygn. I CSK 1049/14) i nie można było uznać umowy za nieważną z uwagi na nieokreślenie świadczenia. Umowa wskazywała kwotę kredytu oraz zasady i sposób jej indeksacji.

Mechanizm indeksacji polega zasadniczo na przeliczeniu w dniu uruchomienia kredytu kwoty kredytu wyrażonej w złotych polskich na (...), zgodnie z kursem jej kupna ustalonym według tabeli kursów obowiązującej w danym banku, a następnie przeliczaniu każdej raty kapitałowo – odsetkowej w dniu zapłaty z (...) na walutę polską, według obowiązującego w banku kursu sprzedaży. Kredytobiorca otrzymuje kwotę kredytu w złotych polskich i w tej walucie spłaca raty, po przeliczeniu na (...) według wskazanego mechanizmu (zob. np. wyrok SN z 7 listopada 2019 r., IV CSK 13/19; postanowienie SN z 29 lipca 2021 r., I (...) 146/21). Dopuszczalność zawierania umów o takiej konstrukcji nie nasuwa wątpliwości zarówno w świetle zasady swobody umów (art. 353 ¹ k.c.), jak również regulacji wprowadzonych tzw. ustawą antyspreadową, a więc ustawą z dnia 29 lipca 201 1 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 201 1 r. Nr 165, poz. 984), która jedyni potwierdziła dopuszczalność zawierania umów o kredyt indeksowany.

A zatem strony ustaliły wszystkie istotne elementy umowy kredytu przewidziane w tym przepisie, a umowa została wykonana w pierwszej kolejności przez bank poprzez zrealizowanie dyspozycji przekazania środków zgodnie z celem kredytowania, a następnie była realizowana przez powodów poprzez spłatę rat kredytu. W tej sytuacji nie mamy zatem do czynienia z nieważnością bezwzględną umowy z uwagi na zamieszczenie w niej postanowień dotyczących przeliczenia waluty kredytu i to zarówno z powodu sprzeczności z przepisami prawa (art. 58 § 1 k.c.), jak i z powodu sprzeczności z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.), co znajduje oparcie w ugruntowanym orzecznictwie (zob. wyrok SN z 14.07.2017 r., II CSK 803/16, L.; wyrok SA we Wrocławiu z 19.07.2017 r., I ACa 780/17, L.; wyrok SA we Wrocławiu z dnia 07.09.2018 r., I ACa 666/18, L.).

2. Strona powodowa zakwestionowała zawarte w umowach klauzule indeksacyjne, zarzucając im, że kształtują one prawa i obowiązki kredytobiorcy w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy, bowiem pozwany zastrzegł sobie prawo do jednostronnego regulowania wysokości rat kredytu waloryzowanego kursem franka szwajcarskiego poprzez wyznaczanie w tabeli kursowej kursu sprzedaży franka szwajcarskiego, nie wskazując w umowie kryteriów czy przesłanek ustalania kursu. Tym samym bank miał pełną kontrolę nad wysokością rat spłacanych przez powodów i ustalanie różnicy pomiędzy ceną kupna i sprzedaży (tzw. spread walutowy), która stanowił jego zysk.

Zdaniem Sądu ad quem zakwestionowane przez powodów postanowienia umowy kredytowej wyczerpują dyspozycję art. 385 ¹ §1 k.c. Mają one charakter nieprecyzyjny, niejasny oraz przewidują uprawnienia do kształtowania treści stosunku tylko dla jednej, mocniejszej strony. W tych klauzulach brak jest oparcia zasad ustalania kursów na obiektywnych i przejrzystych kryteriach. Stosowanie mechanizmu przeliczania najpierw kwoty wypłaconych środków według kursu kupna walut, a następnie przeliczanie wysokości zobowiązania według kursu sprzedaży walut, przyznawało stronie pozwanej uprawnienie do ewentualnego uzyskania dodatkowego wynagrodzenia, którego oszacowanie dla konsumenta nie było możliwe. Na konsumenta, poza ryzykiem kursowym, na które godził się, zawierając umowę kredytu waloryzowanego do waluty obcej, zostało przerzucone ryzyko dowolnego kształtowania kursów wymiany przez kredytodawcę. Tym samym strona pozwana – będąca profesjonalistą i silniejszą stroną stosunku prawnego, kształtując treść umowy, wykorzystała swoją uprzywilejowaną pozycję. Od momentu zawarcia przedmiotowej umowy nie było obiektywnego mechanizmu, który pozwoliłby ustalić świadczenie kredytobiorców – powodów w sposób niezależny od decyzji banku. Określenie wysokości należności obciążającej konsumenta z odwołaniem do tabel kursów ustalanych jednostronnie przez bank, bez wskazania obiektywnych kryteriów, jest nietransparentne, pozostawia pole do arbitralnego działania banku i w ten sposób obarcza kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz narusza równorzędność stron. Uwzględniając wskazania wypływające z orzecznictwa Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (zob. wyroki z 30.04.2014 r., C-26/13 i z 20.09.2017 r., C-186/16), trzeba przyjąć, że uznanie postanowień tego rodzaju za jednoznaczne wymaga, aby umowa określała w sposób zrozumiały dla konsumenta zasady ustalania przez bank kursów walutowych. Bez znaczenia dla oceny spornej klauzuli pozostaje to w jaki sposób pozwany bank korzystał z przysługujących mu uprawnień do kształtowania kursów, w tym czy były one ustalane na poziomie rynkowym. Chodzi o samą zasadę, a nie jej praktyczną realizację.

Postanowienia umowne analogiczne do ocenianych w tej sprawie były już wielokrotnie przedmiotem badania Sądu Najwyższego (wyroki z dnia: 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14, OSNC 2016, nr 11, poz. 134; 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17; 7 listopada 2019 r., IV CSK 13/19; 2 czerwca 2021 r., I (...) 55/21; 21 lipca 2021 r., (...) 49/21, 28 lipca 2022 r., I CSK 2536/22, oraz 28 października 2022 r., (...) 894/22). Wyjaśniono, że postanowienia umowy (regulaminy), określające zarówno zasady przeliczania udzielonego kredytu na złotówki przy wypłacie kredytu, jak i spłacanych rat na walutę obcą, pozwalające bankowi swobodnie kształtować kurs waluty obcej, mają charakter niedozwolonych postanowień umownych.

Tym samym niezasadne są zarzuty apelacji banku naruszenia art. 385 ¹ § 1 k.c., art. 385 ² k.c. oraz art. 58 § 3 k.c. w zw. z art. 65 § 1 i 2 k.c. w zw. z postanowieniami dotyczącymi waloryzacji kredytu złotówkowego indeksowanego kursem (...), poprzez dokonanie dowolnej i nieuprawnionej wykładni tych postanowień, prowadzącej do rezultatów sprzecznych z ich obiektywnym brzmieniem oraz intencjami stron, tj. że pozwany miał jednostronną i nieuzależnioną od żadnego obiektywnego kryterium możliwość zmiennego w czasie wykonywania umowy.

3. Zakwestionowane przez powodów postanowienia umowne dotyczą świadczeń głównych, ale w najnowszym wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2022 r., (...) 975/22 i (...) 459/22, potwierdzono, że mimo tego nie można podzielić poglądu, że takie klauzule nie podlegają badaniu pod kątem ich abuzywności. Postanowienia określające główne świadczenia stron nie podlegają bowiem takiej kontroli jedynie pod warunkiem, że zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (art. 385 ¹ § 1 zd. 2 k.c.). Takie rozwiązanie, wywodzące się z art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13, opiera się na założeniu, zgodnie z którym postanowienia określające główne świadczenia stron zazwyczaj odzwierciedlają rzeczywistą wolę konsumenta, gdyż do ich treści strony przywiązują z reguły największą wagę. W związku z tym, zasada ochrony konsumenta musi ustąpić ogólnej zasadzie autonomii woli obowiązującej w prawie cywilnym. Wyłączenie spod kontroli nie może jednak obejmować postanowień nietransparentnych, gdyż w ich przypadku konsument nie ma możliwości łatwej oceny rozmiarów swojego świadczenia i jego relacji do rozmiarów świadczenia drugiej strony.

Stanowisko takie znalazło potwierdzenie również w wyroku z 20 maja 2022 r., II CSK 403/22 (niepubl) oraz 21 czerwca 2021 r., I (...) 55/21 (niepubl).

4. Konsekwencją powyższej oceny jest wyeliminowanie klauzul abuzywnych z kontraktu łączącego strony ex lege, połączone z przewidzianą w art. 358 ¹ § 2 k.c. zasadą związania stron umową w pozostałym zakresie, chyba że następczo konsumenci udzielili świadomej i wolnej zgody na te klauzule i w ten sposób przywrócili skuteczność z mocą wsteczną (uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r., III CZP 6/21, OSNC, nr 9, poz. 56). Inaczej rzecz ujmując, należy ocenić, czy po wyeliminowaniu klauzul indeksacyjnych z przedmiotowej umowy, może ona dalej funkcjonować w obrocie. Sąd Apelacyjny uważa, że nie.

W tym zakresie konieczne jest odwołanie się do stanowiska zaprezentowanego w treści wyroku (...) z dnia 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18 (K. D. i J. D. przeciwko Raiffeisen Bank (...), prowadzącej działalność w Polsce w formie oddziału pod nazwą Raiffeisen Bank (...) Oddział w Polsce, dawniej (...) Bank (...) SA), oraz w wyroku (...) z dnia 14 marca 2019 r. w sprawie C-118/17 (D.), które mają fundamentalne znaczenie dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy. Przy czym wnioski wypływające z wyroku w sprawie małż. D. mają bezpośrednie zastosowanie w przedmiotowym stanie faktycznym, gdyż postępowanie przed (...) także dotyczyło kredytu udzielonego w złotówce, waloryzowanego kursem waluty obcej, który to kurs był wyznaczany dowolnie przez kredytodawcę, a więc stan faktyczny był w swej istocie tożsamy.

Trybunał wydał orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczącym wykładni art. 1 ust. 2, art. 4, art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U. 1993, L 95, s. 29) w przedmiocie utrzymywanego nieuczciwego charakteru warunków umowy dotyczących mechanizmu indeksacji stosowanego w umowie kredytu hipotecznego indeksowanego do waluty obcej. Dla udzielenia odpowiedzi na postawione pytania przywołał treść obowiązującej dyrektywy.

Motyw trzynasty dyrektywy 93/13 stanowi: „Zakłada się, iż obowiązujące w państwach członkowskich przepisy ustawowe i wykonawcze, które bezpośrednio lub pośrednio ustalają warunki umów konsumenckich, nie zawierają nieuczciwych warunków; w związku z tym nie wydaje się konieczne rozpatrywanie warunków umowy, które są zgodne z obowiązującymi przepisami ustawowymi lub wykonawczymi oraz zgodne z zasadami lub postanowieniami konwencji międzynarodowych, których stronami są państwa członkowskie lub Wspólnota; użyte w art. 1 ust. 2 sformułowanie »obowiązujące przepisy ustawowe lub wykonawcze« obejmuje również zasady, które zgodnie z prawem będą stosowane między umawiającymi się stronami z zastrzeżeniem, że nie dokonano żadnych innych uzgodnień.”

Artykuł 1 ust. 2 owej dyrektywy przewiduje: „Warunki umowy odzwierciedlające obowiązujące przepisy ustawowe lub wykonawcze oraz postanowienia lub zasady konwencji międzynarodowych, których stroną są państwa członkowskie lub Wspólnota, zwłaszcza w dziedzinie transportu, nie będą podlegały przepisom niniejszej dyrektywy.” Artykuł 4 wspomnianej dyrektywy stanowi: „1. Nie naruszając przepisów art. 7, nieuczciwy charakter warunków umowy jest określany z uwzględnieniem rodzaju towarów lub usług, których umowa dotyczy i z odniesieniem, w momencie zawarcia umowy, do wszelkich okoliczności związanych z zawarciem umowy oraz do innych warunków tej umowy lub innej umowy, od której ta jest zależna. 2. Ocena nieuczciwego charakteru warunków nie dotyczy ani określenia głównego przedmiotu umowy, ani relacji ceny i wynagrodzenia do dostarczonych w zamian towarów lub usług, o ile warunki te zostały wyrażone prostym i zrozumiałym językiem.” Zgodnie z brzmieniem art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13: „Państwa członkowskie stanowią, że na mocy prawa krajowego nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta, a umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków.” Artykuł 7 ust. 1 tej dyrektywy brzmi następująco: „Zarówno w interesie konsumentów, jak i konkurentów państwa członkowskie zapewnią stosowne i skuteczne środki mające na celu zapobieganie stałemu [dalszemu] stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych przez sprzedawców i dostawców z konsumentami.”

Ostatecznie (...) ocenił, że art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, iż nie stoi on na przeszkodzie temu, aby sąd krajowy, po stwierdzeniu nieuczciwego charakteru niektórych warunków umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej i oprocentowanego według stopy procentowej bezpośrednio powiązanej ze stopą międzybankową danej waluty, przyjął, zgodnie z prawem krajowym, że ta umowa nie może nadal obowiązywać bez takich warunków z tego powodu, że ich usunięcie spowodowałoby zmianę charakteru głównego przedmiotu umowy. Dalej, art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że z jednej strony skutki dla sytuacji konsumenta wynikające z unieważnienia umowy w całości, takie jak te, o których mowa w wyroku z dnia 30 kwietnia 2014 r., K. i K. R. (C-26/13, EU: C:2014:282), należy oceniać w świetle okoliczności istniejących lub możliwych do przewidzenia w chwili zaistnienia sporu, a z drugiej strony, do celów tej oceny decydująca jest wola wyrażona przez konsumenta w tym względzie. Ponadto art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie wypełnieniu luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, które się w niej znajdowały, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, że skutki wyrażone w treści czynności prawnej są uzupełniane w szczególności przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie stanowią przepisów dyspozytywnych lub przepisów mających zastosowanie, w przypadku, gdy strony umowy wyrażą na to zgodę.

I na koniec, art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie utrzymywaniu w umowie nieuczciwych warunków, jeżeli ich usunięcie prowadziłoby do unieważnienia tej umowy, a sąd stoi na stanowisku, że takie unieważnienie wywołałoby niekorzystne skutki dla konsumenta, gdyby ten nie wyraził zgody na takie utrzymanie w mocy.

Reasumując, Trybunał Sprawiedliwości UE potwierdził dotychczasową linię orzeczniczą, że uzupełnienie umowy o postanowienia wywodzone z ogólnych reguł prawa cywilnego, jest niedopuszczalne. L. powstała w umowie wskutek eliminacji nieuczciwych postanowień umownych, może być uzupełniona jedynie, tylko i wyłącznie, gdy zostaną kumulatywnie spełnione wszystkie warunki:

a.  brak uzupełnienia umowy prowadziłby do upadku całej umowy;

b.  upadek umowy byłby niekorzystny dla konsumenta, co czyniłoby mechanizm ochronny przewidziany dyrektywą iluzoryczny;

c.  istnieją przepisy dyspozytywne, które określają, jaki sposób ustawodawca uznał za modelowe ukształtowanie praw i obowiązków stron danego typu stosunku prawnego, a uregulowanie takie korzysta z domniemania uczciwości.

5. Powyższej oceny nie zmienia stanowisko zajęte przez (...) w wyroku z dnia 29 kwietnia 2021 r. w sprawie C-19/20. Orzeczenie to, w zakresie odnoszącym się do kwestii uznania umowy za nieważną, jedynie po raz kolejny podkreśla potrzebę takiego stosowania prawa krajowego, aby w maksymalny sposób ochronić konsumenta, jednocześnie bez stosowania automatyzmu w unieważnianiu umów kredytowych indeksowanych kursem franka szwajcarskiego. (...) w tym orzeczeniu jasno wskazał, iż w wypadku umowy kredytu indeksowanego do (...) nie jest możliwe usunięcie nieuczciwej marży banku i pozostawienie kredytu przeliczanego w oparciu o uczciwy kurs średni NBP (pkt 71. wyroku z dnia 29 kwietnia 2021, C-19/20).

Kontynuacją tego zapatrywania był także wyrok (...) z 10 czerwca 2021 r., C-198/20, w którym dodatkowo wskazano, że ochrona przysługuje każdemu konsumentowi, a nie tylko takiemu, którego można uznać za właściwie poinformowanego oraz dostatecznie uważnego i rozsądnego.

Tożsame stanowisko (...) zajął również w najnowszym wyroku z dnia 8 września 2022 r. w sprawach połączonych C-80/21, C-81/21 i C82/21. Trybunał wskazał, że sąd krajowy nie może usunąć samej konieczności uzyskania zgody banku i umożliwić kredytobiorcy wypłaty lub spłaty kredytu z pominięciem tabel kursowych banku. Po pierwsze, powodowałoby to brak jakiejkolwiek sankcji dla przedsiębiorcy i brak realizacji zniechęcającego celu Dyrektywy 93/13 (art 7). Po drugie, byłaby to znaczna ingerencja w treść warunku, a tej jego części nie można badać w sposób odrębny od pozostałych postanowień umownych.

Trybunał zaznaczał także, że usunięcie może mieć miejsce jedynie w sytuacji, gdyby część takiego warunku stanowiła odrębne od innych postanowień umownych, co nie ma miejsc w tej sprawie. (...) podobnie jak we wcześniejszych sprawach (np. w „polskiej sprawie" C-260/18) stwierdził, że nie można w miejsce nieuczciwego postanowienia umownego wprowadzać przepisów dyspozytywnych prawa krajowego o charakterze ogólnym , w tym możliwości uznania, że jeśli każde świadczenie wyrażone w walucie obcej może być spłacane po kursie średnim NBP, można w miejsce nieuczciwego postanowienia umownego wprowadzić ten właśnie kurs i pozostawić umowę kredytu w mocy. (...) uznał, że takiej możliwości nie ma. Jeżeli ustawodawca wprowadzając ten przepis nie myślał konkretnie o kredytach waloryzowanych kursem waluty obcej, to nie można go stosować do zastępowania luk wywołanych usunięciem nieuczciwego postanowienia. Co się zaś tyczy możliwości zastąpienia nieważnego warunku umownego wykładnią sądową, to należy ją kategorycznie wykluczyć. Dokonanie takiej wykładni sprowadzałoby się w rezultacie do zmiany treści klauzuli indeksacyjnej, ponieważ prowadziłoby do zmiany jej rozumienia przez wprowadzenie odesłania do „wartości rynkowej” waluty obcej. Jednak postanowienie uznane przez sąd za abuzywne nie powinno na podstawie art. 6 ust.1 dyrektywy 93/13 być stosowane, a jego treść zmieniona (jest to stanowisko identyczne z wyrażonym przez (...) w wyroku z18 listopada 2021 r., C-212/20).

Z tych względów bezzasadny jest zarzut apelacji banku naruszenia art. 358 § 2 k.c.

Dalej, Trybunał również opowiedział się za szeroką ochroną konsumencką i stwierdził, że dopiero wiedza kredytobiorcy o nieuczciwości powoduje rozpoczęcie biegu przedawnienia. Nie ma więc przy pozywaniu banków znaczenia, czy umowa została zawarta 5 czy 15 lat temu, a jedynie, kiedy klient dowiedział się o tym, że może bank pozwać, bo ten zaproponował mu do podpisu prawnie wadliwą umowę.

Z tych przyczyn zdaniem Sądu ad quem zbędne było dopuszczanie dowodu z opinii biegłego sądowego dla potrzeb uzupełnienia powstałej luki po wyeliminowaniu klauzuli abuzywnej. Stanowisko to zostało w pełni zaakceptowane w najnowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. wyrok z dnia 3 lutego 2022 r., (...) 975/22 i (...) 459/22, wyrok z dnia 13 maja 2022 r., (...) 405/22 niepubl; wyrok z 20 maja 2022 r., (...) 403/22, niepubl.; 27 lipca 2021 r., (...) 49/21; 2 czerwca 2021 r., I (...) 55/21; oraz w postanowieniu z dnia 28 lipca 2022 r., I CSK 2536/22).

Dalej, stwierdzenie sankcji nieważności mieści się w zakresie sankcji, jaką dyrektywa 93/13 przewiduje w związku z wykorzystaniem przez przedsiębiorcę nieuczciwych postanowień umownych (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 17 marca 2022 r., (...) 474/22 i 19 maja 2022 r., (...) 797/22). W świetle orzecznictwa (...) w razie stwierdzenia abuzywności klauzuli ryzyka walutowego utrzymanie umowy „nie wydaje się możliwe z prawnego punktu widzenia”, co dotyczy także klauzul przeliczeniowych przewidujących spread walutowy (wyroki (...) z dnia: 14 marca 2019 r., C-118/17, pkt. 52; 5 czerwca 2019 r., C-38/17, HS, pkt. 43). Warunek umieszczony w umowie zawartej przez przedsiębiorcę z konsumentem jest wyłączony z zakresu stosowania tej dyrektywy wyłącznie wtedy, gdy warunek ten odzwierciedla treść bezwzględnie obowiązującego przepisu ustawowego lub wykonawczego w rozumieniu art. 1 ust. 2 dyrektywy 93/13 (wyrok (...) z dnia 10 września 2014 r., C-34/13, pkt. 80). Z tych względów sankcję nieważności umów należy uznać za proporcjonalną i tym samym za zgodną z art. 31 ust. 2 i 3 w zw. z art. 2 Konstytucji RP.

6. Nie może także budzić wątpliwości, że powodowie zostali należycie uprzedzeni o skutkach stwierdzenia nieważności umowy i uznali, że jest on lepszy od kontynuowania tego stosunku obligacyjnego . Powodowie są reprezentowany od początku przez zawodowego pełnomocnika i żądanie unieważnienia umowy wyrazili wprost już na etapie wnoszenia pozwu.

7. Z tych wszystkich względów należało uznać przedmiotową umowę za nieważną z mocy prawa od początku na podstawie art. 189 k.p.c.

Zgodnie z tym przepisem strona powodowa może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 września 1995 r., sygn. akt III CZP 118/95). Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w przytoczonej wyżej uchwale, interes – w ogólności – rozumieć należy jako "potrzebę", zaś interes prawny jako potrzebę prawną, wynikającą z sytuacji prawnej, w jakiej znajduje się powód. Stroną powodową w procesie o ustalenie może być zarówno podmiot ustalanego prawa lub stosunku prawnego, jak i podmiot nieobjęty tym prawem lub stosunkiem prawnym, jeżeli na jego prawa lub obowiązki rozumiane szeroko wpłynąć może istnienie prawa przysługującego innym podmiotom lub stosunku prawnego łączącego inne podmioty.

O interesie prawnym w rozumieniu art. 189 k.p.c. można mówić wówczas, gdy występuje stan niepewności, co do istnienia prawa lub stosunku prawnego, a wynik postępowania doprowadzi do usunięcia tej niejasności i zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, definitywnie kończąc trwający spór albo prewencyjnie zapobiegając powstaniu takiego sporu w przyszłości. W grę wchodzi przy tym sytuacja, gdy podwód może uczynić zadość potrzebie ochrony swej sfery prawnej przez samo ustalenie istnienia bądź nieistnienia prawa lub stosunku prawnego. W konsekwencji interes ten nie występuje, jeśli osoba zainteresowana może na innej drodze, np. w procesie o świadczenie, o ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego, a nawet w drodze orzeczenia o charakterze deklaratywnym osiągnąć swój cel (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2011 r., II PK 295/10).

Powodowie mają interes prawny w zgłoszeniu wprost takiego roszczenia, gdyż przesłankowe badanie ważności umowy w sposób niewystarczający chroni ich interes prawny. Przepis art. 189 k.p.c. jest właściwym narzędziem prawnym do ustalenia nieistnienia nieważnej umowy, co następuje z mocy prawa, szczególnie gdy występuje jednocześnie z roszczeniem o zapłatę, a zatem trudno przyjąć, że przysługuje powodom jeszcze inne dalej idące żądanie.

8. Skutkiem uznania spornej umowy za nieważną jest obowiązek zwrotu przez obie strony tego, co sobie wzajemnie świadczyły wobec odpadnięcia podstawy prawnej świadczenia (art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c.). Roszczenie powodów o zapłatę od początku było oparte o przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. Poza sporem jest to, jaka kwota kredytu została udzielona powodom i jakie kwoty zostały przez nich zapłacone pozwanemu bankowi. Jednakże Sąd ad quem podziela stanowisko wyrażone w uchwale SN III CZP 11/20 z dnia 16.02.2021 r. (OSNC 2021 nr 6, poz. 40), w której Sąd Najwyższy uznał teorię dwóch kondycji za prawidłowy sposób, w który sąd może rozstrzygnąć o roszczeniu „frankowicza” lub innej osoby pokrzywdzonej kredytem walutowym. W wypadku stwierdzenia nieważności umowy kredytowej frankowej lub innej walutowej roszczenia obu stron – kredytobiorcy (pokrzywdzonego konsumenta) oraz banku należy traktować oddzielnie, co oznacza, że kredytobiorca ma prawo domagać się od banku zwrotu spełnionych świadczeń, nawet jeśli nie spłacił kredytu. Nie jest bowiem istotne, ile kapitału kredytobiorca pożyczył od banku, ale ile mu oddał. Wzajemne świadczenia obu stron – kredytobiorcy oraz banku nie są automatycznie potrącane. Zatem bank może przedstawić swoje własne roszczenia, aby móc dochodzić zwrotu pożyczonego pokrzywdzonemu konsumentowi kapitału. W związku z tym pozwany bank, chcąc doprowadzić do wzajemnych rozliczeń z konsumentem, powinien wytoczyć powództwo wzajemne, ponieść zarzut potrącenia lub ewentualnie zarzut zatrzymania. W tej sprawie bank takiej aktywności procesowej nie wykazał.

Z tej przyczyny podstawą uwzględnienia powództwa wobec banku nie powinny być jakiekolwiek wyliczenia dokonywane na podstawie opinii biegłego poprzez przeliczanie kursu (...) na walutę polską, ale fakt, że powodowie dokonali spłaty dochodzonej kwoty, uzyskanej tytułem kredytu. Dlatego powództwo w całej żądanej wysokości podlegało uwzględnieniu.

O odsetkach od zasądzonych kwot orzeczono zgodnie z art. 481 k.c. od dnia następnego od daty doręczenia odpisu pozwu (18 sierpnia 2020 r.) i od dnia następnego od daty doręczenia pisma modyfikującego żądanie (7 lipca 2021 r.).

Reasumując, z tych wszystkich względów apelacja pozwanego banku okazała się całkowicie bezzasadna, a skarga apelacja powodów podlegała uwzględnieniu w całości.

IV. Koszty procesu.

Wobec ostatecznego uwzględnienia powództwa w całości, a tym samym uwzględnienia w całości apelacji powodów oraz oddalenia w całości apelacji pozwanego banku o kosztach postępowania pierwszoinstancyjnego i apelacyjnego rozstrzygnięto zgodnie z art. 98 k.p.c.

Koszty postępowania przez Sądem a quo wyniosły 6.434 zł. Złożyły się na tę kwotę następujące elementy: 1000 zł opłaty od pozwu, 5400 zł wynagrodzenie jednego pełnomocnika działającego w imieniu obojga powodów oraz 34 zł tytułem opłaty skarbowej od dwóch pełnomocnictw.

Na koszty postępowania odwoławczego w kwocie 5.725 zł złożyło się: opłata od apelacji powodów w wysokości 1000 zł, wynagrodzenie pełnomocnika powodów w wysokości 4050 zł od własnej apelacji powodów i 675 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika powodów w związku z rozpoznaniem apelacji banku.