Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 czerwca 2023 r.

Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia SO Renata Gąsior

Protokolant sekr. sądowy Marta Jachacy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 czerwca 2023 roku w Warszawie

sprawy A. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o prawo do rekompensaty

na skutek odwołania A. R.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 25 maja 2021 roku znak: (...)

oddala odwołanie.

Sędzia Renata Gąsior

UZASADNIENIE

A. R. w dniu 6 sierpnia 2021 r. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 25 maja 2021 roku znak: (...). Odwołujący się wniósł o zaliczenie do jego stażu pracy okresu od 1971 roku do 1988 r., jako pracy wykonywanej w szczególnych warunkach i szczególnym charakterze.

W uzasadnieniu swojego stanowiska, ubezpieczony wskazał, że jego praca w Dzielnicowym Urzędzie Telefonów Miejscowych polegała na kopaniu rowów pod ołowiane kable telefoniczne i zakładaniu kabli telefonicznych do mieszkań. Natomiast w 1972 r. przeniósł się do pracy w Dzielnicowym Urzędzie Telefonów Miejscowych W.-(...), gdzie został skierowany do brygady konserwującej i montażowej linii telekomunikacyjnych napowietrznych w rejonie S. K.. Następnie w latach 1974-1976 odbywał zasadniczą służbę wojskową w Pułku Łączności w B.. Po odbyciu służy wojskowej z powrotem wrócił do pracy w Dzielnicowym Urzędzie Telefonów Miejscowych w W.. W 1980 r. został przeniesiony służbowo do (...) w O. na stanowisko inspektora sieci telekomunikacyjnej w woj. (...), gdzie jego zadaniem było wchodzenie na słupy telegraficzne drewniane celem sprawdzenia prawidłowości wykonanych złączeń kabli. W 1982 r. został przeniesiony do Dyrekcji Okręgu Poczty i Telekomunikacji na stanowiskach dyspozytora okręgu, była to praca zmianowa, nerwowa i odpowiedzialna. W 1988 r. przeniósł się do pracy w Państwowym Przedsiębiorstwie (...), gdzie pływał na tratwach rybackich w zależności od potrzeb przedsiębiorstwa. Ubezpieczony wskazał, że jego nastawienie antykomunistyczne w okresie jego pracy w Łączności skutkowało tym, że w trakcie zatrudnienia otrzymał z (...) w O. informację, że z powodu licznych reorganizacji jego dokumenty zaginęły. Ubezpieczony dodał, że osoby z którym pracował w latach 1970-1988 już nie żyją (odwołanie z dnia 8 lipca 2021 r. – k. 3 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie. Organ rentowy powołał się na treść art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych i § 1 ust. 2 i § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnych charakterze, wskazując, że zaskarżoną decyzją odmówił ubezpieczonemu prawa do ustalenia wysokości emerytury z rekompensatą, ponieważ odwołujący się nie wykazał 15 lat pracy w szczególnych warunkach do 31 grudnia 2008 r. Organ rentowy wskazał, że A. R. żąda zaliczenia do okresów pracy w szczególnych warunkach okresu od 1971 r. do 1988 r. Jednakże za okres ten ubezpieczony nie przedłożył świadectwa (świadectw) wykonywania prac w szczególnych warunkach. Zakład Ubezpieczeń Społecznych podkreślił, że ubezpieczony dostarczył jedynie świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach za okresy od 5 lipca 1997 r. do 13 listopada 1997 r. (kserokopia) i od 7 kwietnia 1998 r. do 31 maja 1999 r. (odpowiedź na odwołanie z dnia 11 sierpnia 2021 r. – k. 7 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. R., ur. (...), w okresie od 1 lipca 1971 r. do 15 lipca 1972 r. był zatrudniony w Dzielnicowym Urzędzie Telefonów Miejscowych (...) na stanowisku montera. Ubezpieczony wykonywał polecania przełożonego, zajmował się kopaniem rowów pod kable ołowiane, przybijaniem instalacji na murach i instalacji ołowianej na murach powyżej 3 metrów, nadto czyścił i reperował stare telefony (wpisy w legitymacji ubezpieczeniowej str. 7, str. 82 – k. 35, zeznania A. R. – k. 31-32 a.s.).

W okresie od 25 września 1972 r. do 24 października 1974 r. zatrudniony był w Dzielnicowym Urzędzie Telefonów Miejscowych W.-(...) na stanowisku starszego montera. Ubezpieczony był przydzielany do różnych brygad remontowych, które działały na D., gdzie były same pola, przez które szły linie telekomunikacyjne na słupach. Odwołujący wykonywał polecenia kierownika, głównie zajmował się stawianiem nowych słupów albo w przypadku zerwania czy kradzieży kabli rozwijał nową instalację kablową między słupami (wpisy w legitymacji ubezpieczeniowej str. 8, str. 82 – k. 35, pismo z dnia 23 września 1972 r. – a.r., pismo z dnia 24 października 1973 r. – a.r., zeznania A. R. – k. 31-32 a.s.).

W okresie od 25 października 1974 r. do 8 października 1976 r. pełnił czynną służbę wojskową w Wojsku Polskim (zaświadczenie z dnia 19 lutego 2021 r. – a.r.).

W okresie od 9 października 1976 r. do 30 listopada 1981 r. był zatrudniony w Urzędzie Telekomunikacyjnym W. (...)-(...) na stanowisku starszego montera. Ubezpieczony wchodził przy pomocy słupołazów na słupy drewniane, które w późniejszym czasie zostały zmienione na słupy betonowe (wpisy w legitymacji ubezpieczeniowej str. 9, str. 82-85 – k. 35, opinia służbowa z dnia 4 sierpnia 1978 r. – a.r., zeznania A. R. – k. 31-32 a.s.).

W okresie od 1 grudnia 1981 r. do 30 listopada 1982 r. pracował w Wojewódzkim Urzędzie Telekomunikacji O. na stanowisku inspektora i instruktora technicznego. Do jego obowiązków należało sprawdzanie jakości wykonywanej pracy telemonterów, którzy zakładali napowietrzne linie telekomunikacyjne w województwie (...). Ubezpieczony jeździł również na budowy, wchodził na słupy, sprawdzał jakość wykonanych połączeń kabli oraz sprawdzał prawidłowość ułożenia i połączenia kabli w wykopanych rowach (wpisy w legitymacji ubezpieczeniowej str. 11, str. 85 – k. 35 a.s., zeznania A. R. – k. 31-32 a.s.).

W okresie od 1 grudnia 1982 r. do 31 lipca 1988 r. był zatrudniony w Dyrekcji Poczty i Telekomunikacji O.. Zajmował odpowiednio stanowiska dyspozytora okręgu i starszego radcy. Do obowiązków ubezpieczonego należało m.in. organizowanie ekip naprawczych w przypadku awarii kabli międzynarodowych, wojskowych, cywilnych, telewizyjnych (wpisy w legitymacji ubezpieczeniowej str. 11-15, str. 84 – k. 35, zeznania A. R. – k. 31-32 a.s.).

W okresie od 1 sierpnia 1988 r. do 31 grudnia 1992 r. był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...), wykonywał pracę stale i w pełnym wymiarze czasu pracy rybaków morskich na stanowiskach radio-telefonista (w wymiarze 3 lat, 4 miesiące i 28 dni – w tym 2 lata i 19 dni w „rezerwie rybackiej” i oficer radio-telefonista (w wymiarze 1 roku i 2 dni – w tym 6 miesięcy i 23 dni w „rezerwie rybackiej”) (akta osobowe ubezpieczonego – k. 85 a.s., świadectwo prazy z dnia 17 grudnia 1992 r. – k. 85 a.s.., wpisy w legitymacji ubezpieczeniowej str. 15-16, str. 84 – k. 35).

W dniu 1 grudnia 2020 r. A. R. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniosek o emeryturę. Po rozpoznaniu wniosku ZUS (...) Oddział w W. wydał w dniu 26 stycznia 2021 r. znak: (...) na podstawie której przyznał odwołującemu emeryturę powszechną od dnia 1 grudnia 2020 r., wysokość emerytury została obliczona na podstawie art. 26 ustawy emerytalnej na kwotę 4.904,61 zł brutto. Jednocześnie organ rentowy wskazał, że rekompensata nie przysługuje, ponieważ ubezpieczony nie udowodnił 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnych charakterze (decyzja ZUS o przyznaniu emerytury z dnia 26 stycznia 2021 r. – a.r.).

W dniu 25 lutego 2021 r. A. R. złożył w Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniosek o ponowne obliczenie świadczenia emerytalno-rentowego oraz o rekompensatę z tytułu pracy w szczególnych warunkach (wniosek o ponowne obliczenie świadczenia emerytalno-rentowego z dnia 25 lutego 2021 r. – a.r.).

Decyzją z dnia 5 maja 2021 r., znak: (...) (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Odział w W. ponownie ustalił wysokość kapitału początkowego A. R., organ rentowy uwzględnił okresy składkowe wynoszące 29 lat, 4 miesiące, 9 dni, tj. 352 miesięcy i okresy nieskładkowe 1 miesiąc, 25 dni, tj. 1 miesiąc. Do ustalenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek z lat 1978-1987. Wskaźnik wyniósł 86,26 %, wysokość kapitału początkowego ustalonego na dzień 1 stycznia 1999 r. wyniosła 140.138,68 zł. Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy nie uwzględnił okresów od 16 lutego 1998 r. do 23 lutego 1998 r. oraz od 24 marca 1998 r. do 6 kwietnia 1998 r., ponieważ okres zarejestrowania w Urzędzie Pracy bez prawa do zasiłku dla osób bezrobotnych po 14 listopada 1991 r. w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. (cz. I decyzji) nie jest wymieniony jako okres składkowy lub nieskładkowy (decyzja (...) z dnia 5 maja 2021 r. – a.r.).

Decyzją z dnia 25 maja 2021 r., znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. przeliczył emeryturę od 1 grudnia 2020 r., emerytura wyniosła 5.311,97 zł brutto (decyzja ZUS z dnia 25 maja 2021 r. – a.r.). W tym samym dniu, organ rentowy wydał decyzję znak: (...) którą odmówił ubezpieczonemu prawa do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach z uwagi na nieudokumentowanie na dzień 31 grudnia 2008 r. co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (decyzja ZUS z dnia 25 maja 2021 r. – a.r.).

A. R. w dniu 6 sierpnia 2021 r. złożył odwołanie od ww. decyzji organu rentowego z dnia 25 maja 2021 r. w przedmiocie odmowy prawa do rekompensaty (odwołanie – k. 3 a.s.).

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, obejmującego przede wszystkim dowody z dokumentów wchodzących w skład akt osobowych odwołującej, a także akt rentowych oraz na podstawie zeznań odwołującego A. R.. Wiarygodność dokumentów nie budziła wątpliwości Sądu i nie była kwestionowana przez strony postępowania, w związku z czym Sąd dał im wiarę w całości. Zeznania odwołującego Sąd uznał za wiarygodne w zakresie jakim odwołujący się opisał swoje obowiązki, charakter i czas jego pracy, uznając je za korelujące z zapisami w załączonych dokumentach, takich jak książeczka ubezpieczeniowa oraz akta rentowe i akta osobowe ubezpieczonego.

Ponadto, w toku postępowania Sąd przeprowadził dowód z opinii biegłych sądowych z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy K. T. oraz Z. C. (k. 42-56 a.s., 97-102 a.s.) na okoliczność ustalenia, czy praca wykonywana przez odwołującego w spornych okresach była wykonywana w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze. Sporządzone przez biegłych opinie Sąd ocenił jako fachowe i rzetelne. Biegli szczegółowo odnieśli się do dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy i wydali kompleksową oceną poszczególnych okresów jego zatrudnienia pod kątem wskazanej wyżej tezy dowodowej.

W ocenie Sądu zgromadzony materiał dowodowy był wystarczający do wydania orzeczenia.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie było niezasadne.

Spór w niniejszej sprawie dotyczył kwestii prawa odwołującego
do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do emerytury wcześniejszej z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Warunki przyznania tej rekompensaty zostały określone w oraz ustawie z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 164) oraz ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 504 – dalej jako ustawa emerytalna). I tak, zgodnie z art. 2 ust. 5 u.e.p. rekompensata stanowi odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Warunki nabycia prawa do rekompensaty określa art. 21 ust. 1 i 2 u.e.p., w myśl którego rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Przesłankami uprawniającymi do rekompensaty są więc:

1)  utrata przez ubezpieczonego możliwości przejścia na emeryturę we wcześniejszym wieku emerytalnym w związku z wygaśnięciem po dniu 31 grudnia 2008 r. – w stosunku do ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r. - podstawy prawnej przewidującej takie uprawnienie;

2)  niespełnienie przez ubezpieczonego warunków uprawniających go do emerytury pomostowej na zasadach wynikających z przepisów o emeryturach pomostowych;

3)  legitymowanie się przez ubezpieczonego co najmniej 15 letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z FUS;

4)  nieuzyskanie przez ubezpieczonego prawa do emerytury według zasad przewidzianych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS;

W niniejszej sprawie A. R. domagał się przeliczenia emerytury z uwzględnieniem rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych w związku z okresami zatrudnienia w latach 1971 r. do 1988 r. oraz 1988 r. do 1992 r. Wydając zaskarżoną decyzję organ rentowy odmówił przyznania ubezpieczonemu prawa do rekompensaty wskazując, że nie przedłożył świadectw wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Ostatecznie zatem spór w sprawie skupił się na badaniu przez Sąd, czy praca wykonywana przez odwołującego na w ww. latach może zostać zakwalifikowana jako praca w warunkach szczególnych.

Ponieważ art. 21 ust. 1 i 2 u.e.p. odnosi się do pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, konieczne jest wskazanie, że na gruncie tej ustawy tego rodzaju praca jest definiowana inaczej, niż na tle ustawy o emeryturach pomostowych. W szczególności wykaz prac zaliczanych do prac w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze zamieszczony został w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm. – dalej jako „rozporządzenie RM z 7 lutego 1983 r.”). Wyjątkowy charakter prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, możliwość zakwalifikowania pracy na danym stanowisku jako pracy wykonywanej w szczególnych warunkach u pracodawcy, którego podstawowa działalność nie należy do branży, do której przyporządkowane jest dane stanowisko pracy, jest dopuszczalna tylko wtedy, gdy wykonywanie tej pracy oznacza narażenie na tożsame szkodliwe czynniki właściwe branży przypisanej do stanowiska wymienionego w wykazie A rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2017., II UK 672/15). Co więcej okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczenia są tylko te lata, gdy ubezpieczony wykonywał pracę w szczególnych warunkach stale i w wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku pracy (§ 2 ust. 1 ww. rozporządzenia) (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2013 r., I UK 184/13).

Okresy pracy określone w ust. 1 § 2 rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 7 lutego 1983 r. stwierdza zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do rozporządzenia lub w świadectwie pracy. Wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze powinno być stwierdzone przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze lub w świadectwie pracy, przy czym nieprzedstawienie tego dokumentu nie oznacza braku możliwości wykazania faktu wykonywania pracy w warunkach szczególnych przy użyciu innych środków dowodowych. W orzecznictwie wielokrotnie wyrażano ugruntowany już pogląd, zgodnie z którym ze względu na powyższe okoliczność wykonywania pracy w szczególnych warunkach może być dowodzona wszelkimi środkami dowodowymi, przy czym sąd nie jest związany środkami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organem rentowym. W postępowaniu przed sądem odwoławczym dopuszczalne jest więc dopuszczenie dowodu z zeznań świadków na okoliczność zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w sytuacji, gdy wnioskodawca nie jest w stanie wykazać tej okoliczności jedynie w oparciu o dokumenty (zob. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 r., III UZP 6/84; z dnia 21 września 1984 r., III UZP 48/84; a także wyroki: Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 1999 r., II UKN 619; Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 14 grudnia 2004 r. III AUa 2474/03; Sądu Okręgowego w Tarnowie z dnia 4 października 2013 r., IV U 1284/13).

Odnosząc się do wskazanej okoliczności należy podnieść, że w sprawie o prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z uwagi na wykonywanie pracy szczególnych warunkach – analogicznie w sprawie o prawo do rekompensaty - należy ustalić faktyczny rodzaj i zakres powierzonych do wykonywania czynności (obowiązków) pracowniczych i to one podlegają każdorazowo ocenie, a nie rodzaj stanowiska, jaki w dokumentach podał pracodawca. Ponadto, choć wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze powinno być stwierdzone przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze lub w świadectwie pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1997 roku, II UKN 417/97 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2001 roku, II UKN 598/00), to dokumenty te podlegają każdorazowo weryfikacji. Wynika to z tego, że są to dokumenty prywatne w rozumieniu art. 245 k.p.c. i nie stanowią dowodu tego co zostało w nim odnotowane. Taki walor mają wyłącznie dokumenty urzędowe, do których w myśl stosowanego a contrario art. 244 § 1 k.p.c. nie zalicza się świadectwa pracy, skoro nie zostało sporządzone przez organy władzy publicznej ani inne organy państwowe (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17 grudnia 2013r., III AUa 783/13, Lex nr 1409118). To zatem oznacza, że nawet jeśli pracodawca ww. dokument pracownikowi wystawił, to i tak podlega on kontroli ZUS i Sądu i nie oznacza automatycznie, że praca w danym okresie była wykonywana w warunkach szczególnych. Z drugiej zaś strony, brak takiego dokumentu bądź jego wadliwość nie przesądzają o tym, że praca nie była wykonywana w warunkach szczególnych. Kwestia ta każdorazowo podlega badaniu przy uwzględnieniu tego, jakie czynności i rodzaj prac faktycznie wykonywał wnioskodawca i co ważne, w razie wszczęcia postępowania sądowego, toczącego się wskutek odwołania ubezpieczonego od odmownej decyzji organu rentowego w sprawie przyznania uprawnień do emerytury w wieku obniżonym (także w sprawie o rekompensatę), dopuszczalne jest przeprowadzanie wszelkich dowodów dla wykazania okoliczności, mających wpływ na prawo do świadczenia. Wynika to z tego, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego, a nie tylko świadectwem pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy przeprowadził postępowanie dowodowe m.in. w oparciu o dowody z dokumentów znajdujących się w aktach organu rentowego i tych załączonych w toku procesu przez odwołującego z całego okresu zatrudnienia. Zdaniem Sądu, A. R. nie spełnił jednak wszystkich przesłanek pozytywnych koniecznych do tego, aby uzyskać prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Ubezpieczony nie legitymuje się bowiem okresem 15 lat pracy w warunkach szczególnych, przypadającym przed 1 stycznia 2009 r.

W niniejszej sprawie z przeprowadzonych przez Sąd dowodów jednoznacznie wynika, że praca wykonywana przez odwołującego w okresach: od 1 lipca 1971 r. do 15 lipca 1972 r. w Dzielnicowym Urzędzie Telefonów Miejscowych (...), od 25 września 1972 r. do 24 października 1974 r. w Dzielnicowym Urzędzie Telefonów Miejscowych W.-(...), od 9 października 1976 r. do 30 listopada 1981 r. w Urzędzie Telekomunikacyjnym W. (...)-(...) oraz od 1 grudnia 1981 r. do 30 listopada 1982 r. w Wojewódzkim Urzędzie Telekomunikacji O., może zostać zakwalifikowana jako odpowiadająca pozycji 20 (montaż, konserwacje i remont linii kablowych) Działu VIII (w transporcie i łączności) Wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Wymieniono tam m.in. montaż, konserwacje i remont linii kablowych, a taką pracę niewątpliwie ubezpieczony wykonywał w spornych okresach. Zostało to potwierdzone w opinii biegłego z zakresu bhp. Ww. okresy zatrudnienia podlegały zatem uwzględnieniu do stażu pracy odwołującego w warunkach szczególnych.

Odnosząc się do okresu zatrudnienia od 1 sierpnia 1988 r. do 31 grudnia 1992 r. Sąd miał na uwadze, że z dokumentacji osobowej dołączonej do akt sprawy wynika, że ubezpieczony wykonywał pracę stale i w pełnym wymiarze czasu pracy rybaków morskich na stanowiskach radio-telefonista (w wymiarze 3 lat, 4 miesiące i 28 dni – w tym 2 lata i 19 dni w „rezerwie rybackiej”) oraz oficer radio-telefonista (w wymiarze 1 roku i 2 dni – w tym 6 miesięcy i 23 dni w „rezerwie rybackiej”). Sąd zgodził się z wnioskami biegłego sądowego z zakresu bhp, że praca odwołującego na stanowiskach radio-telefonisty oraz oficera radio-telefonisty podczas wykonywania swoich czynności na statku rybackim (w łącznym wymiarze 1 rok, 9 miesięcy i 18 dni) była wykonywana w warunkach szczególnych, jako odpowiadająca poz. 18 (prace radiotelegrafistów, radio-telefonistów, telegrafistów i teletypistów oraz radiooperatorów kontroli emisji radiowej) Działu VIII (w transporcie i łączności) Wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Natomiast praca wykonywana w rezerwie (na lądzie), w okresach od 1 sierpnia 1988 r. – 21 sierpnia 1988 r., 20 lutego 1989 r. do 18 kwietnia 1989 r., 16 września 1989 r. do 12 lutego 1991 r., 25 lipca 1991 r. do 26 grudnia 1991 r. oraz 8 czerwca 1992 r. do 31 grudnia 1992 r., tj. w wymiarze łącznym 2 lata, 7 miesięcy i 12 dni nie podlegała uwzględnieniu jako praca wykonywana w warunkach szczególnych w oparciu o ww. Rozporządzenie.

Odnosząc się do okresu odbywania przez ubezpieczonego służby wojskowej, podnieść należy, że utrwalonym orzecznictwie wskazuje się, że czas zasadniczej służby wojskowej odbytej w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy z 21 listopada 1967r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz.U. Nr 44, poz. 220, w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 1974r.) zalicza się - na warunkach wynikających z tego przepisu - do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 184 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy z 17 grudnia1998 r. o emeryturach i rentach z FUS). Zaliczenie takie uzależnione jest od odbycia tej służby w okresie zatrudnienia, w którym była wykonywana praca w warunkach szczególnych i która stanowiła naturalną przerwę w tym zatrudnieniu, jeżeli pracownik bezpośrednio po odbyciu służby powrócił do tego samego szczególnego zatrudnienia. Obowiązujące przepisy nigdy nie zrównywały okresu zasadniczej służby wojskowej z zatrudnieniem, ale nakazywały zaliczać okres tej służby do okresu zatrudnienia w zakresie określonych uprawnień. Szczegółowe zasady zaliczenia zasadniczej służby wojskowej do okresu zatrudnienia były uregulowane w rozporządzeniu Rady Ministrów z 22 listopada 1968r. w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin (Dz.U. Nr 44, poz. 318 ze zm.) (tak m.in. uchwała Sądu Najwyższego z 16 października 2013r., sygn. II UZP 6/13 OSNAPiUS 2014 nr 3, poz. 42, str. 134, www.sn.pl, GP, Biul. SN 2013 nr 10, MoPr 2014 nr 2, str. 94, Prok. i Pr. 2014 nr 7-8, poz. 41, OSP 2014 nr 12, poz. 110, str. 1539, Legalis nr 735923, wyrok SA w Gdańsku z 15 kwietnia 2016r. sygn. III AUa 2113/15 Legalis nr 1445737). Wobec powyższego, zdaniem Sądu, odbywanie przez ubezpieczonego służby wojskowej w okresie od 25 października 1974 r. do 8 października 1976 r. również powinno zostać zaliczone do pracy w warunkach szczególnych, gdyż odwołujący w warunkach szczególnych pracował jeszcze przed pójściem do wojska, a po odbyciu służby wojskowej w terminie 30 dni ponownie podjął zatrudnienie na tym samym stanowisku pracy i w takich samych warunkach.

Sąd nie uwzględnił natomiast zatrudnienia od 1 grudnia 1982 r. do 31 lipca 1988 r. w Dyrekcji Poczty i Telekomunikacji O., jako okresu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Sąd podzielił w tym zakresie wnioski płynące z opinii biegłego z zakresu bhp, że w załączonych do sprawy aktach oraz w zeznania ubezpieczonego, brak jest jednoznacznego, wiarygodnego potwierdzenia, że czynności robocze wykonywane przez odwołującego w tym okresie, wykonywanej były stale i bezpośrednio na stanowisku, które zostały zakwalifikowane do pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnych charakterze. Zauważyć bowiem należy, że stanowiska dyspozytora okręgu, starszego radcy oraz realizowane w ich zakresie obowiązków czynności, nie występują w wykazie w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w obowiązujących w tym zakresie aktach prawnych.

Pracownik ubiegający się o prawo do rekompensaty, czy o prawo do emerytury w obniżonym wieku w związku z pracą w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze powinien wykazać, że przez okres co najmniej 15 lat wykonywał pracę zaliczaną do prac o szczególnym charakterze lub w szczególnych warunkach, ujętą w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. Ponadto powinien wykazać, że pracował stale i pełnym wymiarze czasu pracy. Ma to być bowiem praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie po 6 dni w tygodniu i przeciętnie po 46 godzin tygodniowo, jeżeli wtedy taki obowiązywał wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z 1983 r. (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 września 2007 r., III UK 27/07, z dnia 19 września 2007 r., III UK 38/07, z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 66/07, z dnia 22 stycznia 2008 r., I UK 210/07 i z dnia 24 marca 2009 r., I PK 194/08). Odwołujący nie sprostał powyższemu obowiązkowi, a to na nim w tym zakresie spoczywał ciężar dowodu zgodnie z treścią art. 6 k.c.

Z powyższych względów, Sąd Okręgowy uznał, okresy zatrudnienia od 1 lipca 1971 r. do 15 lipca 1972 r. w Dzielnicowym Urzędzie Telefonów Miejscowych (...), od 25 września 1972 r. do 24 października 1974 r. w Dzielnicowym Urzędzie Telefonów Miejscowych W.-(...), od 9 października 1976 r. do 30 listopada 1981 r. w Urzędzie Telekomunikacyjnym W. (...)-(...) oraz od 1 grudnia 1981 r. do 30 listopada 1982 r. w Wojewódzkim Urzędzie (...) O., jako okresy pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Nadto Sąd uwzględnił okres 1 roku, 9 miesięcy i 18 dni pracy w Przedsiębiorstwie (...) oraz okres odbywania przez ubezpieczonego służby wojskowej od 25 października 1974 r. do 8 października 1976 r. W ocenie Sądu, ww. okresy pracy ubezpieczonego jako okresy pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, nie są na tyle długie, aby przyjąć, że A. R. legitymuje się okresem pracy w warunkach szczególnych w wymiarze, co najmniej 15 lat, a więc, że osiągnął minimalny próg, o którym mowa w art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych.

W tych okolicznościach należało stwierdzić, że ubezpieczony nie spełnia wszystkich przesłanek do uzyskania dochodzonego od organu rentowego prawa do rekompensaty. W konsekwencji odwołanie podlegało oddaleniu na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Sędzia Renata Gąsior