Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 marca 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny i Własności Intelektualnej

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Bogdan Wysocki

Protokolant: st. sekr. sądowy Ewa Gadomska

po rozpoznaniu w dniu 22 marca 2024 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa G. K.

przeciwko H. K.

o zapłatę

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w (...)

z dnia 6 maja 2022 r. sygn. akt I(...)

I.  oddala apelację pozwanego;

II.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w (...) na rzecz adwokat K. K. (1) kwotę 3.321 zł (trzy tysiące trzysta dwadzieścia jeden złotych) brutto (w tym 621 zł VAT) z tytułu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu w postępowaniu odwoławczym wywołanym jego apelacją;

III.  oddala wniosek adwokata M. S. o zasądzenie na jego rzecz kosztów pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu w postępowaniu odwoławczym wywołanym apelacją pozwanego;

IV.  uchyla zaskarżony wyrok w punktach 2. oraz 7. i w tym zakresie przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w (...)pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego wywołanego apelacją powódki.

Bogdan Wysocki

UZASADNIENIE

Powódka G. K. wniosła o zasądzenie od pozwanego H. K. kwoty 1.000.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu oraz nadanie wyrokowi natychmiastowej wykonalności i zasądzenie kosztów pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu, które nie zostały uiszczone w żadnej części. W uzasadnieniu pozwu powódka wywodziła, iż wniosła pozew przeciwko pozwanemu w dniu 9.02.2005r. do Sądu Rejonowego w (...) tytułem zadośćuczynienia, jednakże sprawa ta nie została rozpoznana i nie nadano jej biegu, w związku z czym powódka, powołując się na ten wcześniej złożony pozew domaga się zasądzenia od pozwanego zadośćuczynienia w kwocie 1.000.000 zł. Nadto powódka wskazała, iż pozwany w 1988r. znęcał się fizycznie i psychicznie nad powódką, stosował wobec powódki przemoc. Natomiast w październiku 1988r. pozwany kopnął powódkę w twarz, w wyniku czego pękła powódce szczęka i powódka przebywała na leczeniu w szpitalu. Powódka w wyniku działań pozwanego doznała wielkiej krzywdy i wielu cierpień, a po wyjściu ze szpitala wstydziła się wychodzić z domu i pokazywać publicznie, gdyż czuła się bardzo skrępowana swoim wyglądem. Powódka w szpitalu miała usunięty ząb, jak również psuły się powódce wszystkie zęby przy dziąsłach, w związku z czym powódka musiała je leczyć. Od chwili złamania kości szczękowej w październiku 1988r. powódka odczuwała i nadal odczuwa ból szczęki przed każdą zmiana pogody, przy czym powódka ma nadal zniekształconą szczękę, zgryz i nadal nie może gryźć dolnymi przednimi zębami, które ją bolą. Nadto powódka wskazała, iż będąc w szpitalu bardzo tęskniła i płakała za swoimi dziećmi. Powódka wskazała, iż dochodzona w pozwie kwota stanowi zadośćuczynienie za doznany uszczerbek na zdrowiu, cierpienie, ból, krzywdę jaką doświadczyła powódka na skutek zachowania pozwanego w stosunku do niej.

Pozwany H. K. wniósł o oddalenie powództwa w całości, podnosząc m.in. zarzut przedawnienia roszczenia powódki.

Wyrokiem z dnia 20 czerwca 2017 roku Sąd Okręgowy w (...) oddalił powództwo, przyjmując, że roszczenie jest przedawnione.

Na skutek apelacji powódki wyrokiem z dnia 14 marca 2018 roku Sąd Apelacyjny w Poznaniu w sprawie sygn. akt I ACa 1004/17 uchylił zaskarżony wyrok w punkcie 1 oraz w punkcie 4 i sprawę w tym zakresie przekazał Sądowi Okręgowemu w (...) do ponownego rozpoznania pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego’

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy w (...) wyrokiem z dnia 6 maja 2022 r.:

1.zasądził od pozwanego H. K. na rzecz powódki G. K. kwotę 30.000 zł (trzydzieści tysięcy złotych) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 07.10.2016 roku do dnia zapłaty.

2.oddalił powództwo w pozostałym zakresie.

3.przyznał od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w (...)na rzecz adwokata R. K. z Kancelarii Adwokackiej w K. kwotę 12.865,80 zł (dwanaście tysięcy osiemset sześćdziesiąt pięć złotych osiemdziesiąt groszy) brutto tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu.

4.przyznał od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w (...) na rzecz adwokata R. M. z Kancelarii Adwokackiej w K. kwotę 4.428 zł (cztery tysiące czterysta dwadzieścia osiem złotych) brutto tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu.

5.przyznał od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w (...) na rzecz adwokata M. K. z Kancelarii Adwokackiej w K. kwotę 885,60 zł (osiemset osiemdziesiąt pięć złotych sześćdziesiąt groszy) brutto tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu.

6.przyznał od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w (...)na rzecz adwokata M. M. z Kancelarii Adwokackiej w T. kwotę 2.656,80 zł (dwa tysiące sześćset pięćdziesiąt sześć złotych osiemdziesiąt groszy) brutto tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu.

7.przyznał od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w (...) na rzecz adwokata A. W. z Kancelarii Adwokackiej w K. kwotę 885,60 zł (osiemset osiemdziesiąt pięć złotych sześćdziesiąt groszy) brutto tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu.

8.przyznał od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w (...) na rzecz adwokata K. K. (1) z Kancelarii Adwokackiej w K. kwotę 14.169,60 zł (czternaście tysięcy sto sześćdziesiąt dziewięć złotych sześćdziesiąt groszy) brutto tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu.

9.oddalił wniosek adwokata A. K. o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu.

Podstawę takiego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne oraz wyprowadzone z nich wnioski prawne:

Powódka G. K. i pozwany H. K. zawarli związek małżeński w dniu 3.11.1984r. w Urzędzie Stanu Cywilnego w Dobrej, za numerem aktu małżeństwa (...). Z tego związku strony mają dwoje pełnoletnich dzieci: - córkę A. ur.(...) i syna A. ur.(...) W dniu 30.10.1988r. pozwany H. K. kopnął powódkę G. K. w twarz, w wyniku czego powódka doznała złamania szczęki.

W okresie od dnia 30.10.1988r. do dnia 29.11.1988r. powódka przebywała na leczeniu na Oddziale (...) Szczękowej Wojewódzkiego Szpitala (...) w K. z rozpoznaniem: wieloodłamowe złamanie żuchwy – wyrostków kłykciowych stawów żuchwowo-skroniowych i trzonu w okolicy zęba – przyśrodkowego lewego siekacza; rana tłuczona bródki. W trakcie pobytu powódki w szpitalu powódce założono szyny i wyciąg międzyszczękowy, a ranę zeszyto.

Powódka w czasie pobytu w szpitalu miała problemy z mówieniem i jedzeniem, przy czym wówczas powódka miała podawane jedzenie w płynie. Powódka w czasie pobytu w szpitalu wykonywała ćwiczenia na szczękę, co powodowało dolegliwości bólowe i w związku z tym otrzymywała zastrzyki przeciwbólowe, przy czym leki przeciwbólowe przyjmowała do 6 miesięcy po wyjściu ze szpitala. Obecnie powódka nadal odczuwa dolegliwości bólowe i odczuwa ból przy zmianie pogody.

Sąd Rejonowy w (...) prawomocnym wyrokiem z dnia 6.02.1989r. sygn. akt (...) uznał H. K. za winnego tego, że w okresie od marca 1987r. do 30 października 1988r. w S. znęcał się fizycznie i moralnie nad żoną G. K., w ten sposób, że będąc pod wpływem alkoholu wywoływał w domu awantury, w trakcie których bił ją, używał pod jej adresem słów wulgarnych oraz groził zabiciem, a nadto w dniu 30.10.1988r. kopnął ją nogą w twarz czym spowodował u niej wieloodłamowe złamanie żuchwy oraz ranę tłuczoną bródki, tj. obrażenia naruszające czynności narządu ciała na czas powyżej dni 7, tj. przestępstwa z art.184 § 1 kk i art.156 § 1 kk w zw. z art.10 § 2 kk i za przestępstwo to wymierzył mu karę 1 roku pozbawienia wolności, z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 3 lat, zobowiązując go równocześnie do powstrzymania się od nadużywania alkoholu i oddając go w okresie próby pod dozór kuratora.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Ośrodek (...) w K. prawomocnym wyrokiem z dnia 26.10.2001r. sygn. akt (...) rozwiązał przez rozwód małżeństwo powódki i pozwanego z winy obojga małżonków; powierzył powódce wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi stron, zastrzegając pozwanemu prawo współdecydowania o istotnych sprawach dzieci oraz ograniczając powódce władzę rodzicielską przez poddanie wykonywania tej władzy stałemu nadzorowi kuratora sądowego; orzekł o obowiązku alimentacyjnym pozwanego względem małoletnich dzieci stron; nie orzekł o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania stron, jak również orzekł o kosztach sądowych.

Dokumentacja medyczna z hospitalizacji powódki G. K. na Oddziale (...) Szczękowej Wojewódzkiego Szpitala (...) w K. z lat 1988-1989 nie mogła zostać udostępniona, gdyż nie jest już przechowywana (dowód:k.125).

Postanowieniem z dnia 3 czerwca 2019 roku Sąd Okręgowy w Koninie postanowił przeprowadzić dowód z opinii biegłego z dziedziny chirurgii urazowej (stomatologia szczękowo – twarzowa) oraz psychiatry i psychologa na okoliczność, czy w związku z czynem zabronionym wynikającym z wydanego orzeczenia w sprawie karnej (...) w (...) powódka doznała uszczerbku na zdrowiu, jeśli tak to w jakim stopniu i jakie są rokowania na przyszłość i jak przebiegał proces leczenia.

W celu sporządzenia opinii wyznaczony został biegły z dziedziny psychiatrii J. O. i biegły z dziedziny psychologii M. W..

Powódka nie stawiła się na badanie wyznaczone przez biegłego lekarza psychiatrii J. O. na dzień 8 lipca 2019 roku.

Powódka pismem z dnia 19 czerwca 2019 roku poinformowała, iż jest pacjentką lekarza psychiatrii J. O., w związku z tym wnosi o wyznaczenie jako biegłego lekarza psychiatrę C. S. przyjmującego w T. przy ul. (...) wskazując jednocześnie, iż wówczas nie będzie miała problemu aby stawić się na badanie.

Wykonanie opinii zostało zlecone biegłemu psychiatrii C. S.. Biegły pismem z dnia 9 października poinformował, że posiada doświadczenie w opiniowaniu w sprawach karnych i nie czuje się kompetentny do wydania opinii w przedmiotowej sprawie. Ostateczne opracowanie opinii zostało zlecone do wykonania biegłej psychiatrze D. J..

Badanie psychologiczne w celu wykonania opinii zostało wyznaczone na dzień 31.10.2019 roku na godzinę 15 w Centrum (...) ul. (...) w T.. Powódka nie stawiła się na powyższy termin.

Postanowieniem z dnia 24 lutego 2020 roku Sąd Okręgowy w Koninie zlecił wykonanie opinii psychiatry i psychologa na okoliczność, czy w związku z czynem zabronionym wynikającym z wydanego orzeczenia w sprawie karnej (...)SR w (...) powódka doznała uszczerbku na zdrowiu, jeśli tak to w jakim stopniu i jakie są rokowania na przyszłość i jak przebiegał proces leczenia.

Pełnomocnik powódki pismem z dnia 28 lutego wniósł o skierowanie powódki na badanie do biegłego sądowego lekarza psychiatrii D. J. (ze względu na to, że powódka była klientką biegłej M. R. i nie może ona wydać opinii w tej sprawie). Biegła dokonała zwrotu akt bez wydania opinii wskazując, iż powódka G. K. korzystała z porad lekarskich w jej gabinecie.

W dniu 23 lipca 2020 roku Sąd Okręgowy w(...) dokonał zlecenia wydania opinii przez Instytut (...) – biegłym z dziedziny chirurgii urazowej (ewentualnie stomatologii szczękowo – twarzowej) i psychiatrii na okoliczność czy w związku z czynem zabronionym wynikającym z wydanego orzeczenia w sprawie karnej (...) SR w (...) powódka doznała uszczerbku na zdrowiu, jeśli tak to w jakim stopniu i jakie są rokowania na przyszłość i jak przebiegał proces leczenia.

Instytut (...) został przekształcony w Instytut (...).

Pismem z dnia 24 sierpnia 2020 roku powódka nie wyraziła zgody na przeprowadzenie badań przez Instytut (...) uzasadniając to odległością jaka dzieli siedzibę ww. Instytutu od jej miejsca zamieszkania. Powódka zawnioskowała ponadto o skierowanie jej na badania do miejscowych (...) lub tureckich lekarzy specjalistów z listy biegłych Sądu Okręgowego w Koninie.

Powódka wnosząc o doręczenie jej kserokopii dokumentów w sprawie sygn. akt(...) podała jako adres do korespondencji S. str 20, 75-339 (...), Niemcy.

Pismem z dnia 08.12.2020 roku Sąd Okręgowy zlecił wydanie opinii biegłemu J. O. na okoliczność czy w związku z czynem zabronionym wynikającym z wydanego orzeczenia w sprawie karnej (...) w(...) powódka doznała uszczerbku na zdrowiu, jeśli tak to w jakim stopniu i jakie są rokowania na przyszłość i jak przebiegał proces leczenia. Powódka ponownie wniosła o wyznaczenie innego biegłego.

Zawiadomieniem z dnia 23 lutego 2021 roku Sąd Okręgowy w (...) zawiadomił pełnomocnika powódki oraz powódkę o posiedzeniu Sądu wyznaczonym na dzień 15 marca 2021 roku na godzinę 10:00 zobowiązując jednocześnie do złożenia na termin rozprawy wszelkiej dokumentacji dotyczącej stanu zdrowia powódki lub wskazania gdzie ewentualnie o taką dokumentację można się zwrócić. Nadto Sąd poinformował, ze na terminie rozprawy przeprowadzone zostaną badania lekarskie powódki zgodnie z treścią postanowienia. Na posiedzenie wezwani zostali biegli A. O. i P. T..

Powódka pismem z dnia 10 marca 2021 roku nie wyraziła zgody na badanie przez biegłego psychologa A. O. oraz biegłego stomatologa P. T.. Ponadto wniosła o powołanie biegłego J. Z. (specjalistę chirurgii -stomatologa) oraz o powołanie biegłego psychiatry zgodnie z postanowieniem Sądu z dnia 24.02.2020 roku.

Powódka nie stawiła się na wyznaczony termin rozprawy w dniu 15 marca 2020 roku. Pełnomocnik powódki poinformował, że powódka nie zgadza się na badanie przez biegłego psychologa gdyż uważa, że powinna być przebadana przez biegłego psychiatrę. Pełnomocnik powódki nie był jednak wstanie podać jakiego biegłego powódka aprobuje w sytuacji kiedy nie akceptuje biegłych wskazywanych przez Sąd i umieszczonych na liście biegłych. Oprócz tego pełnomocnik powódki wskazał, że powódka powinna być przebadana przez biegłego chirurga szczękowego – stomatologa wskazując J. Z., mimo że wcześniej wskazywała P. T..

Pismem z dnia 19 marca powódka cofnęła wniosek o powołanie jako biegłego J. Z. i wniosła o powołanie Z. W., gabinet chirurgii stomatologicznej, ul. (...),(...)-(...) K..

Zawiadomieniem z dnia 22 marca 2021 roku Sąd Okręgowy w (...) poinformował pełnomocnika powódki oraz powódkę, że na termin rozprawy wezwano w charakterze biegłych wskazane przez powódkę osoby. W związku z czym powódka zobowiązana jest w dniu 29.04.2021 o godzinie 13:00 stawić się w Sądzie – pod rygorem pominięcia dowodu- albowiem badania lekarskie odbędą się w pokojach lekarskich, znajdujących się w budynku Sądu. Powódka nie stawiła się na wyznaczone posiedzenie.

Pismem z dnia 25 listopada 2021 roku powódka wniosła o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego psychiatry A. C. (lista SO w Koninie) na fakt skutków psychicznych (doznanego uszczerbku na zdrowiu ) występujących u powódki z związku z przestępstwem wynikającym z wyroku w sprawie II K 3/89 wydanym przez Sąd Rejonowy w Turku (k.667).

W dniu 8 kwietnia 2022 roku powódka wniosła o powołanie jako biegłych A. G. Psychiatryczny ul. (...), (...)-(...) K. i L. C. Twarzowo- Szczękowego ul. (...), (...)-(...) Ł..

Pozwany H. K. obecnie ma 63 lata, mieszka sam w domu, który jest jego własnością, choruje na cukrzycę, tarczycę, nadciśnienie i chorobę nowotworową. Utrzymuje się z emerytury w wysokości 3.700 zł. Spłaca kredyt, wysokość raty wynosi 800 zł miesięcznie, do spłaty pozostało 8000 zł. Pozwany ponosi opłaty za energię elektryczną 200 zł na dwa miesiące, opał 4-5 tysięcy w roku, podatek 150 zł na kwartał. Pozwany leczy się prywatnie. Miesięczne koszty leków wynoszą od 400 do 500 zł. Pozwany nie posiada oszczędności ani żadnego majątku.

W świetle tak poczynionych ustaleń Sąd Okręgowy uznał roszczenia powództwa za uzasadnione jedynie w części.

podstawą żądania jest art. 445 § 1 k.c. w zw. z art. 444 § 1 k.c., z którego wynika, że w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Na wstępie należy zaznaczyć, że zgodnie z art. 11 k.p.c. ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym. Tym samym w zakresie sprawstwa pozwanego co do tego, że w dniu 30.10.1988r. kopnął powódkę nogą w twarz czym spowodował u niej wieloodłamowe złamanie żuchwy oraz ranę tłuczoną bródki nie mogły być czynione inne ustalenia niż te, które wynikają z powołanego wyroku karnego.

Określona w przytoczonym powyżej przepisie moc wiążąca wyroku karnego oznacza bowiem, że w sprawie cywilnej niedopuszczalne jest dokonywanie jakichkolwiek własnych ustaleń co do tych okoliczności, którymi sąd jest związany w postępowaniu cywilnym. Okoliczności te nie mogą być przedmiotem postępowania dowodowego ani oceny sądu, nie ma więc do nich zastosowania zasada swobodnej oceny dowodów (art. 233 k.p.c.), a sąd w sprawie cywilnej dokonuje tylko subsumcji pod odpowiedni przepis prawa materialnego cywilnego wiążących ustaleń wynikających z wyroku karnego oraz ewentualnych własnych ustaleń dotyczących pozostałych okoliczności istotnych w rozpoznawanej sprawie (patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1961 r., sygn. II CR 1229/60, OSNC 1962, Nr 3, poz. 118).

Jeśli chodzi natomiast o zatarcie skazania, na które powołuje się pozwany to, zgodnie z utrwaloną linią judykatury, zatarcie skazania wywołuje skutki w sferze prawnej, gdyż tworzy fikcję niekaralności osoby skazanej. Zatarcie skazania nie prowadzi jednak do usunięcia obiektywnie istniejących faktów, a więc nie niweczy ani popełnionego przestępstwa, ani wydanego wyroku, nie pozbawia też tego wyroku - przewidzianego w art. 11 k.p.c. - znaczenia w postępowaniu cywilnym. Zatarcie skazania nie uchyla wyroku skazującego, nie stanowi też odpowiednika orzeczenia uniewinniającego ani nie przywraca całkowicie stanu istniejącego przed skazaniem (zob. np. postanowienia SN: z dnia 7 czerwca 2019 r., I CSK 793; z dnia 4 stycznia 2011 r., (...) 32/10, OSNKW 2011, Nr 2, poz. 12; wyrok SN z dnia 29 października 2015 r., I CSK 893/14). Jak wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 29 października 2015 r. (I CSK 893/14), orzecznictwo z zakresu ubezpieczeń społecznych i orzecznictwo administracyjne skłania się do dopuszczalności uwzględnienia zatartego skazania wtedy, gdy popełnienie przestępstwa stanowiło zdarzenie wpływające na uprawnienie do świadczeń, nawet jeśli w chwili wydawania deklaratoryjnej decyzji w tej materii skazanie uległo już zatarciu (zob. też postanowienie SN z dnia 24 czerwca 2015 r., IV UK 247/14).

Podobne stanowisko wyrażane jest w judykaturze w przypadkach, w których ocenie podlegają kwalifikacje społeczno-moralne danej osoby niezbędne do uzyskania określonych przywilejów, świadczeń, zezwoleń lub objęcia stanowiska wymagającego spełnienia podwyższonych, szczególnych warunków osobistych (tak np. uchwała SN z dnia 27 listopada 1984 r., III AZP 6/84, OSNCP 1985, Nr 8, poz. 105; wyroki WSA w Warszawie: z dnia 6 lipca 2005 r., (...) SA/Wa (...); z dnia 20 lipca 2007 r., (...) SA/Wa 820/07; z dnia 17 lipca 2008 r., (...) SA/Wa 669/08). Nie chodzi jednak w tych przypadkach o fakt skazania, lecz o informację wskazującą na dotychczasowy sposób życia osoby poddanej ocenie.

Skoro zatem wina pozwanego została prawomocnie stwierdzona i nie budzi żadnych wątpliwości, w dalszej kolejności należy przejść do oceny żądania powódki, tj. zasądzenia 1.000.000 zł z tytułu zadośćuczynienia za doznaną szkodę.

Zgodnie z przepisem art. 444 § 1 k.c. w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu. Z kolei przepis art. 445 § 1 k.c. stanowi, że w wypadkach przewidzianych w artykule poprzedzającym sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Stosownie do art. 445 § 1 k.c., zadośćuczynienie, stanowiące formę rekompensaty pieniężnej z tytułu doznanej szkody niemajątkowej, ma być "odpowiednie" do doznanej krzywdy, którą określa się przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności sprawy, w szczególności rozmiaru cierpień fizycznych i psychicznych oraz skutków uszczerbku zdrowia na przyszłość. Zespół tych okoliczności stanowi podstawę faktyczną określenia zadośćuczynienia, zarówno przy precyzowaniu żądania przez poszkodowanego jak i przy wyrokowaniu. W odniesieniu do zadośćuczynienia pieniężnego z art. 445 § 1 k.c. funkcja kompensacyjna musi być rozumiana szeroko, albowiem obejmuje zarówno cierpienia fizyczne, jak i sferę psychiczną poszkodowanego. Wysokość zadośćuczynienia odpowiadająca doznanej krzywdzie powinna być odczuwalna dla poszkodowanego i przynosić mu równowagę emocjonalną, naruszoną przez doznane cierpienia psychiczne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2008 r., sygn. akt II CSK 536/07).

Kryteria istotne przy ustalaniu "odpowiedniej" sumy zadośćuczynienia to: rodzaj naruszonego dobra, zakres i rodzaj rozstroju zdrowia, czas trwania cierpień, wiek pokrzywdzonego, intensywność ujemnych doznań fizycznych i psychicznych, rokowania na przyszłość, stopień winy sprawcy.

Przy ustalaniu wysokości należnego powódce zadośćuczynienia, Sąd miał na względzie to, że powódka bez wątpienia doznała na skutek kopnięcia przez pozwanego w twarz złamania szczęki. W wyniku czego powódka w okresie od dnia 30.10.1988r. do dnia 29.11.1988r. przebywała na leczeniu na Oddziale (...) Szczękowej Wojewódzkiego Szpitala (...) w K. z rozpoznaniem: wieloodłamowego złamanie żuchwy – wyrostków kłykciowych stawów żuchwowo-skroniowych i trzonu w okolicy zęba – przyśrodkowego lewego siekacza; rana tłuczona bródki. W trakcie pobytu powódki w szpitalu powódce założono szyny i wyciąg międzyszczękowy, a ranę zeszyto. Ponadto jak zeznała powódka w czasie pobytu w szpitalu miała ona problemy z mówieniem i jedzeniem. Powódce podawano jedynie w płynie. W trakcie pobytu w szpitalu powódka wykonywała ćwiczenia na szczękę, co powodowało u niej dolegliwości bólowe i w związku z tym powódka otrzymywała zastrzyki przeciwbólowe, przy czym leki przeciwbólowe powódka przyjmowała do 6 miesięcy po wyjściu ze szpitala.

Należy jednak podkreślić, że ustalając wysokość należnego powódce zadośćuczynienia nie można nie zauważyć, że powódka nie zdołała wykazać zasadności zasądzenia zadośćuczynienia w wysokości przez nią żądanej. Powódka w pozwie wskazywała, że w związku z obrażeniami jakie pojawiły się u powódki w wyniku działań pozwanego doznała wielkiej krzywdy i wielu cierpień. Powódka cierpiała zarówno fizycznie jak i psychicznie. Według twierdzeń powódki od chwili złamania kości szczękowej w październiku 1988 roku powódka odczuwała i nadal odczuwa ból szczęki, ma zniekształcona szczękę, zgryz, nadal nie może gryźć dolnymi przednimi zębami. Powódka wskazywała, że doznała na skutek zachowania pozwanego uszczerbku na zdrowiu, cierpienia i bólu.

Wszystkie te fakty powinna jednak udowodnić powódka, by móc skutecznie wywodzić swoje roszczenia w żądanej wysokości. Obowiązkom tym jednak nie podołała. Generalną bowiem zasadą postępowania cywilnego jest reguła wyrażona w art. 6 k.c., z której wynika, że ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Co do zasady więc powódka, wytaczając powództwo na kwotę 1 000 000 zł winna przedstawić dowody na sporne fakty, z których wywodzi swoje żądania.

Tymczasem powódka nie przedstawiła poza istnieniem prawomocnego wyroku skazującego, żadnego dowodu, który pozwoliłby na weryfikację twierdzeń powódki w zakresie wskazywanych przez nią cierpień zarówno fizycznych jak i psychicznych oraz wskazywanego przez powódkę uszczerbku na zdrowiu. Zaznaczyć tutaj należy, że mimo licznych prób podania powódki badaniom przez biegłych z dziedziny chirurgii urazowej (stomatologia szczękowo – twarzowa) oraz psychiatry i psychologa na okoliczność, czy w związku z czynem zabronionym wynikającym z wydanego orzeczenia w sprawie karnej (...) SR w (...) powódka doznała uszczerbku na zdrowiu, jeśli tak to w jakim stopniu i jakie są rokowania na przyszłość i jak przebiegał proces leczenia, powódka nie stawiła się na żaden termin wyznaczonego badania. Powódka w trakcie postępowania wskazywała liczne przeszkody w możliwości stawiania się na wyznaczone terminy badań. Na początek zakwestionowany został wyznaczony biegły J. O.. Powódka podniosła, że z uwagi na fakt, iż jest jego pacjentką nie może on opiniować w sprawie. Kiedy opracowanie opinii zostało zlecone do wykonania biegłej psychiatrze D. J., powódka nie stawiła się na wyznaczony termin badania. Po czym powódka skorzystała z porad lekarskich w gabinecie biegłej. Co również spowodowało, że biegła nie mogła już opiniować w sprawie. Powódka podawała propozycje, jacy biegli mogliby opiniować w sprawie, a następnie kwestionowała powoływanych biegłych. W sytuacji kiedy Sąd powoływał nowych biegłych, powódka wskazywała na przeszkody w możliwości dojazdu do nich argumentując to znaczną odległością i brakiem środków komunikacji. Podkreślić jednak należy, że w trakcie toczącego się postępowania powódka wnosząc o doręczenie jej kserokopii dokumentów w sprawie sygn. akt I C 994/13 podała jako adres do korespondencji S. str 20, 75-339 (...), Niemcy. Tym samym zauważyć należy, że powódka nie miała problemów z wyjazdem za granicę, a w przypadku konieczności stawienia się na wyznaczone badanie lekarskie zgłaszała niemożność przemieszczenia się z T. do K.. Sąd w celu ułatwienia powódce dotarcia na badanie przez biegłych, jako miejsce badania dwukrotnie wyznaczył siedzibę Sądu. Jedna i wówczas powódka nie stawia się na wyznaczone terminy.

W tej sytuacji brak było możliwości prowadzenia jakiegokolwiek postępowania dowodowego, a tym samym należało uznać, że powódka swoich twierdzeń co do wysokości zadośćuczynienia nie udowodniła.

Nie można również tracić z pola widzenia okoliczność, że pozwany obecnie choruje na cukrzycę, tarczycę, nadciśnienie i chorobę nowotworową. Utrzymuje się z emerytury w wysokości 3.700 zł. Jak wskazał otrzymane świadczenie emerytalne w całości przeznaczane jest na pokrycie kosztów utrzymania domu oraz pokrycie kosztów leczenia onkologicznego.

Na uwadze należy mieć jednocześnie fakt, że małżeństwo stron zostało rozwiązane przez rozwód wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu Ośrodek (...) w K. z dnia 26 października 2001 roku z winy obojga małżonków. Dokumenty znajdujące się w aktach sprawy rozwodowej ujawniają, iż pomiędzy stronami istniał stały konflikt. Wynikiem tego konfliktu stało się zdarzenie podczas którego pozwany uderzył powódkę, za co został skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w Turku z dnia 3 lutego 1989 roku w sprawie sygn. akt II K 3/89.

Z tych wszystkich względów Sąd doszedł do wniosku, iż kwota zadośćuczynienia na rzecz powódki winna wynieść ostatecznie 30 000 zł. Ustalona kwota zadośćuczynienia stanowi ekonomicznie odczuwalną wartość, ale jednocześnie utrzymana jest w rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa. Kompensuje doznaną przez powódkę krzywdę, nie jest rażąco wygórowana i nie prowadzi do nieuzasadnionego przysporzenia w jej majątku.

Sąd przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia miał na uwadze to, że powódka nie udowodniła wskazywanego przez siebie uszczerbku na zdrowiu, jego stopnia oraz rokowań na przyszłość jak i przebiegu procesu leczenia. Z tych wszystkich względów ustalenie wyższej kwoty zadośćuczynienia było niezasadne.

Zgodnie z treścią art. 481 k.c. jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Pozwany otrzymał odpis pozwu w dniu 29 września 2016 roku. W świetle powyższego pozwany już od tej daty już miał świadomość istnienia zobowiązania i konieczności spełnienia świadczenia.

Wobec tego Sąd orzekł, jak w pkt 1 wyroku, na podstawie art. 445 § 1 k.c. w zw. z art. 444 k.c. przyznając na rzecz powódki zadośćuczynienie w wysokości 30 000 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 07.10.2016 roku do dnia zapłaty. W pozostałej części Sąd powództwo o zadośćuczynienie oddalił, jako wygórowane, o czym orzekł, jak w pkt 2 wyroku.

W kolejnych rozstrzygnięciach wyroku sad I instancji *orzekł o przyznaniu stosownych należności kolejnym pełnomocnikom procesowym, ustanawianym dla stron z urzędu.

Od wyroku tego apelacje wywiodły obie strony.

Powódka zaskarżyła wyrok w części, tj. „w zakresie w jakim sąd I Instancji oddalił powództwo ponad kwotę 30.000 zł (punkt 2. sentencji wyroku) oraz przyznał od Skarbu Państwa — Sądu Okręgowego w (...) na rzecz adwokata A. W. kwotę 885,60 zł brutto tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu (punkt 7. sentencji)

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucono:

1.naruszenie przepisu postępowania, tj. art. 233 § 1 K.p.c., poprzez:

a/ brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego i niewyprowadzenłe z tego materiału zgodnych z regułami prawidłowego rozumowania i doświadczeniem życiowym wniosków, że rozmiar krzywdy doznanej przez powódkę wyrażającej się w ujemnych przeżyciach psychicznych i fizycznych jest znaczny i uzasadnia przyznanie jej zadośćuczynienia w kwocie 1.000.000 zł, podczas gdy taki wniosek można wyprowadzić co najmniej z treści wyroku Sądu Rejonowego w (...) z dnia 06.02.1989 r. (sygn. akt II K 3/89), na mocy którego pozwany został prawomocnie skazany, co skutkowało ustaleniem wysokości należnego powódce zadośćuczynienia w kwocie nie spełniającej swojej funkcji kompensacyjnej; b/ dokonanie dowolnej, nie zaś swobodnej oceny dowodu w postaci przesłuchania pozwanego polegające na przyznaniu temu dowodowi przymiotu wiarygodności w zakresie, w jakim pozwany zeznał o swojej sytuacji życiowej i materialnej, podczas gdy depozycje pozwanego nie znajdują potwierdzenia w zebranym w sprawie materiale dowodowym, a nadto pozwany pozostaje osobą zainteresowaną uzyskaniem korzystnego dla siebie rozstrzygnięcia w sprawie, co skutkowało błędnym ustaleniem, że pozwany obecnie choruje na cukrzycę, tarczycę, nadciśnienie i chorobę nowotworową, utrzymuje się z emerytury w wysokości 3.700 zł, a otrzymywane świadczenie emerytalne w całości przeznacza na pokrycie kosztów utrzymania domu i leczenia onkologicznego i w konsekwencji rzutowało na ustalenie wysokości należnego powódce zadośćuczynienia za doznaną krzywdę;

2.naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 278 § 1 K.p.c. w zw. z art. 227 K.p.c. w zw. z art. 240 § 1 K.p.c. poprzez nieuzasadnioną zmianę postanowienia dowodowego z dnia 03.06.2019 r.i pominięcie postanowieniem z dnia 14.04.2022 r. dowodu z opinii biegłych sądowych z dziedziny chirurgii urazowej (stomatologia szczękowo — twarzowa) oraz psychiatry i psychologa na okoliczność, czy w związku z czynem zabronionym wynikającym z orzeczenia w sprawie karnej o sygn. akt II K 3/89 Sądu Rejonowego w (...) powódka doznała uszczerbku na zdrowiu, jeśli tak to w jakim stopniu i jakie są rokowania na przyszłość i jak przebiegał proces leczenia, a to z uwagi na niestawiennictwo powódki na rozprawie w dniu 14.04.2022 r., w sytuacji gdy zgłoszone przez powódkę dowody z opinii biegłych miały na celu wykazanie faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy 1 wymagających wiedzy specjalnej, a niestawiennictwo powódki na rozprawie w dniu 14.04.2022 r. nie stanowiło przeszkody w przeprowadzeniu ww. dowodów, które to uchybienie miało wpływ na treść rozstrzygnięcia w zakresie w jakim Sąd I Instancji uznał, że powódka nie udowodniła swoich twierdzeń co do wysokości zadośćuczynienia, co skutkowało nieustaleniem przez Sąd I instancji wysokości doznanego przez powódkę uszczerbku na zdrowiu, a tym samym rozmiarów doznanej przez powódkę krzywdy 1 w konsekwencji oddaleniem powództwa w znacznej jego części;

3.naruszenie przepisów postępowania, tj. § 2 pkt 1 i 2 oraz § 8 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu z dnia 03.10.2016 r. poprzez Ich zastosowanie w sytuacji, gdy z uwagi niezgodność przepisów z art. 64 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 zdanie drugie i art. 92 ust. 1 zdanie pierwsze Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zastosowanie powinny znaleźć przepisy Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22.10.2015 r., co miało wpływ na wynik sprawy, albowiem Sąd I Instancji oparł rozstrzygnięcie na przepisach, które nie powinny znaleźć zastosowania.

Apelująca wniosła o:

1.zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 1.000.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 07.10.2016 r. do dnia zapłaty oraz przyznanie od Skarbu Państwa na rzecz adwokata A. T. — W. kwoty 1.328,40 zł tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu przed Sądem I Instancji;

2.przyznanłe od Skarbu Państwa na rzecz adwokata A. T. — W. kosztów pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu przed Sądem II instancji, a które nie zostały uiszczone chociażby w części według stawek z Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. 2015 poz. 1800);

3.przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych sądowych z dziedziny chirurgii urazowej (stomatologia szczękowo — twarzowa) w osobie lek. L. K. oraz psychiatry i psychologa w osobie lek. A. C. na okoliczność, czy w związku z czynem zabronionym wynikającym z wydanego orzeczenia w sprawie karnej o sygn. akt II K 3/89 Sądu Rejonowego w (...) powódka doznała uszczerbku na zdrowiu, jeśli tak to w jakim stopniu i jakle są rokowania na przyszłość i jak przebiegał proces leczenia;

ewentualnie:

4. o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I Instancji.

W odpowiedzi na tą apelację pozwany wniósł o jej oddalenie oraz o „przyznanie od Skarbu Państwa na rzecz pełnomocnika pozwanego kosztów pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu, z uwagi na niepokrycie ich w całości ani w części”.

Z kolei pozwany zaskarżył wyrok w części uwzględniającej powództwo (punkt 1. sentencji), zarzucając w apelacji:

I. naruszenie art. 445 § 1 k.c. w zw. z art. 444 § 1 k.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez uwzględnienie żądania powódki G. K. w części, z uwagi na fakt istnienia wyroku skazującego i jednocześnie przy rażąco pasywnej postawie powódki, która uchylała się od poddania badaniom przez biegłych sadowych, nie prezentując żadnych dowodów na poparcie swoich twierdzeń o istnieniu rzekomej krzywdy,

II. naruszenie art. 445 § 1 k.c. w zw. z art. 444 § 1 k.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez uwzględnienie żądania powódki G. K. 'w części pomimo, że zgromadzony w sprawie materiał dowody nie pozwala uznać, że po stronie powódki powstała krzywda, skoro sama podczas przesłuchania przyznała, że nigdy się nie leczyła, nie zaprezentowała żadnego rzeczowego materiału dowodowego i konsekwentnie uchylała się od poddaniu badaniom przez biegłych sądowych,

III. naruszenie art. 481 k.c. poprzez określenie daty postania obowiązku zapłaty odsetek od dnia odebrania pozwu przez pozwanego, w sytuacji gdy przy nieuzasadnionym przyjęciu, że powództwo zasługuje na częściowe uwzględnienie -- przyznania odsetek za tak długi okres, wynikający wyłącznie z pasywnej postawy powódki uchybia wskazanej regulacji prawnej,

IV. naruszenie art. 5 k.c. poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji gdy wywiedzione powództwo uchybia zasadom współżycia społecznego zarówno z uwagi na postawę powódki, fakt rozwiązania związku małżeńskiego stron z winy obojga, chorobę pozwanego, postawę powódki, która kreując przedmiotowe postępowanie uchylała się konsekwentnie od poddania badaniom przez biegłych sądowych godząc zarazem w sposób rażący w zasadę ekonomiki procesowej.

W oparciu o powyższe zarzuty, skarżący wniósł o:

1.zmianę wyroku w zaskarżonej części i oddalenie powództwa w całości,

2.przyznanie od Skarbu Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej pełnomocnikowi pozwanego z urzędu, z uwagi na niepokrycie ich w całości ani w części.

W odpowiedzi na apelację pozwanego powódka wniosła o jej oddalenie oraz o „zasądzenie na rzecz adwokata M. S. kosztów pomocy prawnej udzielonej powódce (w oryginale omyłkowo –pozwanej) z urzędu, nieopłaconych w żadnej części (za postępowanie odwoławcze)”.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja pozwanego:

Apelacja ta nie zasługiwała na uwzględnienie.

Dotychczas poczynione przez sąd I instancji ustalenia, jakkolwiek niekompletne, o czym mowa dalej, pozwalają na przyjęcie, że powódce z tytułu wywołanego przez pozwanego na jej osobie uszkodzenia ciała oraz rozstroju zdrowia, przysługuje za doznaną krzywdę zadośćuczynienie, na podstawie art. 445 § 1 kc, co najmniej w wysokości 30.000 zł.

Wbrew poglądowi skarżącego przesądza o tym nie tylko sama treść wyroku skazującego go przez Sąd Rejonowy w Turku w sprawie II K 3/89 za popełnione na szkodę powódki przestępstwo z art. 184 § 1 kk i art. 156 § 1 kk w zw. z art. 10 § 2 d.kk (znęcanie połączone z uszkodzeniem ciała i rozstrojem zdrowia na okres ponad 7 dni).

Sąd w motywach zaskarżonego wyroku wyraźnie odwołał się także do wydanej w postępowaniu karnym opinii Zakładu Medycyny Sądowej w K., która z kolei bazowała na badaniu lekarskim poszkodowanej oraz przedłożonej przez nią dokumentacji medycznej (karty informacyjnej szpitala).

Z opinii tej wynika, że na skutek przestępczych działań pozwanego powódka doznała poważnych obrażeń w obrębie twarzoczaszki, m.in. związanych z wieloodłamowym złamaniem żuchwy.

Spowodowało to konieczność prawie miesięcznej hospitalizacji, założenia szyn, szycia rany itp.

Już bez skorzystania z wiedzy specjalistycznej można przyjąć, że uszkodzenia w obrębie szczęki należą do szczególnie dotkliwych i bolesnych a nadto zwykle wiążą się z koniecznością co najmniej okresowego istotnego ograniczenia funkcji życiowych, w tym możliwości normalnego spożywania posiłków, wypowiadania się itp.

Nie sposób w tej sytuacji zaakceptować zarzutu apelacji pozwanego, zgodnie z którym powódka w ogóle nie wykazała zakresu doznanych uszkodzeń ciała oraz związanej z tym krzywdy.

W ocenie sądu odwoławczego już na tym etapie postępowania, bez posiłkowania się specjalistyczną wiedzą medyczną, można stwierdzić, że rozmiar doznanych przez pokrzywdzoną szkód niemajątkowych uzasadniał przyznanie jej od sprawcy czynu niedozwolonego omawianego świadczenia co najmniej w wysokości uwzględnionej przez sąd I instancji.

Z oczywistych względów nie może być przy tym mowy, aby wystąpienie przez powódkę z roszczeniem o zadośćuczynienie stanowiło nadużycie prawa w rozumieniu przepisu art. 5 kc.

Nie zachodzą w każdym razie w okolicznościach sprawy przesłanki pozwalające na odmówienie przyznania pokrzywdzonej zadośćuczynienia, wymieniane w apelacji, jak błahość lub znikomość szkody, czy, tym bardziej, przyczynienie się powódki do powstania szkody.

Bez istotnego znaczenia jest także okoliczność, że małżeństwo stron zostało rozwiązane przez rozwód z winy obojga małżonków, tym bardziej, że wyrok rozwodowy został wydany kilkanaście lat po dokonaniu przez pozwanego czynu niedozwolonego.

Irrelewantny w sprawie jest także ogólny sposób funkcjonowania pozwanego w społeczeństwie, w tym przestrzeganie przez niego prawa.

Należy natomiast zaakcentować, że pozwany nie wykazał, aby próbował kiedykolwiek zrekompensować powódce wyrządzoną przestępstwem krzywdę.

Nie naruszył również sąd I instancji przepisu art. 481 kc, przyznając powódce odsetki za opóźnienie od daty doręczenia pozwanemu pozwu.

W pierwszej kolejności należy podkreślić, że roszczenie o zapłatę zadośćuczynienia z tytułu uszkodzenia ciała lub uszczerbku na zdrowiu ma charakter prawa podmiotowego i stosuje się do niego reguły dochodzenia roszczeń odszkodowawczych.

Jakkolwiek sądowi orzekającemu pozostawiona jest dość duża swoboda w określeniu wysokości świadczenia, to wyrok w sprawie o zadośćuczynienia ma charakter orzeczenia deklaratoryjnego, a nie konstytutywnego (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 30 stycznia 2004r. w spr. I CK 131/03, OSNC, z. 2 z 2005r., poz. 40, z dnia 17 listopada 2006r. w spr. V CSK 266/06, LEX nr 276339 oraz z dnia 26 listopada 2009r. w spr. III CSK 62/09, LEX nr 738354).

Przy zapłacie zadośćuczynienia z art. 445 § 1 kc obowiązuje ogólna reguła, wynikająca z art. 455 kc, zgodnie z którą świadczenie to powinno być spełnione przez sprawcę szkody bezpośrednio po wezwaniu go o zapłatę (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 września 1970r w spr. II PR 257/70, OSNCP, z. 6 z 1971r, poz. 103, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 marca 1998r w spr. III CKN 330/97, OSNC, z. 12 z 1998r, poz. 209 itp.).

Przyjmuje się przy tym, że, o ile, jak w rozpoznawanej sprawie, wierzyciel nie wzywa dłużnika o zapłatę przed procesem, za tego rodzaju wezwanie, stawiające roszczenie w stan wymagalności, należy uznać doręczenie pozwanemu odpisu zawierającego takie żądanie pozwu.

Z tych przyczyn na podstawie art. 385 kpc Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie 1. sentencji wyroku.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej, należnych pełnomocnikowi reprezentującemu pozwanego z urzędu w postępowaniu apelacyjnym wywołanym jego środkiem odwoławczym orzeczono (punkt II. wyroku) na podstawie art. 29 ustawy z dnia 26 maja 1982r – Prawo o adwokaturze ( Dz. U. 2022.1184) a także § 4 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. 2023.2631) i § 10 ust. 1 pkt 2) w zw. z § 2 pkt. 5) Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. 2023.1964 ze zm.).

W związku z treścią wyroków Trybunału Konstytucyjnego: z dnia 13 czerwca 2023 r. w sprawie SK 83/19 (Dz.U.2023.1151) oraz z dnia 27 lutego 2024 r. w sprawie SK 90/22 (Dz.U.2024.300) adwokatowi reprezentującemu stronę z urzędu należy się zwrot kosztów nieopłaconej pomocy prawnej w wysokości nie niższej, niż stawki wynagrodzenia adwokackiego przewidziane w przepisach ogólnych.

Z kolei nie było podstaw do zasądzenia na rzecz adwokata M. S. zwrotu poniesionych przez niego kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu, w postępowaniu wywołanym apelacją strony przeciwnej, czy to od pozwanego, czy też od Skarbu Państwa.

Przyjmuje się, że w przypadku gdy spór wygrywa strona reprezentowana przez pełnomocnika ustanowionego dla niej z urzędu, koszty procesu, obejmujące należne pełnomocnikowi podlegają zasądzeniu, na zasadach ogólnych, na rzecz tej strony.

Natomiast pełnomocnikowi przysługuje ochrona wynikających stąd jego roszczeń na podstawie art. 122 kpc.

W sprawie pełnomocnik powódki aż do zamknięcia rozprawy apelacyjnej nie złożył wniosku o zasądzenie kosztów procesu w postępowaniu odwoławczym na rzecz powódki..

Dodać należy, że, w świetle ugruntowanego stanowiska judykatury, nie można przyjmować, aby wniosek pełnomocnika z urzędu o zasądzenie na jego rzecz od Skarbu Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej zawierał implicite żądanie zasądzenia kosztów procesu na rzecz reprezentowanej przez niego strony – jako wygrywającej – od strony przeciwnej (por. np. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2021 r. w sprawie III CZP 51/20, OSNC, z. 5 z 2022 r., poz. 47 oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 maja 2022 r. w sprawie I CSK 1085/22, LEX nr 3405293).

Apelacja powódki.

Apelacja ta zasługuje na uwzględnienie w zakresie złożonego w niej wniosku o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Co do części roszczeń, co do których sąd oddalił powództwo, nie została bowiem rozpoznana istota sprawy, a dotyczące tych roszczeń postępowanie dowodowe należy przeprowadzić w całości.

Niewątpliwie stwierdzenie, czy powódce należy się zadośćuczynienie w większych rozmiarach, niż przyjął to Sąd Okręgowy, uzależnione jest od weryfikacji jej twierdzeń, że na skutek pobicia jej przez pozwanego w 1988 r. doznała ona trwałego uszczerbku na zdrowiu i to zarówno w sferze zdrowia fizycznego, jak i psychicznego.

Z kolei oczywiste było, że, także z uwagi na brak relewantnej dokumentacji medycznej, jedynym dowodem mogącym służyć obiektywnej ocenie twierdzeń powództwa w tym przedmiocie mógł być dowód z opinii odpowiednich biegłych z zakresu medycyny (art. 278 kpc).

Wniosek o przeprowadzenie tego rodzaju dowodów został przez powódkę złożony, jednak został bezpodstawnie pominięty przez sąd orzekający.

Przede wszystkim sąd I instancji nie odwołał się wyraźnie do żadnej z przesłanek, uzasadniających pominięcie wspomnianych dowodów, a wymienionych w art. 235 ² kpc.

Z treści postanowienia w omawianym przedmiocie, wydanego na rozprawie w dniu 14 kwietnia 2022 r. wynika, że wnioski o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych zostały oddalone z uwagi na niestawiennictwo powódki na rozprawie, co uniemożliwiało odebranie od niej zeznań w przedmiocie stanu jej zdrowia.

Tego rodzaju argumentację należy uznać jednak za oczywiste nieporozumienie.

Powódka była już przecież wcześniej przesłuchana w charakterze strony na okoliczność jej stanu zdrowia na rozprawie w dniu 12 stycznia 2017 r. i udzieliła w tym przedmiocie wyczerpujących wyjaśnień.

Trudno zrozumieć, jakich jeszcze informacji oczekiwał sąd I instancji, a których brak miałby uniemożliwiać przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych.

Z kolei z niektórych wywodów pisemnego uzasadnienia wyroku można wnioskować, że Sąd Okręgowy brak możliwości przeprowadzenia wnioskowanych dowodów upatruje także w obstrukcji ze strony powódki, która składała liczne wnioski o zmianę osób biegłych sądowych, czy też nie stawiała się następnie na badania.

Należy jednak podkreślić, że takie zachowania powódki były przez cały czas tolerowane przez sąd, a jej wnioski systematycznie uwzględniane.

Sąd nie skorzystał natomiast z uprawnień dyscyplinujących, przewidzianych chociażby w przepisach art. 233 § 2 kpc, czy też art. 242 kpc.

Co prawda, ostatecznie sąd wezwał powódkę do osobistego stawiennictwa na rozprawę w dniu 29 kwietnia 2021 r., pouczając ją, że w ramach rozprawy nastąpi także jej badanie przez wezwanych na termin biegłych oraz uprzedzając, że w razie jej niestawiennictwa dowód z opinii biegłych zostanie pominięty (k. 501).

W aktach sprawy brak jest jednak jakiegokolwiek dowodu na to, że rozprawa w dniu 29 kwietnia 2021 r. rzeczywiście się odbyła i że powódka nie stawiła się na nią bez usprawiedliwienia, co ewentualnie uzasadniałoby pominięcie dowodu z opinii biegłych na podstawie ostatnio wymienionych przepisów oraz art. 235 ² § 1 pkt. 4) kpc.

Jak z tego wynika, pominięcie przez sąd I instancji kluczowych dla sprawy dowodów nie znajdowało podstaw faktycznych i prawnych.

Sąd Apelacyjny stoi przy tym na stanowisku, że niedopuszczalne byłoby prowadzenie w zasadzie całego postępowania dowodowego na okoliczności sporne między stronami dopiero na etapie postępowania apelacyjnego.

W istocie pozbawiałoby to strony prawa do rozpoznania ich sprawy w dwóch instancjach sądowych.

Z tych przyczyn na podstawie art. 386 § 4 kpc Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie IV. wyroku.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy sąd I instancji winien kierować się poczynionymi wyżej uwagami i wskazówkami.

Należy też baczyć, aby kierowanie procesem rzeczywiście spoczywało w rękach sądu, który winien w zdecydowanie większym stopniu dyscyplinować zarówno same strony, jak i ustanowionych dla nich pełnomocników z urzędu.

Można bowiem odnieść wrażenie, że sąd zbyt liberalnie podchodził zarówno do zachowań powódki w procesie, jak i do wniosków składanych prze pełnomocników na podstawie art. 118 § 3 kpc.

Skutkowało to tym, że proces przed sądem I instancji po uchyleniu poprzedniego wyroku przez Sąd Apelacyjny trwał ponad cztery lata, mimo że w tym czasie nie przeprowadzono jakiegokolwiek postępowania dowodowego.

Bogdan Wysocki

Niniejsze pismo nie wymaga podpisu na podstawie § 100a ust. 1-3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2019 r. - Regulamin urzędowania sądów powszechnych jako właściwie zatwierdzone w sądowym systemie teleinformatycznym.

Starszy sekretarz sądowy

S. S. (2)