Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 października 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodnicząca: Sędzia Anna Strączyńska

Protokolant:Przemysław Tokarz

po rozpoznaniu w dniu 25 października 2023 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki akcyjnej z siedzibą we W.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.

z udziałem interwenienta ubocznego S. K.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek apelacji interwenienta ubocznego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 31 maja 2022 r., sygn. akt III C 283/22

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od S. K. na rzecz (...) spółki akcyjnej z siedzibą we W. kwotę 4.050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Anna Strączyńska

Sygn. akt I ACa 1323/22

UZASADNIENIE

W piśmie z dnia 18 listopada 2016 r. (...) spółka akcyjna z siedzibą we W. sprecyzowała ostatecznie żądanie pozwu wniesionego w dniu 07 lipca 2016 r. w ten sposób, że wniosła o uznanie za bezskuteczną względem niej zawartej w dniu 08 lipca 2011 r. pomiędzy pozwanym (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. a S. K. umowy przeniesienia własności nieruchomości gruntowej, zabudowanej budynkiem mieszkalnym, położonej w G., gmina C., dla której Sąd Rejonowy w Oławie prowadzi księgę wieczystą nr (...), celem zaspokojenia z przedmiotowej nieruchomości wierzytelności przysługujących mu wobec S. K., tj.:

a)  stwierdzonej prawomocnym wyrokiem zaocznym Sądu Okręgowego we Wrocławiu, Wydział X Gospodarczy z dnia 15 lutego 2010 r., w sprawie o sygn. akt X GC 438/09 wierzytelności w kwocie 38.240,78 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 16 kwietnia 2008 r. do dnia zapłaty,

b)  stwierdzonej prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 09 czerwca 2011 r. w sprawie o sygn. akt X GC 438/09, wierzytelności w kwocie 6.071 zł z tytułu zwrotu kosztów postępowania zabezpieczającego,

c)  stwierdzonej prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 22 września. 2011 r. w sprawie sygn. akt I ACa 918/11 wierzytelności w kwocie 5.400 zł, z tytułu zwrotu kosztów procesu;

d)  stwierdzonej prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 28 października 2016 r. w sprawie o sygn. akt I ACa 1187/16, wierzytelności w kwocie 101.061,36 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 09 sierpnia 2011 r. do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że w dniu 08 lipca 2011 r. S. K. nabył wyżej opisaną nieruchomość, która do tego dnia była w posiadaniu jego byłej żony A. K. (1). Tego samego dnia zbył ją na rzecz na rzecz (...) Sp. z o.o., w umowie zastrzeżono prawo odkupu na rzecz S. K.. W dniu 29 maja 2012 r. pozwany przeniósł własność nieruchomości na rzecz B..it Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.. Prezesem i jedynym wspólnikiem pozwanego jest W. P., który był w przeszłości zatrudniony lub współpracował ze spółką (...).it. Spółką (...).it faktycznie zarządza S. K., będący jej prokurentem. W okresie poprzedzającym zawarcie spornej umowy S. K. działający w imieniu i na rzecz B..it pozostawał w stałych relacjach gospodarczych z pozwaną, w realizacji robót budowlanych związanych z realizowanym przez spółkę (...).it projektem finansowanym z funduszy europejskich. O bliskich powiązaniach gospodarczych świadczy też to, że pozwana spółka została założona w grudniu 2010 r. w Kancelarii Notarialnej C. S. we W., mimo, że jedyny wspólnik i członek zarządu zamieszkuje w W.. W tej samej kancelarii dokonano kwestionowanej pozwem czynności. W okresie poprzedzającym zbycie przez S. K. nieruchomości w G. powodowa spółka prowadziła przeciwko niemu egzekucję należności pieniężnych na podstawie wyroku zaocznego Sądu Okręgowego we Wrocławiu w sprawie X GC 438/09. Do momentu wniesienia pozwu nie udało się wyegzekwować należności głównej, a na ten dzień wierzytelność z tego tytułu wynosiła 38.240,78 zł. W toku postępowania egzekucyjnego S. K. nie dokonał żadnej wpłaty na rzecz wierzycielki. Jedynym, częściowo skutecznym sposobem egzekucji było zajęcie wierzytelności wobec osoby trzeciej. S. K. nie reguluje też alimentów, w związku z czym jest prowadzone postępowanie egzekucyjne. Wyrokiem Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 09 czerwca 2011 r. w sprawie o sygn. akt X GC 438/09, utrzymano wyrok zaoczny w całości wraz z zasądzeniem kwoty 6.071 zł z tytułu zwrotu kosztów postępowania zabezpieczającego, a także wyrokiem z dnia 22 września 2011 r. Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w sprawie o sygn. akt I ACa 918/11 zasądził na rzecz powoda kwotę 5.400 zł z tytułu zwrotu kosztów procesu oraz wyrokiem z dnia 28 października 2016 r. Sąd Apelacyjnego we Wrocławiu w sprawie o sygn. akt I ACa 1187/16 zasądził od S. K. na rzecz powoda kwotę 101.061,36 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 09 sierpnia 2011 r. do dnia zapłaty. Powód wskazał też, że umowa z dnia 08 lipca 2011 r., miała charakter nieodpłatny, bo cena sprzedaży (201.000 zł) stanowiła ułamek rzeczywistej wartości rynkowej tej nieruchomości. Powód wskazał, że podstawę powództwa stanowi art. 527 § 1 k.c. i in. k.c.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania.

Działający w charakterze interwenienta ubocznego S. K. wniósł o oddalenie powództwa.

Wyrokiem z dnia 31 maja 2022 r. Sąd Okręgowy w Warszawie uznał za bezskuteczną w stosunku do (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą we W. umowę przeniesienia własności nieruchomości gruntowej, zabudowanej budynkiem mieszkalnym, położonej w G., gmina C., powiat (...), dla której Sąd Rejonowy w Oławie, Wydział Ksiąg Wieczystych, prowadzi księgę wieczystą nr (...), zawartą w dniu 08 lipca 2011 r. pomiędzy S. K. a (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. przed notariuszem D. S. – zastępcą notariusza C. S. w Kancelarii Notarialnej we W. za numerem Rep. A 2442/2011 celem zaspokojenia wierzytelności przysługujących (...) Spółce Akcyjnej we W. wobec S. K. stwierdzonych prawomocnymi wyrokami:

a)  Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 15 lutego 2010 r. w sprawie X GC 438/09 w kwocie 38.240,78 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 16 kwietnia 2008 roku do dnia zapłaty,

b)  Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 09 czerwca 2011 r. w sprawie X GC 438/09 w kwocie 6.071 zł.

c)  Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 22 września 2011 r. w sprawie I ACa 918/11 w kwocie 5.400 zł,

d)  Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 28 października 2016 r. w sprawie
I ACa 1187/16 w kwocie 101.061,36 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 09 sierpnia 2011 r. do dnia zapłaty (pkt 1)

oraz ustalił, że koszty procesu ponosi w całości pozwany, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu (pkt 2).

Powyższy wyrok zapadł w oparciu o następujące ustalenia i rozważania:

W dniu 08 lipca 2011 r. pomiędzy S. K. a K. K., M. Ż. i A. K. (1) została zawarta umowa przeniesienia prawa własności nieruchomości położonej w G., gmina C., powiat (...), stanowiącej działkę gruntu oznaczoną nr (...), obręb G., dla której to Sąd Rejonowy w Oławie, Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...). Przeniesienie własności nastąpiło w wyniku odstąpienia przez S. K. od umowy sprzedaży tejże nieruchomości zawartej w dniu 23 grudnia 2003 r., ze względu na niewykonanie przez w/w kupujące zobowiązania z umowy sprzedaży do zapłaty ceny sprzedaży w łącznej kwocie 201.000 zł.

W dniu 08 lipca 2011 r. pomiędzy S. K. jako sprzedającym a M.-lnwestycje Sp. z o.o. z siedzibą w W. jako kupującym, została zawarta umowa sprzedaży zabudowanej nieruchomości, położonej w G., gmina C., powiat (...), stanowiącej działkę gruntu oznaczoną nr 84, obręb G., dla której to Sąd Rejonowy w Oławie, Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...). W imieniu kupującego umowę sprzedaży podpisał W. P., będący prezesem zarządu uprawnionym do jednoosobowej reprezentacji spółki i jednocześnie jedyny wspólnik M.-lnwestycje Sp. z o.o. (...) określiły cenę sprzedaży na kwotę 201.000 zł. Kupujący zobowiązał się uiścić wskazaną kwotę do dnia 31 stycznia 2012 r.

W dniu 29 maja 2012 r. pomiędzy (...) Sp. z o.o. a pozwanym B..it Sp. z o.o. została zawarta umowa przeniesienia własności nieruchomości gruntowej, zabudowanej budynkiem mieszkalnym, położonej w G., gmina C., dla której to Sąd Rejonowy w Oławie, Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...), w zamian za częściowe zwolnienie z długu. (...) Sp. z o.o. reprezentował W. P., kupującego B..it Sp. z o.o. – (...) oraz S. K.. W treści aktu strony oświadczyły, że pozwanemu przysługuje wobec (...) Sp. z o.o. wierzytelność o zapłatę kwoty 221.400 zł z terminem zapłaty na dzień 07 kwietnia 2012 r. Spółka (...) Sp. z o.o. przeniosła na pozwanego ww. nieruchomość w zamian za zwolnienie z części długu w wysokości 201.000 zł.

Wspólnikami B..it w chwili zawarcia umowy byli Z. K. oraz A. K. (2) – rodzice S. K.. Członkami zarządu spółki byli A. K. (2) oraz K. P.. Prokura samoistna została udzielona S. K.. K. P. była konkubiną S. K. od połowy 2007 r. do końca 2017 r.

Przed zawarciem umowy sprzedaży w dniu 08 lipca 2011 r. W. P. i S. K. znali się, łączyły ich relacje zawodowe, prowadzili wspólne interesy. Między innymi W. P. był najemcą biura wirtualnego, co do którego jako adres do korespondencji dla wynajmującego podał adres e‑mail S. K., zaś jako osobę upoważnioną do odbioru korespondencji wskazał m.in. K. P.. W. P. był również zatrudniony w spółce (...).it Sp. z o.o. w 2009 r.

(...) Spółka Akcyjna z siedzibą we W. jest wierzycielem S. K.. Wierzytelności powódki zostały stwierdzone tytułami wykonawczymi w postaci prawomocnych wyroków:



Sądu Okręgowego we Wrocławiu w sprawie o sygn. akt X GC 438/09 z dnia 15 lutego 2010 r. - na podstawie którego niewyegzekwowana pozostała wierzytelność w kwocie 38.240,78 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 16 kwietnia 2008 r. do dnia zapłaty oraz



Sądu Okręgowego we Wrocławiu w sprawie o sygn. akt X GC 438/09 z dnia 09 czerwca 2011 r. - na podstawie którego niewyegzekwowana pozostała wierzytelność w kwocie 6.071 zł;



Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 22 września 2011 r. w sprawie o sygn. akt I ACa 918/11 (wydanego na skutek apelacji od wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu w sprawie o sygn. akt X GC 438/09 z dnia 09 czerwca 2011 r.) - na podstawie którego niewyegzekwowana pozostała wierzytelność w kwocie 5.400 zł;



Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 27 października 2016 r. w sprawie o sygn. akt I ACa 1187/16 (wydanego na skutek apelacji od wyroku zaocznego Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 28 września 2011 r. w sprawie o sygn. akt X GC 325/11) – na podstawie którego niewyegzekwowana pozostała wierzytelności w kwocie 101.061,36 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 09 sierpnia 2011 r. do dnia zapłaty.

Na podstawie tytułu wykonawczego w postaci wyroku zaocznego Sądu Okręgowego we Wrocławiu w sprawie o sygn. akt X GC 438/09 z dnia 15 lutego 2010 r. było prowadzone postępowanie egzekucyjne pod sygn. akt KM 1092/10 przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia-Śródmieścia M. M..

Postanowieniem z dnia 25 września 2012 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia-Śródmieścia M. M., po częściowym wyegzekwowaniu wierzytelności, umorzył postępowanie egzekucyjne prowadzone pod sygn. akt KM 1092/10 na podstawie tytułu wykonawczego w postaci wyroku zaocznego Sądu Okręgowego we Wrocławiu w sprawie o sygn. akt X GC 438/09 z dnia 15 lutego 2010 r., wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji. W uzasadnieniu postanowienia wskazano, że w toku postępowania egzekucyjnego nie ustalono, aby dłużnik posiadał ruchomości podlegające zajęciu. Dłużnik nie prowadzi działalności gospodarczej i nie posiada zarejestrowanego na siebie żadnego pojazdu mechanicznego, nigdzie nie pracuje na stałe, utrzymuje się z pracy dorywczej. Nie pobiera zasiłku dla bezrobotnych, świadczeń emerytalnych/rentowych. Egzekucja z wierzytelności dłużnika w US bezskuteczna, dłużnik nie figuruje w rejestrach wykazu ksiąg wieczystych jako właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości. Nie ustalono innych wierzytelności ani też praw majątkowych należnych dłużnikowi.

Postanowieniem z dnia 25 września 2012 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia-Śródmieścia M. M. umorzył również postępowanie egzekucyjne prowadzone pod sygn. akt KM 5485/11 na podstawie wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu w sprawie o sygn. akt X GC 438/09 z dnia 9 czerwca 2011 r. oraz wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 22 września 2011 r. w sprawie o sygn. akt I ACa 918/11, wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że dłużnik nie posiadał innych nieruchomości ani ruchomości podlegających zajęciu, jak również nie pracował na stałe ani nie pobierał świadczeń emerytalnych czy rentowych. Komornik nie zdołał też ustalić żadnych wierzytelności lub praw majątkowych z których możliwe byłoby przeprowadzenie egzekucji.

Postanowieniem z dnia 13 czerwca 2019 r. Komornik Sądowy S. W. umorzył postępowanie egzekucyjne prowadzone na podstawie tytułu wykonawczego – wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 27 października 2016 r., I ACa 1187/16, przeciwko S. K. z uwagi na jego bezskuteczności egzekucji.

W dniu 11 lipca 2011 r. (...) Spółka Akcyjna złożyła do Sadu Okręgowego we Wrocławiu wniosek o zabezpieczenie roszczenia o zapłatę 115.356,25 zł poprzez nakazanie wpisania hipoteki przymusowej w księdze wieczystej przedmiotowej nieruchomości. Wówczas ujawniono fakt zbycia nieruchomości na rzecz (...) Sp. z o.o.

W dniu 29 lipca 2011 r. S. K. wystawił (...) Sp. z o.o. pokwitowanie zapłaty ceny 201.000 zł z tytułu zapłaty ceny za zabudowaną nieruchomość położoną w G., gmina C., powiat (...), stanowiącą działkę gruntu oznaczona numerem geodezyjnym (...), obręb G. o powierzchni 3000 m ², sprzedaną aktem notarialnym z dnia 08 lipca 2011 r.

W toku postępowania przygotowawczego 2 Ds. 424/12 na podstawie postanowienia Prokuratora Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia Stare Miasto biegła z zakresu rachunkowości ustalił, że spółka (...) Sp. z o.o. nie dysponowała środkami pieniężnymi w wysokości 201.000 zł umożliwiającymi zakup nieruchomości od S. K., a w dokumentacji rachunkowej i księgowej tej spółki brak jest potwierdzenia zapłaty ceny w wysokości 201.000 zł, co świadczy o tym, że transakcja była pozorna.

W dniu 12 kwietnia 2017 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Śródmieścia, V Wydział Karny, w sprawie prowadzonej pod sygn. akt V K 1330/13, wydał wyrok, którym oskarżony S. K. został uznany za winnego tego, że w dniu 08 lipca 2011 r. we W. działając w celu udaremnienia wykonania wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu Wydział X Gospodarczy z dnia 15 lutego 2010 r., sygn. akt XGC 438/09, zasądzającego na rzecz wierzyciela (...) S.A. kwotę 255.000 zł wraz z odsetkami i kosztami sądowymi, uszczuplił zaspokojenie swojego wierzyciela (...) S.A. z siedzibą we W. w ten sposób, że zbył nieruchomość zabudowaną położoną w miejscowości G. gm. C., oznaczoną numerem (...) objętą księgą wieczystą Kw nr WR (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Oławie, o wartości nie mniejszej niż 201.000 zł na rzecz firmy (...) sp. z o.o., uniemożliwiając dochodzenie pokrzywdzonemu w toku postępowania egzekucyjnego o sygn. KM 1092/10 prowadzonego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia Śródmieścia we Wrocławiu należności w kwocie nie mniejszej niż 79.279,51 zł, czym nadto, będąc w stanie grożącej niewypłacalności, udaremnił możliwość dochodzenia przez (...) S.A. należności w wysokości 109.754,22 zł, wynikających z wierzytelności dochodzonych w sprawie o sygn. XGC 325/11, a następnie o sygn. XGC 682/15 przed Sądem Okręgowym we Wrocławiu X Wydział Gospodarczy, czym spowodował łączne straty na kwotę nie mniejszą niż 188.033,73 zł na i szkodę (...) SA z siedzibą we W., tj. występku z art. 300 § 2 k.k. i art. 300 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. Wyrok uprawomocnił się z dniem 17 kwietnia 2018 r.

W uzasadnieniu powyższego wyroku karnego Sąd Rejonowy dla Wrocławia –Śródmieścia wskazał, że czyn zarzucany oskarżonemu wyczerpał znamiona przestępstwa opisanego w art. 300 § 2 k.k. i art. 300 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. Sąd ustalił, że transakcja zawarta w dniu 08 lipca 2011 r. miała charakter pozorny, a umówiona cena nigdy nie została przez nabywcę uiszczona. Nie może być uznane za dowód takiej transakcji pismo datowane na dzień 29 lipca 2011 r. Okoliczność zapłaty ceny nie została w żaden sposób udowodniona. Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Śródmieścia ustalił również, że w toku postępowania egzekucyjnego nie ustalono składników majątku dłużnika (poza wierzytelnością przysługującą S. K. od A. K. (1) zajętą przez komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia - Krzyków S. P.), z których wierzyciel mógłby uzyskać całkowite zaspokojenie. W chwili zbycia nieruchomości przez S. K. była ona jedynym składnikiem jego majątku, z którego mogli zaspokoić się jego dłużnicy. S. K. nie posiadał w tym okresie innych składników majątku, które pozwoliłyby na egzekucję długów. Był wprawdzie właścicielem 50% udziałów w s. (...)z siedzibą w N. na C., jednak podmiot ten od 2010 r. był w trakcie likwidacji, nie prowadził realnej działalności gospodarczej i nie posiadał majątku. Sąd ustalił też, że S. K. i W. P. znali się przed zawarciem umowy sprzedaży nieruchomości. W. P. od 2005 lub 2006 znał K. P., a od 2009 r. pracował w firmie (...).it sp. z .o.o., w której S. K. był członkiem zarządu.

Spółka (...) z siedzibą w N. została zlikwidowana na wniosek S. K. zgodnie z orzeczeniem Sądu Okręgowego w Nikozji z dnia 02 listopada 2010 r. (dowód: k. 317 kopia postanowienia)

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o dowody z dokumentów wymienione przy ustaleniach, które w całości uznał za wiarygodne jako niekwestionowane przez strony postępowania.

Sąd I instancji przypomniał, że na podstawie art. 11 k.p.c. jest związany ustaleniami wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia- Śródmieścia z dnia 12 kwietnia 2017 r. sygn. akt V K 1330/13 skazującego S. K. co do popełnienia przestępstwa z art. 300 § 2 k.k. i art. 300 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego rzeczoznawcy majątkowego na okoliczność wyceny przedmiotowej nieruchomości należącej do S. K. według stanu i cen na dzień 08 lipca 2011 r. oraz według cen aktualnych. Biegły sporządził opinię w formie operatu szacunkowego i ustalił, że wartość nieruchomości na dzień 08 lipca 2011 r. wynosiła 920.900 zł, a na dzień 29 sierpnia 2018 r. – 914.800 zł. 927 500 zł. Sąd wskazał, że opinia została sporządzona zgodnie z zasadami sporządzania operatu szacunkowego i może stanowić podstawę ustaleń Sądu. Biegły podtrzymał wnioski opinii podczas składania uzupełniającej ustnej opinii.

Ustalając stan faktyczny Sąd miał również na uwadze zeznania świadków: I. Z., K. P., M. Ż., A. K. (3), S. K.. Jednakże dowody te nie miały decydującego wpływu na ustalenie stanu faktycznego wynikającego z dowodów w postaci dokumentów. Sąd odmówił wiary zeznaniom świadka S. K. w zakresie, w jakim twierdził, że na datę transakcji 08 lipca 2011 r. miał 6 składników majątkowych, skoro z prawomocnych postanowień o umorzeniu postępowań egzekucyjnych wynikają okoliczności przeciwne.

Sad I instancji pominął dowody z zeznań pozostałych świadków, które zostały zgłoszone na okoliczności nieistotne z punktu widzenia przesłanek skuteczności skargi pauliańskiej. Sąd wskazał, że pominięciu podlegał również wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność oszacowania zobowiązań A. K. (1) względem S. K., mając na uwadze, że jedyny składnikiem majątku S. K., ustalonym postępowaniach egzekucyjnych, była jego wierzytelność względem A. K. (1), z której (do momentu dokonywania spłat przez A. K. (1)) doszło do częściowego zaspokojenia wierzyciela, co znalazło odzwierciedlenie w żądaniu pozwu.

Sąd ocenił jako wiarygodne zeznania prezesa zarządu powodowej Spółki, chociaż nie miały one decydującego znaczenia, a jedynie - charakter uzupełniający.

W związku z powyższymi ustaleniami i oceną dowodów, Sąd Okręgowy uznał, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd przypomniał, że w myśl art. 527 § 1 k.c., gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, wierzyciel może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy dochowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Zgodnie z art. 527 § 2 k.c. czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.

Jak stanowi art. 532 k.c. wierzyciel, względem którego czynność prawna dłużnika została uznana za bezskuteczną, może z pierwszeństwem przed wierzycielami osoby trzeciej dochodzić zaspokojenia z przedmiotów majątkowych, które wskutek czynności uznanej za bezskuteczną wyszły z majątku dłużnika albo do niego nie weszły.

Uwzględnienie powództwa w sprawie ze skargi pauliańskiej zależy zatem od wykazania wynikających z art. 527 § 1 k.c. przesłanek uzasadniających uznanie bezskuteczności czynności prawnej dłużnika przysparzającej korzyść osobie trzeciej: 1) dokonania czynności przez dłużnika (S. K.) z pokrzywdzeniem wierzyciela (powoda), 2) uzyskania przez osobę trzecią ( (...) Sp. z o.o.) korzyści majątkowej, 3) działania dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela oraz 4) wiedzy osoby trzeciej, że dłużnik działa z tą świadomością lub możliwość dowiedzenia się o tym przy zachowaniu należytej staranności.

W pierwszej kolejności Sąd wskazał, że zgodnie z treścią umowy z dnia 08 lipca 2011 r. dłużnik S. K. dokonał na rzecz (...) Sp. z o.o. sprzedaży należącej do dłużnika nieruchomości. Fakt zbycia nieruchomości nie był przedmiotem sporu, co więcej – w dniu 29 maja 2011 r. pozwana Spółka dokonała kolejnej transakcji – przeniesienia własności nieruchomości na B..it, co potwierdza, że wskutek czynności prawnej z dnia 08 lipca 2011 r. skutecznie nabyła własność nieruchomości.

Oceniając kolejną przesłankę – pokrzywdzenie wierzyciela – Sąd Okręgowy wskazał, że w tym zakresie był związany ustaleniami skazującego wyroku karnego – na mocy art. 11 k.p.c. Wydany w postępowaniu karnym prawomocny wyrok skazujący S. K. za czyn określony w art. 300 § 2 k.k. i art. 300 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. potwierdził, że S. K. jest winny tego, że w dniu 08 lipca 2011 r. we W., działając w celu udaremnienia wykonania wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu Wydział X Gospodarczy z dnia 15 lutego 2010 roku, sygn. akt X GC 438/09, zasądzającego na rzecz wierzyciela (...) S.A. kwotę 255.000 zł wraz z odsetkami i kosztami sądowymi, uszczuplił zaspokojenie swojego wierzyciela (...) S.A. z siedzibą we W. w ten sposób, że zbył nieruchomość zabudowaną położoną w miejscowości G. gm. C., oznaczoną numerem (...) objętą księgą wieczystą Kw nr WR (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Oławie, o wartości nie mniejszej niż 201.000 zł na rzecz firmy (...) sp. z o.o., uniemożliwiając dochodzenie pokrzywdzonemu w toku postępowania egzekucyjnego o sygn. KM 1092/10 prowadzonego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia Śródmieścia we Wrocławiu należności w kwocie nie mniejszej niż 79.279,51 zł, czym nadto, będąc w stanie grożącej niewypłacalności, udaremnił możliwość dochodzenia przez (...) S.A. należności w wysokości 109.754,22 zł, wynikających z wierzytelności dochodzonych w sprawie o sygn. X GC 325/11, a następnie o sygn. X GC 682/15 przed Sądem Okręgowym we Wrocławiu X Wydział Gospodarczy, czym spowodował łączne straty na kwotę nie mniejszą niż 188.033,73 zł na szkodę (...) SA z siedzibą we W..

Sąd przypomniał, że istota związania sądu cywilnego skazującym wyrokiem karnym wyraża się w tym, że w skład podstawy faktycznej rozstrzygnięcia sądu cywilnego wchodzi czyn opisany w sentencji karnego wyroku skazującego, a sąd ten pozbawiony jest możliwości dokonywania ustaleń w tym zakresie, w tym w szczególności ustaleń odmiennych niż przeniesione na podstawie tego wyroku z procesu karnego. Określona w art. 11 k.p.c. moc wiążąca wyroku karnego oznacza, że w sprawie cywilnej niedopuszczalne jest dokonywanie jakichkolwiek własnych ustaleń co do tych okoliczności, którymi, zgodnie z omawianym przepisem, sąd jest związany w postępowaniu cywilnym. Okoliczności te nie mogą być przedmiotem postępowania dowodowego ani oceny sądu, a więc nie ma do nich zastosowania zasada swobodnej oceny dowodów (art. 233 k.p.c.), a sąd w sprawie cywilnej dokonuje tylko subsumcji pod odpowiedni przepis prawa materialnego cywilnego wiążących ustaleń wynikających z wyroku karnego oraz ewentualnych własnych ustaleń dotyczących pozostałych okoliczności istotnych w rozpoznawanej sprawie (tak: Sąd Apelacyjny w Białymstoku, wyrok z dnia 25 października 2019 r., I ACa 384/19, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2018 r., II CSK 73/18).

Biorąc pod uwagę powyższe Sąd I instancji wskazał, że w niniejszym postępowaniu nie był władny dokonać innych ustaleń faktycznych niż wynikające z prawomocnego wyroku karnego skazującego S. K. i w związku z tym musiał przyjąć – na potrzeby wykazania przesłanek skargi pauliańskiej, że zawierając przedmiotową umowę S. K. działał z pokrzywdzeniem wierzyciela – powoda w niniejszej sprawie. Nie budzi w świetle zgromadzonego materiału dowodowego wątpliwości uszczuplenie majątku należącego do dłużnika poprzez zbycie nieruchomości za cenę niemal czterokrotnie niższą niż wartość rynkowa nieruchomości (co potwierdził dowód z opinii biegłego przeprowadzony w niniejszej sprawie). Dodatkową okolicznością potwierdzającą uszczuplenie majątku dłużnika jest brak zapłaty ceny wynikającej ze spornej umowy. W toku postępowania karnego Sąd ustalił, że umowa z dnia 08 lipca 2011 r. miała charakter pozorny właśnie z uwagi na niewykazanie zapłaty ceny. Co prawda, do akt sprawy przedłożono pokwitowanie datowane na 29 lipca 2011 r., ale wobec wniosków opinii biegłego z zakresu rachunkowości przeprowadzonej w tymże postępowaniu o braku podstaw co uznania, że kwota 201.000 zł została wydatkowana przez pozwaną spółkę, Sąd podzielił ustalenia sądu karnego w tym zakresie. Opinię z zakresu rachunkowości Sąd orzekający w niniejszej sprawie potraktował jako dowód z dokumentu prywatnego, ale nie pozbawia to tejże opinii waloru wiarygodności i rzetelności. Konfrontując ten dowód z dokumentem prywatnym – oświadczeniem z dnia 29 lipca 2011 r. – Sąd uznał, że oświadczenie to nie zasługuje na wiarę i nie może stanowić skutecznego przeciwdowodu dla opinii biegłego. Ponadto Sąd podkreślił, że w dniu 29 maja 2012 r. pomiędzy (...) Sp. z o.o. a pozwanym B..it Sp. z o.o. została zawarta umowa przeniesienia własności nieruchomości gruntowej w zamian za częściowe zwolnienie z długu. W treści aktu strony oświadczyły, że B..it przysługuje wobec (...) Sp. z o.o. wierzytelność o zapłatę kwoty 221.400 zł z terminem zapłaty na dzień 07 kwietnia 2012 r. Spółka (...) Sp. z o.o. przeniosła na pozwanego ww. nieruchomość w zamian za zwolnienie z części długu w wysokości 201.000 zł. Powyższe potwierdza, że cena wynikająca z umowy z dnia 08 lipca 2011 r. nie została zapłacona zgodnie z oświadczeniem S. K. z dnia 29 lipca 2011 r., skoro 29 maja 2012 r. nadal stanowiła dług M.– Inwestycje.

Sąd wskazał, że nie ma wątpliwości, że Spółka (...) uzyskała wskutek zawarcia umowy sprzedaży z dnia 08 lipca 2011 r. korzyść majątkową. W umowie strony jako cenę sprzedaży ustaliły kwotę 201.000 zł, natomiast biegły rzeczoznawca majątkowy ustalił, że w tej dacie nieruchomość była warta ponad czterokrotnie więcej. Co więcej – jak wykazało postępowanie w niniejszej sprawie i w sprawie karnej – cena za tę nieruchomość w ogóle nie została zapłacona, a do majątku dłużnika nie wpłynęły środki stanowiące ekwiwalent wartości zbytej nieruchomości.

Postępowanie dowodowe dowiodło również, że przedmiotowa nieruchomość stanowiła jedyny składnik majątku S. K. i wyłącznie z tego składnika wierzyciel mógł uzyskać zaspokojenie. Z odpisów postanowień komorników sądowych o umorzeniu postępowań egzekucyjnych z uwagi na bezskuteczność egzekucji wynika, że dłużnik nie posiadał innych nieruchomości ani ruchomości podlegających zajęciu, jak również nie pracował na stałe ani nie pobierał świadczeń emerytalnych czy rentowych. Komornicy nie zdołali też ustalić żadnych wierzytelności lub praw majątkowych, z których możliwe byłoby przeprowadzenie egzekucji.

Zarzuty strony pozwanej i interwenienta ubocznego podważające tę okoliczność Sąd ocenił jako nieskuteczne. Zarzut dotyczący możliwości egzekwowania wierzytelności objętych tytułami wykonawczymi z wierzytelności przysługującej S. K. nie może prowadzić do obalenia ustaleń dotyczących bezskuteczności egzekucji. Powód w niniejszej sprawie nie jest stroną stosunku prawnego pomiędzy S. K. a A. K. (1), a skutek zajęcia wierzytelności był tylko taki, że A. K. (1) była zobowiązana do spełnienia świadczenia na rzecz powodowej Spółki, a nie S. K.. Nie dało to powodowi legitymacji do wyegzekwowania należnej kwoty w sytuacji zaprzestania wpłat dokonywanych przez A. K. (1). Sąd miał również na uwadze oświadczenie A. K. (1) złożone S. K. o potrąceniu z dnia 17 grudnia 2012 r., z którego wynika, że wierzytelność S. K. względem A. K. (1) uległa w całości zaspokojeniu. Twierdzona przez interwenienta ubocznego możliwość egzekucji z majątku ruchomego (meble, samochód) nie została wykazana. Jeśli nawet dać wiarę stanowisku interwenienta ubocznego, że był lub jest właścicielem ruchomości znajdujących się w posiadaniu osoby trzeciej, należy wskazać, że powód w niniejszej sprawie nie ma legitymacji do dochodzenia wydania tychże ruchomości bezpośrednio od ich posiadacza, ani prowadzenia z nich egzekucji. Jak wynika również z prawomocnych postanowień o umorzeniu postępowań egzekucyjnych, żaden majątek dłużnika nie został w ich toku ujawniony.

Podobnie Sąd odniósł się do twierdzeń interwenienta ubocznego co do majątku s. (...)w N. na C. w której S. K. był właścicielem 50% udziałów. Podmiot ten od 2010 r. był w trakcie likwidacji, nie prowadził realnej działalności gospodarczej i nie posiadał majątku. Przeciwnych okoliczności strona pozwana ani interwenient uboczny nie wykazali.

Sąd Okręgowy zwrócił też uwagę, że wykluczenie stanu niewypłacalności dłużnika i pokrzywdzenia wierzyciela może nastąpić jedynie, gdy zachodzi obiektywny stan możliwości sięgnięcia przez wierzyciela po składnik majątku dłużnika i uzyskania tą drogą realnego zaspokojenia wierzytelności. Chodzi zatem o wskazanie takiego mienia dłużnika, co do którego można - z najwyższym stopniem prawdopodobieństwa graniczącym z pewnością - przyjąć, że pozwoli na zaspokojenie wierzyciela. Nie chodzi więc o samą możliwość prowadzenia egzekucji z mienia dłużnika, której rezultat może okazać się w praktyce wątpliwy, lecz o uzyskanie przez wierzyciela realnego zaspokojenia z tego mienia (por. wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 31 stycznia 2020 r., XII C 123//18). W niniejszej sprawie ani pozwany ani interwenient uboczny nie wskazali takiego mienia dłużnika, które mogłoby realnie zaspokoić wierzyciela.

Odnosząc się do kwestii działania ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli dłużnik działa ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, jeżeli ma rozeznanie co do tego, że w następstwie dokonanej przezeń czynności ucierpi materialny interes wierzyciela, zazwyczaj poprzez wyzbycie się w całości lub w części majątku nadającego się do egzekucji (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 2007 r., V CSK 77/07). Wystarczająca jest świadomość dłużnika, że dokonana czynność może stanowić dla ogółu wierzycieli niemożność zaspokojenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2008 r., V CSK 381/07). Z kolei dla przyjęcia takiej świadomości dłużnika wystarczy, aby dłużnik to przewidywał w granicach ewentualności (wyroki Sądu Apelacyjnego w Szczecinie: z dnia 22 sierpnia 2012 r., I ACa 816/11; z dnia 8 maja 2013 r., I ACa 113/13). Nie budziło wątpliwości Sądu Okręgowego działanie S. K. ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, skoro mając wiedzę o wierzytelnościach powoda, wyzbył się jedynego składnika majątku, nie uzyskując za niego ekwiwalentu.

Następnie Sąd wskazał, że zgodnie z art. 527 § 3 k.c., jeśli korzyść majątkową uzyskała osoba będąca w bliskim stosunku z dłużnikiem, to na skutek tego domniemania, jest to równoznaczne z uznaniem, że wiedziała ona, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. Oceny tej można przy tym dokonać nie tylko w przypadku, gdy stroną czynności prawnej są osoby fizyczne, ale także w sytuacji, kiedy stroną czynności były osoby prawne. Wówczas należy brać pod uwagę stosunki istniejące pomiędzy osobami uprawnionymi do reprezentacji obu stron (por. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 08 grudnia 2004 r., sygn. akt I CK 408/04). Pojęcie „bliskich stosunków” w rozumieniu art. 527 § 3 k.c. jest interpretowane szeroko. Chodzi o taki rodzaj stosunków, istniejących w chwili dokonywania zaskarżonej czynności, które uzasadniają przyjęcie założenia, że jedna z osób jest (może być) w posiadaniu informacji o stanie majątkowym drugiej, co oznacza, że ustalenie tej relacji uzależnione jest od okoliczności konkretnej sprawy. Pojęcie to może obejmować zarówno „osoby bliskie”, czyli pozostające z dłużnikiem w stosunkach rodzinnych lub podobnych o charakterze osobistym, jak i osoby, które z dłużnikiem łączy bliska znajomość, wspólne interesy itp. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 października 2020 r., IV CSK 79/20).

Ponadto zgodnie z art. 527 § 4 k.c. jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli korzyść majątkową uzyskał przedsiębiorca pozostający z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych, domniemywa się, że było mu wiadome, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. W orzecznictwie wskazuje się, że pojęcie „stałe stosunki gospodarcze” mieści się w zakresie pojęcia „bliskie stosunki”, o których mowa w art. 527 § 3 k.c. Relacje koleżeńskie, także o podłożu biznesowym każą przyjąć, że pomiędzy stronami umowy zachodzi stosunek bliskości (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 23 listopada 2018 r., I ACa 90/18).

W ocenie Sądu występujące między S. K. a W. P. (osobą uprawnioną do reprezentacji pozwanego w dacie zawarcia umowy) relacje dają uzasadnione podstawy, aby stwierdzić, że w sprawie niniejszej zaistniała określona w art. 527 § 1 k.c. pozytywna wiedza nabywcy nieruchomości o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną. Między dłużnikiem a spółką (...) sp. z o.o. istniały powiązania osobowe. Prezesem zarządu i jedynym wspólnikiem (...) Sp. z o.o. był W. P., z którym jak wskazano już wyżej S. K. utrzymywał relacje, charakteryzujące się co najmniej zależnościami biznesowymi. W. P. od 2005 lub 2006 znał K. P., a od 2009 r. pracował w firmie (...).it sp. z .o.o., w której S. K. był prokurentem, a prezesem zarządu – jego ojciec.

Wzruszenie domniemań z art. 527 § 3 i 4 k.c. może nastąpić wskutek inicjatywy dowodowej pozwanego zgodnie z art. 6 k.c. – pozwany winien wykazać, że pomimo istnienia formalnie bliskich stosunków między dłużnikiem a osobą trzecią faktyczny stan relacji między nimi nie uzasadnia twierdzenia o istnieniu „bliskich stosunków” w rozumieniu art. 527 k.c. Pozwany ani interwenient uboczny nie wykazali powyższych okoliczności.

Wobec powyższego Sąd uznał, że powód wykazał przesłanki określone w art. 527 § 1 k.c., w związku z czym powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania, obciążając w całości kosztami postępowania pozwanego, jako stronę przegrywającą sprawę. Na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. Sąd pozostawił szczegółowe wyliczenie kosztów referendarzowi sądowemu.

Z wydanym orzeczeniem nie zgodził się interwenient uboczny, który wywiódł apelację, zaskarżając wyrok w całości i wskazując na naruszenie:

1.  prawa materialnego, tj. art. 530 k.c. przez jego niezastosowanie oraz art. 527 § 1 k.c. przez jego błędne zastosowanie wyrażające się w pominięciu faktu, iż w sprawie powód występował w zakresie dwóch z czterech wierzytelności w charakterze wierzyciela przyszłego (wierzytelności z wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu w sprawie I ACa 918/11 i I ACa 1187/16 powstały po zawarciu umowy sprzedaży nieruchomości), a powód nie podjął próby wykazania przesłanek umożliwiających ochronę wierzycielowi przyszłemu w rozumieniu art. 530 k.c.,

2.  przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c. i art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 oraz art. 11 k.p.c., co miało wpływ na treść rozstrzygnięcia, wyrażające się:

- w bezzasadnym pominięciu na rozprawie w dniu 19 maja 2022 r. wniosku dowodowego o powołanie biegłego na okoliczność wyliczenia wartości wierzytelności egzekwowanych przez powodową spółkę od interwenienta ubocznego,

- w zignorowaniu dowodu świadczącego o minimalnej i bezspornej wierzytelności przysługującej interwenientowi ubocznemu względem A. K. (1), która to wierzytelność miała wartość wyższą niż łączna wysokość wierzytelności dochodzonych przez powodową spółkę w niniejszym postępowaniu,

- w sprzecznym z materiałem dowodowym przyjęciu, że interwenient uboczny w dacie zbywania nieruchomości był niewypłacalny,

- w uchyleniu się od ustalenia wartości udziałów interwenienta w spółce (...) z siedzibą w N.,

- w błędnym ograniczeniu ustaleń faktycznych do ustaleń wynikających z prawomocnego wyroku sądu karnego, i uznaniu, że wyrok ten zwalnia sąd cywilny z czynienia własnych ustaleń.

Wskazując na powyższe zarzuty interwenient uboczny wniósł o zmianę wyroku i oddalenie powództwa w całości wraz zasądzeniem kosztów postepowania na rzecz interwenienta za obie instancje.

Apelacje poparła strona pozwana, a o oddalenie środka zaskarżenia i zasądzenie kosztów postepowania odwoławczego wniosła strona powodowa.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja interwenienta ubocznego działającego po stronie pozwanego jako bezzasadna nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy oraz dokonaną na ich podstawie ocenę prawną. Ustalenia, stanowiące podstawę rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji, jako nie budzące wątpliwości i zastrzeżeń, wszechstronne i wyczerpujące, Sąd przejmuje jako podstawę własnego rozstrzygnięcia, nie dostrzegając jednocześnie potrzeby ich uzupełnienia.

Mając na uwadze wnikliwie przeprowadzone postępowanie dowodowe oraz szczegółowe wskazanie w treści uzasadnienia wyroku jakim dowodom Sąd Rejonowy dał wiarę a jakim odmówił i dlaczego tak uczynił, nie sposób zgodzić się z którymkolwiek z zarzutów wskazanych w apelacji.

Odnosząc się do poszczególnych zarzutów apelacji, w pierwszej kolejności wskazać należy, że wyrok Sądu pierwszej instancji jest prawidłowy pod względem sposobu określenia wierzytelności przysługujących stronie powodowej. Interwenient zarzuca, że wierzytelności w kwocie 5.400 zł z tytułu kosztów i w kwocie 101.061,36 zł powstały po zawarciu umowy, której dotyczy niniejsza skarga. Nie można się zgodzić przede wszystkim z zarzutem naruszenia art. 530 k.c. w odniesieniu do wierzytelności w kwocie 101.061,36 zł. Nie była to w żadnym wypadku wierzytelność powstała w dacie wydania wyroku przez Sąd Apelacyjny we Wrocławiu, ale wierzytelność związana z działaniem przez S. K. w okresie od 01 stycznia 2006 r. do 31 marca 2007 r. i pobieraniem przez niego bez podstawy prawnej środków z rachunku bankowego spółki. Wyroki sądów obu instancji mają charakter deklaratoryjny i jedynie potwierdzają fakt bezpodstawnego wzbogacenia po stronie interwenienta. Jeśli zaś chodzi o kwotę 5.400 zł, to istotnie powstała ona po dacie zawarcia umowy między stronami procesu, ale jest ona konsekwencją świadomych działań dłużnika, zmierzających do pokrzywdzenia wierzyciela. S. K. dokonując czynności zbycia nieruchomości mógł przewidzieć, że będzie miał wierzycieli i że zaistnieje konieczność rozliczenia się z nimi. Przepis art. 530 k.c. ma zastosowanie w sytuacji, gdy dłużnik działał w zamiarze pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli, jednak jeśli osoba trzecia uzyskała korzyść odpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności prawnej za bezskuteczną tylko wtedy, gdy osoba trzecia o zamiarze dłużnika wiedziała. Jeśli zatem, co słusznie ustalił Sąd Okręgowy, czynność miała charakter nieodpłatny, kwestia wiedzy pozwanej spółki o zamiarze interwenienta pokrzywdzenia przyszłego wierzyciela nie ma znaczenia. Orzecznictwo stanowi, że uzyskanie korzyści w sposób odpłatny w rozumieniu art. 528 i 530 k.c. ma miejsce wtedy, gdy przy uwzględnieniu obiektywnej oceny dłużnikowi przypadł w zasadzie pełny ekwiwalent korzyści majątkowej uzyskanej przez osobę trzecią (np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 maja 2005 r., V CK 559/04 czy z dnia 14 listopada 2012 r. II CSK 206/12). O fakcie nieodpłatności czynności prawnej – sprzedaży z dnia 08 lipca 2011 r, świadczą dwie okoliczności: po pierwsze brak wypływu takich środków z majątku nabywcy i brak takiego dochodu u sprzedawcy, a po drugie wartość nieruchomości (prawo własności zostało zbyte za 210.000 zł, podczas gdy było warte 4 razy tyle).

Sąd Apelacyjny wskazuje również, że istnieje orzecznictwo, które wskazuje, że świadomość dłużnika co do pokrzywdzenia wierzyciela trzeba interpretować szeroko – np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 12 kwietnia 2019 r. I ACa 689/18, gdzie podkreśla się, że kwota w postępowaniu ze skargi pauliańskiej nie jest elementem najistotniejszym. Sąd bada w sprawie przede wszystkim istnienie godnego ochrony interesu wierzyciela w postaci wierzytelności. Bywa tak, że sporna kwota ulega zmianie – przy czym może zarówno wzrastać na skutek dalszego nieregulowania zaległości przez dłużnika, jak i maleć w przypadku dobrowolnej spłaty bądź wyegzekwowania jakiejś sumy – i wówczas konieczne byłoby ciągłe modyfikowanie powództwa. Zatem, w ocenie Sądu Apelacyjnego orzekającego w sprawie, za zaletę wyroku należy uznać takie określenie wierzytelności, które umożliwi również egzekucję dalej idących należności, powstałych w związku z zachowaniem dłużnika i w związku z zawarciem umowy, o którą w sprawie chodzi. N. z tytułu kosztów jest przecież konsekwencją działania dłużnika i tego, że wierzyciel musi w drodze postępowania sądowego dochodzić swoich praw. Zachowanie dłużnika wygenerowało dalsze koszty (koszty postępowania), bowiem gdyby uczciwie rozliczył się ze swoim wierzycielem, nie byłoby konieczności prowadzenia jakiejkolwiek sprawy sądowej, a tym bardziej sprawy ze skargi pauliańskiej i to w sytuacji, gdy istnieje prawomocny wyrok karne skazujący dłużnika za przestępstwo.

Jeśli zaś chodzi o zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., to z dokonaną oceną zebranego materiału dowodowego należy się zgodzić. Interwenient nie wykazał, że Sąd naruszył zasady logiki, doświadczenia życiowego czy przepisy prawa, dokonując takiej oceny. Kwestia zarzutu niezweryfikowania wartości majątku dłużnika nie ma dla rozstrzygnięcia znaczenia. Wartość wierzytelności dochodzonych przez powodową spółkę była znana i wynika z orzeczeń sądowych, zatem powoływanie biegłego dla weryfikowania tej wartości jest zupełną stratą zarówno czasu, jak i środków na wynagrodzenie eksperta. Co więcej, Sąd ma wrażenie, że pozwany próbuje włączyć do sprawy okoliczności nieistotne – np. związane z rozliczeniem się majątkiem z byłą żoną. Sąd Okręgowy ma zdecydowanie rację, ograniczając postępowanie dowodowe do badania wartości nieruchomości na datę zawierania umowy. Kwestia wysokości wierzytelności przysługujących interwenientowi względem byłej żony jest konsekwencją prowadzenia spraw prywatnych. Istotne jest to, że w dacie zawierania umowy dłużnik był niewypłacalny, a to wynikało z dokumentów urzędowych w postaci postanowień i dokumentów z akt egzekucyjnych. I choć istotnie dowody te są nieco późniejsze niż sam moment sprzedaży nieruchomości, to można w niniejszej sprawie przyjąć, że oba te zdarzenia miały miejsce w tym samym czasie. Powodowa spółka była wierzycielem, istniały już wyroki zasądzające należności od interwenienta ubocznego i komornicy wkrótce potem umorzyli postępowania egzekucyjne z uwagi na ich bezskuteczność. Te dowody nie zostały przez interwenienta ani przez pozwanego obalone, a i też postępowanie w postaci przesłuchiwania kogokolwiek na te okoliczności nie mogło być prowadzone, ponieważ dowodem przeciwko dokumentom urzędowym (dokumentom z akt komorniczych) mogą być tylko inne dokumenty urzędowe. Nawet opinia biegłego byłaby w tej sytuacji niewystarczająca.

Kolejnym elementem zarzutu naruszenia prawa procesowego jest wartość udziałów dłużnika w spółce cypryjskiej. Nie ma wątpliwości, że ta kwestia podlegała wykazaniu przez interwenienta i także nie została wykazana w taki sposób, aby można było ustalić, że spółka ta mogła stanowić składnik, z którego można prowadzić egzekucję. Spółka cypryjska nie funkcjonowała i nie prowadziła działalności i od 2010 r. była w likwidacji, co powoduje, że trafnie Sąd Okręgowy ustalił, że nie ma ona żadnej wartości. Wreszcie też ochrona wierzyciela nie może być iluzoryczna i polegać na tym, że będzie on (lub jakikolwiek inny organ – Sąd czy komornik) poszukiwał majątku w rajach podatkowych i to w sytuacji, gdy dłużnik sam wskazał, że spółka nie jest podmiotem czynnym na rynku. Po ustaleniu, że trwa likwidacja podmiotu, komornik nie prowadził egzekucji wobec udziałów i nigdy nikt tego nie kwestionował. Dłużnik nie przedstawił żadnych dokumentów, z których wynikałoby, że spółka ma jakiś majątek – np. nieruchomości, niesprzedane materiały czy produkty. Powyższe pozwala na przyjęcie wniosku, że spółka cypryjska nie przedstawia żadnej wartości.

Sąd Okręgowy ma również rację co do tego, że jest związany wyrokiem Sądu karnego z dnia 12 kwietnia 2017 r. wydanym przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Śródmieścia we Wrocławiu w sprawie V K 1330/13. Z sentencji wyroku wynika wprost, że S. K. uszczuplił zaspokojenie swojego wierzyciela, był w stanie grożącej niewypłacalności i udaremnił zaspokojenie wierzyciela na kwotę co najmniej 188.033,73 zł. Zgodnie z art. 11 k.p.c. ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym. W postępowaniu cywilnym strona nie może bronić się zarzutem, że nie popełniła przestępstwa, za które wcześniej została skazana prawomocnym wyrokiem wydanym w postępowaniu karnym ani też, że przestępstwem tym nie wyrządziła szkody, objętej znamieniem czynu zabronionego. Związanie dotyczy ustalonych w sentencji wyroku znamion przestępstwa, a także okoliczności jego popełnienia, dotyczących czasu, miejsca, poczytalności sprawcy itp. Wszelkie inne ustalenia prawomocnego, skazującego wyroku karnego, wykraczające poza elementy stanu faktycznego przestępstwa, nie mają mocy wiążącej dla sądu cywilnego, nawet jeśli są zawarte w sentencji wyroku. Nie są wiążące okoliczności powołane w uzasadnieniu wyroku. Sąd cywilny może więc czynić własne ustalenia w zakresie okoliczności, które nie dotyczą popełnienia przestępstwa, mimo że pozostają w związku z przestępstwem. Ustalenia te mogą różnić się od tych, których dokonał sąd karny (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 2005 r., III CK 642/04, nie publ. oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2019 r., II CSK 82/18). Sąd orzekający w tej sprawie jest zatem związany tym, że S. K. udaremnił wykonywanie prawomocnych orzeczeń sądów i uszczuplił zaspokojenie wierzyciela, bowiem zbył nieruchomość położoną w G., a nadto, że uniemożliwił prowadzenie egzekucji i był w stanie niewypłacalności, przez co spowodował straty po stronie wierzyciela. Postępowanie cywilne mogłoby być prowadzone jedynie na okoliczności ponad te ustalone w wyroku karnym, np. co do wyższej kwoty zobowiązania, czy np. sprzedaży kolejnej nieruchomości. Natomiast sentencja wyroku karnego jest oczywista i jasna i nie wymaga interpretacji. Musi być odczytan tak jak uczynił to Sad I instancji – dłużnika skazano, bowiem uszczuplił zaspokojenie swojego wierzyciela, był w stanie grożącej niewypłacalności i udaremnił zaspokojenie wierzyciela na kwotę co najmniej 188.033,73 zł.

Również w opinii Sądu Apelacyjnego na skutek czynności dokonanej pomiędzy stroną pozwaną i interwenientem doszło do pokrzywdzenia wierzyciela i powstania stanu niewypłacalności po stronie S. K.. Strona pozwana o tej okoliczności wiedziała, gdyż to właśnie S. K. zajmował się prowadzeniem na bieżąco jej spraw (wynika to wprost choćby z zeznań świadka I. Z.). Wbrew twierdzeniom strony pozwanej i interwenienta spełnione zostały więc przesłanki z art. 527 k.c. Niewypłacalność dłużnika potwierdził też dokument urzędowy w postaci postanowienia komornika. Pokrzywdzenie wierzyciela wynika natomiast choćby z faktu, że nie uzyskał on zaspokojenia własnych należności.

W związku z powyższym, Sąd Apelacyjny, działając na podstawie art. 385 kpc oddalił apelację, a konsekwencją tego rozstrzygnięcia i przegrania sprawy przez interwenienta również w instancji odwoławczej jest obowiązek zapłaty powodowi kosztów postępowania odwoławczego, na które złożyły się koszty zastępstwa procesowego, ustalone w stawce minimalnej w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości, obowiązującym w dacie wniesienia apelacji.

Anna Strączyńska