Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Warszawa, dnia 29 maja 2024 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący sędzia Marcin Polit

Protokolant Zuzanna Kurek

po rozpoznaniu w dniu 17 maja 2024 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa J. B., J. B. i A. B.

przeciwko (...) S.A. w W.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego (...) S.A. w W. łącznie na rzecz powodów J. B., J. B. i A. B. kwotę 229 159,62 zł (dwieście dwadzieścia dziewięć tysięcy sto pięćdziesiąt dziewięć złotych i sześćdziesiąt dwa grosze) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie:

1.  od kwoty 219 075,34 zł (dwieście dziewiętnaście tysięcy siedemdziesiąt pięć złotych i trzydzieści cztery grosze) od dnia 8 października 2022 roku do dnia zapłaty,

2.  od kwoty 10 084,28 zł (dziesięć tysięcy osiemdziesiąt cztery złote i dwadzieścia osiem groszy) od dnia 7 października 2022 roku do dnia zapłaty;

II.  oddala powództwo w pozostałej części;

III.  zasądza od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powodów J. B., J. B. i A. B. kwotę 20 984,93 zł (dwadzieścia tysięcy dziewięćset osiemdziesiąt cztery złote i dziewięćdziesiąt trzy grosze) tytułem zwrotu kosztów procesu – z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty;

IV.  nakazuje pobranie na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych:

1.  od powodów J. B., J. B. i A. B. kwoty 4,87 zł (cztery złote i osiemdziesiąt siedem groszy),

2.  od pozwanego (...) S.A. w W. kwoty 77,44 zł (siedemdziesiąt siedem złotych i czterdzieści cztery grosze).

Sygn. akt I C 1023/22

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym do tut. Sądu w dniu 29 listopada 2022 roku (data stempla pocztowego – k. 36) powodowie J. B., J. B. i A. B., zastępowani w toku postępowania przez profesjonalnego pełnomocnika, wnieśli przeciwko pozwanemu (...) S.A. z siedzibą w W. o zasądzenie od pozwanego solidarnie na rzecz powodów kwot:

I.  229 159,62 zł tytułem odszkodowania wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 30 września 2022 roku do dnia zapłaty;

II.  1 200 zł miesięcznie z góry do 10 dnia każdego miesiąca, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku uchybienia płatności którejkolwiek z kwot, poczynając od dnia 1 października 2022 roku.

Ponadto wnieśli o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych. Powodowie wnieśli o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że powodowie prowadzili działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej o nazwie Przetwórstwo (...) S.C. B. J., B. J., B. A.. W dniu 2 stycznia 2015 roku W. C. (pracownik powodów) poślizgnął się przechodząc między halami w zakładzie pracy powodów oraz upadł na nawierzchnię uderzając w nią głową, wskutek czego stracił przytomność i trafił do szpitala. Wyrokiem z dnia 21 marca 2022 roku Sąd Okręgowy w Ostrołęce I Wydział Cywilny zasądził solidarnie od powodów następujące kwoty:

1.  na rzecz W. C. 100 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 30 grudnia 2017 roku do dnia zapłaty – tytułem zadośćuczynienia;

2.  na rzecz W. C. 1 200 zł miesięcznie z tytułu zwiększonych potrzeb i utraty zdolności do pracy, poczynając od dnia 1 stycznia 2018 roku;

3.  na rzecz W. C. 3 484,72 zł tytułem częściowego zwrotu kosztów postępowania przed Sądem I instancji;

4.  na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Ostrołęce 10 084,28 zł z tytułu wydatków sądowych.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny wyrokiem z dnia 30 września 2022 roku oddalił apelację powodów, a ponadto orzekł o zwrocie kosztów postępowania apelacyjnego w kwocie 4 050 zł od powodów na rzecz W. C.. Powodowie w dniu 7 października 2022 roku uiścili na rzecz W. C. kwotę 219 075,34 zł tytułem spełnienia roszczeń wynikających z pkt 1, 2 i 4 wyroku Sądu Okręgowego w Ostrołęce z dnia 21 marca 2022 roku, a w dniu 6 października 2022 roku – kwotę 10 084,28 zł, wynikającą z pkt 5 tego wyroku. W dacie zdarzenia powodów i pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. wiązała polisa nr (...)- (...), na podstawie której ubezpieczone (...) S.C. B. J., B. J., B. A. zostało objęte ochroną ubezpieczeniową. Z tego względu powodowie domagali się zwrotu wszystkich kosztów jakie ponieśli w związku z postępowaniem o zapłatę przeciwko W. C. (pozew – kk. 3-6).

Sąd stwierdził brak podstaw do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym (zarządzenie – k. 39).

W odpowiedzi na pozew wniesionej do Sądu w dniu 13 stycznia 2023 roku (data stempla pocztowego – koperta k. 80) pozwany (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa. W treści uzasadnienia odpowiedzi na pozew podniesiono, że powodowie nie posiadali wykupionego wariantu ubezpieczenia, na podstawie której pozwany ponosiłby odpowiedzialność gwarancyjną za skutki wypadku przy pracy, jakiego doznał W. C., a na podstawie omawianej polisy ubezpieczeniowej pozwany nie jest zobowiązany do wypłaty żądanych kwot. Wskazał, że do wypadku doszło wyłącznie na skutek rażącego zaniedbania przez powodów przepisów BHP, w tym należytego utrzymania nawierzchni na terenie zakładu pracy. W sprawie nie wystąpiły też przesłanki uzasadniające zasądzenie na rzecz powodów renty. Podniósł też, że załączone przez powodów do pozwu OWU, jako uchwalone w 2016 roku, nie mają zastosowania do wypadku przy pracy z dnia 2 stycznia 2015 roku (odpowiedź na pozew: kk. 50-53).

Do dnia zamknięcia rozprawy stanowiska stron nie uległy zmianie. W szczególności w piśmie procesowym z dnia 16 stycznia 2024 roku (kk. 200-201) powodowie podnosili, że OWU nigdy nie zostało powodom doręczone, czemu strona pozwana zaprzeczyła (pismo z 13.05.2024 – k. 214).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. B., J. B. i A. B. prowadzą działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej o nazwie (...)S.C. B. J., B. J., B. A., na podstawie umowy spółki cywilnej zawartej w dniu 10 marca 2010 roku w M. (umowa spółki cywilnej – kk. 14-15v.).

W dniu 2 stycznia 2015 roku o godz. 10:40 W. C. (pracownik powodów) wraz z innymi pracownikami zakładu, S. D. i K. Z., przechodził z terenu jednej z hal produkcyjnych na drugą celem przyniesienia koniecznego materiału (drewnianych palet). Ścieżka, którą przechodzili, była przeznaczona bardziej dla wózków widłowych, aniżeli dla pieszych, choć zdarzało się, że pracownicy zakładu mimo wszystko poruszali się po niej pieszo. Tego dnia pogoda była bardzo deszczowa, nawierzchnia była śliska, oblodzona, mokra, choć były na niej pewne ilości trocin - teren zakładu, w miejscach, w których poruszają się pracownicy był posypywany piaskiem, czym zajmowali się konkretni pracownicy, albowiem były na niej pewne ilości trocin. W pewnym momencie W. C. poślizgnął się oraz upadł na nawierzchnię uderzając w nią głową, wskutek czego stracił przytomność, a następnie dostał ataku drgawek. Została wezwana karetka. Poszkodowany trafił do szpitala w O. i przebywał tam do 6 stycznia 2014 roku. W. C. miał wcześniej choroby neurologiczne, leczył się psychiatrycznie (umowa o pracę – k. 16; protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy – kk. 17-20; zeznania świadka K. Z. – kk. 183-184v.; zeznania świadek D. K. – kk. 123-124; zeznania świadek H. B. – k. 126; zeznania na piśmie świadka W. C. wraz z przyrzeczeniem – kk. 186-188; zeznania powoda A. B. – kk. 221v.-222).

Wyrokiem z dnia 21 marca 2022 roku wydanym w sprawie o sygn. I C 9/18 Sąd Okręgowy w Ostrołęce I Wydział Cywilny zasądził solidarnie od J. B., J. B. i A. B. następujące kwoty:

1.  na rzecz W. C. 100 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 30 grudnia 2017 roku do dnia zapłaty – tytułem zadośćuczynienia;

2.  na rzecz W. C. 1 200 zł miesięcznie z tytułu zwiększonych potrzeb i utraty zdolności do pracy, poczynając od dnia 1 stycznia 2018 roku;

3.  na rzecz W. C. 3 484,72 zł tytułem częściowego zwrotu kosztów postępowania przed Sądem I instancji;

4.  na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Ostrołęce 10 084,28 zł z tytułu wydatków sądowych.

(odpis wyroku – kk. 21-21v.; akta I C 9/18 – k. 835)

W uzasadnieniu wyroku Sąd Okręgowy w Ostrołęce wskazał m.in., że podstawę prawną odpowiedzialności J. B., J. B. i A. B. stanowi art. 435 k.c., w myśl którego prowadzący przedsiębiorstwo lub zakład ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez „ruch przedsiębiorstwa lub zakładu”. Przepis ten przewiduje odpowiedzialność na zasadzie ryzyka. Wypadek z dnia 2 stycznia 2015 roku miał miejsce na terenie zakładu pracy J. B., J. B. i A. B. i miał związek z funkcjonowaniem ich przedsiębiorstwa. Sąd Okręgowy uznał, że J. B., J. B. i A. B. nie wypełnili wobec W. C. i innych pracowników obowiązku ich ochrony zdrowia i życia poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, tj. nieutrzymanie nawierzchni w zakładzie pracy w należytym stanie (nieposypanie piaskiem, przez co była ona śliska). Do wypadku nie doszło z winy W. C., bowiem prowadzący przedsiębiorstwo nie egzekwowali dostatecznie nieprzestrzegania zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przez pracowników, którzy nie mieli świadomości, że przejście, którym się poruszał W. C. tego dnia, było przeznaczone jedynie dla wózków, a poruszali się po nim wszyscy pracownicy i było to standardową praktyką na terenie zakładu. Ponadto zdarzenie pozostawało w normalnym i adekwatnym związku przyczynowym z opisywaną szkodą na osobie i jego skutkami w sferze zdrowia fizycznego. Na skutek opisanego wypadku przy pracy W. C. doznał bliżej nieokreślonego stłuczenia powłok tyłogłowia – ze wstrząśnieniem mózgu IV-go stopnia (w czterostopniowej skali). Na podstawie ustaleń biegłych Sąd Okręgowy uznał, że doznany uraz czaszkowo-mózgowy wpłynął na progresję schorzeń ośrodkowego układu nerwowego w postaci padaczki oraz psychogennych napadów rzekomopadaczkowych. W. C. na skutek wypadku stał się osobą częściowo niezdolną do pracy, a konsekwencje w postaci choroby, która rozwinęła się na skutek urazu są nieodwracalne. Jest on człowiekiem niesamodzielnym, zdanym na pomoc i opiekę innych osób. Tym samym Sąd uznał za zasadne przyznanie mu zadośćuczynienia w wysokości 100 000 zł, a także renty z tytułu utraty zdolności do pracy zarobkowej i zwiększenia się potrzeb w wysokości 1 200 zł miesięcznie (uzasadnienie wyroku – akta I C 9/18, kk. 857-872).

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny wyrokiem z dnia 30 września 2022 roku wydanym w sprawie I ACa 762/22 oddalił apelację J. B., J. B. i A. B., a ponadto orzekł o zwrocie kosztów postępowania apelacyjnego w kwocie 4 050 zł od powodów na rzecz W. C. (wyrok – akta I C 9/18, k. 934).

Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 7 lutego 2024 roku wydanym w sprawie I CSK 274/23 odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej J. B., J. B. i A. B. (postanowienie – akta I C 9/18, kk. 1000- (...)).

Powodowie w dniu 7 października 2022 roku uiścili na rzecz W. C. kwotę 219 075,34 zł tytułem spełnienia roszczeń wynikających z pkt 1, 2 i 4 wyroku Sądu Okręgowego w Ostrołęce z dnia 21 marca 2022 roku, a dzień wcześniej, w dniu 6 października 2022 roku – kwotę 10 084,28 zł, wynikającą z pkt 5 tego wyroku (potwierdzenia przelewów – kk. 22-23).

W dacie zdarzenia z dnia 2 stycznia 2015 roku powodów i pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. wiązała polisa nr (...)- (...), na podstawie której ubezpieczone (...) S.C. B. J., B. J., B. A. zostało objęte ochroną ubezpieczeniową – ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej z tytułu prowadzenia działalności lub posiadania mienia. Umowa ubezpieczenia została zawarta na okres od dnia 15 kwietnia 2014 r. do dnia 14 kwietnia 2015 roku. Polisa obejmowała m.in. klauzulę „OC pracodawcy”. Suma gwarancyjna wynosiła 500 000 zł. Polisa zawierała następujący zapis: „ubezpieczenie zostało zawarte w oparciu o wniosek z dnia 15.4.2014 na podstawie ogólnych warunków ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej z tytułu prowadzenia działalności lub posiadania mienia zatwierdzonych Uchwałą Zarządu (...) Spółka Akcyjna nr (...) z dnia 6 sierpnia 2009 r. lub innych dodatkowych warunków ubezpieczenia (puste pole), których tekst został doręczony Ubezpieczającemu przed zawarciem umowy ubezpieczenia.” (polisa – kk. 24-25, kk. 64-64v.).

Immanentnym elementem umów zawieranych przez (...) S.A. był również dokument o nazwie Ogólne warunki ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej z tytułu prowadzenia działalności lub posiadania mienia (dalej: OWU). Przez lata były zmieniane jego wersje – datowane na lata 2009 (zatwierdzone Uchwałą Zarządu (...) Spółka Akcyjna nr (...) z dnia 6 sierpnia 2009 r.), 2010 (zatwierdzone Uchwałą Zarządu (...) S.A. Nr (...) z dnia 21 czerwca 2010 r. i wraz z Aneksem nr (...) do ogólnych warunków ubezpieczenia małych i średnich przedsiębiorstw zatwierdzonym Uchwałą Zarządu (...) S.A. Nr (...) z dnia 2013 r. mają zastosowanie do umów ubezpieczenia zawieranych od dnia 15 kwietnia 2013 r.) i 2016 (zatwierdzone Uchwałą Zarządu (...) S.A. Nr (...) z dnia 6 kwietnia 2016 r.). J. B., J. B. i A. B. nie zostało przedstawione OWU przy zawieraniu umowy ubezpieczenia (OWU z 2009 – kk. 138-142v.; OWU z 2010 – kk. 65-79; OWU z 2016 – kk. 26-31, kk. 163-167; zeznania powoda A. B. – kk. 221v.-222).

Powodowie wezwali pozwanego ubezpieczyciela do wypłaty odszkodowania w związku z wyrokiem z dnia 21 marca 2022 roku. Decyzją z dnia 29 kwietnia 2022 roku (...). S.A. odmówiło wypłaty odszkodowania. W uzasadnieniu wskazano, że zgodnie z zapisami OWU (§5 ust. 1 pkt 1 oraz ust. 3 pkt 3), ubezpieczyciel nie ponosi odpowiedzialności za szkody wyrządzone z umyślnej winy ubezpieczonego, jak również za szkody powstałe wskutek niewykonania lub nienależnego wykonania zobowiązań przez ubezpieczonego, zaś jak wynika z ustaleń poczynionych w toku procesu w sprawie I C 9/18, do szkody doszło z winy umyślnej ubezpieczonego, który nie wykonał w sposób należyty swoich zobowiązań (decyzja – kk. 32-33).

J. B. i A. B. złożyli odwołanie od ww. decyzji (odwołanie – kk. 34-35).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie okoliczności między stronami bezspornych oraz złożonych do akt sprawy dokumentów, a także dołączonych akt sprawy toczącej się przed Sądem Okręgowym w Ostrołęce o sygn. I C 9/18, zeznań świadków oraz dowodu z przesłuchania stron, z ograniczeniem do przesłuchania powoda A. B.. Sąd w całości dał wiarę dokumentom wymienionym w stanie faktycznym, bowiem żadna ze stron nie kwestionowała ich autentyczności, a Sąd nie miał podstaw do podważenia ich wiarygodności bądź zawartej w nich treści z urzędu.

Zeznania świadków, z których dowody dopuszczono w sprawie, w pewnym zakresie (w odniesieniu do okoliczności wypadku) były sprzeczne. Świadek K. Z. (były pracownik powodów) zeznał, że nie było żadnego jedynego wyznaczonego pasa do przejścia z jednej hali na drugą, jak również że pracownicy nie odbyli w zakładzie żadnego szkolenia BHP w zakresie tego, którędy powinno się przechodzić celem przyniesienia towaru. Nie było również żadnych tabliczek świadczących o zakazie opuszczania stanowiska pracy bez zgody przełożonego (kk. 183-184v.). Świadek W. C. zeznał, że przechodzenie taką drogą, jaką przechodził w dniu wypadku było normalną praktyką pracowników (zeznania na piśmie świadka W. C. wraz z przyrzeczeniem – k. 186). Z kolei świadek P. G. zeznał, że w zakładzie pracy są powieszone etykiety, gdzie można chodzić a gdzie nie, oraz że pracownicy nie mogli zejść samowolnie ze swojego stanowiska pracy i byli o tym pouczeni. Drogi dla wózków były oddzielone ok. 2-4m od ścieżek dla pieszych, a momentami przecinają się z tymi ścieżkami (kk. 124-125). Również D. K. zeznała, że przed terenem zakładu wisiała instrukcja w zakresie dróg, którymi można przechodzić pieszo. Podnosiła także, że generalnie teren zakładu – w tym miejsce, gdzie nastąpił wypadek – był obsypywany piaskiem, czym zajmowali się konkretni pracownicy (kk. 123-124). Niezależnie od powyższego Sąd przyjmuje w całości opisane wyżej ustalenia Sądu Okręgowego w Ostrołęce i treść samego prawomocnego wyroku z dnia 21 marca 2022 roku, który to stanowi podstawę roszczenia regresowego dochodzonego przez powodów od ubezpieczyciela.

Sąd dał wiarę zeznaniom powoda A. B. dotyczącym tego, że przy zawieraniu umowy ubezpieczenia OWU nie zostało powodom doręczone. Należy zwrócić uwagę, że w momencie zawierania umowy (a więc w dniu 15 kwietnia 2014 roku) ubezpieczenia obowiązywała już inna, nowsza wersja OWU – z 2010 roku, podczas gdy treść polisy odwołuje się do OWU z 2009 roku. Ponadto należy zauważyć, że pełnomocnik J. B., A. B. i J. B. w toku postępowania przed Sądem Okręgowym w Ostrołęce w sprawie o sygn. I C 9/18, do odpowiedzi na pozew z dnia 20 marca 2018 roku przedłożył kopię OWU w wersji z 2016, tj. zatwierdzone Uchwałą Zarządu (...) S.A. Nr (...) z dnia 6 kwietnia 2016 r. Jak wskazano, warunki te miały zastosowanie „do umów ubezpieczenia zawieranych od dnia 29 kwietnia 2016 r.” (kopia odpowiedzi na pozew – k. 150, OWU – kk. 162-167; akta I C 9/18: odpowiedź na pozew – k. 149, OWU – kk. 166-172). W takiej wersji również zostało przedłożone OWU jako załącznik do pozwu w niniejszej sprawie. Sąd wywodzi z powyższego, że strona powodowa przedłożyła je w dobrej wierze, albowiem była w posiadaniu tylko takiej wersji OWU. Tym samym należy uznać, że przy zawieraniu umowy ubezpieczenia OWU nie zostało powodom doręczone.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w przeważającej części.

Zgodnie z treścią art. 822 §1 i 2 k.c. przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony. Jeżeli strony nie umówiły się inaczej, umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej obejmuje szkody, o jakich mowa w § 1, będące następstwem przewidzianego w umowie zdarzenia, które miało miejsce w okresie ubezpieczenia.

Z uwagi na fakt, że ani przepisy Kodeksu cywilnego, ani ustawy ubezpieczeniowej nie mogą szczegółowo regulować całokształtu zagadnień związanych z ubezpieczeniem w każdym z licznych jego rodzajów, to szczegółowe postanowienia dotyczące konkretnego ubezpieczenia są ustalane w ogólnych warunkach ubezpieczeń. Określają one, między innymi, przedmiot i zakres ubezpieczenia, sposób zawierania umów, zakres i czas trwania odpowiedzialności ubezpieczyciela, prawa i obowiązki stron (por. H. Ciepła, Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania. Tom II, Warszawa 2009 Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, wydanie IX, s. 1098).

Strona pozwana podnosiła, że na podstawie omawianej polisy ubezpieczeniowej nie jest ona zobowiązana do wypłaty żądanych kwot, albowiem w myśl zapisów OWU zatwierdzonych Uchwałą Zarządu (...) S.A. nr (...) z dnia 6 sierpnia 2009 roku, ubezpieczyciel nie ponosi odpowiedzialności za szkody wyrządzone z umyślnej winy ubezpieczonego, jak również za szkody powstałe wskutek niewykonania lub nienależnego wykonania zobowiązań przez ubezpieczonego, zaś jak wynika z ustaleń poczynionych w toku procesu w sprawie I C 9/18, do szkody doszło z winy umyślnej ubezpieczonego, który nie wykonał w sposób należyty swoich zobowiązań. Tymczasem w niniejszej sprawie do wypadku doszło wyłącznie na skutek rażącego zaniedbania przez powodów przepisów BHP, w tym należytego utrzymania nawierzchni na terenie zakładu pracy. Spór w niniejszej sprawie dotyczył m.in. właśnie tych ogólnych warunków ubezpieczeń (OWU) – w piśmie procesowym z dnia 16 stycznia 2024 roku (kk. 200-201) powodowie podnosili, że OWU nigdy nie zostało powodom doręczone, czemu strona pozwana zaprzeczyła (pismo z 13.05.2024 – k. 214).

Rzeczywiście zgodnie z art. 827§1 k.c. ubezpieczyciel jest wolny od odpowiedzialności, jeżeli ubezpieczający wyrządził szkodę umyślnie; w razie rażącego niedbalstwa odszkodowanie nie należy się, chyba że umowa lub ogólne warunki ubezpieczenia stanowią inaczej lub zapłata odszkodowania odpowiada w danych okolicznościach względom słuszności. Zgodnie z §2, w ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej można ustalić inne zasady odpowiedzialności ubezpieczyciela niż określone w § 1.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że umowa ubezpieczenia zawarta między stronami została sporządzona w sposób niedbały. Dokonując analizy treści polisy należy zauważyć, że zawiera ona następujący zapis: „ubezpieczenie zostało zawarte w oparciu o wniosek z dnia 15.4.2014 na podstawie ogólnych warunków ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej z tytułu prowadzenia działalności lub posiadania mienia zatwierdzonych Uchwałą Zarządu (...) Spółka Akcyjna nr (...) z dnia 6 sierpnia 2009 r. lub innych dodatkowych warunków ubezpieczenia (puste pole), których tekst został doręczony Ubezpieczającemu przed zawarciem umowy ubezpieczenia.” Owo puste pole nie zostało w żaden sposób wypełnione, co Sąd interpretuje w ten sposób, że żadne inne dodatkowe warunki ubezpieczenia nie znajdują zastosowania. Sąd jednak wskazuje, że jak ustalono w toku postępowania, w momencie zawierania umowy ubezpieczenia obowiązywała już inna, nowsza wersja OWU – z 2010 roku, podczas gdy treść polisy odwołuje się do OWU z 2009 roku. Ponadto należy zauważyć, że pełnomocnik J. B., A. B. i J. B. w toku postępowania przed Sądem Okręgowym w Ostrołęce w sprawie o sygn. I C 9/18, do odpowiedzi na pozew z dnia 29 grudnia 2017 roku przedłożył kopię OWU w wersji z 2016, tj. zatwierdzone Uchwałą Zarządu (...) S.A. Nr (...) z dnia 6 kwietnia 2016 r. Jak wskazano, warunki te miały zastosowanie „do umów ubezpieczenia zawieranych od dnia 29 kwietnia 2016 r.” (kopia odpowiedzi na pozew – k. 150, OWU – kk. 162-167; akta I C 9/18: odpowiedź na pozew – k. 149, OWU – kk. 166-172). W takiej wersji również zostało przedłożone OWU jako załącznik do pozwu w niniejszej sprawie. Sąd wywodzi z powyższego, że strona powodowa przedłożyła je w dobrej wierze, albowiem była w posiadaniu tylko takiej wersji OWU, a zatem, jak już wskazano wyżej, Sąd dał wiarę twierdzeniom powodów, że przy zawieraniu umowy ubezpieczenia OWU nie zostało im doręczone.

W niniejszej sprawie zastosowanie znajduje art. 384 k.c. w brzmieniu obowiązującym w dniu zawarcia umowy ubezpieczenia. Zgodnie z §1 i 2 tego przepisu, ustalony przez jedną ze stron wzorzec umowy, w szczególności ogólne warunki umów, wzór umowy, regulamin, wiąże drugą stronę, jeżeli został jej doręczony przed zawarciem umowy. W razie gdy posługiwanie się wzorcem jest w stosunkach danego rodzaju zwyczajowo przyjęte, wiąże on także wtedy, gdy druga strona mogła się z łatwością dowiedzieć o jego treści. Nie dotyczy to jednak umów zawieranych z udziałem konsumentów, z wyjątkiem umów powszechnie zawieranych w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego. Powodowie w niniejszej sprawie nie są jednak konsumentami, a przedsiębiorcami, a zatem przepis ten znajduje do nich zastosowanie. Skoro zaś powodom OWU nie zostało doręczone (ani nie zostało im umożliwione zapoznanie się z jego treścią), to nie wiąże ich jego treść. Tym samym należy uznać, że wiążąca jest tylko treść polisy.

Polisa natomiast obejmuje „ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej z tytułu prowadzenia działalności lub posiadania mienia”, w tym m.in. klauzulę „OC pracodawcy” (k. 24). Na podstawie tych sformułowań nie można stwierdzić, czy i w jakich przypadkach wyłączona jest odpowiedzialność ubezpieczyciela, a zatem należy interpretować jej treść zgodnie z art. 822§1 k.c. Niewątpliwie zdarzenie z dnia 2 stycznia 2015 roku, za które byli odpowiedzialni powodowie zgodnie z wyrokiem Sądu Okręgowego w Ostrołęce z dnia 21 marca 2022 roku, jest czynnością, która wiąże się z odpowiedzialnością cywilną osób prowadzących działalność gospodarczą, a zatem mieści się w granicach ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zakreślonych polisą nr (...)- (...). W konsekwencji szkoda, która została naprawiona przez powodów na mocy wyroku z dnia 21 marca 2022 roku, podlega zrekompensowaniu przez pozwanego ubezpieczyciela.

Nawet gdyby jednak rozpatrywać zarzut pozwanego na gruncie art. 827§1 k.c. dotyczący tego, że powodowie dopuścili się rażącego zaniedbania przepisów BHP, a zatem pozwany powinien być wolny od odpowiedzialności, to należy mieć na uwadze, że "rażące niedbalstwo", o którym mowa w tym przepisie, to coś więcej niż brak zachowania zwykłej staranności w działaniu (a w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej ocenianej przy uwzględnieniu podwyższonego miernika). Wykładnia tego pojęcia powinna zatem uwzględniać kwalifikowaną postać braku zwykłej lub podwyższonej staranności w przewidywaniu skutków działania. Chodzi tu o takie zachowanie, które graniczy z umyślnością (wyrok SN z 29.01.2009 r., V CSK 291/08, OSNC-ZD 2009, nr 3, poz. 84). "Rażącego niedbalstwa" nie można utożsamiać ze zwykłym zaniedbaniem, nieudolnością, brakiem operatywności, nieskutecznością, działaniem wbrew oczekiwaniom pracodawcy czy nieosiąganiem zamierzonych rezultatów (wyrok SN z 23.02.2017 r., I PK 81/16, LEX nr 2252217). Rażące niedbalstwo, o którym stanowi art. 827§1 k.c., można przypisać w wypadku nieprzewidywania szkody jako skutku m.in. zaniechania ubezpieczającego, o ile doszło do przekroczenia podstawowych, elementarnych zasad staranności (wyrok SA w Lublinie z 11.04.2013 r., I ACa 718/12, LEX nr 1314797).

W ocenie Sądu o takim rażącym niedbalstwie nie można mówić w niniejszej sprawie. Owszem, W. C. doznał opisanego wypadku przez poślizgnięcie się na śliskiej nawierzchni – a zatem, jak uznał Sąd Okręgowy w Ostrołęce, pracodawca nie dopełnił obowiązku zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, tj. nieutrzymanie nawierzchni w zakładzie pracy w należytym stanie (nieposypanie piaskiem, przez co była ona śliska). Generalnie jednak, jak ustalono, nawierzchnia na terenie zakładu była posypywana piaskiem, czym zajmowali się konkretni pracownicy, a tego dnia było wyjątkowo ślisko i mokro. Ponadto SO w Ostrołęce uznał, że powodowie nie egzekwowali dostatecznie nieprzestrzegania zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przez pracowników, którzy nie mieli świadomości, że przejście, którym się poruszał W. C. tego dnia, było przeznaczone jedynie dla wózków, a poruszali się po nim wszyscy pracownicy i było to standardową praktyką na terenie zakładu. Mimo że Sąd podziela generalnie ustalenia Sądu Okręgowego w Ostrołęce w tej sprawie, to jednak nie można tu mówić o rażącym niedbalstwie po stronie powodowej – mimo wszystko bowiem to pracownicy podjęli decyzję o przejściu drogą niekoniecznie przeznaczoną do poruszania się pieszo, a dla wózków widłowych, co w jakiś sposób jednak było oznaczone.

Tym samym powództwo podlegało uwzględnieniu w zakresie, w jakim powodowie spełnili świadczenie z tytułu zadośćuczynienia oraz renty na rzecz W. C., do czego byli zobowiązani na mocy prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Ostrołęce z dnia 21 marca 2022 roku, albowiem w takim rzeczywistym wymiarze powodowie ponieśli szkodę. Kwota łączna 229 159,62 zł mieści się również w ramach określonej polisą sumy gwarancyjnej.

W przedmiocie odsetek Sąd orzekł zgodnie z art. 481§1 i §2 k.c., uznając jednak, że mimo iż pozwany powziął wiedzę o dochodzonym roszczeniu już w kwietniu 2022 roku (decyzja – kk. 32-33), to w ocenie Sądu w myśl art. 455 k.c. należne są one dopiero od dni następujących po dniach uiszczenia przez powodów na rzecz W. C. poszczególnych kwot, tj. od dnia 8 października 2022 roku w zakresie kwoty 219 075,34 zł oraz od dnia 7 października 2022 roku w zakresie kwoty 10 084,28 zł, a zatem od dni powstania szkody majątkowej po stronie powodowej. Tym samym co do żądania odsetkowego w pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu.

Powództwo podlegało oddaleniu również w zakresie żądania kwot 1 200 zł miesięcznie z góry do 10 dnia każdego miesiąca, wraz z żądanymi odsetkami, albowiem dochodzenie roszczenia regresowego w zakresie nieuiszczonych jeszcze kwot na rzecz pierwotnego wierzyciela jest przedwczesne. Należało też zauważyć, że niezasadne jest żądanie powodów w zakresie zasądzenia świadczenia na ich rzecz solidarnie. Powodów łączyła umowa spółki cywilnej i zarówno roszczenie pierwotne spełnione wobec W. C. dotyczyło prowadzonej przez nich w ramach tej spółki działalności gospodarczej, jak również umowa ubezpieczenia, która stanowiła źródło roszczenia regresowego, dotyczyła spółki cywilnej powodów i jej przedmiotem było ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej z tytułu prowadzenia działalności. (...) spółki cywilnej – związani wspólnością w celu gospodarczym i współwłasnością łączną w odniesieniu do zgromadzonego majątku spółki –mają zaś łączną legitymację do dochodzenia wierzytelności wchodzącej w skład majątku wspólnego wspólników tej spółki (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 1998 r., III CZP 2/98, LEX nr 33245; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 października 2013 r., I CSK 769/12, LEX nr 1532958). Tym samym roszczenie należało zasądzić na rzecz powodów łącznie.

Mając na uwadze powyższe okoliczności, należało orzec jak w punktach I-II sentencji wyroku.

O kosztach procesu (punkt III sentencji wyroku) Sąd orzekł zgodnie z art. 98§1 i §3 k.p.c. oraz art. 100 k.p.c.

W niniejszej sprawie strona powodowa wygrała sprawę w wymiarze 94,08% a pozwany w wymiarze 5,92%. Na koszty procesu poniesione po stronie powodowej w łącznej wysokości 22 995 zł składają się kwoty: 12 178 zł tytułem uiszczonej opłaty od pozwu, 10 800 zł z tytułu kosztów zastępstwa procesowego (§2 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, Dz.U. z 2015 r. poz. 1800 ze zm.) oraz 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. 94,08% z kwoty 22 995 zł stanowi kwotę 21 633,70 zł.

Z kolei na poniesione przez pozwanego koszty procesu w wysokości 10 817 zł złożyły się kwoty: 10 800 zł z tytułu kosztów zastępstwa procesowego oraz 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. 5,92% (stosownie do wymiaru, w jakim pozwany wygrał sprawę) z tej kwoty daje kwotę 639,36 zł.

Po kompensacji ww. kwot należne stronie powodowej od pozwanego koszty procesu wynoszą 20 984,93 zł (21 633,70 – 639,36 = 20 994,34).

Sąd w punkcie IV sentencji wyroku na podstawie art. 98§1 k.p.c. w zw. z art. 113 ust. 1 u.k.s.c. nakazał pobranie od stron (stosownie do wyniku sprawy) na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie nieuiszczonych kosztów sądowych z tytułu zwrotu utraconego zarobku świadka w związku ze stawiennictwem na rozprawie w łącznej kwocie 82,31 zł (postanowienie z 22.12.2023 – k. 195). 94,08% z tej kwoty stanowi kwotę 77,44 zł i to taką kwotę należało pobrać od pozwanego, zaś od strony powodowej – pozostałą część stanowiącą 5,92%, tj. 4,87 zł.