Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I C 1545/22

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 marca 2023r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Renata Lech

Protokolant: sekretarz sądowy Agata Warzyńska

po rozpoznaniu w dniu 8 marca 2023r. w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z powództwa A. Ś. i M. Ś.

przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę

1. stwierdza, iż umowa o kredyt hipoteczny Nr KH/ (...) zawarta w dniu 15 lipca 2008r. pomiędzy powodami A. Ś. i M. Ś. a pozwanym Bankiem (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w W. jest nieważna w całości;

2. zasądza od pozwanego Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. łącznie na rzecz powodów A. Ś. i M. Ś. kwotę 107.452,01 zł (sto siedem tysięcy czterysta pięćdziesiąt dwa złote 01/100) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 września 2022r. do dnia zapłaty;

3. zasądza od pozwanego Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. solidarnie na rzecz powodów A. Ś. i M. Ś. kwotę 11.851,00 zł (jedenaście tysięcy osiemset pięćdziesiąt jeden złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

SSO Renata Lech

Sygn. akt I C 1545/22

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 5 października 2022 roku skierowanym przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W. powodowie: A. Ś. i M. Ś. reprezentowani przez radcę prawnego W. B. wnosili o :

⚫: zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powodów łącznie kwoty 107 452,01 zł (sto siedem tysięcy czterysta pięćdziesiąt dwa złote 01/100) tytułem bezpodstawnego wzbogacenia pozwanej w związku z nieważnością zawartej przez strony umowy kredytu i pobraniem świadczeń nienależnych w okresie od 22 sierpnia 2008 r. do 30 kwietnia 2022 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dna 21 września 2022 r. do dnia zapłaty;
⚫: ustalenie nieistnienia pomiędzy stronami stosunku prawnego kredytu wynikającego z umowy kredytu nr KH/ (...) z dnia 15 lipca 2008 r.;

ewentualnie, w przypadku uznania przez Sąd umowy zawartej przez strony za zgodną z prawem i mogącą dalej obowiązywać w kształcie pozbawionym zapisów abuzywnych, wnosili o:

⚫: zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powodów łącznie kwoty 48.784,86 zł (czterdzieści osiem tysięcy siedemset osiemdziesiąt cztery złote 86/100) tytułem bezpodstawnego wzbogacenia pozwanej w związku z pobraniem środków tytułem spłaty kredytu w zawyżonej wysokości w okresie od 22 sierpnia 2008 r. do 30 kwietnia 2022 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 21 września 2022 r. do dnia zapłaty;

W zakresie żądania zwrotu kosztów postępowania wnosili o:

zasądzenie od strony pozwanej na rzecz strony powodowej zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych, w tym:

a. opłat skarbowych od pełnomocnictw

b. kosztów zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności stawki minimalnej wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia prawomocności wyroku do dnia zapłaty (zgodnie z art. 98

W uzasadnieniu pełnomocnik powodów podnosił, że Umowa zawarta pomiędzy powodami, a pozwanym jest nieważna. Dzieje się tak z powodu szeregu wad prawnych Umowy, chociażby na podstawie sprzeczności umowy z przepisami prawa bezwzględnie obowiązującego - tj. z art. 58 § 1 k.c. w z w. z art. 358¹ § 1 k.c. w z w. z art. 69 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe. Inną, samoistną przesłanką nieważności Umowy jest art. 58 § 2 k.c., gdyż jej treść w sposób rażący narusza zasady współżycia społecznego. Również rażące naruszenie obowiązków informacyjnych w stosunku do powodów prowadzi wprost do nieważności Umowy.

Powodowie podnoszą, iż niedozwolony charakter mają następujące postanowienia umowne:

a) §2 ust. 2 umowy : „Kredyt jest indeksowany do (...) po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna (...) według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Po uruchomieniu kredytu lub pierwszej transzy kredytu wypłacanego w transzach Bank wysyła do Kredytobiorcy pismo, informujące o wysokości pierwszej raty, kwocie kredytu w (...) oraz jego równowartości w PLN zgodnie z kursem kupna (...) według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu/transzy, przy czym zmiany kursów walut w trakcie okresu kredytowania mają wpływ na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu oraz raty kapitałowo- odsetkowej”,

b) § 7 ust. 1 umowy: „Kredytobiorca zobowiązuje się spłacić kwotę kredytu w (...) ustaloną zgodnie z §2 w złotych polskich, z zastosowaniem kursu sprzedaży (...) obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie z (...) Banku (...) SA"

c) § 8 ust. 3 Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A.: „W przypadku kredytu w walucie obcej kwota raty spłaty obliczona jest według kursu sprzedaży dewiz, obowiązującego w Banku na podstawie obowiązującej w Banku (...) z dnia spłaty. ”

d) § 9 ust. 4 Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A.: ,, W przypadku kredytu w walucie obcej , Bank w następnym dniu po upływie terminu wymagalności kredytu, dokonuje przewalutowania całego wymagalnego zadłużenia na PLN, z zastosowaniem aktualnego kursu sprzedaży dewiz, określonego przez Bank w Tabeli Kursów Walut Obcych. Od wymagalnego kapitału, wyrażonego w PLN Bank nalicza dalsze odsetki w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych.’’

e) § 10 ust. 5 Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A.: ,,W przypadku kredytu w walucie obcej prowizja za wcześniejszą spłatę ustalana jest od kwoty wcześniejszej spłaty, przeliczonej według kursu sprzedaży dewiz na podstawie obowiązującej w Banku (...) z dnia realizacji wcześniejszej spłaty’’.

f) § 11 ust. 4 Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A.: ,, Przewalutowanie następuje według kursów, z zastrzeżeniem ust. 5:

1) kupna dewiz z dnia złożenia wniosku o przewalutowanie na podstawie obowiązującej w Banku (...) w przypadku zmiany waluty z PLN na walutę obcą,

2) sprzedaży dewiz z dnia złożenia wniosku o przewalutowanie na podstawie obowiązującej w Banku (...) w przypadku zmiany waluty z waluty obcej na PLN’’.

g) § 11 ust. 5 Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A.: ,,W przypadku zmiany waluty obcej na inną walutę obcą saldo kredytu oblicza się na podstawie obowiązujących w Banku w dniu złożenia wniosku o przewalutowanie kursów walut dewiz, gdzie:

x - saldo kredytu w nowej Walucie (kwota kapitału pozostała do spłaty w dniu podjęcia przez Bank decyzji o przewalutowaniu),

y- saldo kredytu w dotychczasowej walucie (z dnia decyzji Banku o przewalutowaniu),

a - kurs sprzedaży dotychczasowej waluty kredytu,

b - kurs kupna nowej waluty kredytu, według wzoru (…) ’’

h) § 12 ust. 3 Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A.:,,W przypadku kredytu w walucie obcej prowizja za podwyższenie kwoty kredytu ustalana jest od kwoty podwyższenia, przeliczonej według kursu sprzedaży dewiz na podstawie obowiązującej w Banku (...) z dnia sporządzenia aneksu.’’

i) § 13 ust. 4 Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A.: ,,W przypadku kredytu w walucie obcej dla odnawiania zabezpieczeń kredytu stosuje się kurs sprzedaży dewiz obowiązujący w dniu odnawiania zabezpieczenia na podstawie obowiązującej w Banku (...) ‘’.

Biorąc pod uwagę fakt, że Umowa łącząca strony jest w ocenie powodów od początku nieważna w całości, a niezależnie od powyższego zawiera w swojej treści niedozwolone postanowienia umowne, koniecznym stało się wniesienie powództwa na podstawie art. 189 k.p.c. o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego opartego na Umowie.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 Prawa bankowego, istotą kredytu jest oddanie przez bank do dyspozycji kredytobiorcy określonej kwoty środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. W świetle w/w przepisu kredytobiorca obowiązany jest do zwrotu ściśle określonej kwoty środków pieniężnych, wyznaczonej przez kwotę kapitału udostępnionego i wykorzystanego przez kredytobiorcę. Jeżeli kwota ta wyrażona jest w złotych polskich, to zgodnie z art. 358¹ §1 k.c. spełnienie świadczenia nastąpić powinno przez zapłatę sumy nominalnej w złotych polskich.

Umowa zawarte przez powodów była umową kredytu indeksowanego do waluty obcej. Istotą umowy kredytu indeksowanego jest to, iż kredyt udzielony i wypłacony zostaje w walucie polskiej, lecz w chwili jego uruchomienia dochodzi do nowacji zobowiązania, wskutek której w miejsce zobowiązania do zwrotu kwoty kredytu w złotych powstaje obowiązek zwrotu równowartości tej kwoty w walucie obcej, obliczonej według wskazanego w umowie kursu wymiany. Taka umowa zawierana przez bank z konsumentami w sposób rażący narusza zasady współżycia społecznego. Bank, udzielając kredytu w określonej w złotych polskich kwocie ryzykuje, ale poza ryzykiem wynikającym z samego zawarcia umowy i potencjalnej możliwości niespłacenia kredytu - tylko ewentualną stratę większości kwoty wypłaconej konsumentowi. Strata taka może nastąpić w przypadku radykalnego spadku wartości waluty wskazanej jako waluta indeksacji. Jest to przy tym, biorąc pod uwagę sytuację ekonomiczną oraz proces spłacania kredytu, ryzyko wyłącznie teoretyczne i ziściłoby się jedynie wtedy, gdyby przez cały okres obowiązywania Umowy kurs (...) wynosił 0,00 zł. Tymczasem sytuacja konsumenta przedstawia się zupełnie inaczej. Przede wszystkim wysokość jego zobowiązania wobec banku może osiągnąć niczym nieograniczoną wysokość (wraz ze spadkiem wartości waluty krajowej w stosunku do franka szwajcarskiego), co więcej może to nastąpić na każdym etapie wykonywania umowy. Jednocześnie konsument nie ma żadnych instrumentów na zabezpieczenie się przed tym ryzykiem. Taka konstrukcja Umowy prowadzi do rażącego naruszenia interesów konsumenta oraz zasad współżycia społecznego, gdyż brak jest sprawiedliwego i uczciwego wyważenia praw i obowiązków stron umowy. Równocześnie wprowadzenie postanowień dotyczących indeksacji należy uznać za naruszające dobre obyczaje, gdyż następuje z wykorzystaniem przewagi kontraktowej banku, który dysponując nieporównywalnie większymi możliwościami należytej oceny ryzyka wiążącego się z indeksacją kredytu, wprowadza do Umowy postanowienia chroniące praktycznie wyłącznie własne interesy.

Mając na uwadze powyższe stwierdzenie nieważności umowy kredytu powoduje, że podstawą prawną roszczenia powodów będzie art. 410 k.c. z uwagi na brak podstawy prawnej świadczenia na rzecz Banku. Na postawie teorii dwóch kondykcji powodom przysługuje roszczenie o zwrot wszelkich zapłaconych pozwanemu kwot w związku z wykonywaniem umowy kredytu.

(k. 3-14 v.,)

Pozwany Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. , reprezentowany przez pełnomocnika radcę prawnego T. B. nie uznał żądania pozwu i wniósł o oddalanie powództwa oraz o zasądzenie kosztów procesu. Pozwany zakwestionował roszczenie tak co do zasady, jak i wysokości.

Pozwany zaprzecza wszelkim podnoszonym w pozwie twierdzeniom, których jednoznacznie nie przyznaje. W szczególności pozwany zaprzecza jakoby:

a) umowa była nieważna;

b) jakiekolwiek postanowienie umowy było abuzywne;

c) powód miał interes prawny w roszczeniu o ustalenie;

d) bank zapewniał powoda, że kredyt indeksowany kursem (...) jest bezpieczny;

e) powód został wprowadzony w błąd;

f) umowa nie została z powodem indywidualnie uzgodniona;

g) powód nie miał możliwości negocjowania Umowy;

h) postanowienia Umowy były sprzeczne z dobrymi obyczajami oraz naruszały interesy powoda w sposób rażący;

i) bank kształtował kurs (...) w sposób arbitralny, według swojego uznania;

j) konstrukcja indeksacji była obarczona wadą;

k) w niniejszej sprawie doszło do naruszenia zasady swobody umów;

l) bank nie wypełnił obowiązków informacyjnych;

m) bank wykorzystał swoją przewagę kontraktową;

n) jakiekolwiek świadczenie banku na rzecz banku było świadczeniem nienależnym;

o) bank bezpodstawnie wzbogacił się kosztem powoda.

Dodatkowo pełnomocnik pozwanego zaznaczył, że roszczenie powodów, oprócz faktu oczywistej bezpodstawności, jest przedawnione w zakresie świadczeń spełnionych na rzecz Banku w okresie wcześniejszym, niż 3 lata przed podjęciem przez powodów próby przerwania biegu przedawnienia w niniejszej sprawie. Ponadto pozwany wskazuje, że Umowa została zawarta ponad 10 lat przed skutecznym wniesieniem pozwu, zatem w zakresie całości roszczeń wywodzonych przez powodów, upłynął także 10-letni okres przedawnienia.

Fakty, które w szczególności uzasadniają oddalenie powództwa to :

a. Umowa jest umową kredytu walutowego, w wariancie kredytu indeksowanego kursem (...);

b. Bank posiadał w ofercie w roku zawarcia Umowy kredyty złotowe oraz walutowe, spośród których Powód mógł wybrać odpowiedni dla siebie produkt;

c. w Banku możliwe było zastrzeżenie w treści Umowy, że spłata rat kredytu będzie dokonywana bezpośrednio w walucie indeksacji, a więc z pominięciem kursu z (...) Bank (paragraf 8 ust. 4 Regulaminu);

d. Powód zdecydował się na zawarcie kredytu indeksowanego do (...), pomimo przedstawienia mu także oferty kredytu w PLN;

e. Powód został przez Bank w sposób wyczerpujący poinformowany o treści Umowy oraz wszelkich konsekwencjach jej zawarcia, w tym o istnieniu ryzyka kursowego i związanych z tym konsekwencji;

f. Bank nie zapewniał Powoda o stabilności kursu (...);

g. istnienie ryzyka kursowego przy zawieraniu produktów powiązanych z walutą obcą oraz świadomości konsumentów w tym zakresie jest okolicznością notoryjną;

h. kurs (...)/PLN publikowany w (...) miał charakter rynkowy i brak było możliwości dowolnego jego ustalania przez Bank;

i. Bank w zakresie publikowania kursów walut podlega ustawie, ustalonym zwyczajom panującym na rynku międzybankowym oraz kontroli Komisji Nadzoru Finansowego;

j. Bank stosował taką samą procedurę obliczania kursów walut jeszcze przed wprowadzeniem do oferty kredytów indeksowanych, a zasady tworzenia (...) nigdy się nie zmieniły;

k. Bank sfinansował akcję kredytową, w tym kredyt Powód, zobowiązaniami walutowymi zaciąganymi na rynku międzybankowym, wyrażonymi w walucie (...) i oprocentowanymi w oparciu o parametry właściwe dla tej waluty, tj. w szczególności stawkę LIBOR 3M dla (...). Wypłata kredytu w złotówkach oraz spłata tych zobowiązań walutowych uzyskanymi przez Pozwanego od Powoda środkami w PLN, wiąże się z ponoszeniem przez Bank kosztów spreadu na rynku międzybankowym;

l. Powód wystąpił z roszczeniem przeciwko Bankowi z uwagi na niezależny od Banku wzrost kursu (...)/PLN;

uwzględnienie roszczeń Powoda doprowadziłoby do nieuczciwego traktowania innych konsumentów, tj. kredytobiorców złotowych, a także naraziłoby depozyty konsumentów w Banku;

n. sporne klauzule indeksacyjne zostały z Powodem indywidualnie uzgodnione;

o. wzrost kursu waluty (...) nie ma wpływu na wysokość raty w walucie (...);

p. saldo kredytu, harmonogram, raty, zapisy księgowy kredytu są wyrażone w walucie w (...);

q. ujemna stopa LIBOR 3M ( (...)) zmniejsza wysokość raty w (...) i konsumuje marżę;

r. Bank nie zarabia na wzroście kursu (...), ani nie zarabia więcej na kredytach indeksowanych do (...) niż kredytach złotowych;

s. spread nie jest zyskiem Banku; stosowanie kursu kupna i sprzedaży to oczywista konsekwencja indeksacji do (...);

t. Bank ponosi koszty spreadu na rynku międzybankowym;

u. konstrukcja kredytu opartego o założenie „kredyt złotowy oparty o stawkę LIBOR” jest sprzeczna z elementarnymi zasadami ekonomii.

Kredyt indeksowany do waluty obcej to jeden z przewidzianych prawem (nazwanych ustawowo), powszechnie stosowanych rodzajów kredytów. Istota tego kredytu, jego zasadnicza cecha i element definicyjny tego rodzaju kredytu to jego indeksowanie do waluty obcej (w tym przypadku do franka szwajcarskiego). Bank podkreśla, że kredyt powodów jest kredytem walutowym. Kredyt powodów stanowi odrębny rodzaj kredytu: kredyt walutowy indeksowany do franka szwajcarskiego. Powodowie zostali poinformowani o wszelkich konsekwencjach zawarcia Umowy, w szczególności dotyczących ryzyka kursowego i samego charakteru umowy. Kredyt pierwotnie został powodom udostępniony w (...), co uzasadnia fakt przeliczenia następnie kwoty w PLN w oparciu o kurs kupna (...), a nie kurs sprzedaży (...). Przyjęcie takiej konstrukcji (tj. pierwotne udzielenie kwoty w (...), następnie przeliczenie jej na PLN) było niezbędne, by powodowie mogli uzyskać kredyt zgodnie ze swoim wnioskiem, tj. korzystny finansowo kredyt indeksowany kursem (...) oparty o stawkę LIBOR 6M oraz LIBOR 3M. Bez znaczenia dla charakteru umowy kredytu pozostaje zarazem okoliczność, że wypłata kredytu nastąpiła w złotych polskich. Gdyby powodom „do rąk własnych" wypłacono franki szwajcarskie, to aby zrealizować cel kredytu, niezwłocznie sprzedałby je na rynku (po kursie kupna). W związku z tym, wypłata środków w polskich złotych nie miała praktycznego wpływu na prawa i obowiązki stron, a jej podstawowym skutkiem było dla powodów uproszczenie drogi do realizacji celu kredytu. Kwota kredytu została wypłacona powodom w PLN nie dlatego, że Bank nie posiadał franków, które mógłby oddać do dyspozycji Powodów, lecz dlatego, że w tej walucie nastąpiło finansowanie kredytowanego przedsięwzięcia. Takie rozwiązanie gwarantowało powodom, że w dniu wypłaty kredytu, kwota w PLN wystarczy na realizację celu powodów. W przeciwnym wypadku, z uwagi na wahania kursów walut, kwota w PLN mogłaby nie być wystarczającą m.in. na pokrycie kosztów związanych z celem kredytu. Wpisanie wartości kredytu w umowie w złotych polskich i wypłata kredytu w tej walucie wynikała w szczególności z okoliczności, że w tej walucie dokonywana była transakcja będąca celem umowy kredytu. To też w aktualnym na dzień zawarcia umowy stanie prawnym determinowało walutę wpisaną w księdze wieczystej kredytowanej nieruchomości. Jednocześnie taka konstrukcja umożliwiała powodom skorzystanie ze stóp referencyjnych właściwych dla kredytu walutowego w (...), w tej walucie jest również wskazane od samego początku (od uruchomienia kredytu) jego saldo. Konsument, który dobrowolnie trafia do banku i wybiera określony rodzaj umowy kredytu, dokonuje takiego wyboru indywidualnie, spośród innych dostępnych w bankach rodzajów kredytów (Złotowych). Niezależnie od innych wskazanych w odpowiedzi na pozew okoliczności i dowodów, potwierdzających indywidualne negocjowanie i decydowanie przez powodów o zakwestionowanych klauzulach Umowy, faktyczne podważanie pełnej swobody powoda na etapie wyboru samego rodzaju Umowy, tj. swobodnego podjęcia przez powoda zasadniczej i wstępnej decyzji, która w ogóle pozwalała na bardziej szczegółowe negocjacje, jest całkowicie uzasadnione ze względów doświadczenia życiowego.

We Wniosku Kredytowym powód dokonał wyboru waluty kredytu poprzez wskazanie, że wnioskuje o kredyt w (...). Możliwość wyboru waluty kredytu obejmowała PLN, EUR, USD oraz (...).

Skonstruowanie całej argumentacji mającej w ocenie powodów potwierdzać abuzywność jego zobowiązań, stanowi jedynie przykrycie istoty sprawy, która nie jest zależna od banku. Istotą sprawy to wzrost wyrażonego w PLN salda zadłużenia kredytu indeksowanego do (...) oraz rat kredytu, wynikający wyłącznie z:

- wyboru kredytu indeksowanego do (...) (najatrakcyjniejszego dla powoda w dacie zawierania Umowy);

- zmiany kursu franka szwajcarskiego w wyniku zawirowań na rynkach finansowych spowodowanych ogólnoświatowym kryzysem, który niespodziewanie zaistniał w 2008 roku i w większym lub mniejszym stopniu w dalszym ciągu oddziałuje na światową (w tym Polską) gospodarkę.

(k. 62-184)

Ostatecznie na rozprawie w dniu 8 marca 2023 roku pełnomocnicy stron poparli swoje dotychczasowe stanowiska w sprawie.

(k. 295 v.,)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 15 lipca 2008 roku Bank zawarł z powodami A. Ś. i M. Ś. jako konsumentami Umowę o kredyt hipoteczny Nr KH/ (...) (dalej jako (...)). Załącznikiem do Umowy Kredytu były m.in. Regulamin kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A. (dalej jako (...)).

Kredyt został przeznaczony na budowę domu metodą gospodarczą.

( dowód: umowa o kredyt hipoteczny Nr KH/ (...) zawarta w dniu 15 lipca 2008r. pomiędzy powodami A. Ś. i M. Ś., a pozwanym Bankiem (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w W. k.21-23 v.,

Regulamin kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A. k. 24-33 )

W umowie i Regulaminie zawarto następujące zapisy:

b) § 7 ust. 1 umowy : „Kredytobiorca zobowiązuje się spłacić kwotę kredytu w (...) ustaloną zgodnie z §2 w złotych polskich, z zastosowaniem kursu sprzedaży (...) obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie z (...) Banku (...) SA"

e) § 10 ust. 5 Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A.: ,, W przypadku kredytu w walucie obcej prowizja za wcześniejszą spłatę ustalana jest od kwoty wcześniejszej spłaty, przeliczonej według kursu sprzedaży dewiz na podstawie obowiązującej w Banku (...) z dnia realizacji wcześniejszej spłaty’’.

f) § 11 ust. 4 Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A.: ,,Przewalutowanie następuje według kursów, z zastrzeżeniem ust. 5:

3) kupna dewiz z dnia złożenia wniosku o przewalutowanie na podstawie obowiązującej w Banku (...) w przypadku zmiany waluty z PLN na walutę obcą,

4) sprzedaży dewiz z dnia złożenia wniosku o przewalutowanie na podstawie obowiązującej w Banku (...) w przypadku zmiany waluty z waluty obcej na PLN’’.

obowiązujących w Banku w dniu złożenia wniosku o przewalutowanie kursów walut dewiz, gdzie:

x - saldo kredytu w nowej Walucie (kwota kapitału pozostała do spłaty w dniu podjęcia przez Bank decyzji o przewalutowaniu),

y- saldo kredytu w dotychczasowej walucie (z dnia decyzji Banku o przewalutowaniu),

a - kurs sprzedaży dotychczasowej waluty kredytu,

b - kurs kupna nowej waluty kredytu, według wzoru’’

( dowód: umowa o kredyt hipoteczny Nr KH/ (...) zawarta w dniu 15 lipca 2008r. pomiędzy powodami A. Ś. i M. Ś., a pozwanym Bankiem (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w W. k.21-23 v.,

Regulamin kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A. k. 24-33 )

Powodowie w okresie od 22 sierpnia 2008 r. do dna 30 kwietnia 2022 roku spłacili kwotę 107 452,01 zł.

(dowód: zaświadczenie banku z dnia 2 maja 2022 roku o wysokości spłat rat kredytu k. 44-54 )

Powodowie wzywali pozwanego do podjęcia negocjacji w zakresie obowiązywania umowy z uwagi na abuzywność klauzul umownych. Pozwany nie podzielił stanowiska powodów zarówno w zakresie abuzywności klauzul umownych, jak i nieważności umowy kredytu.

Powodowie wezwali pozwanego do zwrotu zapłaconych tytułem spłat rat z nieważnej umowy kredytowej kwoty 107 452,01 złotych w okresie od dnia 22 sierpnia 2008 r. do dnia 30 kwietnia 2022 roku .

Pozwany nie uznał roszczenia powodów i pismem z dnia 20 września 2022 roku odmówił zwrotu tej kwoty.

(dowód: pismo powodów z dnia 8 sierpnia 2022 roku - reklamacja k.34-36,

odpowiedź na reklamację z dnia 20 września 2022 roku k.39- 42)

Powodowie: M. Ś. i A. Ś. potrzebowali kredytu na budowę domu. Otrzymali kwotę 100.000 złotych zaś spłacili dotychczas kwotę 116.000 złotych.

Decydując się na zawarcie Umowy powodowie opierali się na prezentacji oferty przedstawionej im najpierw przez pracownika pozwanego Banku. Pracownik Banku poinformował powodów, że kredyt indeksowany do waluty obcej jest dla nich najlepszym rozwiązaniem.

Powodowie kierowali się zaufaniem do pozwanego jako podmiotu profesjonalnego. W momencie zawierania umowy powodowie nie byli informowani, że oprócz marży i odsetek wynikających z umów bank będzie dodatkowo zarabiał ich kosztem na spreadzie walutowym. Żadna osoba z banku udzielająca kredytów w ogóle nie wytłumaczyła powodom, że istnieje coś takiego jak spread walutowy ani nie zwracała uwagi powodów na odrębność kursów kupna i sprzedaży (...) oraz jednoczesny brak ich sztywnego powiązania chociażby ze średnim kursem NBP, ale pozostawiający bankowi swobodę jednostronnego kształtowania.

Nie mieli świadomości, że wzrost kursu (...) spowoduje nie tylko wzrost raty odsetkowej, ale także kapitałowej. Przedstawiciele banku zapewniali, że frank szwajcarski jest stabilną walutą, że wahania kursu mogą być minimalne.

(dowód: nagranie audio-video z dnia 8 marca 2023 roku zeznania powoda M. Ś. 00:06:09- 00:25:25 k.294 v., 295, zeznania powódki A. Ś. 00:25:54- 00:26:53 k.295 )

Dokonując powyższych ustaleń faktycznych Sąd oparł się przede wszystkim na przedłożonych przez stronę powodową dokumentach, tj. umowie kredytowej oraz stanowiących jej integralną część załącznikach, Regulaminie kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A.

Sąd pominął natomiast dowód z zeznań świadka: M. S., który przedstawiłby z pewnością teoretyczną wiedzę odnośnie tego, jak powinna wyglądać procedura zawierania kredytów indeksowanych do (...), jakie obowiązki leżały po stronie osoby reprezentującej bank w spotkaniach z klientami w zakresie kredytów indeksowanych, jak wyglądało przekazywanie informacji odnośnie ryzyka przy zawieraniu umów, czym charakteryzują się tego typu kredyty, opisałby czynności techniczne, które prowadziły do zawarcia finalnej umowy. Zeznania w/w świadka nie rzutowałyby na ostateczne rozstrzygnięcie Sądu.

Sąd pominął dowód z opinii biegłego jako nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługuje na uwzględnienie.

Bezspornym jest, iż w dniu 15 lipca 2008 roku Bank zawarł z powodami A. Ś. i M. Ś. jako konsumentami Umowę o kredyt hipoteczny Nr KH/ (...) (dalej jako (...)). Załącznikiem do Umowy Kredytu były m.in. Regulamin kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A. (dalej jako (...)).

Bank przy zawieraniu umowy posługiwał się przygotowanymi przez siebie wzorcami, które zawierały opcjonalne postanowienia w zakresie marży, oprocentowania, prowizji, zabezpieczeń. Również załączniki do Umowy stanowiące jej integralną część stanowiły wzorzec umowy i nie podlegały negocjacji. Powodowie nie negocjowali żadnych postanowień w zakresie Umowy - było to niemożliwe.

Sąd podziela podniesiony przez powodów zarzut sprzeczności kredytu indeksowanego z właściwością (naturą) stosunku prawnego i zasadami współżycia społecznego. W przedmiotowej umowie połączono stosunek prawny wynikający z art. 69 Prawa bankowego – regulacja umowy kredytu z klauzulą indeksacyjną określoną w art. 358¹ § 2 k.c. Sprzeczne z właściwością - naturą stosunku zobowiązaniowego są zasady ustalania zobowiązania kredytobiorcy oraz zasady ustalania jego świadczenia. Zasadnie wskazują powodowie, iż wprowadzenie indeksacji do umowy kredytowej doprowadziło do umieszczenia w umowie elementów niedoregulowanych, nieweryfikowanych, co musi prowadzić do uznania tak skonstruowanej umowy za nieważną.

Wobec powyższego zasadne jest twierdzenie powodów, iż przedmiotowa umowa nie określa zobowiązania kredytobiorcy, rzeczywistej kwoty kredytu, waluty kredytu i zasad spłaty kredytu. Powoduje to, iż umowa o kredyt indeksowany do (...) prowadzi do obejścia przepisów prawa bankowego, w szczególności art. 69 Prawa bankowego. Sankcją za zawarcie umowy nieokreślającej wymaganego przez ustawodawcę minimum jest nieważność umowy.

Kolejnym argumentem uzasadniającym uznanie przedmiotowej umowy za nieważną jest zamieszczenie w jej treści postanowień zawierających niedozwolone klauzule umowne.

W umowie i Regulaminie zawarto następujące zapisy :

a) §2 ust. 2 umowy : „Kredyt jest indeksowany do (...) po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna (...) według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Po uruchomieniu kredytu lub pierwszej transzy kredytu wypłacanego w transzach Bank wysyła do Kredytobiorcy pismo, informujące o wysokości pierwszej raty, kwocie kredytu w (...) oraz jego równowartości w PLN zgodnie z kursem kupna (...) według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu/transzy, przy czym zmiany kursów walut w trakcie okresu kredytowania mają wpływ na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu oraz raty kapitałowo- odsetkowej”,

b) § 7 ust. 1 umowy : „Kredytobiorca zobowiązuje się spłacić kwotę kredytu w (...) ustaloną zgodnie z §2 w złotych polskich, z zastosowaniem kursu sprzedaży (...) obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie z (...) Banku (...) SA"

c) § 8 ust. 3 Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A.: „W przypadku kredytu w walucie obcej kwota raty spłaty obliczona jest według kursu sprzedaży dewiz, obowiązującego w Banku na podstawie obowiązującej w Banku (...) z dnia spłaty. ”

d) § 9 ust. 4 Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A.: ,, W przypadku kredytu w walucie obcej , Bank w następnym dniu po upływie terminu wymagalności kredytu, dokonuje przewalutowania całego wymagalnego zadłużenia na PLN, z zastosowaniem aktualnego kursu sprzedaży dewiz, określonego przez Bank w Tabeli Kursów Walut Obcych. Od wymagalnego kapitału, wyrażonego w PLN Bank nalicza dalsze odsetki w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych.’’

e) § 10 ust. 5 Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A.: ,, W przypadku kredytu w walucie obcej prowizja za wcześniejszą spłatę ustalana jest od kwoty wcześniejszej spłaty, przeliczonej według kursu sprzedaży dewiz na podstawie obowiązującej w Banku (...) z dnia realizacji wcześniejszej spłaty’’.

f) § 11 ust. 4 Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A.: ,, Przewalutowanie następuje według kursów, z zastrzeżeniem ust. 5:

g) kupna dewiz z dnia złożenia wniosku o przewalutowanie na podstawie obowiązującej w Banku (...) w przypadku zmiany waluty z PLN na walutę obcą,

h) sprzedaży dewiz z dnia złożenia wniosku o przewalutowanie na podstawie obowiązującej w Banku (...) w przypadku zmiany waluty z waluty obcej na PLN’’.

i) § 11 ust. 5 Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A.: ,, W przypadku zmiany waluty obcej na inną walutę obcą saldo kredytu oblicza się na podstawie

obowiązujących w Banku w dniu złożenia wniosku o przewalutowanie kursów walut dewiz, gdzie:

x - saldo kredytu w nowej Walucie (kwota kapitału pozostała do spłaty w dniu podjęcia przez Bank decyzji o przewalutowaniu),

y- saldo kredytu w dotychczasowej walucie (z dnia decyzji Banku o przewalutowaniu),

a - kurs sprzedaży dotychczasowej waluty kredytu,

b - kurs kupna nowej waluty kredytu, według wzoru’’

j) § 12 ust. 3 Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A.:,,W przypadku kredytu w walucie obcej prowizja za podwyższenie kwoty kredytu ustalana jest od kwoty podwyższenia, przeliczonej według kursu sprzedaży dewiz na podstawie obowiązującej w Banku (...) z dnia sporządzenia aneksu.’’

k) § 13 ust. 4 Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A.: ,,W przypadku kredytu w walucie obcej dla odnawiania zabezpieczeń kredytu stosuje się kurs sprzedaży dewiz obowiązujący w dniu odnawiania zabezpieczenia na podstawie obowiązującej w Banku (...) ‘’.

Ocena zasadności powództwa w niniejszej sprawie wymaga oceny powyższych zapisów umowy zawierających klauzule przeliczeniowe w kontekście normy z art. 385 ¹§ 1 k.c.

Zgodnie z powyższym przepisem postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenie stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Zgodnie z zapisem § 2 powyższego przepisu jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.

Powyższa regulacja prawna winna być przy tym interpretowana w sposób zgodny z prawem wspólnotowym, tj. przede wszystkim z Dyrektywą Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. U. UE L 1993/95/29). Z art. 3 i 5 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, a także z pkt 1 lit j i l oraz pkt 2 lit. b i d załącznika do tej dyrektywy wynika, że „do celów przestrzegania wymogu przejrzystości zasadnicze znaczenie ma kwestia, czy umowa wskazuje w sposób przejrzysty powody i specyfikę mechanizmu przeliczania waluty obcej, a także związek między tym mechanizmem, a mechanizmem przewidzianym w innych warunkach dotyczących uruchomienia kredytu, tak aby konsument mógł przewidzieć, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niego z tego faktu konsekwencje ekonomiczne”. Zwrot „w innych warunkach” oznacza, że w momencie zawarcia umowy, konsument powinien móc przewidzieć to, co będzie w momencie spłaty poszczególnych rat miesięcznych. Ocena świadomości konsumenta przy zawieraniu umowy jest możliwa jedynie w ramach kontroli incydentalnej, a wszelkie wątpliwości co do spełnienia przez bank wymogu przejrzystości powinny być interpretowane na korzyść konsumenta.

W świetle powyższych regulacji, aby określone postanowienie umowy mogło zostać uznane za „niedozwolone postanowienie umowne" (abuzywne, czy też nieuczciwe w rozumieniu dyrektywy 93/13), spełnione muszą zostać następujące warunki: 1) zawarcie umowy z konsumentem, 2) brak indywidualnego uzgodnienia postanowienia umownego, 3) postanowienie kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, 4) postanowienie sformułowane w sposób jednoznaczny nie dotyczy „głównych świadczeń stron".

Bezspornym jest przy tym okoliczność, że powodowie zawierając umowę kredytową byli konsumentem według art. 22¹ k.c. Z okoliczności zawarcia umowy wynika, iż postanowienia umowy zawierające mechanizm przeliczeniowy nie zostały indywidualnie uzgodnione z kredytobiorcą. Umowę zawarto jako ramową, z wykorzystaniem wzorca banku. Sporne klauzule nie były przedmiotem negocjacji. Tymczasem kształtują prawa i obowiązki powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, rozumiane, jako nieusprawiedliwiona dysproporcja praw i obowiązków. Zachowania stron stosunku prawnego, także w fazie poprzedzającej zawarcie umowy, powinny zaś uwzględniać takie wartości, jak: uczciwość, zaufanie, lojalność, rzetelność. Im powinny odpowiadać postanowienia umów, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta. Cytowane wyżej klauzule nie pozwalają na realizację takich wartości (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 26 lipca 2017r., I ACa 143/17).

Sąd podziela przy tym w pełni argumentację zawartą w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2019r. w sprawie II CSK 19/18, gdzie Sąd Najwyższy wskazał, iż: „przyjmuje się, że postanowienie umowne jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, jeżeli kontrahent konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy, słuszny i uwzględniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie spodziewać się, iż konsument ten przyjąłby takie postanowienie w drodze negocjacji indywidualnych. Natomiast w celu ustalenia, czy klauzula rażąco narusza interesy konsumenta, należy wziąć przede wszystkim pod uwagę, czy pogarsza ona jego położenie prawne w stosunku do tego, które, w braku odmiennej umowy, wynikałoby z przepisów prawa, w tym dyspozytywnych (por. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r., III CZP29/17, OSNC 2019, nr 1, poz. 2). Rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję, na niekorzyść konsumenta praw i obowiązków wynikających z umowy, skutkujące niekorzystnym ukształtowaniem jego sytuacji ekonomicznej oraz jego nierzetelne traktowanie (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2006 r., I CK 297/05, nie publ., z dnia 15 stycznia 2016 r., I CSK 125/15, OSNC -ZD 2017 , nr 1, poz. 9; z dnia 27 listopada 2015 r., I CSK 945/14, nie publ., z dnia 30 września 2015 r., I CSK 800/14, nie publ., z dnia 29 sierpnia 2013 r. I CSK 660/12, nie publ.). Sporne umowy kredytowe zostały zawarte przed zmianą ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. -Prawo bankowe (jedn. tekst: Dz. U. z 2018 r., poz. 2187 ) dokonaną ustawą z dnia 29 lipca 2011 r. (Dz. U. Nr 165, poz.984), którą wprowadzono uregulowania, iż umowa o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, powinna zawierać szczegółowe zasady określenia sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo -odsetkowych oraz zasady przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu (art. 69 ust. 2 pkt 4a pr. bank.) oraz, że w przypadku takich umów kredytu, kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kapitałowo-odsetkowych bezpośrednio w tej walucie (art. 69 ust. 3 pr. bank.).

W kredycie denominowanym kwota kredytu jest wyrażona w walucie obcej, a zostaje wypłacona w walucie krajowej według klauzuli umownej opartej na kursie kupna waluty obcej obowiązującym w dniu uruchomienia kredytu, zaś w przypadku kredytu indeksowanego, kwota kredytu jest podana w walucie krajowej, ale zostaje przeliczona na walutę obcą według klauzuli umownej opartej również na kursie kupna tej waluty obowiązującym w dniu uruchomienia kredytu. W obu rodzajach kredytu kredytobiorca jest zobowiązany spłacać raty w walucie krajowej na podstawie klauzuli przeliczeniowej zgodnie z bieżącym kursem sprzedaży waluty obcej określonym przez bank-kredytodawcę. W orzecznictwie Sądu Najwyższego w odniesieniu do kredytów zawieranych przed tą nowelizacją prawa bankowego zostało już wyjaśnione, że dopuszczalne jest zaciągnięcie zobowiązania kredytowego w walucie obcej z równoczesnym zastrzeżeniem, że wypłata i spłata kredytu będzie dokonywana w walucie krajowej, z tym że tego rodzaju zastrzeżenie dotyczy wyłącznie sposobu wykonania zobowiązania, a zatem nie powoduje zmiany waluty wierzytelności (por. wyrok zdnia 25 marca 2011 r., IV CSK 377/10, nie publ. oraz z dnia 29 kwietnia 2015 r., VCSK 445/14, nie publ.). Jednak mechanizm ustalania przez bank kursów waluty, który pozostawia bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta, a klauzula, która nie zawiera jednoznacznej treści i przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną przedsiębiorcy w kwestii bardzo istotnej dla konsumenta, dotyczącej kosztów kredytu, jest klauzulą niedozwoloną w rozumieniu art. 385¹ § 1 k.c. (por. wyrok z dnia 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14, nie publ.). Do celów przestrzegania przez przedsiębiorcę w stosunku do konsumenta wymagania przejrzystości zasadnicze znaczenie ma to, czy umowa wskazuje w sposób jednoznaczny powody i specyfikę mechanizmu przeliczania waluty, tak by konsument mógł przewidzieć, na podstawie transparentnych i zrozumiałych kryteriów, wynikające dla niego z tego faktu konsekwencje ekonomiczne (zob. uzasadnienie wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 30 kwietnia 2014 r., nr C -26/13, sprawa Árpad Kásler, Hajnalka Káslernè Rábai przeciwko OTP Jelzálogbank Zrt). Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy indeksacja prowadząca do zmiany wysokości świadczenia zobowiązanego stanowi w istocie wariant waloryzacji sądowej, mają zatem zastosowania do niej przesłanki określone w art. 358¹§ 3 k.c. nakazujące rozważenie interesów stron i zasad współżycia społecznego w określaniu zmiany wysokości umownego świadczenia (por. uzasadnienie wyroku z dnia 1 marca 2017r., IV CSK 285/16, nie publ.).”

W ocenie Sądu nie można uznać za zgodnego z wymogami dobrej wiary postanowienia umowy stanowiącego podstawę do obciążenia ryzykiem kursowym kredytobiorcę, jeżeli taki kredytobiorca poprzez treść projektu umowy: nie został uświadomiony, że ze skorzystaniem z kredytu wiąże się nieograniczone i nieprzewidywalne ryzyko kursowe, które może doprowadzić do sytuacji, gdy spłata kredytu będzie przerastać możliwości ekonomiczne kredytobiorcy; nie zapoznał się z symulacją obrazującą wzrost kosztów obsługi spłaty kredytu i samego zadłużenia kredytowego w sytuacji silnej deprecjacji złotówki i wzrostu oprocentowania, aby mógł sobie uświadomić – w oparciu o konkretne liczby i kwoty – jakie grozić mu będzie zadłużenie oraz koszty obsługi spłaty kredytu w przypadku „zmaterializowania się” ryzyka kursowego.

Treść łączącej strony umowy nie spełnia powyższych wymogów.

Rażące naruszenie interesów konsumenta wynika natomiast przede wszystkim z nierównomiernego rozłożenia ryzyka kursowego, przejawiającego się w przerzuceniu praktycznie całego ryzyka na pozwanego jako kredytobiorcę, co było generowane przez klauzule wyliczające należności. Na skutek tych postanowień wymagalna należność powodów została uzależniona od bieżącego kursu (...). Powodowie zostali wystawieni na nieograniczone ryzyko kursowe, podczas, gdy ryzyko kursowe Banku, gdyby nawet nie zabezpieczył się przed nim, co najwyżej teoretycznie ograniczało się do spadku kursu (...)/PLN do poziomu zerowego.

W świetle przedstawionej powyżej argumentacji należy wskazać, iż o niedozwolonym charakterze Klauzul Przeliczeniowych świadczy nie tylko arbitralne prawo Banku do ustalania przez siebie kursów (...)/PLN, ale przede wszystkim przerzucenie na powodów ryzyka kursowego, o którego potencjalnych negatywnych skutkach i ich skali oraz prawdopodobieństwie wystąpienia, powodowie nie zostali uświadomieni przez Bank.

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, iż zawarte w umowie i Regulaminie zapisy:

⚫: §2 ust. 2 umowy : „Kredyt jest indeksowany do (...) po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna (...) według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Po uruchomieniu kredytu lub pierwszej transzy kredytu wypłacanego w transzach Bank wysyła do Kredytobiorcy pismo, informujące o wysokości pierwszej raty, kwocie kredytu w (...) oraz jego równowartości w PLN zgodnie z kursem kupna (...) według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu/transzy, przy czym zmiany kursów walut w trakcie okresu kredytowania mają wpływ na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu oraz raty kapitałowo- odsetkowej”,
⚫: § 7 ust.1 umowy : „Kredytobiorca zobowiązuje się spłacić kwotę kredytu w (...) ustaloną zgodnie z §2 w złotych polskich, z zastosowaniem kursu sprzedaży (...) obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie z (...) Banku (...) SA"
⚫: § 8 ust. 3 Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A.: „W przypadku kredytu w walucie obcej kwota raty spłaty obliczona jest według kursu sprzedaży dewiz, obowiązującego w Banku na podstawie obowiązującej w Banku (...) z dnia spłaty. ”
⚫: § 9 ust. 4 Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A.: ,, W przypadku kredytu w walucie obcej , Bank w następnym dniu po upływie terminu wymagalności kredytu, dokonuje przewalutowania całego wymagalnego zadłużenia na PLN, z zastosowaniem aktualnego kursu sprzedaży dewiz, określonego przez Bank w Tabeli Kursów Walut Obcych. Od wymagalnego kapitału, wyrażonego w PLN Bank nalicza dalsze odsetki w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych.’’
⚫: § 10 ust. 5 Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A.: ,, W przypadku kredytu w walucie obcej prowizja za wcześniejszą spłatę ustalana jest od kwoty wcześniejszej spłaty, przeliczonej według kursu sprzedaży dewiz na podstawie obowiązującej w Banku (...) z dnia realizacji wcześniejszej spłaty’’.
⚫: § 11 ust. 4 Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A.: ,, Przewalutowanie następuje według kursów, z zastrzeżeniem ust. 5:

5) kupna dewiz z dnia złożenia wniosku o przewalutowanie na podstawie obowiązującej w Banku (...) w przypadku zmiany waluty z PLN na walutę obcą,

6) sprzedaży dewiz z dnia złożenia wniosku o przewalutowanie na podstawie obowiązującej w Banku (...) w przypadku zmiany waluty z waluty obcej na PLN’’.

⚫: § 11 ust. 5 Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A.: ,, W przypadku zmiany waluty obcej na inną walutę obcą saldo kredytu oblicza się na podstawie

obowiązujących w Banku w dniu złożenia wniosku o przewalutowanie kursów walut dewiz, gdzie:

x - saldo kredytu w nowej Walucie (kwota kapitału pozostała do spłaty w dniu podjęcia przez Bank decyzji o przewalutowaniu),

y- saldo kredytu w dotychczasowej walucie (z dnia decyzji Banku o przewalutowaniu),

a - kurs sprzedaży dotychczasowej waluty kredytu,

b - kurs kupna nowej waluty kredytu, według wzoru’’

⚫: § 12 ust. 3 Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A.:,, W przypadku kredytu w walucie obcej prowizja za podwyższenie kwoty kredytu ustalana jest od kwoty podwyższenia, przeliczonej według kursu sprzedaży dewiz na podstawie obowiązującej w Banku (...) z dnia sporządzenia aneksu.’’
⚫: § 13 ust. 4 Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A.: ,, W przypadku kredytu w walucie obcej dla odnawiania zabezpieczeń kredytu stosuje się kurs sprzedaży dewiz obowiązujący w dniu odnawiania zabezpieczenia na podstawie obowiązującej w Banku (...)’’ określające klauzule przeliczeniowe są niedozwolonymi postanowieniami umownymi w rozumieniu art. 385¹ § 1 k.c.

Wobec powyższego należy rozważyć, jaki skutek dla ważności umowy ma wyeliminowanie powyższych klauzul przeliczeniowych, czy łącząca strony umowa kredytowa pozbawiona klauzul waloryzacyjnych może nadal skutecznie funkcjonować w obrocie. Odwołując się do orzecznictwa (...), w tym wyroku z dnia 3 października 2019r. w sprawie C-260/18 (K. D. i J. D. przeciwko Raiffeisen Bank, pkt 59-61) należy wskazać, iż zgodnie z dotychczasową linią orzecznictwa, uzupełnienie umowy o postanowienia wywodzone z ogólnych reguł prawa cywilnego jest niedopuszczalne. Wypełnienie luki powstałej po eliminacji nieuczciwych postanowień umownych jest możliwe tylko i wyłącznie, gdy zostaną spełnione kumulatywnie następujące warunki : brak uzupełnienia umowy prowadzi do upadku całej umowy, upadek umowy byłby niekorzystny dla konsumenta, istnieją przepisy dyspozytywne, które określają, jaki sposób ustawodawca uznał za modelowe ukształtowanie praw i obowiązków stron danego stosunku prawnego, a uregulowanie takie korzysta z domniemania uczciwości.

W ocenie Sądu przedmiotowa umowa kredytowa pozbawiona mechanizmu indeksacji jest umową, która nie może nadal skutecznie funkcjonować w obrocie. Podzielając argumentację zawartą w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019r. (V CSK 382/18), należy wskazać, iż zastrzeżone w umowie kredytu złotowego indeksowanego do waluty obcej klauzule kształtujące mechanizm indeksacji, określają główne świadczenie kredytobiorcy.

Indeksacja jest elementem przedmiotowo istotnym dla tego rodzaju umów.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, zaś kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Stwierdzenie abuzywności postanowień umownych powoduje zatem, w ocenie Sądu, że przedmiotowa umowa jest nieważna ex tunc i ex lege. Oznacza to, że po wyeliminowaniu klauzul indeksacyjnych, utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe, co przemawia za jej całkowitą nieważnością. Eliminacja ze stosunku prawnego postanowień uznanych za abuzywne prowadzi bowiem do zniweczenia całego stosunku prawnego.

Powodowie mają interes prawny w żądaniu ustalenia nieważności łączącej z pozwanym umowy kredytowej, niezależnie od zasadności zgłoszonego żądania zasądzenia zwrotu nienależnego świadczenia.

Powodowie mają przy tym świadomość skutków prawnych i finansowych stwierdzenia nieważności umowy. Strony łączy bowiem stosunek prawny o charakterze długoterminowym, który nie został jeszcze, zgodnie z jego treścią wykonany. Stwierdzenie nieważności umowy przesądza w sposób ostateczny o braku obowiązku spełniania świadczeń na rzecz banku w przyszłości, daje zatem podstawę do zaprzestania spłaty kolejnych rat kredytu. Ustalające orzeczenie Sądu usuwa więc wątpliwości co do istnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy i zapobiega dalszemu sporowi o roszczenia Banku wynikające z umowy. Stwierdzenie nieważności umowy ma zatem istotny wpływ na zakres dalszej odpowiedzialności powodów jako kredytobiorcy, co przesądza o istnieniu interesu prawnego.

Mając na uwadze przedstawioną powyżej argumentację Sąd uznał powyższe roszczenie powodów za w pełni zasadne.

Mając powyższe na uwadze Sąd na podstawie art. 189 k.p.c. orzekł jak w punkcie pierwszym wyroku, a mianowicie stwierdził, iż umowa o kredyt hipoteczny Nr KH/ (...) zawarta w dniu 15 lipca 2008r. pomiędzy powodami A. Ś. i M. Ś. a pozwanym Bankiem (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w W. jest nieważna w całości;

Uznanie Klauzul Przeliczeniowych za postanowienia niedozwolone skutkuje uznaniem łączącej strony umowy za nieważną i koniecznością rozliczenia świadczeń wzajemnie spełnionych przez strony. Skutkiem uznania spornej umowy za nieważną jest obowiązek zwrotu przez obie strony tego, co sobie nawzajem świadczyły wobec odpadnięcia podstawy prawnej świadczenia – art. 410 k.c.

Powództwo obejmuje żądanie zwrotu nienależnych świadczeń w postaci kolejno wpłacanych przez powodów rat kredytu, a mianowicie kwotę 107.452,01 zł (sto siedem tysięcy czterysta pięćdziesiąt dwa złote 01/100) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 września 2022 roku do dnia zapłaty.

Powodowie wzywali pozwanego do zapłaty dlatego odsetki ustawowe za opóźnienie zostały naliczone od dnia następnego, tj. od dnia 21 września 2022 roku, kiedy to pozwany nie uwzględnił reklamacji do dnia zapłaty.

Wobec stwierdzenia nieważności umowy powyżej wskazanej powyższe żądanie należało uznać za w pełni zasadne. Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

Strona pozwana kwestionowała roszczenie co do zasady oraz podnosiła także zarzut przedawnienia roszczenia.

Zarzut przedawnienia roszczenia jest nie do przyjęcia. Bieg terminu przedawnienia roszczenia o zwrot nienależnie spełnionych przez stronę powodową na rzecz pozwanego Banku świadczeń rozpoczyna się dopiero w momencie definitywnego powołania się przez stronę powodową na nieważność Umowy bądź abuzywność jej postanowień, w wykonaniu których powstało owo roszczenie. Biorąc dodatkowo pod uwagę fakt, że roszczenie o zwrot nienależnie spełnionych świadczeń jest roszczeniem bezterminowym w myśl art. 455 k.c., to bieg jego przedawnienia rozpoczyna się w dniu podjęcia przez stronę powodową świadomej, wyraźnej i swobodnej decyzji o powołaniu się na nieważność bądź abuzywność Umowy i zostaje przerwany przez czynność złożenia pozwu w tutejszym Sądzie. Powyższe roszczenie nie jest przedawnione. Skoro bowiem do zwrotu świadczeń spełnionych przez strony na podstawie umowy ma zastosowanie reżim zwrotu nienależnego świadczenia, dotyczy to także reguł przedawnienia roszczenia. W ocenie Sądu należy uznać, iż co do zasady termin przedawnienia roszczeń konsumentów może rozpocząć bieg dopiero po podjęciu przez kredytobiorcę wiążącej (świadomej, wyraźnej i swobodnej) decyzji o powołaniu się na całkowitą nieważność umowy. Powodowie podjęli taką decyzję ostatecznie w dniu wniesienia pozwu, wobec tego brak jest podstaw do uznania roszczenia za przedawnione.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zasądzając od pozwanego solidarnie na rzecz powodów A. Ś. i M. Ś. kwotę 11.851,00 zł (jedenaście tysięcy osiemset pięćdziesiąt jeden złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

SSO Renata Lech

ZARZĄDZENIE

1. Odnotować zwrot akt w kontrolce terminowości sporządzania uzasadnień;

2. Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron;

Dnia 14 kwietnia 2023 roku

SSO Renata Lech

I C 1545/22

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE