Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni A. G. wystąpiła z wnioskiem o dokonanie podziału majątku wspólnego jej i jej byłego męża – uczestnika postępowania M. Ł., wskazując, iż w skład tego majątku wchodzą: a) spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego w O. przy
ul. (...) o wartości 280.000,00 zł, b) ruchomości wchodzące w skład wyposażenia wskazanego mieszkania o łącznej wartości 15.531,00 zł, c) samochód osobowy marki H., rok produkcji 2012, o wartości 60.000,00 zł, d) samochód osobowy marki S., rok produkcji 2004, o wartości 9.500,00 zł, e) nieruchomość stanowiąca lokal mieszkalny nr (...), położona w O. przy ul. (...), o wartości 180.000,00 zł, f) akcje (...) S.A., g) środki zgromadzone na rachunku uczestnika w otwartym funduszu emerytalnym.

Wnioskodawczyni wniosła również o ustalenie, że w skład jej majątku osobistego wchodzi prawo użytkowania ogródka działkowego wchodzącego w zakres ROD (...) w O. o pow. 300 m ² wraz z wyposażeniem oraz o rozliczenie nakładu dokonanego z jej majątku osobistego na majątek wspólny w wysokości 25.560,58 zł.

Wnioskodawczyni zaproponowała, by w ramach podziału majątku wspólnego stron przyznano na jej rzecz składniki określone powyżej pod lit. e), a na rzecz uczestnika postępowania - składniki opisane powyżej pod lit. a) - d), zaś na rzecz obojga zainteresowanych – składniki opisane powyżej pod lit.) i g) w udziałach po ½ części na rzecz każdego z nich, za jednoczesną dopłatą na jej rzecz – tytułem wyrównania udziałów w majątku wspólnym – kwoty 92.515,50 zł.

Wnioskodawczyni domagała się też zasądzenia na jej rzecz od uczestnika postępowania kosztów postępowania według norm przepisanych.

Uczestnik postępowania M. Ł. co do zasady nie oponował wnioskowi i w odpowiedzi zaakceptował zaproponowany przez wnioskodawczynię sposób dokonania podziału majątku wspólnego, z tym zastrzeżeniem, że samochód marki S. winien – jego zdaniem – przypaść wnioskodawczyni.

Uczestnik postępowania zakwestionował jednak wartość składników majątku wspólnego wskazaną przez wnioskodawczynię, a nadto wniósł o rozliczenie w toku postępowania środków zgromadzonych przez zainteresowanych środki na rachunkach bankowych i w OFE.

Jednocześnie, uczestnik postępowania zanegował żądanie rozliczenia nakładu na majątek wspólny z majątku wspólnego zgłoszone przez wnioskodawczynię podnosząc, iż takowego nakładu ww. nie poczyniła. Zgłosił też własne żądanie rozliczenia nakładu na majątek wspólny z jego majątku osobistego, wywodząc je z faktu, iż wkład mieszkaniowy w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) zgromadziła jego matka, przekazując mu go następnie w drodze darowizny.

W toku postępowania zainteresowani kilkakrotnie modyfikowali swoje stanowiska w zakresie dotyczącym ruchomości wchodzących w skład ich majątku wspólnego. Ostatecznie, zawarli trzy ugody częściowe w zakresie ruchomości, co skutkowało umorzeniem postępowania w tym zakresie postanowieniami z dnia:
28 marca 2018 roku, 14 czerwca 2018 roku oraz 21 stycznia 2020 roku.

Postanowieniem z dnia 03 marca 2020 roku, sygn. akt: I. Ns. 532/17, Sąd Rejonowy w Olsztynie ustalił, że w skład majątku wspólnego wnioskodawczyni A. G. i uczestnika M. Ł., między którymi małżeńska wspólność ustawowa ustała z dniem 13 września 2016 roku na mocy wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 14 grudnia 2015 roku, sygn. akt: VI. RC. 107/14, o rozwód, wchodzą: 1. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) położnego w budynku przy ul. (...) w O., pozostającego w zasobach Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w O., o wartości 231.293,00 zł, 2. prawo własności nieruchomości stanowiącej lokal mieszkalny nr (...) położony w budynku przy ul. (...) w O., dla którego Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą nr (...) wraz z udziałem 2.081/100.000 w prawie własności nieruchomości wspólnej, o wartości 201.807,00 zł, 3. prawo do działki ogrodniczej nr (...) pozostającej w zarządzie (...) Związku (...) w O. o wartości 14.250,00 zł,
4. samochód osobowy marki H. o nr rej. (...) o wartości 38.800,00 zł,
5. samochód osobowy marki S. o nr rej. (...) o wartości 4.200,00 zł,
6. 25 akcji (...) S.A. o wartości 11.023,11 zł, 7. środki zgromadzone na rachunku wnioskodawczyni prowadzonym przez A. Otwarty Fundusz Emerytalny w postaci 604, (...) jednostek rozrachunkowych o wartości 23.512,01 zł, 8. środki zgromadzone na rachunku uczestnika prowadzonym przez A. Otwarty Fundusz Emerytalny w postaci 1.014, (...) jednostek rozrachunkowych o wartości
39.471,36 zł, 9. środki zaewidencjonowane na subkoncie ZUS prowadzonym dla wnioskodawczyni w kwocie 40.126,20 zł, 10. środki zaewidencjonowane na subkoncie ZUS prowadzonym dla uczestnika w kwocie 53.900,57 zł, 11. środki pieniężne zgromadzone na rachunku oszczędnościowym w Bank (...) S.A. o nr (...) o wartości 2.826,23 zł – tj. składniki majątkowe o łącznej wartości 661.209,48 zł (pkt I.); dokonał podziału majątku wspólnego wnioskodawczyni i uczestnika w ten sposób, że: a) wnioskodawczyni A. G. przyznał na własność składniki wymienione w pkt I. 2., I. 3., I. 5., I. 9., I. 11. oraz połowę środków z pkt I. 7., I. 8., tj. składniki o łącznej wartości 294.701,11 zł, b) uczestnikowi M. Ł. przyznał na własność składniki wymienione w pkt I. 1., I. 4., I. 6., I. 10. oraz połowę środków z pkt I. 7., I. 8., tj. składniki o łącznej wartości 366.508,37 zł (pkt II.); zasądził od wnioskodawczyni A. G. na rzecz uczestnika postępowania M. Ł. kwoty: a) 23.576,21 zł tytułem dopłaty, b) 15.307,00 zł tytułem rozliczenia wynikającego ze spłaty przez uczestnika wspólnego zadłużenia, c) 2.657,00 zł tytułem zwrotu połowy wydatków z majątku osobistego uczestnika na majątek wspólny – przy czym wszystkie kwoty płatne w terminie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia wskazanemu wyżej terminowi płatności (pkt III.); zasądził od uczestnika M. Ł. na rzecz wnioskodawczyni A. G. kwoty: a) 109.685,09 zł tytułem dopłaty, b) 43,50 zł tytułem zwrotu połowy wydatków z majątku osobistego wnioskodawczyni na majątek wspólny – przy czym wszystkie kwoty płatne w terminie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia wskazanemu wyżej terminowi płatności (pkt IV); nakazał wnioskodawczyni A. G. opuszczenie, opróżnienie i wydanie uczestnikowi lokalu opisanego w pkt I. 1. postanowienia (pkt V.); nakazał uczestnikowi M. Ł. opuszczenie, opróżnienie i wydanie wnioskodawczyni nieruchomości opisanej w pkt I. 2. postanowienia (pkt VI.); nakazał wnioskodawczyni i uczestnikowi wydanie sobie wzajemnie pozostałych przyznanych w pkt II. postanowienia składników majątku wspólnego (pkt VII.); oddalił wnioski zainteresowanych w pozostałej części (pkt VIII.); oddalił wzajemne wnioski o zasądzenie kosztów postępowania (pkt IX.), nakazał ściągnąć od uczestnika postępowania M. Ł. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Olsztynie kwoty: 500,00 zł tytułem połowy opłaty od wniosku, od uiszczenia której wnioskodawczyni została zwolniona oraz 1.441,34 zł tytułem połowy tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa wydatków (pkt X.) oraz nakazał ściągnąć od wnioskodawczyni A. G. z zasądzonego na jej rzecz w pkt IV. postanowienia roszczenia, na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Olsztynie kwoty: 500,00 zł tytułem połowy opłaty od wniosku, od uiszczenia której wnioskodawczyni była tymczasowo zwolniona oraz 1.441,33 zł tytułem połowy tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa wydatków (pkt XI.).

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło przy ustaleniu, iż A. G. i M. Ł. pozostawali małżeństwem. Związek małżeński, zawarty przez nich
27 września 1997 roku, rozwiązany został przez rozwód wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 14 grudnia 2015 roku, sygn. VI. RC. 107/14. Małżeńska wspólność ustawowa pomiędzy małżonkami ustała 13 września 2016 roku.

Od 13 kwietnia 1994 roku do dnia dzisiejszego M. Ł. zatrudniony jest w (...) S.A. – aktualnie w wymiarze pełnego etatu – na stanowisku ślusarz. A. G. zaś zatrudniona była w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O..

W czasie trwania małżeństwa A. G. i M. Ł. nabyli szereg składników majątkowych. W skład zakupionych przez małżonków ruchomości wchodziły: dwie wersalki V. (400,00 zł), odtwarzacz DVD (75,00 zł), sprzęt grający S. z głośnikami J. (500,00 zł), chłodziarko zamrażarka niesprawna (1,00 zł), telewizor S. B. (500,00 zł), zmywarka (800,00 zł), monitor
(100,00 zł), aparat cyfrowy (250,00 zł), mikrofalówka (150,00 zł), ekspres do kawy (100,00 zł), maszynka do mięsa (140,00 zł), naczynie żaroodporne (40,00 zł), talerze i kubki brązowe (30,00 zł), masażer do stóp (30,00 zł), wiatrak niesprawny (1,00 zł), parowar (40,00 zł), lustro duże (70,00 zł), żelazko (70,00 zł), niebieska wersalka (200,00 zł), odkurzacz Zelmer (50,00 zł), dwa fotele duże (400,00 zł), wersalka i dwie pufy (400,00 zł), meble B. składające się z 4 elementów oraz dodatkowo zegara, meblościanka dziecięca (350,00 zł), komputer stacjonarny (100,00 zł), fotel biurowy pomarańczowy (50,00 zł), żyrandol z dużego pokoju (50,00 zł), kinkiet srebrny (25,00 zł), żyrandol z kuchni (80,00 zł), dwa kinkiety z przedpokoju (50,00 zł), 3 taborety (60,00 zł), krzesło kuchenne (40,00 zł), karnisz z dużego pokoju (40,00 zł), karnisz z pokoju dzieci (30,00 zł), karnisz z kuchni (30,00 zł), słupek z łazienki i szafka (200,00 zł), meble K. składające się z 7 elementów, ława drewniana z dodatkowym blatem, komplet filiżanek do kawy koloru różowo-złotego, maszyna do szycia w drewnianej skrzyni.

W skład ruchomości stanowiących majątek wspólny stron nie wchodziły zaś dwie złote bransoletki oraz cztery drewniane krzesła.

Pierwotnie, spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego położonego w O. przy ul. (...) przysługiwało matce M. Ł..

Powzięła ona jednak decyzję o przeniesieniu na rzecz syna jej członkostwa w spółdzielni. W związku z nabyciem praw członkowskich na rzecz M. Ł. przeniesiony został dotychczas zgromadzony wkład mieszkaniowy, który został zgromadzony przez matkę M. Ł. i wyniósł 31.387,50 zł. Umowa o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do wskazanego lokalu zawarta została przez oboje małżonków ze spółdzielnią w dniu 15 marca 2004 roku. W dacie zawierania przez małżonków tej umowy, wartość darowanego M. Ł. wkładu mieszkaniowego wynosiła 13.329,76 zł.

W dniu 31 grudnia 2004 roku A. G. i M. Ł., jako małżonkowie, zawarli ze spółdzielnią mieszkaniową umowę o przekształceniu spółdzielczego lokatorskiego prawa do tego lokalu w spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu. W chwili przekształcania dotychczasowy wkład mieszkaniowy został zrewaloryzowany do kwoty 41.850,00 zł. Kwota ta została zaliczona przez spółdzielnię na poczet wymaganego wkładu budowlanego, ustalonego w wysokości rynkowej wartości mieszkania, w ogólnej kwocie na 83.700,00 zł. Brakującą część wkładu mieszkaniowego małżonkowie uzupełnili ze środków pochodzących z majątku wspólnego oraz z pożyczki zakładowej w wysokości 10.462,50 zł, zaciągniętej przez A. G. w ZUS w oddziale O. w dniu 08 grudnia 2004 roku. Wartość tego mieszkania na dzień ustania wspólności majątkowej małżonków, tj. 13 września 2016 roku, wynosiła 231.293,00 zł.

W dniu 20 marca 2004 roku ojciec A. M. G. darował córce wkład mieszkaniowy w kwocie 25.560,58 zł związany ze spółdzielczym lokatorskim prawem do lokalu położonego w O. przy ul. (...).

Jednocześnie wyżej wymieniony złożył w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w O. wniosek o przekazanie przysługującego mu spółdzielczego lokatorskiego prawa do tego lokalu na rzecz córki. Cztery lata później, A. G. i M. Ł. – jako małżonkowie – wspólnie przystąpili do umowy z
15 maja 2008 roku w przedmiocie ustanowienia odrębnej własności tego lokalu mieszkalnego i przeniesienia jego własności w wyniku przekształcenia dotychczasowego prawa w lokal mieszkalny stanowiący odrębną nieruchomość.

Wniesiony przez rodziców A. G. i zwaloryzowany wkład mieszkaniowy w dacie przekształcenia prawa do lokalu był równy wartości rynkowej przedmiotowego mieszkania. Na dzień 13 września 2016 roku wartość wskazanego lokalu wynosiła 201.807,00 zł.

Po ustaniu wspólności majątkowej małżonków koszty związane z ubezpieczeniem lokalu położonego w O. przy ul. (...) ponosiła A. G.. Koszt ubezpieczenia lokalu za okres od 13 lutego 2018 roku do 12 lutego 2019 roku wyniósł 87,00 zł.

Na podstawie uchwały nr 29 z dnia 03 października 2011 roku małżonkowie zostali przyjęci w poczet członków (...) Związku (...). Na ich rzecz przydzielone zostało prawo użytkowania działki nr (...) pozostającej w zasobach Rodzinnego O. Działkowego (...) w O.. Środki na zakup tej działki w kwocie 11.700,00 zł w całości darowane zostały wyłącznie A. G. przez jej ojca. W trakcie użytkowania działki poczyniła ona na niej szereg nasadzeń i dokonała jej zagospodarowania. Aktualnie wartość prawa dzierżawy gruntu tejże działki ogrodniczej, posadowionej na niej altanki oraz dokonanych na przestrzeni lat od momentu zakupu nasadzeń wynosi 14.250,00 zł.

W czasie trwania związku małżeńskiego małżonkowie nabyli również samochód osobowy marki H. (...) za kwotę 71.500,00 zł, rok produkcji 2012 oraz samochód marki S., rok produkcji 2004. Środki na zakup samochodu marki H. pochodziły z kredytu zaciągniętego przez M. Ł. w Banku (...) w dniu 16 lipca 2012 roku w kwocie 74.869,11 zł. W czasie trwania małżeństwa A. G. korzystała z samochodu marki S., zaś M. Ł. z marki H.. Według stanu na dzień 13 września 2016 roku wartość pojazdu marki H. wynosiła 38.800,00 zł, zaś marki S. 4.200,00 zł.

Od daty orzeczenia pomiędzy małżonkami rozwodu do listopada 2017 roku M. Ł. spłacił kredyt zaciągnięty na zakup samochodu marki H. do kwoty 30.614,00 zł, zaś do dnia 09 sierpnia 2018 roku dokonał spłaty kredytu w pełniej jego wysokości. Od ustania pomiędzy stronami ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej, M. Ł. ponosił również wydatki związane z ubezpieczeniem samochodu marki H. w zakresie autocasco. Tytułem składki w związku z ubezpieczeniem pojazdu za okres od 19 lipca 2017 roku do 18 lipca
2018 roku uiścił kwotę 1.847,00 zł, za okres ubezpieczenia od 19 lipca 2018 roku do 18 lipca 2019 roku – 1.829,00 zł, zaś za okres od 19 lipca 2019 roku do 18 lipca 2020 roku – 1.638,00 zł. Łącznie za wskazane okresy uiścił składki w łącznej sumie 5.314,00 zł.

W okresie od 27 września 1997 roku do 13 września 2016 roku M. Ł. nabył 25 akcji (...) S.A., których wartość na dzień zamknięcia rozprawy wynosiła 11.023,11 zł (102,50 EUR za akcję przy kursie euro według NBP wynoszącym 4,3017 zł).

Na dzień 13 września 2016 roku na rachunku A. G. w A. Otwartym Funduszu Emerytalnym znajdowało się 604, (...) jednostek rozrachunkowych, zaś na rachunku M. Ł. 1.014, (...) jednostek rozrachunkowych. Wartość każdej jednostki rozrachunkowej na dzień 30 stycznia 2020 roku wynosiła 38,90 zł. W konsekwencji na rachunku prowadzonym dla A. G. znajdowały się środki o wartości 23.512,01 zł, zaś na rachunku M. Ł. o wartości 39.471,36 zł.

W dacie ustania wspólności majątkowej małżonków, na subkoncie prowadzonym przez ZUS dla M. Ł., znajdowały się środki w wysokości 53.900,57 zł, zaś na subkoncie prowadzonym dla A. G. w wysokości 40.126,20 zł.

Na dzień 13 września 2016 roku Bank (...) S.A. z siedzibą w W. prowadził na rzecz A. G. dwa rachunki bankowe, tj. konto oszczędnościowe nr (...) oraz „Konto 360°” nr (...). W dacie ustania wspólności majątkowej małżonków na wskazanym rachunku oszczędnościowym nie znajdowały się jakiekolwiek środki, natomiast na „Koncie 360°” figurowały środki w wysokości 2.826,23 zł.

Na rzecz M. Ł. przedmiotowy bank prowadził natomiast rachunek (...) nr (...), na którym na dzień
13 września 2016 roku figurowało saldo ujemne opiewające na -10.761,21 zł.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd I instancji przyjął, że udziały zainteresowanych w majątku wspólnym są równe.

Jednocześnie Sąd I instancji uznał, że w skład majątku wspólnego zainteresowanych nie wchodziły dwie złote bransoletki oraz cztery drewniane krzesła. Powyższe skutkowało pominięciem wspomnianych składników przy podziale majątku wspólnego.

Nadto Sąd Rejonowy nie znalazł podstaw do dokonania podziału środków zgromadzonych na rachunku prowadzonym dla uczestnika postępowania przez Bank (...), ponieważ na dzień 13 września 2016 roku, tj. na dzień ustania małżeńskiej wspólności ustawowej małżonków, na rachunku tym figurowało wyłącznie saldo ujemne (- 10.761,21 zł).

Za zasadne natomiast Sąd I instancji uznał zaliczenie do majątku wspólnego zainteresowanych prawa do działki ogrodniczej nr (...), pozostającej w zarządzie (...) Związku (...) w O., ponieważ oboje małżonkowie nabyli do niej prawo i oboje zostali przyjęci w poczet członków (...) Związku (...), mimo że jej zakup w całości został sfinansowany ze środków przekazanych wnioskodawczyni przez jej ojca. Okoliczność podniesioną przez wnioskodawczynię dotyczącą nabycia działki ze środków pochodzących z jej majątku osobistego, Sąd I instancji uwzględnił wyłącznie przy ustaleniu wartości dopłaty.

Ustalając wartość należących do stron nieruchomości i samochodów, Sąd I instancji posiłkował się dowodami z opinii biegłych sądowych z zakresu szacowania nieruchomości oraz z zakresu techniki samochodowej, w związku ze sprzecznymi stanowiskami zainteresowanych w tej kwestii.

Poza sporem pomiędzy wnioskodawczynią i uczestnikiem postępowania pozostawała zaś okoliczność przyznania na wyłączną własność każdego z małżonków środków na prowadzonych dla nich przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych subkontach, z odpowiednią spłatą na rzecz drugiego małżonka. Poza sporem pomiędzy zainteresowanymi pozostawała także kwestia przyznania na rzecz uczestnika lokalu mieszkalnego położonego w O. przy ul. (...), samochodu marki H. i akcji M. Polska, zaś na rzecz wnioskodawczyni - lokalu mieszkalnego położonego w O. przy ul. (...) i środków zgromadzonych na prowadzonym dla niej rachunku w banku Millennium.

Wnioskodawczyni przy tym nie oponowała przyznaniu na jej rzecz samochodu marki S..

W ocenie Sądu I instancji, na wyłączną własność wnioskodawczyni należało przyznać również prawo do działki ogrodniczej nr (...), pozostającej w zarządzie (...) Związku (...) w O..

Jednocześnie Sąd Rejonowy podkreślił, że choć wprawdzie byli małżonkowie zostali wcześniej przyjęci w poczet członków (...) Związku (...), to środki na cenę zakupu tej działki w całości darowane zostały wnioskodawczyni przez jej ojca – pochodziły zatem z jej majątku osobistego. W konsekwencji Sąd I instancji uznał, iż brak jest podstaw do zasądzenia na rzecz uczestnika postępowania spłaty z tytułu przyznania wnioskodawczyni prawa do wskazanej powyżej działki.

Zdaniem Sądu Rejonowego, zgodnie z art. 31 § 2 krio, rozliczeniom między stronami winny podlegać także środki zgromadzone przez nich w Otwartych Funduszach Emerytalnych, które na dzień 13 września 2016 r. na rachunku wnioskodawczyni odpowiadały wartości 23.512,01 zł, zaś na rachunku uczestnika postępowania – wartości 39.471,36 zł. Za zasadne uznał przy tym Sąd I instancji przyznanie na rzecz każdego z małżonków po połowie środków zgromadzonych na rachunkach prowadzonych dla nich przez OFE.

Następnie, odwołując się do treści art. 45 § 1 krio, Sąd I instancji wskazał, że w toku niniejszego postępowania rozliczyć należało nakłady poczynione przez zainteresowanych z ich majątków osobistych na majątek wspólny, w granicach zgłoszonych przez nich żądań.

W tym zakresie Sąd Rejonowy nie znalazł podstawy do rozliczenia poniesionych przez wnioskodawczynię kosztów zagospodarowania działki ogrodniczej, ponieważ nie wykazała ona, skąd pochodziły środki na ten cel wydatkowane, a tym bardziej, aby pochodziły one z jej majątku osobistego.

Jednocześnie Sąd I instancji podkreślił, iż gdyby z okoliczności sprawy wynikało, że środki na koszty związane z utrzymaniem działki przekazywał wnioskodawczyni jej ojciec, to byłyby to nakłady poczynione przez osobę trzecią na wspólny majątek małżonków, które nie podlegają rozliczeniu w toku toczącego się pomiędzy nimi postępowania w przedmiocie majątku.

Jako nakłady z majątków osobistych na majątek wspólny zaś Sąd Rejonowy ocenił darowane stronom przez ich rodziców wkłady mieszkaniowe. Ostatecznie Sąd Rejonowy przyjął, że kwota odpowiadająca obecnej wartości mieszkania przy
ul. (...) pochodziła z majątku osobistego wnioskodawczyni, wobec czego nie podlega rozliczeniu pomiędzy zainteresowanymi. Natomiast odnośnie nakładu uczestnika postępowania w postaci darowanego mu wkładu mieszkaniowego Sąd I instancji zauważył, iż w chwili przekształcenia prawa do lokalu położonego przy ul. (...) w spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu wartość wkładu stanowiła kwotę 41.850,00 zł, podczas gdy ogół wymaganego wkładu budowlanego, ustalonego w wysokości rynkowej wartości mieszkania, ustalony został w kwocie 83.700,00 zł. Zatem, zdaniem Sądu Rejonowego, kwota nakładu poczynionego przez uczestnika z jego majątku odrębnego w chwili obecnej odpowiada połowie wartości tego lokalu. W konsekwencji, Sąd I instancji przyjął, że rozliczeniom pomiędzy małżonkami podlegała jedynie połowa aktualnej wartości nieruchomości, a zatem kwota 115.646,50 zł. Jako że udział każdego z małżonków w majątku wspólnym ustalono w wymiarze 50%, Sąd Rejonowy przyjął ostatecznie, iż na rzecz wnioskodawczyni tytułem dopłaty należna jest połowa wskazanej kwoty
(tj. 57.823,25 zł).

Rozliczając w dalszej kolejności wydatki na majątek wspólny poczynione przez byłych małżonków po ustaniu pomiędzy nimi małżeńskiej wspólności ustawowej, Sąd I instancji uwzględnił wydatki poniesione przez wnioskodawczynię na ubezpieczenie mieszkania przy ul. (...) za okres od 13 lutego 2018 roku do 12 lutego 2019 roku, przy czym z kwoty 133,00 zł jedynie kwota 87,00 zł przypadała na składkę za ubezpieczenie wskazanego mieszkania, zaś pozostała kwota dotyczyła ubezpieczenia wnioskodawczyni w zakresie odpowiedzialności cywilnej. Co do wydatków uczestnika postępowania związanych z wykupem polisy AC, obejmującej ochroną ubezpieczeniową pojazdu marki H., Sąd I instancji skonstatował z kolei, iż w zakresie ubezpieczenia wskazanego pojazdu w ramach autocasco i po ustaniu małżeńskiej wspólności ustawowej zainteresowanych, wyłącznie tytułem składki AC uczestnik uiścił kwotę w łącznej wysokości 5.314,00 zł (za okres od
19 lipca 2017 roku do 18 lipca 2018 roku uiszczono składkę w kwocie 1.847,00 zł, za okres od 19 lipca 2018 roku do 18 lipca 2019 roku – 1.829,00 zł, a za okres od
19 lipca 2019 roku do 18 lipca 2020 roku – 1.638,00 zł).

Natomiast co do wydatków uczestnika postępowania związanych ze spłatą kredytu zaciągniętego w czasie trwania małżeńskiej wspólności ustawowej w S. C. Bank na zakup samochodu marki H., za wykazaną i podlegającą rozliczeniu uznał Sąd Rejonowy kwotę 30.614,00 zł.

W związku z powyższym, Sąd I instancji zasądził na rzecz każdego z byłych małżonków od drugiego z nich stosowne dopłaty, zgodnie z przysługującymi im równymi udziałami w ich majątku wspólnym.

Sąd Rejonowy przyjął nadto, że tytułem należnych zainteresowanym dopłat powinny zostać objęte również środki zgromadzone na prowadzonych dla nich rachunkach przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, które w przypadku uczestnika postępowania wynoszą 53.900,57 zł, zaś w przypadku wnioskodawczyni
40.126,20 zł.

W ostatecznym rozrachunku, Sąd Rejonowy tytułem dopłaty od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika postępowania zasądził zatem kwotę
23.576,21 zł (na którą złożyły się pozycje następujące: 20.063,10 zł tytułem 1/2 zgromadzonych dla niej środków na subkoncie ZUS, 2.100,00 zł tytułem udziału 1/2 w wartości samochodu marki S. oraz 1.413,11 zł tytułem połowy zgromadzonych przez wnioskodawczynię środków na rachunku w banku Millennium), zaś na rzecz wnioskodawczyni od uczestnika postępowania kwotę 109.685,09 zł (na którą złożyły się pozycje następujące: 57.823,25 zł tytułem 25% wartości lokalu mieszkalnego położonego w O. przy ul. (...), 5.511,56 zł tytułem połowy aktualnej wartości posiadanych przez uczestnika akcji w M. Polska,
26.950,28 zł tytułem połowy środków zgromadzonych dla uczestnika na subkoncie ZUS oraz 19.400,00 zł odpowiadającej 50% wartości samochodu marki H.).

Dodatkowo, Sąd Rejonowy zasądził na rzecz uczestnika postępowania od wnioskodawczyni kwotę 15.307,00 zł tytułem rozliczenia wynikającego ze spłaty przez niego zadłużenia z tytułu kredytu zaciągniętego na zakup samochodu marki H. i kwotę 43,50 zł, która odpowiadała połowie uiszczonej przez nią składki za ubezpieczenie mieszkania położonego przy ul. (...), zaś od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika postępowania kwoty 2.657,00 zł jako połowy składek związanych z ubezpieczeniem pojazdu, uiszczonych przez niego po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej. Sąd Rejonowy wyjaśnił przy tym, że określając termin płatności powyższych kwot miał na względzie czas niezbędny dla zainteresowanych do ich zgromadzenia, biorąc też pod uwagę czasookres toczącego się postępowania i posiadanie przez zainteresowanych świadomości dokonania pomiędzy nimi wzajemnych rozliczeń.

Z uwagi na przyznanie prawa własności mieszkania położonego w O. przy ul. (...) na rzecz wnioskodawczyni i prawa własności mieszkania przy
ul. (...) na rzecz uczestnika postępowania, w ocenie Sądu I instancji, zasadnym było nakazanie uczestnikowi, aby opróżnił, opuścił i wydał wnioskodawczyni pierwszy ze wskazanych lokali, natomiast wnioskodawczyni, aby opróżniła, opuściła i wydała uczestnikowi postępowania drugi ze wskazanych lokali.

Analogiczna sytuacja, jak zaakcentował Sąd I instancji, dotyczyła kwestii wydania sobie nawzajem przez zainteresowanych pozostałych składników majątki.

Wnioski zainteresowanych w pozostałym zakresie, zdaniem Sądu Rejonowego, podlegały oddaleniu jako niezasadne bądź też nieudowodnione w świetle ustaleń poczynionych w niniejszej sprawie. W konsekwencji, na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., również wnioski uczestników o zasądzenie kosztów postępowania Sąd I instancji oddalił.

Od powyższego orzeczenia apelację wywiódł uczestnik postępowania M. Ł., zaskarżając je w części, tj. w pkt 1.6., 1.9., 1.10., II., III., IV., VII. w zakresie oddalenia jego żądania o uwzględnienie jego nakładu na majątek wspólny w postaci spłaty kredytu w rachunku bankowym oraz ubezpieczenia samochodu H. za okres 2016-2017 r. i w pkt VIII., a w konsekwencji także pkt X. i zarzucając mu naruszenie:

1.  prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c., polegające na nierozważeniu wewnętrznej sprzeczności pism (...) S.A. w sprawie ilości akcji pracowniczych uczestnika (k. 140, 202, 718, 772), a w konsekwencji naruszenie art. 686 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. poprzez ustalenie, że w skład majątku wspólnego weszło 25 akcji pracowniczych uczestnika, a nie jak powinno być 15 akcji,

2.  prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c., polegające na pominięciu treści dokumentów znajdujących się w kopercie oznaczonej pierwotnie „Dokumentacja medyczna” (k. 361) w szczególności dokumentu „Rozliczenie wkładu mieszkaniowego” przy ustalaniu, że uczestnikowi nie przysługuje dopłata w tytułu przyznania wnioskodawczyni lokalu mieszkalnego położonego w O. przy ul. (...), a w konsekwencji naruszenie
art. 686 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. poprzez ustalenie, że wartość rynkowa ww. mieszkania na dzień przekształcenia była równa wartości podarowanego wnioskodawczyni wkładu,

3.  prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c., polegające na uznaniu za wiarygodne zeznań świadka M. G. co do tego, że podarował on wnioskodawczyni pieniądze na nabycie prawa do działki ogrodniczej w ROD (...) w O.,

4.  prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c., polegające na uznaniu za niewiarygodne zeznań uczestnika co do tego, że pieniądze na nabycie prawa do działki ogrodniczej w ROD (...) w O. pochodziły z majątku wspólnego, a nadto co do ilości akcji pracowniczych posiadanych przez niego na dzień 13 września 2016 r.,

5.  prawa procesowego, tj. art. 686 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c., polegające na oddaleniu wniosku uczestnika o rozliczenie jego nakładu na majątek wspólny w postaci spłaty kredytu w rachunku bankowym stron (k. 737-741),

6.  prawa procesowego, tj. art. 686 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c., polegające na oddaleniu wniosku uczestnika o rozliczenie jego nakładu na majątek wspólny w postaci uiszczenia składki za obowiązkowe ubezpieczenie samochodu H. za okres 19 lipca 2016 r.-18 lipca 2017 r.,

7.  prawa procesowego, tj. art. 623 k.p.c. w zw. z art. 688 k.p.c. w zw. z
art. 567 § 3 k.p.c., polegające na zasądzeniu spłat z tytułu różnicy wartości składek zaewidencjonowanych na subkontach ZUS stron i w zakresie jednostek uczestnictwa w otwartym funduszu emerytalnym uczestników, a nie jak wnioskował uczestnik przyjęcie podziału w naturze,

8.  prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c., polegające na nierozważeniu okoliczności, że uczestnik rozpoczął pracę zarobkową na długo przed powstaniem wspólności ustawowej małżeńskiej, znacznie wcześniej od wnioskodawczyni i dlatego zgromadził na swoim subkoncie ZUS większe środki,

9.  prawa materialnego, tj. art. 1 pkt 13) ustawy z dnia 14 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, polegające na pominięciu tego przepisu przy orzekaniu w sprawie, co doprowadziło do niesłusznego rozstrzygnięcia polegającego na niezasądzeniu od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika spłaty z tytułu przyznania jej mieszkania przy ul. (...) w O.,

10.  prawa materialnego, tj. art. 40e ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, polegające na pominięciu tego przepisu przy rozpoznaniu sprawy, co doprowadziło do niesłusznego zasądzenia spłat wynikających z różnicy wartości środków zgromadzonych na subkontach ZUS uczestników, a nie jak słusznie wnioskował uczestnik poprzez podział w naturze,

11.  prawa materialnego, tj. art. 126 ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu otwartych funduszy emerytalnych, polegające na pomięciu tego przepisu przy rozpoznaniu sprawy, co doprowadziło do niesłusznego zasądzenia spłat wynikających z różnicy wartości jednostek uczestnictwa zgromadzonych na subkontach OFE uczestników, a nie jak słusznie wnioskował uczestnik poprzez podział w naturze.

W oparciu o powyższe uczestnik postępowania M. Ł. domagał się zmiany postanowienia w zaskarżonej części, tj.: 1) w pkt I. 6. poprzez orzeczenie, że w skład majątku wspólnego wchodzi 15 akcji (...) S.A. o wartości 6.613,86 zł; 2) w pkt II. a) poprzez orzeczenie o przyznaniu dla wnioskodawczyni składników majątkowych wymienionych w pkt I. 2., I. 3., I. 5., I. 11., a nadto 809, (...) jednostek rozrachunkowych zgromadzonych na rachunkach stron opisanych w pkt I. 7., I. 8. i kwoty 47.013,57 zł ze środków zaewidencjonowanych na subkontach ZUS uczestników opisanych w pkt I. 9., I. 10.; 3) w pkt II. b) poprzez orzeczenie o przyznaniu dla uczestnika składników majątkowych wymienionych w pkt I. 1.,I. 4.,I. 6., a nadto 809, (...) jednostek rozrachunkowych zgromadzonych na rachunkach uczestników opisanych w pkt I. 7., I. 8., a nadto 47.013,57 zł ze środków zaewidencjonowanych na subkontach ZUS uczestników opisanych w pkt I. 9., I. 10.; 4) w pkt III. poprzez zasądzenie od wnioskodawczyni A. G. na rzecz uczestnika M. Ł. kwot: a) 65.126,04 zł tytułem dopłaty, b) 20.687,60 zł tytułem rozliczenia przez uczestnika wspólnego zadłużenia, c) 4.537,00 zł tytułem zwrotu połowy wydatków z majątku osobistego uczestnika na majątek wspólny (ubezpieczenia); 5) w pkt IV. poprzez zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczymi kwot: a) 80.529,93 zł tytułem dopłaty, b) 43,50 zł tytułem zwrotu połowy wydatków z majątku osobistego wnioskodawczyni na majątek wspólny (ubezpieczenia) oraz zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kosztów postępowania odwoławczego według norm przepisanych.

Wnioskodawczyni A. G. w odpowiedzi na apelację domagała się jej oddalenia w całości i zasądzenia od uczestnika na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego za obie instancje według norm przepisanych, o ile w toku sprawy nie zostanie przedłożony spis kosztów.

Na skutek powyższego, Sąd Okręgowy w Suwałkach I Wydział Cywilny postanowieniem z dnia 31 grudnia 2020 roku, sygn. akt: I.Ca. 424/20, oddalił apelację uczestnika postępowania M. Ł. (pkt 1) i orzekł, że zainteresowani ponoszą koszty związane ze swoim udziałem w sprawie (pkt 2).

Powyższe rozstrzygniecie Sąd Okręgowy oparł na przyjęciu, iż Sąd pierwszej instancji należycie ustalił stan faktyczny w sprawie niniejszej, trafnie wyjaśnił podstawę prawną orzeczenia z przytoczeniem prawidłowych przepisów prawa, w sposób prawidłowy ocenił także zgromadzony materiał dowodowy.

Tym samym jako chybiony Sąd Okręgowy ocenił zarzut naruszenia prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 686 k.p.c. i art. 567 § 3 k.p.c., polegającego na nierozważeniu wewnętrznej sprzeczności pism (...) S.A. w sprawie ilości akcji pracowniczych uczestnika postępowania, a w konsekwencji błędnym ustaleniu, iż w skład majątku wspólnego weszło 25 akcji pracowniczych uczestnika postępowania, a nie jak powinno być 15 takich akcji oraz zarzut naruszenia prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c., polegającego na uznaniu za niewiarygodne zeznań uczestnika postępowania w zakresie, w jakim wynikało z nich, iż na datę ustania wspólności ustawowej między zainteresowanymi posiadał on 15 a nie 25 akcji pracowniczych.

W powyższym kontekście Sąd Okręgowy wskazał, iż powyższą sprzeczność da się rozstrzygnąć w oparciu o informację z k. 772 akt sprawy, z której wynika, iż na datę ustania wspólności ustawowej, tj. 13.09.2016 roku, ilość akcji pracowniczych uczestnika postępowania wynosiła 25. Tym samym Sąd Okręgowy ocenił, iż Sąd I instancji trafnie przyjął wskazaną ilość akcji pracowniczych dokonując podziału majątku wspólnego zainteresowanych.

W ocenie Sądu Okręgowego, na aprobatę nie zasługiwał również podniesiony przez skarżącego zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 686 k.p.c. i
art. 567 § 3 k.p.c., polegający na pominięciu przez Sąd I instancji treści dokumentów znajdujących się w kopercie oznaczonej pierwotnie „Dokumentacja medyczna”
(k. 361) w szczególności dokumentu „Rozliczenie wkładu mieszkaniowego” przy ustalaniu, że uczestnikowi postępowania nie przysługuje dopłata z tytułu przyznania wnioskodawczyni lokalu mieszkalnego położonego w O. przy ul. (...) i skonkludowaniu, że wartość rynkowa ww. mieszkania na dzień przekształcenia była równa wartości podarowanego wnioskodawczyni wkładu, jak również zarzut naruszenia art. 1 pkt 13) ustawy z dnia 14 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, poprzez pominięcie tego przepisu przy orzekaniu w sprawie.

W tym zakresie Sąd Okręgowy podkreślił, iż z uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia wprost wynika, że dokumenty wskazane przez skarżącego Sąd I instancji miał na względzie rozstrzygając sprawę niniejszą (vide: akapit drugi 8-ej karty uzasadnienia, k. 801v), podobnie jak i większość zawartości wspomnianych akt członkowskich, która już wcześniej znajdowała się w aktach sprawy (vide: k. 59-68, akapit drugi 8-ej karty uzasadnienia, k. 801v).

Dodatkowo Sąd Okręgowy poszerzył ustalenia Sądu I instancji w zakresie sekwencji zdarzeń związanych z wejściem prawa własności lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w O. wraz z udziałem 2.081/100.000 w prawie własności nieruchomości wspólnej do majątku wspólnego zainteresowanych i na tej podstawie oraz w oparciu o art. 31 § 1 krio oraz treść postanowienia z dnia
08 września 2017 r. w sprawie II CSK 178/17, przyjął, że mocą umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego przy
ul. (...) w O. zawartej w dniu 05.04.2004 roku pomiędzy wnioskodawczynią i Spółdzielnią Mieszkaniową (...) w O., przedmiotowe prawo do lokalu niewątpliwie weszło do ich majątku wspólnego, mimo, iż do umowy tej nie stawał uczestnik postępowania. Natomiast wkład mieszkaniowy przypadający na lokal przy ul. (...) w O., zgodnie z opisaną wyżej umową, wynosił 25.560,58 zł.

Mając zatem na uwadze okoliczność, iż wysokość wkładu mieszkaniowego w dacie zawierania przez wnioskodawczynię umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w O. odpowiadała wysokości tego wkładu z daty rozliczenia M. G. dokonanego przez spółdzielnię w związku ze skreśleniem go z listy jej członków, Sąd Okręgowy przyjął, że wkład ten w 100% stanowił nakład z majątku osobistego wnioskodawczyni (darowizny od ojca) na majątek wspólny zainteresowanych.

Następnie, w oparciu o ustalenia Sądu I instancji dotyczące kwestii przekształcenia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego przy
ul. (...) w O. oraz regulację art. 12 ust. 1 pkt 1-3 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych w brzmieniu obowiązującym w dniu 15 sierpnia
2008 roku (nadanej treścią ustawy z dnia 14 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych - Dz.U. z 2007 r. Nr 125 poz. 873), Sąd Okręgowy wskazał, iż w związku z przekształceniem spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego przy ul. (...) zainteresowani musieli uiścić kwotę 11,19 zł, tym samym, za taką właśnie kwotę, powiększoną o kwotę zwaloryzowanego wkładu mieszkaniowego uiszczonego w związku z uprzednim nabyciem spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu, strony nabyły prawo odrębnej własności tegoż lokalu.

W konsekwencji Sąd Okręgowy podzielił konstatację Sądu I instancji, iż w dniu dokonywania powyższego przekształcenia wartość zwaloryzowanego wkładu mieszkaniowego przypadającego na lokal mieszkalny przy ul. (...) w O. odpowiadała wartości rynkowej tegoż lokalu. W konsekwencji, nabycie przez zainteresowanych prawa własności lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w O. wraz z udziałem 2.081/100.000 w prawie własności nieruchomości wspólnej sfinansowane zostało de facto w 100% z majątku osobistego wnioskodawczyni, gdyż wkład mieszkaniowy stanowił darowiznę uczynioną na rzecz wnioskodawczyni przez jej ojca. Zatem skoro darowany wnioskodawczyni wkład mieszkaniowy w dacie przekształcenia przynależnego do majątku wspólnego zainteresowanych spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego przy ul. (...) był równy wartości rynkowej tego lokalu z daty przekształcenia, to wartość wskazanego nakładu odpowiada całej wartości przedmiotowego prawa.

Mając na uwadze powyższe oraz wskazane orzeczenia sądów powszechnych i Sądu Najwyższego, Sąd Okręgowy przyjął, iż na gruncie niniejszej sprawy nie było możliwości przyznania uczestnikowi postępowania spłaty z tytułu podziału tego składnika majątku wspólnego.

Sąd Okręgowy wskazał jednocześnie, iż wartość początkowa mieszkania wskazana w dokumencie opatrzonym tytułem „rozliczenie wkładu mieszkaniowego” i sporządzonym na dzień 25 marca 2004 roku odnosi się do wartości lokalu (a nie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu) z daty jego wybudowania, na co wskazuje tak sama nazwa nominalna („wartość początkowa”) jak i okoliczność, że we wspomnianym dokumencie wskazano także „wartość realną” przedmiotowego lokalu ustaloną na 25 marca 2004 roku (36.374,81 zł). Natomiast na mocy umowy spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego przy ul. (...) z dnia 05 kwietnia 2004 roku w skład majątku wspólnego zainteresowanych weszło jedynie wskazane prawo, a nie prawo własności lokalu. W konsekwencji, Sąd Okręgowy wskazał, że wartość spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu odpowiadała zaś temu, co należało uiścić celem jego pozyskania, czyli wartości wkładu mieszkaniowego na lokal ten przypadający (25.560,58 zł), który w całości pochodził z majątku osobistego wnioskodawczyni – darowizny uzyskanej przez nią od ojca.

Jako chybiony Sąd Okręgowy ocenił także zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. poprzez uznanie za wiarygodne zeznań świadka M. G. co do tego, że podarował on wnioskodawczyni pieniądze na nabycie prawa do działki ogrodniczej w ROD (...) w O. oraz uznanie za niewiarygodne zeznań uczestnika postępowania co do tego, że pieniądze na nabycie prawa do działki ogrodniczej w ROD (...) w O. pochodziły z majątku wspólnego.

Sąd Okręgowy uznał, że uczestnik postępowania nie zdołał wykazać, by Sąd I instancji, rozpoznając sprawę niniejszą naruszył zasadę swobodnej oceny dowodów, w szczególności w przypadku zeznań świadka M. G. oraz zeznań uczestnika postępowania tyczących się źródeł sfinansowania przez zainteresowanych prawa do działki ogrodniczej w ROD (...) w O..

Takie stanowisko Sądu Okręgowego opierało się na fakcie poczynienia przez Sąd I instancji ustalenia dotyczącego nabycia prawa do wskazanej działki ze środków stanowiących majątek osobisty wnioskodawczyni nie tylko na podstawie treści zeznań świadka M. G., ale także na podstawie zeznań świadków H. B. (k. 292) i B. B. (k. 293), którym uprzednio prawo do wspomnianej działki przysługiwało. Wskazani świadkowie są osobami obcymi dla stron postępowania, a wynik przedmiotowego postępowania w żaden sposób nie wpływa na ich prawa czy obowiązki.

Natomiast zestawienie zeznań wskazanych świadków z faktem nabycia prawa do działki ogrodniczej w ROD (...) w O. bez faktycznego udziału uczestnika postępowania oraz charakterem stosunków panujących w małżeństwie zainteresowanych wskazującym na wspieranie każdego z nich osobno przez ich rodziny generacyjne (matka uczestnika postępowania wkład mieszkaniowy przypadający na lokal przy ul. (...) w O. darowała uczestnikowi, a nie obojgu zainteresowanym, zaś ojciec wnioskodawczyni wkład mieszkaniowy przypadający na lokal przy ul. (...) w O. darował wnioskodawczyni a nie obojgu zainteresowanym), zdaniem Sądu Okręgowego dawało podstawy do zaaprobowania stanowiska Sądu I instancji, że środki na nabycie przynależącego do majątku wspólnego zainteresowanych prawa do działki ogrodniczej w ROD (...) w O. pochodziły z darowizny uczynionej na rzecz wnioskodawczyni przez jej ojca (M. G.).

Sąd Okręgowy nie zaaprobował również zarzutu skarżącego odnoszącego się do naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 686 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c., poprzez oddalenie jego wniosku o rozliczenie jego nakładu na majątek wspólny w postaci spłaty kredytu w rachunku bankowym stron.

W ocenie Sądu Okręgowego, dokumenty przedłożone przez uczestnika postępowania na poparcie powyższego zarzutu nie pozwalały przyjąć, że po ustaniu wspólności ustawowej małżeńskiej dokonał on spłaty zobowiązań powstałych w czasie tejże wspólności i obciążających oboje zainteresowanych.

Z zaświadczenia znajdującego się na k. 737 akt sprawy, zdaniem Sądu Okręgowego, nie wynika, kiedy limit w wysokości 11.500 zł na koncie osobistym uczestnika postępowania powstał, w szczególności czy istniał na datę ustania wspólności ustawowej małżeńskiej zainteresowanych (a jeśli tak, to w jakiej kwocie) i czy po ustaniu tejże wspólności nie uległ zwiększeniu (a jeśli tak, to o jaką kwotę).

Nadto, omawiane zaświadczenie, w ocenie Sądu Okręgowego, w żaden sposób nie nawiązywało przy tym do umowy o kredyt gotówkowy nr (...), zawartej przez uczestnika postępowania z D. Bank w dniu 24 sierpnia 2018 roku, tj. po ustaniu wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej. Sąd Okręgowy uznał również, iż z jego treści nie wynikało, by spłata limitu w koncie nastąpiła ze środków uzyskanych przez uczestnika postępowania właśnie z umowy kredytu
nr (...) z dnia 24 sierpnia 2018 roku. Jednocześnie, w zapisach wskazanej umowy kredytu nie wskazano, by środki uzyskane na jej podstawie przeznaczone zostały przez uczestnika postępowania na spłatę zadłużenia w (...) Bank S.A. (w ramach linii kredytowej - limit w koncie, o której mowa była powyżej).

Sąd Okręgowy stwierdził przy tym, iż brak jest możliwości powiązania treści zaświadczenia dokumentującego zamknięcie linii kredytowej (limit w koncie) z informacją wskazującą, iż na datę ustania wspólności ustawowej małżeńskiej uczestnik postępowania posiadał w (...) Bank S.A. rachunek (...) z saldem ujemnym na kwotę 10.761,21 zł, gdyż zaświadczenie to wyraźnie nawiązuje do umowy o linię kredytową (limit w koncie), a nie do umowy rachunku bankowego (...). Żaden inny dokument znajdujący się w aktach sprawy niniejszej, w ocenie Sądu Okręgowego, do powiązania wskazanego zaświadczenia z saldem ujemnym w rachunku (...) nie skłania.

Za chybiony Sąd Okręgowy uznał również zarzut naruszenia art. 686 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku uczestnika postępowania o rozliczenie jego nakładu na majątek wspólny w postaci uiszczenia składki za obowiązkowe ubezpieczenie samochodu H. za okres od 19 lipca 2016 roku do 18 lipca 2017 roku, przyjmując, iż skoro termin płatności rzeczonej składki ubezpieczeniowej przypadał na okres, gdy zainteresowani pozostawali we wspólności ustawowej małżeńskiej, a uczestnik postępowania nie wykazał, by płatności tejże składki dokonał po terminie i już po ustaniu wspólności ustawowej, to nie zachodziły podstawy do uznania, by uiszczając ww. składkę poczynił on wydatek z majątku osobistego na majątek wspólny.

W dalszej kolejności, Sąd Okręgowy nie zaaprobował także sformułowanych przez skarżącego zarzutów naruszenia przez Sąd I instancji regulacji:
art. 233 § 1 k.p.c., poprzez nierozważenie okoliczności, że uczestnik postępowania rozpoczął pracę zarobkową na długo przed powstaniem wspólności ustawowej małżeńskiej, znacznie wcześniej od wnioskodawczyni i dlatego zgromadził na swoim subkoncie ZUS większe środki; art. 623 k.p.c. w zw. z art. 688 k.p.c. w zw. z
art. 567 § 3 k.p.c., poprzez zasądzenie spłat z tytułu różnicy wartości składek zaewidencjonowanych na subkontach ZUS stron i w zakresie jednostek uczestnictwa w otwartym funduszu emerytalnym uczestników wbrew wnioskowi uczestnika postępowania o przyjęcie w tym zakresie podziału w naturze; art. 40e ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, poprzez pominiecie tego przepisu przy rozpoznaniu sprawy i w konsekwencji niesłuszne zasądzenie spłat wynikających z różnicy wartości środków zgromadzonych na subkontach ZUS uczestników, wbrew wnioskowi uczestnika postępowania o dokonanie tego podziału w naturze; art. 126 ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu otwartych funduszy emerytalnych, poprzez pominiecie tego przepisu przy rozpoznaniu sprawy i w konsekwencji niesłuszne zasądzenie spłat wynikających z różnicy wartości jednostek uczestnictwa zgromadzonych na subkontach OFE uczestników, wbrew wnioskowi uczestnika postępowania o dokonanie tego podziału w naturze.

Powyższe Sąd Okręgowy oparł na uznaniu, iż z dokumentów zgromadzonych w aktach przedmiotowej sprawy, których treść wskazuje na dysproporcje pomiędzy ilością jednostek rozrachunkowych zgromadzonych przez zainteresowanych na datę ustania wspólności ustawowej małżeńskiej w otwartych funduszach emerytalnych oraz pomiędzy wartością środków zgromadzonych przez zainteresowanych na datę ustania wspólności ustawowej małżeńskiej na subkontach ZUS, nie wynika, by sytuacja ta wynikała z wcześniejszego aniżeli wnioskodawczyni rozpoczęcia pracy zarobkowej przez uczestnika postępowania (a nie z dysproporcji zarobków uzyskiwanych przez zainteresowanych w okresie wspólności ustawowej małżeńskiej). Przeciwnie, w ocenie Sądu Okręgowego, z pism sygnowanych przez ZUS wnioskować należało, iż na datę powstania między zainteresowanymi wspólności ustawowej (27.09.1997 roku) na ich subkontach stan środków był zerowy, gdyż składki emerytalne zgromadzone na indywidualnych kontach osób ubezpieczonych ewidencjonowane są w ZUS dopiero od dnia 01 stycznia 1999 roku, a zatem już po powstaniu wspólności ustawowej małżeńskiej między zainteresowanymi. To samo dotyczyło, zdaniem Sądu Okręgowego, składek zgromadzonych w OFE skoro ustawa w tym przedmiocie weszła w życie dopiero w dniu 01 kwietnia 1999 roku (Dz.U. 1997 Nr 139, poz. 934) .

W konsekwencji, Sąd Okręgowy przyjął, że uczestnik postępowania nie wykazał, by zasygnalizowana dysproporcja stanowiła wynik rozpoczęcia przez niego zarobkowania przed powstaniem wspólności ustawowej między zainteresowanymi, a zatem nie mogła ona zaważyć na sposobie podziału środków zaewidencjonowanych na subkontach zainteresowanych w ZUS, jak też na sposobie podziału jednostek rozliczeniowych w zgromadzonych przez zainteresowanych w OFE.

W przekonaniu Sądu Okręgowego, realia sprawy niniejszej nie dawały podstaw do tego, by uwzględnić wnioski uczestnika postępowania i przyznać każdemu z zainteresowanych środki zaewidencjonowane na jego subkoncie w ZUS i jednostki rozliczeniowe w OFE przez niego zgromadzone. Zdaniem Sądu Okręgowego, takie orzeczenia stało by w sprzeczności z treścią art. 31 § 2 pkt 3 i 4 krio.

Nadto, Sąd Okręgowy, opierając się o regulację art. 126, art. 127 i
art. 128 ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (Dz.U. Nr 139, poz. 934 ze zm.), wskazał, że w ramach postępowania o podział majątku wspólnego podział jednostek zgromadzonych na otwartym funduszu emerytalnym powinien nastąpić poprzez przyznanie każdemu z małżonków liczby jednostek odpowiadającej ich udziałowi w majątku wspólnym. Za takim stanowiskiem, w ocenie Sądu Okręgowego, przemawiał fakt, że wartość jednostek w otwartym funduszu emerytalnym ma charakter zmienny i z tego względu celowe jest, aby w przypadku ustania wspólności majątkowej małżeńskiej przyznać byłym małżonkom taką samą liczbę jednostek uczestnictwa, a nie obciążać któregokolwiek z nich obowiązkiem spłaty lub dopłaty, która nie uwzględni realnej wartości tych jednostek podlegających spieniężeniu dopiero w momencie realizacji prawa do emerytury. W tym zakresie Sąd Okręgowy podkreślił, iż podziela stanowisko zaprezentowane przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 03 lutego 2016 r., sygn. akt: V CSK 323/15 (opubl. w zbiorach Legalis). W zgodzie z powyższym stanowiskiem, zdaniem Sądu Okręgowego, pozostawało też zaskarżone postanowienie, co czyniło je tym samym prawidłowym.

Inne stanowisko jednakże przyjął Sąd Okręgowy odnośnie środków przekazanych do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W tym kontekście Sąd Okręgowy podniósł, iż podział środków na subkoncie w ZUS jako składników majątku wspólnego na mocy art. 40e ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (j.t. Dz.U. z 2020 poz. 266) następuje na przywołanych w akapitach poprzednich zasadach określonych w ustawie o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, dotyczących podziału środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym w razie rozwodu, unieważnienia małżeństwa albo śmierci ( por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 09 kwietnia 2019 r. w sprawie V CSK 22/18, opubl. w zbiorach Legalis). Tym niemniej, zdaniem Sądu Okręgowego, fakt, iż środki przekazane do ZUS już w chwili umorzenia jednostek w otwartych funduszach emerytalnych uzyskały konkretną wartość pieniężną i w takiej formie zostały zaksięgowane na subkontach prowadzonych przez ten podmiot świadczy, że przedstawiają one pewną zobiektywizowaną wartość (już w dacie dokonywania podziału majątku). W związku z powyższym oraz w oparciu o stanowisko Sądu Okręgowego w Łodzi zaprezentowane w postanowieniu z dnia 04 października 2018 r., sygn. akt: III Ca 1065/18 ( opubl. w zbiorach Legalis), Sąd Okręgowy przyjął za celowe przyznanie ich tym podmiotom, na rzecz których zostały zewidencjonowane, gdyż od nich zależy wysokość ich przyszłych świadczeń emerytalnych – oczywiście za stosowną spłatą na rzecz drugiego ze współmałżonków (odpowiadającą udziałowi w majątku wspólnym).

W konsekwencji zaskarżone postanowienie Sądu I instancji Sąd Okręgowy ocenił jako prawidłowe.

Skargę kasacyjną od powyższego orzeczenia Sądu Okręgowego w Suwałkach z dnia 31 grudnia 2020 roku, sygn. akt: I Ca 424/20, wywiódł uczestnik postępowania M. Ł., zaskarżając je w całości i zarzucając:

I.  naruszenie prawa materialnego, tj.:

1.  art. 1 pkt 13 ustawy z dnia 14 czerwca 2007 roku o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, polegające na błędnej wykładni tego przepisu przy orzekaniu w sprawie co doprowadziło do niesłusznego rozstrzygnięcia polegającego na niezasądzeniu od wnioskodawczyni na jego rzecz spłaty z tytułu przyznania jej prawa własności mieszkania przy ul. (...) w O.;

2.  art. 40e ust 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, polegające na niewłaściwym zastosowaniu tego przepisu przy rozpoznaniu sprawy, co doprowadziło do niesłusznego zasądzenia spłat wynikających z różnicy wartości środków zgromadzonych na subkontach ZUS stron, a nie jak słusznie wnioskował poprzez podział w naturze;

3.  art. 126 ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 roku o organizacji i funkcjonowaniu otwartych funduszy emerytalnych, polegające na niewłaściwym zastosowaniu wskazanego przepisu przy rozpoznaniu sprawy, co doprowadziło do niesłusznego zasądzenia spłat wnikających z różnicy wartości jednostek uczestnictwa zgromadzonych na subkontach OFE (...) stron, a nie jak słusznie wnioskował poprzez podział w naturze;

II.  naruszenie prawa procesowego mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

1.  art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art. 684 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c., polegające na pominięciu jego wniosku o uzupełnienie dowodu z opinii biegłej z zakresu szacowania nieruchomości, o ocenę wartości mieszkania przy ul. (...) w O. na dzień przekształcenia prawa lokatorskiego we własnościowe, złożonego na rozprawie przed Sądem Okręgowym w Suwałkach w dniu 30 grudnia
2020 roku, jako nieistotnego dla rozstrzygnięcia sprawy, a następnie, i wbrew powyższemu, przyjęcie za podstawę orzekania wartości tego mieszkania (na dzień przekształcenia prawa) zgodnie z treścią zaświadczenia ze Spółdzielni (...) w O. (k. 360 akt), które to zaświadczenie było przez niego kwestionowane;

2.  art. 684 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c., polegające na przyjęciu za podstawę orzekania wartości mieszkania przy ul. (...) w O. na dzień przekształcenia prawa lokatorskiego we własnościowe zgodnie z treścią zaświadczenia ze Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w O. (k. 360 akt) w sytuacji gdy jego treść jest wewnętrznie sprzeczna i w sposób oczywisty niezgodna z rzeczywistością;

3.  art. 623 k.p.c. w zw. z art. 688 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c., polegające na zasądzeniu spłat z tytułu różnicy wartości składek zaewidencjonowanych na subkontach ZUS stron i w zakresie jednostek uczestnictwa w otwartym funduszu emerytalnym (...) stron a nie, jak wnioskował przyjęcie podziału w naturze.

W związku z powyższym, uczestnik postępowania domagał się uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu w Suwałkach do ponownego rozpoznania oraz do rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Postanowieniem z dnia 19 października 2023 roku, sygn. akt: II CSKP 1116/22, Sąd Najwyższy w Izbie Cywilnej uchylił zaskarżone postanowienie w części oddalającej apelację uczestnika postępowania M. Ł. skierowaną przeciwko postanowieniu Sądu Rejonowego w Olsztynie z 3 marca 2020 r.
(I Ns 532/17) orzekającemu o sposobie podziału między byłymi małżonkami składek zaewidencjonowanych na subkontach prowadzonych dla nich przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz związanych z tym rozliczeniach i sprawę w tej części przekazał Sądowi Okręgowemu w Suwałkach do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego (pkt 1) oraz oddalił skargę kasacyjną uczestnika w pozostałej części (pkt 2).

Uzasadniając swoje stanowisko Sąd Najwyższy wskazał, iż wywiedziona przez uczestnika postępowania skarga kasacyjna uzasadniona była w zakresie kwestionującym oddalenie jego apelacji od tej części postanowienia Sądu Rejonowego, w której ten Sąd orzekł o podziale specyficznych składników wspólnego majątku w postaci składek zaewidencjonowanych na subkontach prowadzonych dla byłych małżonków przez ZUS, o których mowa w art. 40a u.s.u.s. oraz związanych z tym rozliczeniach między byłymi małżonkami.

Przytaczając regulację art. 31 § 2 pkt 3 i 4 k.r.o., art. 40 u.s.u.s., art. 40e ust. 1 i 2 u.s.u.s. oraz art. 126 i art. 127 u.o.f.f.e., jak również treść postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 03 lutego 2016 roku, sygn. akt: V CSK 323/15, Sąd Najwyższy wskazał, iż w świetle art. 40e ust. 1 u.s.u.s. nie ma podstaw do zastosowania innego sposobu podziału i rozliczeń kwot składek zaewidencjonowanych na subkontach ZUS niż ma to miejsce w przypadku środków zgromadzonych na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków. W ocenie Sądu Najwyższego, przemawia za tym cel i funkcja gromadzonych przez małżonków środków zarówno w funduszu jak i w ZUS, polegająca na zapewnieniu uprawnionemu jak najwyższego świadczenia emerytalnego w przyszłości. Te zgromadzone aktywa w postaci jednostek w funduszu lub kwot składek w ZUS to „zalążki” przyszłej emerytury każdego z rozwiedzionych małżonków, które mogą w przyszłości podlegać waloryzacji lub innym zabiegom ustawowym, korzystnym dla ubezpieczonych. Nie ma zatem znaczenia, zdaniem Sądu Najwyższego, że składniki ewidencjonowane na subkoncie przez ZUS są wyrażone w pieniądzu, a nie w jednostkach rozrachunkowych; powinny one podlegać podziałowi w naturze przez transfery, o których mowa w powyższych regulacjach, co pozostaje zgodne z zasadą równości praw i obowiązków małżonków oraz z zasadą sprawiedliwego podziału majątku wspólnego w przypadku równych w nim udziałów.

W konsekwencji, w ocenie Sądu Najwyższego, nietrafne było zaaprobowanie przez Sąd Okręgowy rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego zawartego w pkt II ppkt a i b postanowienia w zakresie przyznania wnioskodawczyni składnika majątkowego wymienionego w pkt I ppkt 9, zaś uczestnikowi postępowania składnika wskazanego w pkt I ppkt 10 postanowienia, a także w części obejmującej rozliczenia między zainteresowanymi w związku z tym rozstrzygnięciem.

W pozostałej części, w ocenie Sądu Najwyższego, skarga kasacyjna uczestnika postępowania podlegała oddaleniu wobec braku usprawiedliwionych podstaw zarówno procesowych, jak i materialnoprawnych (art. 398 ¹⁴ k.p.c.).

Zdaniem Sądu Najwyższego, skarżący niezasadnie zakwestionował przyznanie wnioskodawczyni lokalu mieszkalnego położonego w O. przy ul. (...) bez obowiązku spłaty połowy jego wartości na jego rzecz, co wiązało się z przyjętym przez Sąd Rejonowy i zaaprobowanym przez Sąd II instancji sposobem ustalenia wartości tego lokalu oraz zastosowaną przez Sąd metodą rozliczenia nakładów z majątku osobistego wnioskodawczyni na powstanie tego wspólnego składnika majątkowego. Sąd Najwyższy podzielił wywody Sądu Okręgowego dotyczące kwestii rozliczeń pomiędzy zainteresowanymi z tytułu przekształcenia przysługującego małżonkom spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu w prawo odrębnej własności tego lokalu, co nastąpiło w 2008 roku na podstawie art. 12 ustawy z dnia 14 grudnia 2000 roku o spółdzielniach mieszkaniowych, w brzmieniu nadanym mu przez art. 1 pkt 13 ustawy z dnia 14 czerwca 2007 roku o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych i obowiązującym od dnia 31 lipca 2007 roku. W ocenie Sądu Najwyższego, Sąd Okręgowy trafnie zauważył, że małżonkowie nie ponieśli wydatków z majątku wspólnego na nabycie własności lokalu mieszkalnego położonego przy ul. (...) w O..

Jednocześnie Sąd Najwyższy przyjął, że prawo do lokalu przy ul. (...) w O. zostało sfinansowane w połowie z majątku osobistego uczestnika postępowania i w połowie z majątku wspólnego, co znalazło odzwierciedlenie w przyjętej przez Sąd Rejonowy i zaaprobowanej przez Sąd Okręgowy, metodzie rozliczenia tego składnika majątku wspólnego w sytuacji przyznania lokalu mieszkalnego przy ul. (...) na rzecz uczestnika postępowania.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy przez Sąd II instancji, wnioskodawczyni wniosła o rozliczenie składek zaewidencjonowanych na subkontach prowadzonych dla niej i uczestnika postępowania przez ZUS w naturze, poprzez przetransferowanie nadwyżki połowy środków znajdujących się na koncie uczestnika postępowania na jej konto.

Natomiast uczestnik postępowania, przy ponownym rozpoznaniu sprawy przez Sąd II instancji, podtrzymał zarzuty i wnioski zawarte w jego apelacji od postanowienia Sądu Rejonowego w Olsztynie z dnia 03 marca 2020 roku, sygn. akt:
I Ns 532/17, co do wadliwości tego rozstrzygnięcia w zakresie sposobu podziału pomiędzy stronami składek zaewidencjonowanych na subkontach prowadzonych dla nich przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Nadto uczestnik postępowania podtrzymał wniosek o zmianę wskazanego postanowienia poprzez podział wymienionych składek w naturze i w konsekwencji zmianę postanowienia Sądu I instancji w zakresie rozliczeń finansowych pomiędzy stronami, poprzez obniżenie spłaty zasądzonej od niego na rzecz wnioskodawczyni o kwotę 13.774,37 zł.

Na podstawie art. 415 k.p.c., uczestnik postępowania wniósł również o zasądzenie od wnioskodawczyni na jego rzecz kwoty 13.774,37 zł tytułem zwrotu świadczenia spełnionego w oparciu o wskazane postanowienie Sądu Rejonowego w Olsztynie, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w zapłacie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia zasądzającego do dnia zapłaty.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Wstępnie wskazać należy, że zakres aktualnego rozstrzygnięcia w przedmiocie apelacji wywiedzionej przez uczestnika postępowania wyznaczony został przez treść postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2023 r. w sprawie II CSKP 1116/22. Mocą tego postanowienia uchylono bowiem nie całe orzeczenie Sądu Okręgowego z dnia 31 grudnia 2024 r. w sprawie I Ca 424/20, a jedynie część – tę mianowicie, która dotyczyła oddalenia apelacji uczestnika postępowania skierowanej przeciwko postanowieniu Sądu Rejonowego w Olsztynie z dnia 3 marca 2020 r. w sprawie I Ns 532/17 orzekającemu o sposobie podziału między byłymi małżonkami składek zaewidencjonowanych na subkontach prowadzonych dla nich przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz związanych z tym rozliczeniach. W tej to zatem jedynie części Sąd Okręgowy władny był orzekać przy ponownym rozpoznaniu sprawy.

Rozpoznając przedstawioną przez uczestnika postępowania skargę kasacyjną Sąd Najwyższy przesądził kluczową dla sprawy niniejszej kwestię sposobu podziału między zainteresowanymi składek zaewidencjonowanych na subkontach prowadzonych dla nich przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. I tak, Sąd Najwyższy wskazał, że w świetle art. 40e ust. 1 u.s.u.s. nie ma podstaw do zastosowania innego sposobu podziału i rozliczeń kwot składek zaewidencjonowanych na subkontach ZUS niż ma to miejsce w przypadku środków zgromadzonych na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków. Przemawia bowiem za tym cel i funkcja gromadzonych przez małżonków środków zarówno w funduszu jak i w ZUS, polegająca na zapewnieniu uprawnionemu jak najwyższego świadczenia emerytalnego w przyszłości. Te zgromadzone aktywa w postaci jednostek w funduszu lub kwot składek w ZUS to „zalążki” przyszłej emerytury każdego z rozwiedzionych małżonków, które mogą w przyszłości podlegać waloryzacji lub innym zabiegom ustawowym, korzystnym dla ubezpieczonych. Nie ma zatem znaczenia, że składniki ewidencjonowane na subkoncie przez ZUS są wyrażone w pieniądzu, a nie w jednostkach rozrachunkowych; powinny one podlegać podziałowi w naturze przez transfery, o których mowa w powyższych regulacjach, co pozostaje zgodne z zasadą równości praw i obowiązków małżonków oraz z zasadą sprawiedliwego podziału majątku wspólnego w przypadku równych w nim udziałów.

Zaprezentowany powyżej pogląd Sądu Najwyższego, z mocy art. 398 ²⁰ k.p.c., wiązał Sąd Okręgowy przy ponownym rozpoznaniu sprawy. Recypując zaś ten pogląd na grunt sprawy niniejszej stwierdzić należało, że apelacja uczestnika postępowania w części tyczącej się składek zaewidencjonowanych na subkontach prowadzonych dla zainteresowanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz związanych z tym rozliczeniach jest zasadna.

Podkreślenia wymaga w tym miejscu, iż na gruncie przedmiotowej sprawy stanowiska zainteresowanych co do podziału środków zgromadzonych na ich subkontach w ZUS nie były zgodne. W konsekwencji, podziału wskazanego składnika majątkowego należało dokonać zgodnie z odpowiednio stosowanym art. 687 k.p.c., a mianowicie z uwzględnieniem kryteriów ustawowych. Te zaś określone są w art. 211 i nast. k.c., które jako podstawowy sposób działu wskazują podział w naturze. Jeżeli jest on niemożliwy, ustawodawca dopuszcza podział przez przyznanie rzeczy jednemu z zainteresowanych, jeżeli zaś żaden z zainteresowanych nie wyrazi na to zgody powinno nastąpić zarządzenie sprzedaży rzeczy. Zasadniczo wyłączone jest przy tym przyznanie uczestnikowi postępowania składnika majątku wbrew jego woli ( por. postanowienie Sądu Najwyższego z 14 listopada 2012 roku, II CSK 187/12, Legalis nr 546152).

W rozpoznawanej sprawie wyłączona była sprzedaż licytacyjna kwot zgromadzonych na subkontach zainteresowanych w ZUS. Nie zachodziły też podstawy do wypłaty równowartości środków na postawie art. 40e ust 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Uczestnik postępowania sprzeciwił się nadto przyznaniu każdemu z byłych małżonków indywidualnie zgromadzonych w tym zakresie środków z obowiązkiem spłaty.

Zasadnym było więc odwołanie się do podstawowej reguły nakazującej podział w naturze z zastosowaniem regulacji przepisu art. 40e ust. 1 i 2 ustawy z dnia
13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, który przewiduje możliwość podziału zgromadzonych środków w razie rozwodu przez przekazanie części składek zaewidencjonowanych na subkoncie jednego z małżonków na subkonto drugiego (w przypadku braku takowego, z jego założeniem).

Powyższe ustalenia skutkowały koniecznością zmiany zaskarżonego postanowienia Sądu I instancji w punkcie II lit. a i b poprzez wyeliminowanie z zestawienia składników majątkowych przyznanych wnioskodawczyni na wyłączną własność całości środków zaewidencjonowanych na jej subkoncie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych oraz wyeliminowanie z zestawienia składników majątkowych przyznanych uczestnikowi postępowania na wyłączną własność całości środków zaewidencjonowanych na jego subkoncie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych i umieszczenie ich w zestawieniu składników majątkowych przyznanych zainteresowanym po połowie.

Tym samym nadano wymienionym wyżej punktom zaskarżonego postanowienia treść wskazującą na podział omawianych środków po połowie dla byłych małżonków, co należy interpretować jako dokonanie podziału uwzględniającego dyspozycję art. 40 e ust. 1 i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Stąd też, z mocy art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., orzeczono jak w pkt 1 lit. a-d postanowienia.

W dalszej kolejności zaś opisana wyżej zmiana przełożyła się na orzeczenie zawarte w pkt III lit. a oraz w pkt IV lit. a. zaskarżonego postanowienia Sądu Rejonowego. Od łącznej kwoty 23.576,21 zł zasądzonej od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika postępowania tytułem dopłaty bowiem należało odjąć kwotę 20.063,10 zł zasądzoną przez Sąd I instancji celem rozliczenia pomiędzy stronami środków zgromadzonych na subkoncie ZUS prowadzonym na rzecz A. G.. Natomiast od łącznej kwoty 109.685,09 zł zasądzonej od uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawczyni tytułem dopłaty należało odjąć kwotę 26.950,28 zł zasądzoną przez Sąd I instancji celem rozliczenia pomiędzy stronami środków zgromadzonych na subkoncie ZUS prowadzonym na rzecz M. Ł.. Ostatecznie zatem, wysokość dopłaty z tytułu podziału majątku należnej wnioskodawczyni od uczestnika postępowania określić należało na kwotę 3.513,11 zł, zaś wysokość dopłaty należnej uczestnikowi postępowania od wnioskodawczyni – na kwotę 82.734,81 zł. Stąd też, z mocy art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., orzeczono jak w pkt 1 lit. e-f postanowienia.

Końcowo, rozstrzygnąć już tylko pozostało o wniosku uczestnika postępowania, zgłoszonym z powołaniem się na 415 k.p.c. Zgodnie z powołanym przepisem, uchylając lub zmieniając wyrok, sąd na wniosek skarżącego w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie orzeka m.in. o zwrocie spełnionego świadczenia. Sytuacja tak niewątpliwie zaistniała w sprawie niniejszej. Po wydaniu przez Sąd Okręgowy w Suwałkach postanowienia w dniu 31 grudnia 2020 r. w sprawie I Ca 424/20 postanowienia pierwotnie rozstrzygającego o apelacji uczestnika postępowania, uczestnik ten uiścił bowiem na rzecz wnioskodawczyni kwotę 68.188,38 zł, co wynika jednoznacznie z potwierdzenia przelewu jak na k. 962 akt sprawy. Kwota ta wynikała z obrachunku sum przyznanych zainteresowanym w wyniku podziału majątku dokonanego przez Sąd Rejonowy, zaaprobowanego przez Sąd Okręgowy w powołanym postanowieniu (109.685,09 zł + 43,50 zł = 109.728,59 zł – spłata należna wnioskodawczyni od uczestnika postępowania stosownie do pkt IV postanowienia Sądu Rejonowego; 23.576,21 zł + 15.307,00 zł + 2.657,00 zł = 41.540,21 zł – spłata należna uczestnikowi postępowania od wnioskodawczyni stosownie do pkt III postanowienia Sądu Rejonowego; 109.728,59 zł – 41.540,21 zł = 68.188,38 zł). Tymczasem, przy uwzględnieniu rozstrzygnięcia zapadłego po ponownym rozpoznaniu sprawy, w ostatecznym rozrachunku, uczestnik postępowania winien zapłacić wnioskodawczyni kwotę 61.301,20 zł (82.734,81 zł + 43,50 zł = 82.778,31 zł – spłata należna wnioskodawczyni od uczestnika postępowania stosownie do pkt IV postanowienia Sądu Rejonowego, zmienionego niniejszym postanowieniem; 3.513,11 zł + 15.307,00 zł + 2.657,00 zł = 21.477,11 zł – spłata należna uczestnikowi postępowania od wnioskodawczyni stosownie do pkt III postanowienia Sądu Rejonowego, zmienionego niniejszym postanowieniem; 82.779,31 zł – 21.477,11 zł = 61.302,20 zł). Oznacza to, że uczestnik postępowania „nadpłacił” wnioskodawczyni kwotę 6.887,18 zł (68.188,38 zł – 61.301,20 zł). Stąd też, z mocy art. 415 k.p.c., orzeczono jak w pkt 2 postanowienia.

O kosztach postępowania odwoławczego i kasacyjnego postanowiono w oparciu o art. 520 § 1 k.p.c. stwierdzając, że zainteresowani ponoszą je we własnym zakresie, bowiem w sprawach o podział majątku wspólnego nie występuje sprzeczność interesów, o której mowa w art. 520 § 2 i 3 k.p.c., niezależnie od stanowiska stron i zgłaszanych przez nie twierdzeń i wniosków w przedmiocie składu, wartości i sposobu podziału majątku wspólnego. W postępowaniu tym strony są także w równym stopniu zainteresowane rozstrzygnięciem i ich interesy są wspólne o tyle, że celem postępowania jest wyjście ze wspólności majątkowej i uregulowanie wzajemnych stosunków majątkowych ( vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 października 2013 roku, sygn. akt IV CZ 74/13, Legalis nr 739741).

sędzia Aneta Ineza Sztukowska