Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 maja 2014 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 maja 2014 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa (...) w R.

przeciwko S. T.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego w Radomsku z dnia 16 stycznia 2014 roku,

sygn. akt I C 710/13

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Radomsku do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach procesu za instancję odwoławczą.

Na oryginale właściwe podpisy

Sygn. akt II Ca 211/14

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 16 stycznia 2014 Sąd Rejonowy w Radomsku po rozpoznaniu sprawy z powództwa (...)w R.przeciwko pozwanemu S. T.o zapłatę, oddalił powództwo.

Podstawą rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania.

Pozwany S. T.od sierpnia 2011 roku jest właścicielem lokalu mieszkalnego numer (...), przy ul. (...)w R., znajdującego się w budynku mieszkalnym administrowanym przez powodową (...) w R..

Powodowa spółdzielnia reprezentowana przez profesjonal­nego pełnomocnika domagała się zasądzenia od pozwanego opłat za okres od 1 lutego 2012 do 30 czerwca 2013 roku. Wskazała jako podstawę prawną żądania pozwu przepisy art. 752 k.c. i następne, dotyczące prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia, w okresie, kiedy pozwany S. T.był właścicielem lokalu mieszkalnego oraz art. 4 ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych w okresie, kiedy pozwany był członkiem (...) w R.. Zasadność takiej odpowiedzialności potwierdził Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim w wyroku z dnia 10 czerwca 2013 r., oznaczonym sygnaturą akt II Ca 350/13. Faktem jest, że doszło do zmiany linii orzeczniczej Sądu Rejonowego w Radomsku, który jedno powództwo oddalił w sprawie oznaczonej sygnaturą akt I C 224/10.

Zaległość pozwanego w opłatach za okres od dnia 1 sierpnia 2011 ro­ku do dnia 30 czerwca 2013 roku według strony powodowej wynosi kwotę 3.214,87 złotych.

Sąd Rejonowy w Radomsku uznał, iż powództwo jest nieuzasadnione i nie podlega uwzględnieniu, nieza­leżnie od trafności wskazywanych podstaw prawnych złożonego powódz­twa.

Zgodnie z regułą dowodową wynikającą z art. 6 k.c., ciężar udowod­nienia faktu spoczywa na osobie, która wywodzi z tego faktu skutki prawne.

W uzasadnieniu pozwu strona powodowa podaje, że dochodzona pozwem kwota stanowi zaległe opłaty za okres od 1 lutego 2012 roku do 30 czerwca 2013 roku. Jednocześnie w złożonym wy­kazie zaległych należności wskazuje, że kwota 3.214,87 złotych dotyczy okresu od 1 sierpnia 2011 roku do 30 czerwca 2013 roku ( vide k. 12 ). Po­nadto złożony wykaz zawiera dane, co do zaległości poczynając od dnia 1 czerwca 2010 roku.

W tej sytuacji Sąd uznał, że strona powodowa nie udowodniła jakie kwoty zaległości w opłatach i za jakie okresy mogą obciążać pozwanego. Zachodzi oczywista sprzeczność między okresem zadłużenia wskazywanym w uzasadnieniu pozwu, a treścią wykazu zaległych należności sporządzonego przez powodową spółdzielnię. Sąd z urzędu nie jest zobowiązany do wyja­śniania wątpliwości w zakresie oczywistej niezgodności między treścią po­zwu a złożonymi przez stronę powodową dowodami.

Mając powyższe na względzie Sąd doszedł do przekonania, że strona powodowa nie udowodniła, że kwota dochodzona pozwem jest należnością za okres wskazany w pozwie. Takie stanowisko sprawiło, że Sąd nie znalazł podstaw do uwzględnienia powództwa i orzekł jak w sentencji wyroku.

W apelacji powodowej (...) w R., wyrok Sądu Rejonowego w Radomsku z dnia 16 stycznia 2014r., sygn. akt I C 710/13, zaskarżony został w całości.

Powodowa spółdzielnia zarzuciła zaskarżonemu wyrokowi:

1. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, polegający na błędnym założeniu, że jedyny dowód na okoliczność zasadności roszczenia, to zestawienie sumaryczne znajdujące się w aktach sprawy na karcie numer 12, co miało istotny wpływ na wynik sprawy, ponieważ przyjęcie takiego ustalenia prowadziło do oddalenia pozwu,

2. naruszenie przepisu prawa procesowego, a to art. 229 k.p.c. poprzez jego błędną interpretację polegającą na przyjęciu że strona powodowa niedostatecznie udowodniła wysokość dochodzonego roszczenia w sytuacji, gdy pozwany kwestionował powództwo co do zasady, a to prawo do dochodzenia roszczenia, a nie jego wysokość.

3. naruszenie przepisów prawa materialnego, a to:

- art. 4 ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, poprzez jego błędną interpretację polegającą na przyjęciu że pozwany nie jest obowiązany uczestniczyć w pokrywaniu kosztów związanych z eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości w częściach przypadających na jego lokal, eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości stanowiących mienie spółdzielni, przez uiszczanie opłat zgodnie z postanowieniami statutu, w wysokości ustalonych uchwałami Walnych Zgromadzeń Członków Spółdzielni,

- art. 752 i nast. k.c. poprzez jego błędną interpretację polegającą na przyjęciu, że pozwany nie jest obowiązany zwrócić powodowi poniesione koszty utrzymania związane z zarządem nieruchomością.

Z ostrożności procesowej wniosła o:

- dopuszczenie dowodu z dokumentów znajdujących się w sprawach rozpoznawanych przez Sąd Rejonowy w Radomsku oznaczonych sygnaturami akt I C 283/12, a to taryf na poszczególne media, na okoliczność zasadności tego roszczenia, co do wysokości oraz Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim oznaczonych sygnaturą akt I C 1268/13, a to faktur i rachunków załączonych do sprawy, na okoliczność zasadności roszczenia co do zasady i co do wysokości,

- dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu rachunkowości, na okoliczność określenia wysokości kwoty należnej powodowej (...)w R.od pozwanego S. T., za okres od dnia 01 lutego 2012 r. do, dnia 30 czerwca 2013 r., z tytułu opłat członka (...) w R.oraz faktycznego zarządu nieruchomości pozwanego S. T..

Wskazując na zarzuty i wnioski wnosiła o:

- zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie pozwu w całości i rozstrzygnięcie o kosztach procesu za obydwie instancje, zgodnie z normą art. 98 § 1 k.p.c. ewentualnie

- uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację pozwany S. T.wniósł o odrzucenie zarzutów i wniosków powodowej (...) w R.i oddalenie apelacji.

Podniósł, że (...)w R.powstała w 1992 r. nie posiadając mieszkań zarówno lokatorskich jak i własnościowych. W 1992 r. kupiła od (...)w R.kilkadziesiąt mieszkań. Początkowo powstała Wspólnota Mieszkaniowa, ale mieszkaniami zarządzała bezprawnie(...)w R., nie rozliczając się z pobranych zaliczek i dopiero aktualnie zarząd został przekazany komu innemu.

Powództwo jest bezzasadne, gdyż powodowa spółdzielnia nie udowodniła wysokości dochodzonego roszczenia.

Od sierpnia 2011 r. nie jest członkiem (...)w R., z którą nie ma umowy o zarządzanie nieruchomością,

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew pozwany podniósł, że dnia 14 czerwca 2011 r. został wykluczony z członkostwa (...) w R.. Kwestionuje powództwo zarówno co do zasady jak i wysokości. Uważa, że podstawą rozstrzygnięcia w sprawie nie mogą być przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna w części, w której wnosi o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Zgodnie z przepisem art. 386 § 4 k.p.c. sąd drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania, tylko w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenie postępowania dowodowego w całości.

Nierozpoznanie istoty sprawy polega na pominięciu przez sąd pierwszej instancji przesłanki stanowiącej o istnieniu roszczenia powodowej (...) w R.i oparcie rozstrzygnięcia na nietrafnym zarzucie, że jest nieuzasadnione i nieudowodnione, z obrazą przepisu art. 6 k.c.

Do nierozpoznania istoty sprawy dochodzi wówczas, gdy rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy, gdyż zaniechał on zbadania materialnej podstawy żądania oraz merytorycznych zarzutów strony pozwanej, bezpodstawnie przyjmując, że istnieje przesłanka procesowa unicestwiająca roszczenie ( tak: wyrok SN z 12.2.2002 r., I CKN 486/00, OSP 2003, Nr 3, poz. 36).

Oceny, czy sąd pierwszej instancji rozpoznał istotę sprawy, dokonuje się na podstawie analizy żądania pozwu i przepisów prawa materialnego stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia, nie zaś na podstawie ewentualnych wad postępowania wyjaśniającego (zob. wyr. SN z 22.4.1999 r., II UKN 589/98, OSNAPiUS 2000, Nr 12, poz. 483).

Nierozpoznanie istoty sprawy stanowi wadę braną pod uwagę, w ramach kontroli orzeczeń sądu pierwszej instancji w postępowaniu apelacyjnym.

W toku ponownego postępowania obowiązkiem sądu będzie przeprowadzenie postępowania dowodowego w całości, przy rozważeniu pominięcia trybu uproszczonego.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy sąd rejonowy przede wszystkim jednoznacznie ustali, jakiego okresu dotyczą zaległe opłaty mieszkaniowe oraz z jakiego tytułu są naliczane.

W tym celu należy przede wszystkim wezwać pełnomocnika powoda do sprecyzowania żądania głównego pozwu, celem sprawdzenia prawidłowości ich naliczenia, a nadto do przedłożenia dokumentacji księgowej dotyczącej żądania głównego pozwu.

Pozwany S. T.w piśmie z dnia 20.09.2011 r. zaległym na k. 31 akt poinformował (...)w R., że od miesiąca września 2011 r. ponosił będzie tylko część opłaty mieszkaniowej, a to za podatek gruntowy, centralne ogrzewanie, ciepłą wodę i zimną wodę.

Dlatego należy ustalić, czy w okresie wskazanym przez powoda pozwany S. T. uiścił jakiekolwiek kwoty tytułem opłaty mieszkaniowej oraz z jakiego tytułu.

Podstawowym problemem do rozwiązania w sprawie będzie ustalenie, czy zarzut pozwanego o bezprawnym wykonywaniu zarządu przez (...) w R.jest uzasadniony.

Zgodnie z przepisem art. 27 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych ( Dz. U. z 2001 r. Nr 4 poz. 27 z późn. zm. ), w zakresie nieuregulowanym w ustawie, do prawa odrębnej własności lokalu stosuje się odpowiednio przepisy ustawy o własności lokali, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3.

Przepis art. 27 ust. 2 tej ustawy stanowi, że zarząd nieruchomościami wspólnymi stanowiącymi współwłasność spółdzielni jest wykonywany przez spółdzielnię jak zarząd powierzony, o którym mowa w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali, choćby właściciele lokali nie byli członkami spółdzielni, z zastrzeżeniem art. 24 ¹ i art. 26. Przepisów ustawy o własności lokali o zarządzie nieruchomością wspólną nie stosuje się, z zastrzeżeniem art. 18 ust. 1 oraz art. 29 ust. 1 i 1a, które stosuje się odpowiednio.

Ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych, a w tym jej art. 27, weszła w życie w czasie, gdy obowiązywały już zarówno przepisy ustawy o własności lokali jak i przepisy ustawy z dnia 12 października 1994 r. o zasadach przekazywania zakładowych budynków mieszkalnych przez przedsiębiorstwa państwowe ( Dz. U. Nr 119, poz. 567 z późn. zm. ).

W dacie wprowadzenia regulacji zawartej w art. 27 wyodrębniono wcześniej lokale mieszkalne, co spowodowało powstanie tam z mocy prawa wspólnot mieszkaniowych na podstawie przepisów ustawy o własności lokali. Nie zawarto w ustawie o spółdzielniach mieszkaniowych żadnej szczególnej regulacji intertemporalnej, odnoszącej się do takich sytuacji, poprzestając na ogólnym ustanowieniu w art. 27 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych ustawowego zarządu spółdzielni zawsze, gdy jest ona współwłaścicielem nieruchomości wspólnej, nawet jeżeli żaden z pozostałych współwłaścicieli nie jest członkiem spółdzielni, stwierdzając, że w takiej sytuacji nie stosuje się przepisów ustawy o własności lokali w części dotyczącej zarządu nieruchomością wspólną i o zebraniu właścicieli. Przepisy art. 27 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych są przepisami późniejszymi w stosunku do przepisów ustawy o własności lokali, a także przepisami szczególnymi w stosunku do przepisów tej ustawy o zarządzie nieruchomością wspólną. Zgodnie więc z zasadami lex posterior derogat legi priori oraz lex specialis derogat legi generali, uchylają stosowanie przepisów o zarządzie nieruchomością wspólną zawartych w ustawie o własności lokali w sytuacji, gdy nieruchomość wspólna stanowi współwłasność spółdzielni mieszkaniowej.

Jednoznaczna jest treść tej regulacji przy braku przepisu intertemporalnego, który uchylałby działanie art. 27 ust. 2 i 3 ustawy o własności lokali w sytuacji, gdy w chwili jego wejścia w życie zarząd nieruchomością stanowiącą współwłasność spółdzielni mieszkaniowej, odbywał się według zasad ustawy o własności lokali. Cel tego szczególnego unormowania oznacza, że zamiarem ustawodawcy było, aby z chwilą wejścia w życie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych regulującej kompleksowo między innymi odrębną własność lokali spółdzielczych i zarząd nieruchomościami wspólnymi, we wszystkich nieruchomościach stanowiących współwłasność spółdzielni mieszkaniowych, obowiązywał zarząd spółdzielni z mocy prawa, także w tych, w których przed wejściem w życie art. 27 spółdzielnia nabyła udział we współwłasności po wyodrębnieniu pierwszego lokalu i zarząd sprawowany był na zasadach przewidzianych w ustawie o własności lokali. Oznacza to retrospektywność odpowiadającą zasadzie stosowania przepisów nowej ustawy, od chwili wejścia jej w życie, do stosunków prawnych powstałych wcześniej, a nadal istniejących.

Przedstawiona wykładnia przepisu art. 27 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych pozwala uniknąć dualizmu zasad zarządu nieruchomościami stanowiącymi współwłasność spółdzielni mieszkaniowych. Istnienie dwóch różnych reżimów zarządu nieruchomościami stanowiącymi współwłasność spółdzielni mieszkaniowych prowadziłoby do bezpodstawnego różnicowania sytuacji prawnej zarówno właścicieli lokali jak i członków spółdzielni posiadających prawa spółdzielcze, jedynie w zależności od tego, kiedy i przez kogo został wyodrębniony pierwszy lokal w budynku, a więc uzależniałby ich sytuację prawną od okoliczności przypadkowej i nie mającej znaczenia materialnoprawnego ( tak. min. Uchwała Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z 2012-02-09, III CZP 89/11, opubl: min. www.sn. pl. Legalis).

W sytuacji, gdy zarząd lokalem mieszkalnym pozwanego S. T. sprawowany był w trybie przepisu art. 27 ust. 2 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, powodowa spółdzielnia mieszkaniowa powinna ustalać wysokość opłat w trybie ustalonym przepisem art. 4 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych.

Przeciwko przyjętej wykładni nie przemawia konieczność zapewnienia ochrony właścicielom lokali nie będącym członkami spółdzielni ani zasada ochrony praw słusznie nabytych. Jak bowiem stwierdził Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 28 października 2010 r. SK 19/09, w którym uznał przepis art. 27 ust. 2 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych za zgodny z Konstytucją i nie naruszający istoty prawa własności - prawa właścicieli są w dostateczny sposób chronione regulacją zawartą art. 24 ¹ ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, przewidującą możliwość podjęcia przez nich uchwały o poddaniu zarządu nieruchomością wspólną zasadom przewidzianym w ustawie o własności lokali. Dodać trzeba, że prawa te chroni także przewidziana w art. 24 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych możliwość zaskarżania do sądu uchwał walnego zgromadzenia spółdzielni dotyczących prawa odrębnej własności lokalu oraz przewidziana w art. 4 ust. 8 możliwość kwestionowania na drodze sądowej wysokości opłat związanych z eksploatacją i utrzymaniem lokali i nieruchomości wspólnych oraz innych kosztów zarządu tymi nieruchomościami.

Jeżeli zarząd sprawowany był na podstawie przepisów dotyczących prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia, a to art. 752 k.c. i następne, obowiązkiem sądu będzie ustalić prawidłowość naliczenia kwot zaliczek we wskazanym okresie użytkowania lokalu przez pozwanego S. T., zważywszy na poniesione wydatki i szkodę.

Prowadzenie spraw dotyczących lokalu pozwanego S. T.przez (...) w R.bez zlecenia, zobowiązywało ją do działania w interesie pozwanego na jego rachunek, zgodnie z jego prawdopodobną wolą. Nadto do zachowania należytej staranności, zawiadomienia pozwanego, złożenia rachunku oraz wydania uzyskanych przedmiotów majątkowych.

Należy w końcu również rozważyć, czy nie zachodzą przesłanki do dokonania rozliczenia na podstawie przepisów art. 405 k.c. o bezpodstawnym wzbogaceniu.

W każdym przypadku ustalenia sposobu zarządzania nieruchomością budynkową, należy ustalić prawidłowość ustalenia zaliczki oraz czy zostały rozliczone wydatki (...) w R.związane z zaliczkami, których dotyczy jej roszczenie. Celowym będzie rozważenie dopuszczenia dowodu z opinii biegłego.

Wniosek dowodowy zawarty w apelacji o dopuszczenie dowodów z dokumentów oraz opinii biegłego z zakresu rachunkowości, sąd oddalił z uwagi na treść przepisu 381 k.p.c.

Z powyższych względów na podstawie przepisu art. 386 § 4 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji.

Na oryginale właściwe podpisy