Pełny tekst orzeczenia

Formularz (...)

Sygnatura akt

II Ko 218/24

1.WNIOSKODAWCA

R. G.

1.ZWIĘZŁE PRZEDSTAWIENIE ZGŁOSZONEGO ŻĄDANIA

1.

Odszkodowanie (kwota główna)

Odsetki

1.

2.

Zadośćuczynienie (kwota główna)

Odsetki

700.000 zł za krzywdę doznaną przez wnioskodawczynię w wyniku przebywania wraz z matką w Areszcie Śledczym w S. oraz placówce wychowawczej w okresie od dnia 22 listopada 1950r. do dnia 9 czerwca 1951r. (7 miesięcy *100.000,00 zł)

odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty

3.

Inne

1.

wynagrodzenie pełnomocnika według norm przepisanych

1.Ustalenie faktów

0.1.Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Fakt

Dowód

Numer karty

3.1.1.

R. G. z d. Ł. urodziła się (...) Jej rodzicami był A. i M. Ł..

Od 1949r. A. Ł. ps. (...) należąc do Organizacji (...) ukrywał się przed organami bezpieczeństwa publicznego w lesie. Jego żona M. co kilka dni spotykała się z nim w umówionym miejscu dostarczając mu żywność i odzież. W dniu 16 listopada 1950r. został zabity przy próbie ujęcia.

W dniu 22 listopada 1950r. zarządzono rewizję domową w miejscu zamieszkania M. Ł., tj. w miejscowości L. gm. C. (w dokumentach przewija się imię M., co jest wynikiem oczywistego błędu). Rewizja zmierzała do wykrycia dowodów przestępstwa, przedmiotów pochodzących z przestępstwa- współpracy z bandą. Rewizja została przeprowadzona jeszcze tego samego dnia przez funkcjonariusza Powiatowego Urzędu (...) w S.. M. Ł. została tymczasowo zatrzymana. Oficer śledczy Powiatowego Urzędu (...) w S. wystąpił do Wojskowego Prokuratora Rejonowego w Warszawie o zastosowanie wobec wymienionej środka zapobiegawczego- aresztu tymczasowego z osadzeniem w więzieniu w S.. Postanowienie o tymczasowym aresztowaniu zostało wydane w dniu 25 listopada 1950r. z terminem do 22 stycznia 1951r. M. Ł. została osadzona w areszcie P.U.B.P. w S. wraz z dziećmi, w tym najstarszą córką B. Ł. oraz R. G.. R. G. została odseparowana od matki, nie miała z nią kontaktu, została zamknięta w pomieszczeniu wraz z bratem. Była żywiona razowym chlebem, kaszą i czarną kawą, potrzeby fizjologiczne załatwiała do umieszczonego w celi kubła. Dokuczały jej wszy.

B. Ł. została zwolniona z aresztu w dniu 5 grudnia 1950r. Musiała podpisać zobowiązanie do utrzymania w tajemnicy wszystkiego, czego była świadkiem oraz do wyjechania z terenu powiatu (...).

Młodsze dzieci M. Ł., w tym R. G., zostały umieszczone w placówce wychowawczej, skąd matka odebrała je w dniu 9 czerwca 1951r.

Wyrokiem z dnia 23 marca 1951r. Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie uznał M. Ł. za winną przestępstwa z art. 148§1 k.k. i skazał ją na karę 6 miesięcy aresztu (znak akt Sr. 159/51). Matka wnioskodawczyni została zwolniona z więzienia W. III-P. w dniu 22 maja 1951r.

Postanowieniem z dnia 17 maja 2022r. Sąd Okręgowy w Warszawie stwierdził nieważność wyroku b. Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie z dnia 23.03.1951r. sygn. akt Sr.159/51, przyjmując, że ojciec R. G. należał do Organizacji (...), a jej matka udzielała mu pomocy obejmując swoją świadomością przynależność męża do tej Organizacji.

odpisy skrócone aktów stanu cywilnego

13-15

postanowienie o zarządzeniu rewizji

16

protokół rewizji

17

kwit depozytowy

18

postanowienie o zatrzymaniu

19

wniosek o areszt tymczasowy

20

protokół przesłuchania podejrzanego

21, 24

postanowienie o tymczasowym aresztowaniu

22

postanowienie o wszczęciu śledztwa

23

karta zwolnienia

25

zobowiązanie

26

postanowienie o pociągnięciu do odpowiedzialności karnej

27

protokół zaznajomienia podejrzanego z materiałami śledztwa

28

postanowienie o zamknięciu śledztwa

29

akt oskarżenia

30

zawiadomienie o przyjęciu więźnia

31

protokół rozprawy głównej

32-34, 35-37

38

zawiadomienie o wprowadzeniu wykonania kary

39

potwierdzenie sporządzania karty karnej

40

zawiadomienie o odbyciu kary

40

karta informacyjna

41

karty osobowe M. Ł.

42-

wyciąg z kwestionariusza osobowego na członka nielegalnej organizacji - bandy p.n. WiN VI Brygada Wileńska AK

46

wyciąg z księgi zatrzymanych P.U.B.P. S. (...)

47, 48-49

postanowienie SO w Warszawie

50

dokumenty z IPN

63-77

zeznania R. G.

82v-83v

0.1.Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Fakt

Dowód

Numer karty

3.2.1.

1.ocena DOWODów

0.1.Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 3.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

3.1.1

wszystkie dokumenty wymienione w pkt 3 stanowią wiarygodne dowody, których treści ani Sąd ani strony nie kwestionowały

zeznania R. G.

zeznania wnioskodawczyni stanowią logiczne uzupełnienie dowodu z dokumentów. Wprawdzie z przedłożonych dokumentów nie wynika, by wraz z M. Ł. zostały zatrzymane jej młodsze dzieci, w tym wnioskodawczyni, to logika zdarzeń, okoliczność, że po śmierci A. Ł. oraz zatrzymaniu M. Ł., dzieci zostały pozbawione opieki dorosłych, wskazuje, że umieszczenie ich wraz z matką w Areszcie Śledczym było rozwiązaniem tymczasowym do czasu przekazania ich do placówki wychowawczej.

0.1.Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 3.1 albo 3.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

1.PODSTAWA PRAWNA

Odszkodowanie

1.

Kwota główna

Odsetki

1.

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

Zadośćuczynienie

2.

Kwota główna

Odsetki

1.

art. 8b ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego

art. 8b ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

Zgodnie z przywołanym wyżej przepisem, dziecku matki pozbawionej wolności, wobec której stwierdzono nieważność orzeczenia, które przebywało wraz z matką w więzieniu lub innym miejscu odosobnienia (...) przysługuje od Skarbu Państwa (...) zadośćuczynienie za doznaną krzywdę.

Mając na względzie ustalony stan faktyczny (matka dziecka była pozbawiona wolności, stwierdzono wobec niej nieważność orzeczenia, a dziecko przebywało wraz z matką w więzieniu), należy stwierdzić, że zostały spełnione wszystkie przesłanki, by w oparciu o cytowany przepis, przyznać R. G. zadośćuczynienie.

Inne

3.

1.

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

1.ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU W PRZEDMIOCIE ŻĄDANIA

Zwięźle o powodach rozstrzygnięcia

Odszkodowanie

1.

Kwota główna

Odsetki

1.

Zadośćuczynienie

2.

Kwota główna

Odsetki

Sąd uznał zasadność wniosku w zakresie dochodzonego zadośćuczynienia do kwoty 10.000 zł.

Zadośćuczynienie to rekompensata za doznane cierpienia fizyczne i krzywdy moralne.

Zgodnie z ukształtowanym orzecznictwem:

- nie może mieć ani charakteru symbolicznego, ani nie może być nadmierne, bowiem jego wysokość nie może służyć bezpodstawnemu wzbogaceniu osoby uprawnionej;

- zadośćuczynienie musi być utrzymane w rozsądnych granicach, gdyż musi odpowiadać również aktualnym warunkom życia i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa;

- wysokość zadośćuczynienia należy do sfery swobodnego uznania sędziowskiego, ale jednocześnie odpowiadać okolicznościom występującym w danej sprawie, a więc być współmierne do stopnia i długotrwałości krzywd doznanych przez represjonowanego;

- wysokość zasądzonego zadośćuczynienia w sprawie przedstawia wartość ekonomicznie odczuwalną, uwzględnia charakter kompensacyjny środka.

- zasądzona kwota zadośćuczynienia nie może też w sposób radykalny odbiegać od kwot zasądzonych z tego tytułu w innych sprawach tego rodzaju, a więc w sprawach o odszkodowanie i zadośćuczynienie za represje radzieckich organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości.

Określając wysokość należnego wnioskodawczyni zadośćuczynienia Sąd uwzględnił wszystkie istotne i możliwe do wykazania okoliczności wskazujące na rozmiar krzywd doznanych przez nią, a związanych z umieszczeniem jej w w izolacji więziennej.

Sąd uwzględnił ogrom traumy i cierpienia, jakiego wnioskodawczyni doznała na skutek niezrozumiałego dla dziecka rozwoju wypadków, gwałtownego odizolowania od matki, zamknięcia w pomieszczeniu bez wyjaśnienia przyczyn, jednostajnego żywienia, braku właściwych warunków sanitarnych. Jednocześnie nie można pominąć faktu, że podstawowe potrzeby dziecka były zaspokojone- R. G. nie była głodna, nie marzła, zaś okres jej pobytu w warunkach więziennych ograniczył się do 2 tygodni. Jej pobyt w Areszcie Śledczym w S. nie skutkował problemami zdrowotnymi, w tym psychicznymi.

Przy ustalaniu wysokości należnego zadośćuczynienia Sąd odwołał się do przyjętej już w tym zakresie linii orzeczniczej (por. wyroki SA w Białymstoku w sprawach sygn. akt II AKa 122/23 i II AKa 131/23), zgodnie z którą należne zadośćuczynienie za jeden miesiąc pozbawienia wolności, o ile nie zachodzą nadzwyczajne okoliczności, winno oscylować w granicach 2-3 krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenie w kraju ustalone na dzień orzekania (we wrześniu 2024 r. wynosiło 8.168,67 zł brutto – za GUS). W przypadku R. G. kwota mieści się w powyższych granicach za 2 tygodnie pozbawienia wolności. Tak przyjętej kwoty nie można z pewnością uznać jako kwoty symbolicznej, rażąco niskiej i nieadekwatnej do doznanej przez R. G. krzywdy.

Jednocześnie Sąd miał na uwadze stanowisko jednoznacznie wyrażone w orzecznictwie, że treść art. 8b ustawy lutowej nie nasuwa jakichkolwiek wątpliwości, iż wolą ustawodawcy było przyznanie "wynagrodzenia" za szkody (w tym krzywdy) tych osób, które jako dzieci przebywały wraz z matką pozbawioną wolności w więzieniu lub innym miejscu odosobnienia lub których matka przebywała w tych miejscach będąc pozbawioną wolności i jednocześnie będąc z nimi w ciąży. Zasądzenie odszkodowania lub zadośćuczynienia za pobyt w placówkach opiekuńczych w okresie po opuszczeniu przez dziecko zakładu karnego stanowiłoby naruszenie prawa, (postanowienie SN z 30.06.2022 r., I KK 193/22, LEX nr 3478428)

Tak przyjęta kwota uwzględnia aktualne realia społeczne i przeciętną stopę życiową w kraju. Przyznane na rzecz wnioskodawczyni zadośćuczynienie w kwocie 10.000 zł w ocenie Sądu w pełni rekompensuje krzywdę doznaną przez nią na skutek pozbawienia wolności.

Zasądzenie zadośćuczynienia w kwocie niższej niż wnosiła wnioskodawczyni skutkowało oddaleniem wniosku w pozostałym zakresie (pkt II wyroku) .

Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 8 października 2018r., II AKa 193/18, odsetki od sumy pieniężnej stanowiącej odszkodowanie i zadośćuczynienie za niesłuszne skazanie lub tymczasowe aresztowanie są wynagrodzeniem za opóźnienie w zapłacie sumy pieniężnej, która jest już wymagalna i dlatego odsetki przysługują od dnia uprawomocnienia wyroku.

Z kolei w wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 22 grudnia 2021 r. w sygn. akt II AKa 138/21 wskazano, że w postępowaniach prowadzonych na podstawie ustawy lutowej mają wprost zastosowanie przepisy prawa materialnego cywilnego, a takim przepisem jest art. 481 kc. Konieczne jest więc wyraźne wskazanie w wyroku uwzględniającym wniosek o zadośćuczynienie, że wnioskodawcy należą się odsetki ustawowe za opóźnienie, a nie po prostu odsetki ustawowe.

Inne

3.

1.

Na podstawie art. 8 ust. 3 w zw. z art. 8b ust. 2 cytowanej ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń (…) w zw. z art. 554 § 4 kpk i § 11 ust. 6, § rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie zasądzono od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawców kwotę 240,00 zł, tytułem zwrotu wydatków związanych z ustanowieniem pełnomocnika z wyboru – pkt III wyroku. Strona nie złożyła wniosku o przyznanie jej zwrotu kosztów procesu uwzględniających wynagrodzenie pełnomocnika obliczone jako wielokrotność stawki minimalnej.

1.Inne ROZSTRZYGNIĘCIA Zawarte w WYROKU

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

1.KOszty procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

Na podstawie art. 13 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. cytowanej ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń (…) kosztami postępowania obciążono Skarb Państwa.

1.PODPIS