Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III APo 19/22

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 listopada 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SA Ewa Stryczyńska

Protokolant: Julia Dębska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 października 2023 r. w W.

sprawy A. G.

z udziałem Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego przy Ministrze Edukacji i Nauki

na skutek odwołania A. G.

od orzeczenia dyscyplinarnego Odwoławczej Komisji Dyscyplinarnej dla Nauczycieli przy Ministrze Edukacji i Nauki

z dnia 12 maja 2022 r. nr (...)

oddala odwołanie.

Ewa Stryczyńska

Sygn. akt III APo 19/22

UZASADNIENIE

Wojewoda (...) 21 czerwca 2019 r. otrzymał wniosek A. W. (1) – dyrektora (...)w W. w sprawie wszczęcia postępowania wyjaśniającego w stosunku do A. G., nauczycielki języka angielskiego, zatrudnionej w(...) w W.. Rzecznik Dyscyplinarny przy Wojewodzie (...) 18 lipca 2018 r. wszczął postępowanie wyjaśniające wobec obwinionej.

Rzecznik Dyscyplinarny, po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego, sporządził 13 września 2019 r. wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego i 16 września 2019 r. złożył go do Komisji Dyscyplinarnej dla Nauczycieli przy Wojewodzie (...). Rzecznik Dyscyplinarny zarzucił A. G., że 13 czerwca 2019 r. naruszyła godność osobistą W. M. – uczennicy klasy (...) poprzez szarpanie i odepchnięcie uczennicy. Zdaniem Rzecznika Dyscyplinarnego A. G. zarzucanym czynem uchybiła godności zawodu nauczyciela i obowiązkom nauczyciela określonym w art. 6 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (Dz.U z 2019 r. poz. 2215). Rzecznik Dyscyplinarny wniósł o wymierzenie obwinionej kary dyscyplinarnej określonej w art. 76 ust. 1 pkt 1 przywołanej ustawy, tj. kary nagany z ostrzeżeniem.

Komisja Dyscyplinarna dla Nauczycieli przy Wojewodzie (...) postanowiła wszcząć postępowanie dyscyplinarne w stosunku do obwinionej.

Orzeczeniem dyscyplinarnym z 3 lipca 2020 r., znak: (...), Komisja Dyscyplinarna uznała obwinioną A. G. winną popełnienia zarzucanego jej czynu, w części dotyczącej naruszenia godności osobistej W. M. – uczennicy klasy (...) w dniu 13 czerwca 2019 r. polegającego na szarpaniu uczennicy. Komisja Dyscyplinarna orzekła, że obwiniona swym zachowaniem uchybiła godności zawodu i obowiązkom nauczyciela określonym w art. 6 Karty Nauczyciela: „Nauczyciel obowiązany jest rzetelnie realizować zadania związane z powierzonym mu stanowiskiem” i na podstawie art. 76 ust. 1 pkt 1 tej ustawy wymierzyła obwinionej karę nagany z ostrzeżeniem.

Od powyższego orzeczenia dyscyplinarnego odwołanie do Odwoławczej Komisji Dyscyplinarnej przy Ministrze Edukacji i Nauki wniósł obrońca obwinionej, zaskarżając powyższe orzeczenie w całości.

Orzeczeniem dyscyplinarnym z 26 stycznia 2021 r., nr (...), Odwoławcza Komisja Dyscyplinarna uznała zarzuty obrońcy obwinionej częściowo za zasadne. Komisja uznała, że w przedmiotowej sprawie mamy do czynienia zarówno z możliwością naruszenia godności, jak i obowiązków nauczyciela. Jednak ze względu na występujące w wydanym orzeczeniu Komisji Dyscyplinarnej pierwszej instancji uchybienia formalne Odwoławcza Komisja Dyscyplinarna zgodnie z art. 85l ust. 1 pkt. 3 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela, postanowiła o uchyleniu zaskarżonego orzeczenia i przekazała sprawę Komisji Dyscyplinarnej pierwszej instancji do ponownego rozpoznania w celu właściwego przeprowadzenia postępowania dowodowego.

Orzeczeniem dyscyplinarnym z 26 sierpnia 2021 r., znak: (...), wydanym po ponownym rozpoznaniu sprawy, Komisja Dyscyplinarna dla Nauczycieli przy Wojewodzie (...) postanowiła uznać obwinioną A. G. winną w całości popełnienia zarzucanego jej czynu. Działaniem tym, obwiniona uchybiła godności zawodu nauczyciela i obowiązkom, o których mowa w art. 6. ustawy Karta Nauczyciela, za co w myśl art. 75 ust. 1 ww. ustawy, podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej. Komisja Dyscyplinarna postanowiła wymierzyć obwinionej karę dyscyplinarną określoną w art. 76 ust. 1 pkt 2 ustawy – Karta Nauczyciela, tj. karę zwolnienia z pracy. W ocenie Komisji Dyscyplinarnej wymierzona kara zwolnienia z pracy była odpowiednia nie tylko z uwagi na fakt naruszenia nietykalności cielesnej uczennicy przez obwinioną, lecz spowodowana była komplikacją niewłaściwego postępowania wobec uczniów i nierzetelnego wykonywania obowiązków nauczycielskich na lekcji języka angielskiego w klasie (...), 13 czerwca 2019 r., będącego naruszeniem etyki, podstawowych zasad bezpieczeństwa i odpowiedzialności.

Od powyższego orzeczenia dyscyplinarnego odwołanie złożył obrońca obwinionej, zarzucając zaskarżonemu orzeczeniu: 1) błędne ustalenia, mające istotny wpływ na wynik sprawy, polegające na uznaniu, że 13 czerwca 2019 r. obwiniona naruszyła godność osobistą W. M., wówczas uczennicy klasy (...) (...) w W.; 2) naruszenie art. 85j ust. 1 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (dalej: „KN”) w zw. z art. 85c ust. 3 KN poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów i brak wszechstronnego rozważenia całości materiału dowodowego, a także rozstrzygnięcie niedających się usunąć wątpliwości na niekorzyść obwinionej, co w konsekwencji doprowadziło do poczynienia błędnych ustaleń faktycznych polegających na uznaniu, że obwiniona dopuściła się czynu uchybiającego obowiązkom, o których mowa w art. 6 KN oraz naruszyła godność osobistą W. M.; 3) naruszenie art. 85j ust. 5 KN poprzez wydanie zaskarżonego orzeczenia o ukaraniu obwinionej, podczas gdy ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że okoliczności zarzucanego obwinionej czynu mają tego typu charakter, że nie można uznać zachowania obwinionej 13 czerwca 2019 r. za bezprawne i tym stanowiące naruszenie godności osobistej uczennicy albowiem 13 czerwca 2019 r. obwiniona działała w warunkach kontratypu obrony koniecznej określonego w art. 25 § 1 k.k. odpierając bezpośredni, bezprawny zamach W. M. skierowany na nietykalność cielesną obwinionej, która w chwili zamachu korzystała z ochrony przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych na zasadach określonych w ustawie z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny; 4) naruszenie art. 63 ust. 1 i 2 KN poprzez nieuwzględnienie dyspozycji tych przepisów przy wydawaniu zaskarżonego orzeczenia; 5) wyjście poza granicę wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego i badanie okoliczności niezwiązanych z przedmiotem postępowania dyscyplinarnego w tym okoliczności związanych: a) ze sposobem wypełniania przez obwinioną obowiązków nauczyciela, b) z umiejętnościami obwinionej w „komunikowaniu się” z uczniami, dyrekcją szkoły, jak i innymi nauczycielami, co prowadziło do ograniczenia prawa do obrony obwinionej, podczas gdy wskazane kwestie mogą podlegać ocenie w ramach np. procedury oceny pracy nauczyciela; 6) naruszenie § 26 ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 25 maja 2016 r. w sprawie szczegółowego trybu prowadzenia postępowania wyjaśniającego i dyscyplinarnego wobec nauczycieli oraz wznawiania postępowania dyscyplinarnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 741) poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego dla Nauczycieli przy Wojewodzie (...) de facto zarzucała obwinionej czyny nieobjęte wnioskiem o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego; 7) naruszenie § 32 ust. 5 i 6 rozporządzenia poprzez nieuwzględnienie wniosku obrońcy obwinionej i odmowę sprostowania protokołu rozprawy z 8 lipca 2021 r. podczas gdy sformułowania w nim zawarte w sposób istotny, odbiegają od rzeczywistych treści wypowiedzianych przez przesłuchiwanego świadka – M. L. (1); 8) naruszenie przepisu art. 82 ust. 2 KN oraz art. 84 ust. 2 KN poprzez prowadzenie postępowania dyscyplinarnego w warunkach, które mogły wywołać uzasadnione wątpliwości co do bezstronności Przewodniczącej Składu Orzekającego oraz Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego dla Nauczycieli przy Wojewodzie (...), albowiem wspomniane osoby są pracownikami Kuratorium Oświaty w W. Delegatury w O., co więcej pracują na tym samym stanowisku i w tym samym pokoju (pokój numer (...), Delegatura w O., ul. (...), (...)-(...) O.); 9) naruszenie przepisu art. 85g ust. 3 KN oraz art. 85j ust. 3 KN poprzez wyciągnięcie negatywnej konsekwencji dla obwinionej z faktu odmowy złożenia przez nią wyjaśnień w toku ponownego rozpoznania sprawy przez Komisję Dyscyplinarną dla Nauczycieli przy Wojewodzie (...), podczas gdy złożenie przez obwinioną wyjaśnień w postępowaniu dyscyplinarnym jest jej uprawnieniem, a nie obowiązkiem; 10) naruszenie przepisu art. 85h ust. 3 w zw. z ust.1 KN poprzez zaniechanie odczytania na rozprawie 26 sierpnia 2021 r. protokołu przesłuchania świadka W. M. i w konsekwencji uwzględnienie jej zeznań złożonych w postępowaniu wyjaśniającym przy konstruowaniu podstawy faktycznej zaskarżonego rozstrzygnięcia; 11) naruszenie przepisu art. 85j ust. 1 KN poprzez wydanie zaskarżonego orzeczenia bez uwzględnienia ustaleń, które legły u podłoża dwóch prawomocnych postanowień Sądu Rejonowego dla Warszawy-Żoliborza w W. VI Wydział Rodzinny i Nieletnich: pierwszego z 19 lutego 2019 r., wydanego w sprawie o sygn. akt VI Nkd 20/19, oraz drugiego z 23 sierpnia 2019 r., wydanego w sprawie sygn. akt VI Nkd 155/19. Wskazując powyższe obrońca obwinionej wniósł o uchylenie zaskarżonego orzeczenia Komisji Dyscyplinarnej dla Nauczycieli przy Wojewodzie (...) z 26 sierpnia 2021 r., nr (...), i uniewinnienie obwinionej A. G..

Od powyższego orzeczenia dyscyplinarnego odwołanie wniosła również sama obwiniona, zarzucając zaskarżonemu orzeczeniu brak obiektywizmu i stronniczość Przewodniczącej Składu Orzekającego – A. W. (1) oraz Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego dla Nauczycieli przy Wojewodzie (...) – I. M.. W uzasadnieniu wskazano, że obie panie są pracownikami Kuratorium Oświaty w W. Delegatury w O., pracują na tym samym stanowisku i w tym samym pokoju.

Orzeczeniem dyscyplinarnym z 12 maja 2022 r., nr (...), Odwoławcza Komisja Dyscyplinarna dla Nauczycieli przy Ministrze Edukacji i Nauki postanowiła utrzymać zaskarżone orzeczenie w zakresie winy, uchylić w zakresie kary i wymierzyć obwinionej karę nagany z ostrzeżeniem.

Odwoławcza Komisja Dyscyplinarna po dokonaniu analizy materiału dowodowego, zeznań świadków złożonych przed Rzecznikiem Dyscyplinarnym w trakcie rozprawy w pierwszej instancji oraz na podstawie postanowienia z 19 lutego 2019 r. Sądu Rejonowego dla Warszawy-Żoliborza w W. Wydział VI Rodzinny i Nieletnich (sygn. akt VI Nkd 20/19) o nie wszczynaniu postępowania w przedmiocie ustalenia czy nieletnia W. M. dopuściła się popełnienia czynu karalnego z art. 222 § 1 k.k. przez to, że: 10 stycznia 2019 r. ok. godz. 13:30, na korytarzu pierwszego piętra przy pokoju nauczycielskim w (...), mieszczącej się w W. przy ul. (...), naruszyła nietykalność cielesną funkcjonariusza publicznego nauczycielki A. G. podczas pełnienia obowiązków służbowych, oraz postanowienia z 23 sierpnia 2019 r. Sądu Rejonowego dla Warszawy-Żoliborza w W. Wydział VI Rodzinny i Nieletnich (sygn. akt VI Nkd 155/19) o nie wszczynaniu postępowania w przedmiocie ustalenia czy nieletnia W. M. dopuściła się popełnienia czynu karalnego przez to, że: 13 czerwca 2019 r. ok godz. 12:15, podczas zajęć lekcyjnych w sali nr 28 na pierwszym piętrze w (...), mieszczącej się w W. przy ul. (...), naruszyła nietykalność cielesną funkcjonariusza publicznego, nauczycielki A. G. podczas pełnienia obowiązków służbowych, tj. czynu z art. 222 § 1 k.k., uznała, że materiał dowodowy jest spójny i potwierdza zarzuty wobec obwinionej A. G..

Odwoławcza Komisja Dyscyplinarna podniosła, że nie ma wątpliwości, iż 13 czerwca 2019 r. w trakcie tzw. „luźnej” lekcji, realizowanej pod koniec roku szkolnego 2018/2019, uczennica W. M. podeszła do biurka A. G. oraz mimo starań obwinionej uczennica nie chciała odejść od biurka, w następstwie czego doszło do kontaktu fizycznego między nauczycielką a uczennicą polegającego na szarpaniu i odepchnięciu uczennicy.

Powyższe potwierdzili naoczni świadkowie zdarzenia: M. L. (1), J. J. i P. Z..

Przesłuchiwana w postępowaniu wyjaśniającym uczennica M. L. (1), zeznała, że „(…) pani (...) wstała i zaczęły się szarpać. Trwało to ze 20 sekund. (...) Szarpanie zaczęła pani, bo chciała przesunąć W.” (protokół przesłuchania świadka, str. 56).

Przesłuchiwana powtórnie w postępowaniu dyscyplinarnym M. L. (1) zeznała, że „Pani (...) odsunęła ją, ale nie nazwałabym tego, ani uderzeniem, ani szarpaniną. Po prostu ją lekko odepchnęła. Pani (...) chwyciła ją za ramiona, ale nie biły się. Pani (...) jako pierwsza dotknęła W., ale to W. zaczęła się pierwsza szarpać, wyrywać. Nagle W. powiedziała: „pani mnie pobiła”, ale ja nie widziałam, żeby ona została pobita””, „Pani (...) dotknęła W. w ręce, ramiona. Na pewno nie w głowę. To było pchnięcie” (protokół z rozprawy dyscyplinarnej, str. 159); „Po prostu odepchnęła W.”, „zachowanie Pani (...) nie było przez przypadek, ale nie myślę, żeby Pani (...) analizowała to wszystko” (protokół z rozprawy dyscyplinarnej, str. 157).

Ponadto P. Z. – bezpośredni świadek zdarzenia – zeznała: „Ja siedziałam tyłem do tablicy. Nagle usłyszałam krzyk W. M. i zauważyłam panią A. G. trzymającą W. za rękę. One się ciągnęły, każda w swoją stronę. W. się wyrywała”, „Pani A. trzymała W., a W. próbowała wyciągnąć rękę”, „Obie stały przed tablicą”, „W. wrzeszczała Proszę mnie puścić” (protokół z rozprawy dyscyplinarnej, str. 156); „Pani (...) była zdenerwowana. Obydwie mówiły głośno” (protokół z rozprawy dyscyplinarnej, str. 155).

J. J. – również naoczny świadek zdarzenia – zeznała: „Możliwe, że wzięła ją za rękę, dlatego, bo W. nie reagowała na prośby pani (...)” (protokół z rozprawy dyscyplinarnej, str. 188); „Jeżeli chodzi o sytuację z W., to jedyne, co pamiętam, to to, że W. wstała z ławki, podeszła do komputera, który stał na biurku nauczyciela. Ona nie dotykała go, chyba tylko zaglądała, co robi nauczycielka”, „Pani (...) poprosiła ją, żeby usiadła. W pewnym momencie po prostu wzięła ją za rękę i powiedziała, żeby albo wyszła z sali, albo usiadła do ławki. Nie pamiętam dokładnie”, „„Wiem, że W. powiedziała coś w stylu „Niech mnie Pani nie dotyka!”” (protokół z rozprawy dyscyplinarnej, str. 190); „Nie sądzę, żeby W. miała powód dotykania nauczycielki. Nie umiem stwierdzić, kto zaczął pierwszy, bo nie pamiętam” (protokół z rozprawy dyscyplinarnej, str. 189).

Odwoławcza Komisja Dyscyplinarna zwróciła uwagę na fakt, że sama obwiniona przyznała, że sytuacja wyżej opisana miała miejsce. We wniosku dowodowym obwinionej z 3 lipca 2020 r. (wiadomość elektroniczna, przeczytana przez nauczyciela pana A. C. oraz panią A. W. (1), dyrektora szkoły), tj. prośby pani A. G. o interwencję w związku z omawianym zdarzeniem z 13 czerwca 2019 r., m. in. jest zapis następującej treści: „W. próbowała szarpać się ze mną”.

W trakcie rozprawy dyscyplinarnej nie przesłuchano W. M., gdyż uczennica nie stawiła się na żadne wezwanie, mimo sześciokrotnego wysyłania korespondencji, która wracała do Komisji Dyscyplinarnej dla Nauczycieli przy Wojewodzie (...) z adnotacją „nie podjęto w terminie”.

Natomiast świadkowie, którzy dowiedzieli się o zdarzeniu na języku angielskim bezpośrednio po jego zajściu, zeznali w postępowaniu dyscyplinarnym:

Świadek T. B. – prezes koła (...) zeznała: „była bardzo zdenerwowana. Uczennica mówiła, że nauczycielka naruszyła jej nietykalność, dotykała jej buzi” (protokół z rozprawy dyscyplinarnej, str. 99).

Świadek P. K. – nauczyciel – zeznał, że 13 czerwca 2019r. czekał na wicedyrektora na korytarzu „(...) Siedziałem przy gabinecie, kiedy wybiegła uczennica, z którą nie miałem do czynienia wcześniej. Była roztrzęsiona tym, że była jakaś sytuacja w klasie, ale nie pamiętam, co dokładnie mówiła” (protokół z rozprawy dyscyplinarnej, str. 30), „Zapewniłem bezpieczeństwo uczennicy, która wybiegła przestraszona z klasy i powiedziała, że boi się nauczycielki. Przez to oceniłem, że to ona jest pokrzywdzoną” (protokół z rozprawy dyscyplinarnej, str. 27); „Uczennica chwilę z nami posiedziała, opowiadając o szarpaniu i że się boi, w nerwach powtarzała się. Z sali wyszła pani (...), ale uczennica nie chciała wracać do sali. Nie pamiętam, czy nauczycielka wchodząc do sali zostawiła drzwi otwarte do klasy czy nie, ale uczennica zaczęła się oddalać, więc poszedłem z nią do gabinetu pedagoga” (protokół przesłuchania świadka, str. 64).

Świadek K. Z. zeznała: „Ja jej nie znałam, tylko z widzenia. (...) była roztrzęsiona” (protokół z rozprawy dyscyplinarnej, str. 61), „mówiąc, że nie wejdzie i że pani (...) nie ma prawa jej dotykać” (protokół z rozprawy dyscyplinarnej, str. 59); „Siedziałam na ławce. Uczennica wybiegła z klasy i powiedziała, że została zaatakowana. (...) Później pani (...) wyszła z klasy i poprosiła ją o powrót do sali. Ona nie chciała wracać” (protokół z rozprawy dyscyplinarnej, str. 61), „Wyszła z klasy i zaprosiła uczennicę z powrotem do sali. Ona odmówiła (...). Po tym pani (...) wróciła do klasy” (protokół z rozprawy dyscyplinarnej, str. 59).

Świadek J. L. zeznała: „Wybiegła z krzykiem i słowami nie będziesz mnie szarpała” (protokół z rozprawy dyscyplinarnej, str. 59); „i poszła na dół gdzieś. Zeszła sama po schodach. (...) Ona zeszła i na pewno pani A. też za nią wybiegła na korytarz” (protokół z rozprawy dyscyplinarnej, str. 58), „Wyszła za nią. Otworzyła drzwi i szła do niej. Nie mogła zostawić klasy samej. W. już chyba była wówczas na dole” (protokół z rozprawy dyscyplinarnej, str. 56).

Świadek M. S. – pedagog szkolny – zeznała: „Widziałam natomiast zachowanie, krzyk W. na obwinioną, która mówiła, że ją oskarży, bo została przez obwinioną spoliczkowana. Później w rozmowie ze mną uczennica kilkukrotnie zmieniała swoją wersję, plątała się i w końcu przyznała, że nie została uderzona w policzek” (protokół z rozprawy dyscyplinarnej, str. 41). „Była bardzo wzburzona. Chodziła po całym gabinecie, krzyczała, była roztrzęsiona” (protokół z rozprawy dyscyplinarnej, str. 40). W ocenie pedagoga szkolnego, W. M. była niestabilna emocjonalnie. W postępowaniu dyscyplinarnym M. S. zeznała cyt.: „Było to po prostu dziecko dysfunkcyjne, które nie podporządkowywało się woli dorosłych”. „W. miała również myśli samobójcze” (protokół z rozprawy dyscyplinarnej, str. 41). Pedagog szkolna M. S. zeznała w postępowaniu wyjaśniającym „według oceny sytuacji pani A. to W. napadła na nią, czytała z jej komputera prywatne wiadomości” (protokół przesłuchania świadka, str. 52).

Zdaniem Odwoławczej Komisji Dyscyplinarnej odstąpienie przez obwinioną A. G. od prowadzenia zajęć lekcyjnych 13 czerwca 2019 r., podczas lekcji języka angielskiego, dało uczniom ciche przyzwolenie na zajmowanie się czymkolwiek np. słuchaniem muzyki z telefonu komórkowego, rozmowami między sobą, śpiewaniem, graniem w gry na telefonie komórkowym. W konsekwencji doprowadziło to do rozprzężenia dyscypliny wśród uczennic i znudzenia, co jednocześnie zachęciło W. M. do chodzenia po klasie w celu zwrócenia na siebie uwagi nauczycielki. To, że W. znalazła się przy nauczycielce mogło być efektem tego, że uczennica nudziła się na lekcji, co znajduje potwierdzenie w zeznaniach świadków M. L. (1), J. J. i P. Z..

Odnosząc się do zarzutów przedstawionych w piśmie obwinionej, jak i jej obrońcy, Odwoławcza Komisja Dyscyplinarna zauważyła, że zarzuty te nie zasługują na uznanie.

Nie sposób zgodzić się z twierdzeniem obrońcy, że materiał dowodowy nie daje podstaw dla uznania popełnienia przez obwinioną zarzucanych jej czynów i naruszenia godności zawodu nauczyciela. Materiał dowodowy zgromadzony w sprawie jest jak najbardziej spójny.

Zgodnie z art. 6 ustawy – Karta Nauczyciela, obowiązkiem nauczyciela jest m. in.: rzetelne realizowanie zadań związanych z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą (...), kształcenie i wychowywanie młodzieży w atmosferze wolności sumienia i szacunku dla każdego człowieka oraz dbania o kształtowanie u uczniów postaw moralnych i obywatelskich zgodnie z ideą demokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi różnych narodów, ras i światopoglądów. To od nauczyciela, pod opieką, którego pozostaje osoba niepełnoletnia, w tym przypadku uczennica mająca przydzielonego przez Sąd kuratora (z uwagi na niewłaściwe zachowania), wymaga się podejmowania adekwatnych do występujących potrzeb działań dydaktyczno-wychowawczych, uwzględniających podmiotowość ucznia oraz konieczność tworzenia takich warunków do nauki, które gwarantują bezpieczeństwo fizyczne i emocjonalne (psychiczne) ucznia podczas zajęć edukacyjnych. To od nauczyciela, osoby dorosłej, wymagany jest pełen profesjonalizm w podejściu do osoby niepełnoletniej będącej pod jej opieką, także takiej, która sprawia problemy wychowawcze.

Odnosząc się do zarzutu dotyczącego odmowy sprostowania protokołu rozprawy z 8 lipca 2021 r. z przesłuchania świadka M. L. (1) Odwoławcza Komisja Dyscyplinarna wskazała, że w aktach sprawy znajduje się postanowienie z 26 sierpnia 2021 r., znak (...), którym Komisja Dyscyplinarna dla Nauczycieli przy Wojewodzie (...) oddaliła wniosek obrońcy obwinionej z 10 sierpnia 2021 r. o sprostowanie protokołu rozprawy z 8 lipca 2021 r. W uzasadnieniu Komisja Dyscyplinarna wskazała, cyt.: „Protokolant A. P. stwierdził, że zapisy w ww. protokole są zgodne z prawdą – z zeznaniami M. L. (2) i oddają wiarygodnie sens wypowiedzi świadka”. Stosownie do powyższego, w ocenie Odwoławczej Komisji Dyscyplinarnej, podnoszony zarzut nie zasługuje na uznanie.

Odwoławcza Komisja Dyscyplinarna nie zgodziła się również z twierdzeniem obrońcy obwinionej, jakoby Komisja Dyscyplinarna dla Nauczycieli przy Wojewodzie (...) wyciągnęła negatywne konsekwencje wobec obwinionej z powodu odmowy złożenia przez nią wyjaśnień podczas ponownego rozpoznania sprawy.

Odnosząc się do wniosku obrońcy obwinionej o przeprowadzenie dowodu z akt sprawy zgromadzonych przez Sąd Rejonowy dla Warszawy-Żoliborza w W. Wydział VI Rodzinny i Nieletnich w sprawie nieletniej W. M. Odwoławcza Komisja Dyscyplinarna wskazała, że Komisja Dyscyplinarna w ramach swojego postępowania nie dokonuje oceny podejmowanych działań lub ich braku, postaw osób trzecich, prezentowanych zachowań, etyki i/lub kultury osobistej, a koncentruje się na ustaleniach dotyczących stanu faktycznego zdarzenia z 13 czerwca 2019 r. z udziałem nauczycielki i niepełnoletniej uczennicy. Odwoławcza Komisja Dyscyplinarna zwróciła przy tym uwagę, że postępowanie dyscyplinarne i postępowanie przed sądem karnym, które było prowadzone przy udziale obwinionej, to dwa odrębne procesy.

Odwoławcza Komisja Dyscyplinarna, odnosząc się do zarzutów przedstawionych przez obrońcę obwinionej w odwołaniu od orzeczenia dyscyplinarnego, podniosła, że kwestionowane przez obrońcę obwinionej wyjście poza granice wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego i badanie okoliczności niezwiązanych (zdaniem obrońcy) z przedmiotem postępowania dyscyplinarnego, znajduje uzasadnienie.

Rozszerzanie zarzutu poza granice wskazane we wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego należy uznać za niedopuszczalne. Na takie działanie nie było zgody obwinionej i jej obrońcy. Rozszerzając zarzuty Komisja Dyscyplinarna niezgodnie z § 26 ust. 2 rozporządzenia w sprawie szczegółowego trybu prowadzenia postępowania wyjaśniającego i dyscyplinarnego wobec nauczycieli oraz wznawiania postępowania dyscyplinarnego (Dz. U. 2016 poz. 741), który stanowi: jeżeli na podstawie okoliczności, które zostały ujawnione dopiero w toku rozprawy, rzecznik dyscyplinarny zarzuca obwinionemu czyn nieobjęty wnioskiem o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego, skład orzekający odracza rozprawę i przekazuje akta sprawy rzecznikowi dyscyplinarnemu w celu uzupełnienia w wyznaczonym przez skład orzekający terminie: wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego, wskazując zakres uzupełnienia tego wniosku.

W kwestii zarzutu dotyczącego wątpliwości co do bezstronności przewodniczącej składu orzekającego Odwoławcza Komisja Dyscyplinarna zauważyła, że wykonywanie pracy zawodowej Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego i Przewodniczącej Komisji Dyscyplinarnej w jednym pokoju, stawia pod znakiem zapytania bezstronność przewodniczącej składu orzekającego. Przewodnicząca Komisji Dyscyplinarnej powinna była zostać wyłączona od udziału w rozpoznawaniu sprawy na podstawie art. 82 ust. 2 ustawy – Karta Nauczyciela, w myśl, którego: Wyłączenie członka składu orzekającego od udziału w rozpoznawaniu sprawy może nastąpić również na uzasadniony wniosek członka składu orzekającego, rzecznika dyscyplinarnego, obwinionego lub jego obrońcy, jeżeli zostanie uprawdopodobnione istnienie między nim a rzecznikiem dyscyplinarnym, obwinionym lub jego obrońcą okoliczności, które mogą wywołać wątpliwości co do jego bezstronności.

Odnosząc się do zarzutu dotyczącego wymierzenia obwinionej rażąco niewspółmiernej surowej kary – kary zwolnienia z pracy Odwoławcza Komisja Dyscyplinarna wskazała, że zgodnie z art. 85l ust. 2 ww. ustawy wydane orzeczenie na niekorzyść obwinionego może nastąpić jedynie w razie odwołania wniesionego przez rzecznika dyscyplinarnego.

W tym konkretnym przypadku kara zwolnienia z pracy nie mogła więc zostać wymierzona. Pierwotne orzeczenie dyscyplinarne wymierzające karę nagany z ostrzeżeniem zostało zaskarżone jedynie na korzyść obwinionej. Po uchyleniu orzeczenia nie można więc było wydać orzeczenia surowszego, bo prowadziłoby to do wydania orzeczenia surowszego ze względu na złożenie odwołania przez obrońcę.

W ocenie Odwoławczej Komisji Dyscyplinarnej analiza dowodów zamieszczonych w aktach sprawy prowadzi do uznania, iż obwiniona A. G., podczas prowadzonej lekcji języka angielskiego 13 czerwca 2019 r., naruszyła godność osobistą uczennicy W. M.. Obwiniona użyła przemocy fizycznej wobec uczennicy, z którą miała trudności z utrzymaniem dyscypliny. Sytuacje wychowawcze, kiedy uczniowie nie przestrzegają zasad i norm przyjętych w klasie i lekceważą polecenia nauczyciela, nie uprawniają nauczyciela do używania wobec nich agresji fizycznej czy psychicznej. Nie ma usprawiedliwienia dla nauczyciela, który dopuszcza się takich zachowań. Nauczyciel nie może pozwolić sobie w swojej pracy na poniżania uczniów. Radzenie sobie z niewłaściwym zachowaniem uczniów stanowi dla nauczyciela bez wątpienia spore wyzwanie, ale to od przedstawiciela zawodu zaufania publicznego, jakim jest nauczyciel, wymaga się postępowania zgodnego zarówno z normami etycznymi, jak i prawnymi. Od nauczyciela oczekuje się konsekwencji w prowadzeniu kształcenia i wychowawczego zdecydowania wobec zachowań uczniów. Oczekuje się także, wyrozumiałości i cierpliwości wobec różnych zachowań uczniów, nawet tych najgorszych. Nauczyciel powinien być życzliwym i cierpliwym pedagogiem, który prowadzi ucznia w procesie kształcenia i to bez względu na jego deficyty wychowawcze. Zawód nauczyciela obliguje do określonej i akceptowanej społecznie postawy etycznej. Zasady prawe i moralne reprezentowane przez nauczyciela w życiu zawodowym mają ogromne znaczenie w kształtowaniu wzorców osobowych u młodych ludzi. W ocenie Odwoławczej Komisji Dyscyplinarnej obwiniona dopuściła się postępowania niezgodnego z zasadami etyki zawodu nauczyciela i podważyła zaufanie, jak i prestiż wykonywanego zawodu. Nauczyciel obowiązany jest sumiennie oraz rzetelnie realizować podstawowe funkcje szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą, a w szczególności respektować i gwarantować prawa zawarte w Konwencji Praw Dziecka wobec każdego ucznia, bez jakiejkolwiek dyskryminacji oraz tworzyć bezpieczne otoczenie i uczyć dzieci zasad warunkujących ich bezpieczeństwo. Nauczyciel powinien korygować niewłaściwe i niestosowne zachowania ucznia, a nie poniżać jego osobę. W tym celu zdobywa odpowiednie wykształcenie i ma obowiązek znać i stosować przepisy prawa, nie tylko oświatowego. Reakcja nauczyciela, szczególnie w trudnych sytuacjach szkolnych, musi być zgodna z etyką zawodu, a używanie wobec uczniów przemocy fizycznej czy psychicznej jest niedopuszczalne, nawet w sytuacjach incydentalnych, i w stosunku nawet do jednego ucznia. Odwoławcza Komisja Dyscyplinarna uznała, że zebrany w sprawie materiał dowodowy wskazuje w sposób jednoznaczny na zaistnienie zarzucanego obwinionej czynu i nie pozostawia wątpliwości, że obwiniona jest winna.

W opinii Odwoławczej Komisji Dyscyplinarnej wymierzając obwinionej najniższy wymiar kary dyscyplinarnej, odwoławcza Komisja Dyscyplinarna wzięła pod uwagę wszystkie okoliczności zdarzenia, stopień winy i szkodliwość społeczną czynu. Wymierzona kara ma na celu przypomnienie, że nauczyciel powinien być wzorem i autorytetem dla innych, powinien zdawać sobie sprawę z tego, że jego postawa wobec norm moralnych, etycznych czy społecznych, jest ściśle związana z godnością zawodu, który reprezentuje, zawodu nauczyciela, co sprawia, że jest on szczególnie odpowiedzialny za przestrzeganie zasad etycznych. Wymierzona kara powinna również zwrócić szczególną uwagę obwinionej, że najważniejszą wartością dla zawodu nauczyciela jest godność. A w tym przypadku został naruszony art. 6 ustawy Karta Nauczyciela, mówiący właśnie o uchybieniu godności zawodu nauczyciela.

Obwiniona złożyła odwołanie od orzeczenia dyscyplinarnego Odwoławczej Komisji Dyscyplinarnej dla Nauczycieli przy Ministrze Edukacji i Nauki z 12 maja 2022 r., sygn. akt (...), zaskarżając je w całości oraz zarzucając mu obrazę przepisów postępowania, mającą istotny wpływ na treść orzeczenia, tj.:

1) § 24 w zw. z § 37 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 25 maja 2016 r. w sprawie szczegółowego trybu prowadzenia postępowania wyjaśniającego i dyscyplinarnego wobec nauczycieli oraz wznawiania postępowania dyscyplinarnego, a także art. 75 ust. 1, art. 85j § 1 Karty Nauczyciela (dalej: „KN”) poprzez brak wszechstronnego zbadania i wyjaśnienia wszystkich okoliczności niniejszej sprawy, w sytuacji gdy Odwoławcza Komisja Dyscyplinarna, pomimo wskazania przez obrońcę obwinionej, jak też samą obwinioną, istotnych wadliwości w procesie, jak i ocenie dowodów, nie dokonała ponownej, gruntownej analizy oceny materiału dowodowego i w konsekwencji uznanie, iż A. G. jest winna popełnienia czynu wskazanego w treści zaskarżonego orzeczenia, w sytuacji gdy poprawna oraz całościowa, a nie wybiórcza analiza materiału dowodowego, zebranego w niniejszej sprawie, dająca rzeczywisty obraz sytuacji faktycznej, wskazuje że powołane w zarzucie zachowania A. G. nie miały miejsca oraz nie stanowiły uchybienia godności zawodu nauczyciela lub obowiązkom, o którym mowa w art. 6 KN;

2) art. 85a ust. 2 Karty Nauczyciela przez uznanie, że Komisja Dyscyplinarna nie jest związana orzeczeniem Sądu w zakresie winy, w sytuacji gdy zgodnie z treścią art. 85a ust. 2 Komisja winna wziąć pod uwagę ustalenia poczynione przez Sąd powszechny, który orzekł, że to uczennica W. M. 13 czerwca 2019 r. naruszyła nietykalność cielesną obwinionej;

3) § 26 ust 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 25 maja 2016 r. w sprawie szczegółowego trybu prowadzenia postępowania wyjaśniającego i dyscyplinarnego poprzez jego niezastosowanie i w konsekwencji wyjście przez Komisję Dyscyplinarną poza zakres zarzutu postawionego obwinionej we wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego;

4) art. 82 ust. 2 KN w zw. z art. 84 ust 2 KN przez przeprowadzenie postępowania dyscyplinarnego, które wywołują uzasadnione wątpliwości co do jego bezstronności w zakresie relacji Przewodniczącej Składu Orzekającego – A. W. (1) oraz Rzecznika Dyscyplinarnego dla Nauczycieli przy Wojewodzie (...) – I. M. poprzez pełnienie funkcji przez wskazane osoby w Kuratorium Oświaty w W. Delegatura w O. na tym samym stanowisku i wykonywania pracy w tym samym pokoju (nr pokoju (...), Delegatura O., ul.(...), (...)-(...) O.), a ponadto uznanie przez Odwoławczą Komisję Dyscyplinarną dla Nauczycieli, iż relacje pomiędzy Przewodniczącą a Rzecznikiem budzą uzasadnione wątpliwości co do ich bezstronności jednak nie nadaje przedmiotowym odpowiedniego znaczenia;

5) art. 85i ust. 2 i 3 KN poprzez utrudnianie obwinionej w toku postępowania dyscyplinarnego wglądu w akta sprawy i wysyłanie korespondencji z wyznaczonym terminem do zaznajomienia się z aktami sprawy bez zachowania przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, co stanowiło naruszenie prawa do obrony;

6) art. 85h ust. 4 KN poprzez nierozpoznanie wniosku dowodowego przez Odwoławczą Komisję Dyscyplinarną, złożonego przez obwinioną w zakresie ponownego przesłuchania świadka M. L. (1), wobec którego to świadka istnieją uzasadnione wątpliwości co do wiarygodności protokołu sporządzonego 8 lipca 2021 r.

Ponadto obwiniona sformułowała wnioski dowodowe o: dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z dokumentu w postaci wydruków informacji ze strony internetowej Kuratorium Oświaty – na fakt zajmowanych stanowisk pracy przez przewodniczącą składu orzekającego oraz rzecznika dyscyplinarnego, wykonywania pracy na tożsamym stanowisku oraz w jednym pokoju vs. bezstronności składu orzekającego; dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z dokumentu z akt sprawy poprzez zwrócenie się do wymienionych Sądów o przesłanie akt sprawy W. M.: a) Sądu Rejonowego dla Warszawy-Żoliborza w W. VI Wydział Rodzinny i Nieletnich w sprawie o sygn. akt VI Nkd 20/19; b) Sądu Rejonowego dla Warszawy-Żoliborza w W. VI Wydział Rodzinny i Nieletnich w sprawie o sygn. akt VI Nkd 20/19 – na fakt toczących się postępowań wobec W. M., charakteru toczących się postępowań, uznania przez Sąd, iż doszło do naruszenia nietykalności cielesnej obwinionej 13 czerwca 2019 r. oraz 10 stycznia 2019 r. przez uczennicę, szans dawanych uczennicy.

Przy tych zarzutach i wnioskach dowodowych obwiniona wniosła o zmianę zaskarżonego orzeczenia Odwoławczej Komisji Dyscyplinarnej dla Nauczycieli przy Ministrze Edukacji i Nauki oraz poprzedzającego orzeczenia Komisji Dyscyplinarnej dla Nauczycieli przy Wojewodzie (...) z 26 sierpnia 2021 r., sygn. (...) i uniewinnienie obwinionej od popełnienia zarzucanego jej czynu.

Uzasadniając podniesione zarzuty obwiniona wskazała, że w niniejszej sprawie nie można mówić o spójności materiału dowodowego. Jej zdaniem wątpliwości co do jego oceny, wyrażone w odwołaniu obwinionej, nie zostały konkretnie wyjaśnione poprzez chociażby przedstawienie przez Odwoławczą Komisję Dyscyplinarną dowodów, które świadczą o innej lub chociażby sprzecznej z prezentowaną przez obwinioną wersją wydarzeń. Obwiniona podniosła, że na gruncie uzasadnienia skarżonego orzeczenia można bezpośrednio odnieść się jedynie do stanowiska Odwoławczej Komisji Dyscyplinarnej w zakresie oceny zeznań małoletnich świadków, które Komisja uważa za w większości wiarygodne i spójne, jednakże całkowicie pomijając wskazane przez obwinioną w odwołaniu okoliczności w tożsamych sprawach oraz wydanych postanowieniach Sądów Rejonowych w zakresie podjęcia interwencji wobec uczennicy W. M., co winno stanowić dla Komisji wyznacznik w zakresie ustalenia zasadności ukarania obwinionej. Co istotne z punku widzenia toczącego się wobec obwinionej postępowania Komisja uznała za nieistotne wydane postanowienia przez Sądy Powszechne i nie czuła się związana z ustaleniami poczynionymi w tych postępowaniach, co więcej Komisja w ogólnie nie uznała, iż mają one jakikolwiek wpływ na toczące się postępowanie w konsekwencji czego mamy dwa orzeczenia co do tej samej okoliczności wzajemnie się wykluczające, gdyż w postanowieniu z 23 sierpnia 2019 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy Ż. w W. VI Wydział Rodzinny i Nieletniej nie wszczyna postępowania wobec W. M. jednocześnie uznając, iż dopuściła się zarzucanego jej czynu polegającego na tym, że w dniu 13 czerwca 2019 r. ok. godziny 12:15 podczas zajęć lekcyjnych w sali nr 28 na pierwszym piętrze w (...)mieszczącej się w W. przy ul. (...) naruszyła nietykalność cielesną funkcjonariusza publicznego A. G. podczas pełnienia obowiązków służbowych. Co istotne z punktu widzenia niniejszego postępowania Sąd w uzasadnieniu wskazuje „ W niniejszej sprawie Sąd nie miał wątpliwości, że nieletnia dopuściła się zarzucanego jej czynu. W ocenie Sądu zachowanie nieletniej było niedopuszczalne. (...)”. Natomiast Komisja pomijając w zupełności ustalenia poczynione przez Sąd uznała, iż to obwiniona naruszyła nietykalność cielesną uczennicy, czym uchybiła godności zawodu nauczyciela w myśl art. 6 KN w sytuacji gdy w toczącym się postępowaniu przez Sądem Rejonowym dla Warszawy Ż. w W. to W. M. zostaje uznana za winną. Obwiniona podniosła, że jako nauczyciel języka angielskiego wielokrotnie miała problemy z uczennicą, przedmiotowe było sygnalizowane i wskazywane w trakcie toczącego się postępowania, jednak dla Komisji nie miało to zupełnie żadnego znaczenia.

Odnosząc się do zarzutu wyjścia przez Komisję Dyscyplinarną poza zakres zarzutu postawionego obwinionej we wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego obwiniona podniosła, że we wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego Rzecznik Dyscyplinarny wskazał w opisie czynu iż zachowanie obwinionej naruszające nietykalność cielesną uczennicy polegało na szarpnięciu i odepchnięciu. Komisja I instancji uznała obwinioną winną jedynie w zakresie "szarpania za rękę" - orzeczenie z 3 lipca 2020 r. Natomiast po ponownym rozpoznaniu przez I instancję obwiniona została już uznana winną "szarpania i odepchnięcia" orzeczeniem z 26 sierpnia 2021 r., a ponadto Komisja ustaliła iż obwiniona prowadziła zajęcia w sposób nierzetelny: "W ocenie Składu Orzekającego Obwiniona uchybiła godności zawodu nauczyciela i obowiązkom, o których mowa w art. 6 KN, tj. zadaniom związanym z zapewnieniem bezpieczeństwa dzieciom w czasie zajęć w szkole i rzetelnemu prowadzeniu lekcji, zgodnie z podstawą programową i programem nauczania”. Obwiniona wskazała, że Rzecznik Dyscyplinarny nie wskazał w opisie czynu, iż nauczycielka swym zachowaniem nie zapewniła bezpieczeństwa uczniom, nie zostało w tym zakresie również przeprowadzone postępowanie dowodowe. Niedopuszczalne jest wskazywanie w orzeczeniu kończącym na zachowania nauczyciela, który w toku postępowania nie mógł odnieść się do zarzutów, ani przeprowadzić też pod tym kątem materiału dowodowego. W przypadku uznania naruszenia przez nauczyciela art. 6 KN niezbędne jest dokładne wskazane na czym to zachowanie polegało. Nie znajduje uzasadnienia wskazywanie na naruszenie art. 6 KN konkretnych zachowań dopiero w orzeczeniu kończącym, jak to miało miejsce 26 sierpnia 2021 r.

Odnosząc się natomiast do wątpliwości co do bezstronności składu Komisji Dyscyplinarnej dla Nauczycieli przy Wojewodzie (...) obwiniona podniosła, że Rzecznik Dyscyplinarna I. M. oraz Przewodnicząca składu orzekającego A. W. (2) są koleżankami z jednego pokoju, co utwierdza obwinioną w przekonaniu, iż niezależność organu wydającego postanowienie odbiega od podstawowych zasad przyjętych w państwie prawa. Relacje pomiędzy paniami powodują, iż w ocenie obwinionej prawa co do bezstronności organu zostały poważnie naruszone w przedmiotowym postępowaniu dyscyplinarnym, gdyż wywołują uzasadnione wątpliwości co do jego bezstronności w zakresie relacji Przewodniczącej Składu Orzekającego oraz Rzecznika Dyscyplinarnego dla Nauczycieli przy Wojewodzie (...) poprzez pełnienie funkcji przez wskazane osoby w Kuratorium Oświaty w W. Delegatura w O. w zakresie tego samego stanowiska i wykonywania pracy w tym samym pokoju (nr pokoju (...), Delegatura O. ul.(...), (...)-(...) O.). Obwiniona wskazała, że uznanie przez Odwoławczą Komisję Dyscyplinarną dla Nauczycieli, iż relacje pomiędzy Przewodniczącą a Rzecznikiem budzą uzasadnione wątpliwości co do ich bezstronności przy jednoczesnym braku nadania przedmiotowym odpowiedniego znaczenia budzi jej przerażenie, tym bardziej, iż w związku z ujawnieniem przedmiotowych faktów zgłosiła sprawę do organu nadrzędnego, który nie dostrzegł w tym zakresie żadnych nieprawidłowości.

Obwiniona zauważyła również, że Odwoławcza Komisja Dyscyplinarna dla Nauczycieli nie rozpoznała wniosku złożonego przez obwinioną w odwołaniu o ponowne przesłuchanie świadka M. L. (1), wobec którego to świadka istnieją uzasadnione wątpliwości co do wiarygodności protokołu sporządzonego 8 lipca 2021 r.

Odwołanie od orzeczenia dyscyplinarnego Odwoławczej Komisji Dyscyplinarnej dla Nauczycieli przy Ministrze Edukacji i Nauki, wydanego w dniu 12 maja 2022 r., nr (...), złożył również obrońca obwinionej, zaskarżając orzeczenie dyscyplinarne Odwoławczej Komisji Dyscyplinarnej dla Nauczycieli przy Ministrze Edukacji i Nauki w części dotyczącej winy (w całości). Zaskarżonemu orzeczeniu obrońca obwinionej zarzucił:

1) błędne ustalenia faktyczne, mające istotny wpływ na wynik sprawy, polegające na uznaniu, że 13 czerwca 2019 r. obwiniona naruszyła godność osobistą W. M. wówczas uczennicy klasy (...) (...) w W. poprzez szarpanie i odepchnięcie uczennicy;

2) naruszenie art. 85j ust. 1 ustawy z 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (dalej: „KN”) w zw. z art. 85c ust. 3 KN poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów i brak wszechstronnego rozważenia całości materiału dowodowego, a także rozstrzygnięcie niedających się usunąć wątpliwości na niekorzyść obwinionej, co w konsekwencji doprowadziło do poczynienia błędnych ustaleń faktycznych polegających na uznaniu, że obwiniona dopuściła się czynu uchybiającego obowiązkom o których mowa w art. 6 KN oraz naruszyła godność osobistą W. M. poprzez jej szarpanie i odepchnięcie;

3) naruszenie art. 85j ust. 5 KN poprzez wydanie zaskarżonego orzeczenia i ukaranie obwinionej, podczas gdy ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że okoliczności zarzucanego obwinionej czynu mają tego typu charakter, że nie można uznać zachowania obwinionej 13 czerwca 2019 r. za bezprawne i tym stanowiące naruszenie godności osobistej uczennicy, albowiem 13 czerwca 2019 r. obwiniona działała w warunkach kontratypu obrony koniecznej określonego w art. 25 § 1 k.k. odpierając bezpośredni, bezprawny zamach W. M. skierowany na nietykalność cielesną obwinionej, która w chwili zamachu korzystała z ochrony przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych na zasadach określonych w ustawie z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny;

4) naruszenie § 32 ust. 5 i 6 rozporządzenia poprzez nieuwzględnienie przez Komisję Dyscyplinarną dla Nauczycieli przy Wojewodzie (...) wniosku obrońcy obwinionej i odmowę sprostowania protokołu rozprawy z 8 lipca 2021 r., podczas gdy sformułowania w nim zawarte w sposób istotny odbiegają od rzeczywistych treści wypowiedzianych przez przesłuchiwanego świadka – M. L. (1).

Mając na względzie powyższe zarzuty obrońca obwinionej wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia Odwoławczej Komisji Dyscyplinarnej dla Nauczycieli przy Ministrze Edukacji i Nauki oraz poprzedzającego go orzeczenia dyscyplinarnego Komisji Dyscyplinarnej Komisji Dyscyplinarnej dla Nauczycieli przy Wojewodzie (...) z 26 sierpnia 2021 r., nr (...) i uniewinnienie A. G. od popełnienia zarzucanego jej czynu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Odwołanie obwinionej nie zasługuje na uwzględnienie.

Analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w tym zarzutów odwoławczych, doprowadziła Sąd Apelacyjny do wniosku, że orzeczenie Odwoławczej Komisji Dyscyplinarnej dla Nauczycieli przy Ministrze Edukacji i Nauki znajduje oparcie w zebranych w sprawie dowodach oraz ostatecznie odpowiada prawu.

W pierwszym rzędzie należy odnieść się do zarzutu wyjścia przez Komisję Dyscyplinarną dla Nauczycieli przy Wojewodzie (...) poza zakres zarzutu postawionego obwinionej we wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego.

Podkreślenia w tym miejscu wymaga to, że postępowanie dyscyplinarne wobec nauczycieli nie jest stricte postępowaniem karnym, co wynika z treści art. 85i Karty Nauczyciela, który w § 1 stanowi: w postępowaniu wyjaśniającym i postępowaniu dyscyplinarnym w zakresie nieuregulowanym odmiennie w ustawie stosuje się odpowiednio przepisy art. 168-170 , art. 171 § 1, 2 i 4 -7, art. 173 , art. 177 § 1 i 2 , art. 178 , art. 182 , art. 183 , art. 185 , art. 186 , art. 190 i art. 191 oraz art. 193-196 , art. 198 , art. 199 , art. 200 , art. 201 i art. 204-208 Kodeksu postępowania karnego.

Obwiniony zachowuje wszystkie gwarancje praw jednostki, określone przepisami art. 42, art. 45 i art. 78 Konstytucji RP jak też ww. przepisami procedury karnej (postanowienie Sądu Najwyższego z 19 lutego 2020 r., sygn. III PZP 6/19, wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 8 grudnia 1998 r., sygn. K 41/97). Z racji ograniczonego zastosowania procedury karnej, dopuszcza się więc odstąpienie od stosowania standardów obowiązujących w postępowaniu karnym sensu stricto (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 11 września 2001 r., sygn. SK 17/00), co jednak w żadnym wypadku nie może oznaczać, że ustalenie odpowiedzialności dyscyplinarnej będzie wolne od zachowania wymogu rzetelności, w szczególności w płaszczyźnie ustalenia: sprawstwa obwinionego, stopnia winy, jak i szkodliwości społecznej czynu, zachowania obwinionego przed i po popełnieniu czynu dyscyplinarnego (art. 85j ust. 3 KN), co rzecz jasna powinno odbywać się w granicach zakreślonych wnioskiem dyscyplinarnym (art. 85 ust. 3 KN).

Sąd Apelacyjny przypomina, że zgodnie z niebudzącym wątpliwości interpretacyjnych artykułem 85c KN za obwinionego uważa się nauczyciela, któremu doręczono postanowienie o wszczęciu postępowania dyscyplinarnego (ust. 1). Obwinionego nie uważa się za winnego zarzucanego mu czynu, dopóki nie zostanie mu udowodniona wina stwierdzona prawomocnym orzeczeniem komisji dyscyplinarnej (ust. 2). Niedające się usunąć wątpliwości rozstrzyga się na korzyść obwinionego (ust. 3).

Treść przepisu wymaga wobec tego, by opis zarzuconego deliktu dyscyplinarnego był na tyle precyzyjny, konkretny i logiczny, aby poddawał się kontroli sądowej, zaś obwiniony miał realnie zagwarantowane prawo do obrony, w granicach zakreślonych postawionym zarzutem. Respektując zasadę lojalności, organy dyscyplinarne orzekają więc jedynie z zachowaniem wymogu tożsamości tego czynu. Niedopuszczalne jest inkwizycyjne wychodzenie poza ramy objęte zarzutem oraz dokonywanie dowolnych, dodatkowych ustaleń faktycznych, które prowadziłby do przypisania obwinionemu czynów deliktowych, nie objętych wnioskiem dyscyplinarnym (wnioskiem o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego).

Przenosząc powyższe na grunt przedmiotowej sprawy należy wskazać, że omawiany zarzut jest niezasadny, gdyż do wyjścia poza zakres zarzutu postawionego obwinionej we wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego w istocie nie doszło. W tym zakresie wymaga korekty stanowisko Odwoławczej Komisji Dyscyplinarnej dla Nauczycieli przy Ministrze Edukacji i Nauki, przedstawione w uzasadnieniu orzeczenia z 12 maja 2022 r., nr (...), że zarzut ten był zasadny. Niewątpliwie pomiędzy opisem czynu, mającego stanowić czyn dyscyplinarny we wniosku Rzecznika, a opisem czynu w orzeczeniu dyscyplinarnym z 26 sierpnia 2021 r., znak: (...), wydanym po ponownym rozpoznaniu sprawy przez Komisję Dyscyplinarną dla Nauczycieli przy Wojewodzie (...), istnieje tożsamość.

Mimo wspomnianej wyżej odrębności postępowania dyscyplinarnego i postępowania karnego należy dostrzec podobieństwa pomiędzy wnioskiem o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego (art. 85 ust. 3 KN) a aktem oskarżenia inicjującym sądowe postępowanie karne.

Akt oskarżenia, jako skarga zasadnicza, nie tylko inicjuje postępowanie sądowe, ale także zakreśla jego ramy, co ściśle łączy się z problematyką tożsamości czynu zarzucanego i przypisanego sprawcy. Ram tych nie wyznacza jednak przyjęty w akcie oskarżenia opis czynu zarzucanego oskarżonemu ani też wskazana tam kwalifikacja prawna. Granice oskarżenia wyznacza bowiem zdarzenie historyczne, na którym zasadza się oskarżenie. Istotna jest zatem tożsamość czynu wyznaczona faktycznymi ramami tegoż zdarzenia (postanowienie Sądu Najwyższego z 19 października 2010 r., sygn. III KK 97/10).

Przedmiotem procesu jest ujęte w akcie oskarżenia zdarzenie historyczne. Znaczenie określenia „zdarzenie historyczne" obejmuje opisane w skardze wniesionej przez prokuratora zdarzenie faktyczne. Zdarzenie historyczne jest przy tym pojęciem o szerszym znaczeniu niż pojęcie „czynu” oskarżonego, polegającego na jego działaniu lub zaniechaniu. Sąd, w następstwie wyników postępowania dowodowego, może inaczej, w porównaniu z twierdzeniami oskarżyciela w akcie oskarżenia, dokonać ustaleń w sprawie, o ile porusza się w granicach wyznaczonych zdarzeniem ujętym w akcie oskarżenia. Granice oskarżenia są zachowane wtedy, gdy w miejsce czynu (bądź czynów) zarzuconego, w ramach tego samego zdarzenia faktycznego (historycznego) można przypisać oskarżonemu czyn ze zmienionym opisem, czy nawet oceną prawną, ale mieszczący się w tym samym zespole zachowań człowieka, które stały się podstawą poddania w akcie oskarżenia przejawów jego działalności wartościowaniu z punktu widzenia przepisów prawa karnego materialnego. Jak wskazuje Sąd Najwyższy, elementami składowymi ułatwiającymi określenie ram tożsamości „zdarzenia historycznego” są: identyczność przedmiotu zamachu, identyczność podmiotów oskarżonych o udział w zdarzeniu, identyczność podmiotów pokrzywdzonych, a wreszcie tożsamość czasu i miejsca zdarzenia, zaś w wypadku odmiennego niż w akcie oskarżenia określenia tej daty i miejsca, analiza strony przedmiotowej i podmiotowej czynu w kontekście związku przyczynowego pomiędzy ustalonym zachowaniem osoby oskarżonej i wynikającego z tego zachowania skutkiem takiego działania bądź zaniechania (wyroki Sądu Najwyższego: z 2 marca 2011 r., sygn. III KK 366/10, z 5 września 2006r., sygn. IV KK 194/06).

Rzecznik Dyscyplinarny zarzucił obwinionej, że 13 czerwca 2019 r. naruszyła godność osobistą W. M. – uczennicy klasy (...) poprzez szarpanie i odepchnięcie uczennicy. Zdaniem Rzecznika Dyscyplinarnego A. G. zarzucanym czynem uchybiła godności zawodu nauczyciela i obowiązkom nauczyciela określonym w art. 6 KN.

Z powyższego wynika, że zdarzeniem historycznym, objętym postępowaniem dyscyplinarnym, było szarpanie i odepchnięcie przez obwinioną uczennicy W. M. (uczennicy klasy (...)), do czego miało dojść 13 czerwca 2019 r.

Faktem jest, że w motywach orzeczenia z 26 sierpnia 2021 r., znak: (...), Komisja Dyscyplinarna dla Nauczycieli przy Wojewodzie (...) podnosiła, że wymierzona kara zwolnienia z pracy była odpowiednia nie tylko z uwagi na fakt naruszenia nietykalności cielesnej uczennicy przez obwinioną, lecz spowodowana była komplikacją niewłaściwego postępowania wobec uczniów i nierzetelnego wykonywania obowiązków nauczycielskich na lekcji języka angielskiego w klasie (...), 13 czerwca 2019 r., będącego naruszeniem etyki, podstawowych zasad bezpieczeństwa i odpowiedzialności. Stwierdzenia te nie mogą jednak przemawiać za uznaniem zarzutu wyjścia przez Komisję Dyscyplinarną dla Nauczycieli przy Wojewodzie (...) poza zakres zarzutu postawionego obwinionej we wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego.

Niewątpliwie każde szarpanie czy odepchnięcie stanowi naruszenie nietykalności cielesnej. Stąd też posłużenie się pojęciem naruszenia nietykalności cielesnej nadal wpisuje się w zdarzenie faktyczne polegające na szarpaniu i odepchnięciu.

Jeśli chodzi o pozostałe stwierdzenia, które – w ocenie Komisji Dyscyplinarnej dla Nauczycieli przy Wojewodzie (...) – miały spowodować zdarzenie (komplikacja niewłaściwego postępowania wobec uczniów i nierzetelnego wykonywania obowiązków nauczycielskich na lekcji języka angielskiego, naruszenie etyki, podstawowych zasad bezpieczeństwa i odpowiedzialności) to stanowią one tylko argumentację przemawiającą za uznaniem, że doszło do uchybienia przez obwinioną godności zawodu nauczyciela i obowiązkom, o których mowa w art. 6 KN, nadal nie stanowiąc choćby kwalifikacji prawnej czynu (którym jest wspomniane wyżej „uchybienie przez obwinioną godności zawodu nauczyciela i obowiązkom, o których mowa w art. 6 KN”).

Wszystko to przemawia za uznaniem omawianego zarzutu za niezasadny.

Pozbawiony zasadności był również zarzut naruszenia art. 82 ust. 2 KN w zw. z art. 84 ust 2 KN przez przeprowadzenie postępowania dyscyplinarnego, które wywołuje uzasadnione wątpliwości co do jego bezstronności w zakresie relacji Przewodniczącej Składu Orzekającego – A. W. (1) oraz Rzecznika Dyscyplinarnego dla Nauczycieli przy Wojewodzie (...) – I. M. przez pełnienie funkcji przez wskazane osoby w Kuratorium Oświaty w W. Delegatura w O. na tym samym stanowisku i wykonywania pracy w tym samym pokoju (nr pokoju (...), Delegatura O., ul. (...), (...)-(...) O.).

W ramach tego zarzutu obwiniona zwracała uwagę na niespójność między rozstrzygnięciem Odwoławczej Komisji Dyscyplinarnej dla Nauczycieli przy Ministrze Edukacji i Nauki a wyrażonym w motywach tego rozstrzygnięcia uznaniem przez Odwoławczą Komisję Dyscyplinarną dla Nauczycieli, że relacje pomiędzy Przewodniczącą a Rzecznikiem budzą uzasadnione wątpliwości co do ich bezstronności.

Sąd Apelacyjny nie podziela tych wątpliwości, jednoznacznie oceniając omawianą kwestię za niemającą wpływu na prawidłowość zaskarżonego orzeczenia.

W tym miejscu podkreślenia wymaga, że rozwiązania przyjęte w art. 82 ust. 1-4 KN, odnoszące się do przesłanek uzasadniających wyłączenie składu orzekającego oraz trybu wyłączenia, stanowią regulacje samodzielne, co zresztą wynika z art. 85i ust. 1 KN, który nie odsyła do art. 40 i art. 41 k.p.k.

W myśl art. 82 ust. 1 KN członek składu orzekającego podlega wyłączeniu od udziału w rozpoznawaniu sprawy, jeżeli: 1) sprawa dotyczy go bezpośrednio; 2) jest lub był małżonkiem obwinionego, jego obrońcy lub rzecznika dyscyplinarnego; 3) jest krewnym, powinowatym w linii prostej lub przełożonym obwinionego, jego obrońcy lub rzecznika dyscyplinarnego albo pozostaje z nimi w stosunku przysposobienia lub w służbowej zależności od nich; 4) był świadkiem czynu, którego dotyczy postępowanie.

Z kolei w myśl art. 82 ust. 2 KN wyłączenie członka składu orzekającego od udziału w rozpoznawaniu sprawy może nastąpić również na uzasadniony wniosek członka składu orzekającego, rzecznika dyscyplinarnego, obwinionego lub jego obrońcy, jeżeli zostanie uprawdopodobnione istnienie między nim a rzecznikiem dyscyplinarnym, obwinionym lub jego obrońcą okoliczności, które mogą wywołać wątpliwości co do jego bezstronności.

Fakt pracy w jednym pokoju nie jest okolicznością przesądzającą o wyłączeniu członka składu orzekającego od udziału w sprawie z mocy prawa, ponieważ nie mieści się w katalogu okoliczności wymienionych w art. 82 ust. 1 KN, a tylko w takim przypadku można byłoby podnosić nieważność postępowania (analogicznie do art. 379 pkt 4 k.p.c.).

Orzekanie w składzie orzekającym przez osobę, w stosunku do której występują okoliczności, które mogą wywołać wątpliwości co do jego bezstronności, jest zwykłym uchybieniem, nieprowadzącym do stwierdzenia nieważności postępowania, chyba że wskutek wystąpienia tego uchybienia doszło do pozbawienia strony możności obrony jej praw (art. 379 pkt 5 k.p.c.).

Obwiniona, w ocenie Sądu Apelacyjnego, nie wykazała takiego wpływu na postępowanie. Ponadto trzeba podkreślić, że wskazywane uchybienie dotyczyło postępowania przed Komisją Dyscyplinarną dla Nauczycieli przy Wojewodzie (...) a nie postępowania przed Odwoławczą Komisją Dyscyplinarną dla Nauczycieli przy Ministrze Edukacji i Nauki, które zostało zakończone wydaniem skarżonego obecnie rozstrzygnięcia z 12 maja 2022 r.

Przechodząc dalej Sąd Apelacyjny zauważa, że w odwołaniu (obrońcy obwinionej) został podniesiony zarzut błędnej oceny zachowania obwinionej za bezprawne, podczas gdy obwiniona działała w warunkach kontratypu obrony koniecznej określonego w art. 25 § 1 k.k. odpierając bezpośredni, bezprawny zamach W. M. skierowany na nietykalność cielesną obwinionej, która w chwili zamachu korzystała z ochrony przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych na zasadach określonych w Kodeksie karnym.

Zarzut ten jest niezasadny o tyle, że kontratyp obrony koniecznej (art. 25 § 1 k.k.) wyłącza bezprawność działania, które wyczerpuje znamiona przestępstwa. Sprawa niniejsza nie dotyczy możliwości popełnienia przez obwinioną przestępstwa, lecz czynu dyscyplinarnego. Karta Nauczyciela nie wymaga zaś, aby czyn dyscyplinarny wyczerpywał znamiona czynu zabronionego przez ustawę karną. Ustawa nauczycielska posiada w tym zakresie własne, samodzielne regulacje.

Co więcej, należy zauważyć, że przepisy Karty Nauczyciela nie zawierają odesłania do rozwiązań zawartych w Kodeksie karnym. Brak takowego implikuje wniosek, że w postępowaniu dyscyplinarnym nauczycieli nie stosuje się instytucji uregulowanych w Kodeksie karnym, w tym instytucji kontratypu obrony koniecznej z art. 25 § 1 k.k.

Brak możliwości wyłączenia bezprawności czynu dyscyplinarnego zarzucanego obwinionej w oparciu o art. 25 § 1 k.k. ma również swoje dalsze implikacje związane z tym, że okoliczności stwierdzone w uzasadnieniach postanowień z 19 lutego 2019 r. Sądu Rejonowego dla Warszawy-Żoliborza w W. Wydział VI Rodzinny i Nieletnich (sygn. akt VI Nkd 20/19) i z z 23 sierpnia 2019 r. Sądu Rejonowego dla Warszawy-Żoliborza w W. Wydział VI Rodzinny i Nieletnich (sygn. akt VI Nkd 155/19), polegające na uznaniu, że uczennica W. M. faktycznie naruszyła nietykalność cielesną nauczycielki A. G. podczas pełnienia przez nią obowiązków służbowych, są w istocie irrelewantne dla przedmiotowego postępowania dyscyplinarnego.

Omawiana kwestia wymaga odniesienia się do dwóch kolejnych uchybień, które miały polegać na braku uwzględnienia, przy dokonywaniu ustaleń, okoliczności wynikających z postanowień Sądu Rejonowego dla Warszawy-Żoliborza w W. VI Wydział Rodzinny i Nieletnich w sprawach: o sygn. akt VI Nkd 20/19 i o sygn. akt VI Nkd 20/19, oraz na naruszeniu art. 85a ust. 2 Karty Nauczyciela przez uznanie, że Komisja Dyscyplinarna nie jest związana orzeczeniem Sądu w zakresie winy, w sytuacji gdy zgodnie z art. 85a ust. 2 KN Komisja winna wziąć pod uwagę ustalenia poczynione przez Sąd powszechny, który orzekł, że to uczennica W. M. 13 czerwca 2019 r. naruszyła nietykalność cielesną obwinionej.

Zarzuty te nie zasługują na uwzględnienie.

Przepis, na który powołuje się obwiniona, tj. art. 85a ust. 2 KN, stanowi, że jeżeli w sprawie będącej przedmiotem postępowania dyscyplinarnego zapadł prawomocny skazujący wyrok sądowy, komisja dyscyplinarna jest związana ustaleniami sądu w zakresie winy.

Przesłanka opisana w dyspozycji tego przepisu nie odnosi się do przedmiotowej sprawy, w której obwiniona w istocie poszukuje uwolnienia od odpowiedzialności dyscyplinarnej w wydaniu przez sądy powszechne orzeczeń, w których uznano, że w czasie zdarzenia objętego zarzutem dyscyplinarnym to jej (obwinionej) nietykalność cielesna została naruszona.

W. M. nie była osobą wobec której było prowadzone postępowanie dyscyplinarne, a zwłaszcza nie była osobą wobec której zapadł prawomocny skazujący wyrok sądowy.

Wobec W. M. zapadły wyłącznie prawomocne postanowienia, w ramach których odmówiono pociągnięcia jej do odpowiedzialności karnej za czyn z art. 222 § 1 k.k. Nie jest to równoznaczne z wydaniem prawomocnego wyroku skazującego, nawet jeśli okoliczność, która jest dla obwinionej korzystna (w jej ocenie), została stwierdzona w tych judykatach.

Związania ustaleniami Sądu Rejonowego dla Warszawy-Żoliborza w W. nie sposób doszukać się również w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego.

Art. 11 k.p.c. odnosi się, podobnie jak art. 85a ust. 2 KN, do ustaleń zawartych w prawomocnym wyroku skazującym co do popełnienia przestępstwa. Moc wiążącą mają ustalenia zawarte w wyroku, a zatem nie w postanowieniu, nakazie karnym, czy zarządzeniu.

Na marginesie należy zauważyć, że Sąd Najwyższy w uchwale z 15 września 1986 r. (sygn. III CZP 44/86) stwierdził, że postanowienie sądu rodzinnego wydane na podstawie ustawy z 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz.U. Nr 35 poz. 228), ustalające popełnienie czynu karalnego przez nieletniego i kwalifikację czynu, w którym zastosowano środki wychowawcze (art. 55 § 1 powołanej ustawy), nie wiąże sądu w postępowaniu cywilnym (art. 11 k.p.c.).

Z kolei art. 366 k.p.c. odnosząc się do kwestii posiadania powagi rzeczy osądzonej przez wyrok prawomocny wskazuje, że związanie to dotyczy tylko tego co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi samymi stronami.

Niewątpliwie pomiędzy postępowaniem dyscyplinarnym a postępowaniem w sprawie pociągnięcia małoletniej do odpowiedzialności nie zachodzi zarówno tożsamość przedmiotów, jak i stron (postępowanie dyscyplinarne dotyczy obwinionej, zaś postępowania przed Sądem Rejonowym dla Warszawy-Żoliborza w W. dotyczyły W. M.).

W związku z powyższym nie ma żadnego uzasadnienia dla poszukiwania związania, czy to Komisji, czy też Sądu Apelacyjnego, ustaleniami zapadłymi w postanowieniach Sądu Rejonowego dla Warszawy-Żoliborza w W..

Odnosząc się dalej do zarzutu braku ponownego przesłuchania przez Odwoławczą Komisję świadka M. L. (1) Sąd Apelacyjny wskazuje, że zgodnie z art. 85h ust. 4 KN w postępowaniu dyscyplinarnym świadka, który w chwili przesłuchania nie ukończył 18. roku życia, można przesłuchać ponownie, wyłącznie jeżeli w postępowaniu dyscyplinarnym wyjdą na jaw nowe istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymaga przesłuchania tego świadka, a jego zeznania mogą mieć istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, a także na wniosek obwinionego, który w postępowaniu wyjaśniającym nie miał obrońcy.

W ocenie Sądu Apelacyjnego po pierwszym przesłuchaniu M. L. (1) nie wyszły na jaw nowe istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymagałoby ponownego przesłuchania tego świadka.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Odwoławczą Komisję Dyscyplinarną dla Nauczycieli przy Ministrze Edukacji i Nauki, zwłaszcza w części uznającej, że obwiniona dopuściła się działania polegającego na naruszeniu nietykalności cielesnej uczennicy poprzez szarpanie i odepchnięcie uczennicy. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, zwłaszcza w postaci zeznań trzech świadków-uczennic potwierdził wystąpienie incydentu, w którego przebiegu doszło do opisanej reakcji obwinionej. Nie sposób uznać tych zeznań za niewiarygodne, gdyż przebieg zdarzenia był opisywany przez uczennice w sposób plastyczny, umożliwiający powzięcie jednoznacznego wniosku, że sytuacja ta miała faktycznie miejsce. Rozbieżności dotyczą stopnia nasilenia aktów fizycznych, lecz nie ma w gruncie rzeczy znaczenia, czy odepchnięcie było lekkie czy mocne, a czy szarpanie się było spowodowane jego zainicjowaniem przez uczennicę czy przez obwinioną.

Przechodząc do poprawności subsumcji wskazać trzeba, że aby czyn stanowił czyn dyscyplinarny powinien wypełniać znamiona uchybienia godności zawodu nauczyciela lub obowiązkom, o których mowa w art. 6 (co wynika z treści art. 85 ust. 1 pkt 2 lit. b KN a contrario oraz z treści art. 75 ust. 1 KN).

Uchybienie godności zawodu nauczyciela jest typowym zwrotem niedookreślonym, którego zawartość merytoryczna wynika w każdym przypadku z indywidualnej oceny organu stosującego prawo. Z uwagi na fakt, że w ustawie nie zdefiniowano pojęcia zachowań uchybiających godności zawodu, w celu ich określenia należy sięgnąć do dorobku doktryny i orzecznictwa. Do katalogu zachowań uchybiających godności i obowiązkom nauczyciela, mogących stanowić podstawę do poniesienia przez nauczyciela odpowiedzialności dyscyplinarnej, można zaliczyć: narażanie uczniów na utratę zdrowia i życia, nieetyczne zachowania wobec współpracowników i kierownictwa placówki oświatowej (rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji, rozpowszechnianie informacji objętych tajemnicą rady pedagogicznej), stosowanie przemocy fizycznej, stosowanie przemocy psychicznej, niewłaściwe realizowanie zadań edukacyjnych i wychowawczych, niską kulturę osobistą (używanie wulgaryzmów), dopuszczenie się plagiatu, oszustwo, poświadczenie nieprawdy, fałszerstwo, pedofilię, poniżanie uczniów, wykorzystywanie swojej pozycji w celu zmuszenia ucznia do określonych zachowań czy inne obcesowe zachowania, które nie przystają osobie zobowiązanej do kształtowania pożądanych postaw. Powyższy katalog nie ma, rzecz jasna, charakteru zamkniętego (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 19 grudnia 2018 r., III APo 17/18).

Uchybienia godności zawodu – ze względu na brak definicji legalnej tego pojęcia – rozpatrywane powinny być w odniesieniu do innych zachowań odbieranych negatywnie przez otoczenie tego nauczyciela – dyrektora szkoły, innych nauczycieli, rodziców. Tak więc podstawą do zakwalifikowania przewinienia jako uchybienia godności zawodu nauczyciela będą te zachowania, które w sposób ewidentny naruszają ogólne normy etyczne i normy zachowania przyjęte w środowisku szkolnym (oświatowym).

Przy ocenie, czy godność została naruszona, decydują czynniki obiektywne i powszechne odczucie (opinia publiczna), a nie subiektywne odczucia osoby żądającej ochrony prawnej. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Katowicach w uzasadnieniu wyroku z 25 stycznia 2019 r. (III APa 59/18), „Karta Nauczyciela nie zawiera definicji legalnej pojęcia zachowań uchybiających godności zawodu i pod ogólne sformułowanie «uchybienia godności zawodu nauczyciela» można podciągnąć wiele stanów faktycznych. Trzeba przy tym pamiętać, że uchybienia godności zawodu nauczyciela to zachowania przynoszące ujmę randze tego zawodu i funkcji pełnionej w społeczeństwie. Uchybienie godności zawodu nauczyciela to zatem naruszenie obowiązku godnego zachowania. Pojęcie to wiąże się z wzorcem postępowania nauczyciela wynikającym z przepisów prawa, norm etyki zawodowej i innych norm moralnych. Z godnością zawodu nauczyciela wiąże się ustalony standard postępowania nauczyciela, który stanowić powinien wzór dla innych i którego efektem powinno być wzbudzanie szacunku. Pamiętać jednak trzeba, że rodzące odpowiedzialność dyscyplinarną zachowania lub zaniechania muszą być bezprawne, czyli niezgodne z wzorcem prawidłowego zachowania się w określonej sytuacji oraz zawinione”.

Naruszenie obowiązków, o których mowa w art. 6 ustawy, obejmuje nakaz należytego wykonywania obowiązków w zakresie: 1) rzetelnego realizowania zadań związanych z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą, w tym zadań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę; 2) wspierania każdego ucznia w jego rozwoju; 3) dążenia do pełni własnego rozwoju osobowego; 4) doskonalenia się zawodowo, zgodnie z potrzebami szkoły; 5) kształcenia i wychowywania młodzieży w umiłowaniu Ojczyzny, w poszanowaniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w atmosferze wolności sumienia i szacunku dla każdego człowieka; 6) dbania o kształtowanie u uczniów postaw moralnych i obywatelskich zgodnie z ideą demokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi różnych narodów, ras i światopoglądów.

Przyjąć dodatkowo należy, że ogólną przesłanką zaistnienia odpowiedzialności dyscyplinarnej nauczyciela zawinione działanie obwinionego. Wina polega na ujemnej ocenie subiektywnej strony postępowania. Podstawą odpowiedzialności dyscyplinarnej będzie zatem ustalenie, że działanie bądź zaniechanie pracownika (nauczyciela) było w danej sytuacji naganne ze względu na towarzyszące mu okoliczności takie jak umyślność czy niedbalstwo (W. Sanetra, Wina w odpowiedzialności pracowniczej, Warszawa-Wrocław, 1975, s. 97).

Przenosząc powyższe na grunt sprawy podkreślić należy, że obwiniona nie wykazała żadnych okoliczności, które mogłyby skutkować wyłączeniem bezprawności jej działania czy winy.

Reakcja obwinionej nie powinna przybrać formy fizycznego odwetu, nawet jeśli to uczennica swoim zachowaniem sprowokowała cała sytuację. Podkreślić należy, że takie zachowanie nauczyciela nie korzysta z kontratypu pozaustawowego oddziaływania wychowawczego.

Usprawiedliwieniem zachowania obwinionej polegającego na wdaniu się w akt przemocy fizycznej, niezależnie od jego intensywności, nie może być kwestia, która była sygnalizowana przez obwinioną w postaci tego, że jako nauczyciel języka angielskiego wielokrotnie miała problemy z W. M.. Trafnie Odwoławcza Komisja podniosła, że od nauczyciela, pod opieką, którego pozostaje osoba niepełnoletnia, w tym przypadku uczennica mająca przydzielonego przez Sąd kuratora (z uwagi na niewłaściwe zachowania), wymaga się pełnego profesjonalizmu w podejściu do osoby niepełnoletniej będącej pod jej opieką, także takiej, która sprawia problemy wychowawcze. Reakcja nauczyciela, szczególnie w trudnych sytuacjach szkolnych, musi być zgodna z etyką zawodu, a używanie wobec uczniów przemocy fizycznej czy psychicznej jest niedopuszczalne, nawet w sytuacjach incydentalnych, i w stosunku nawet do jednego ucznia.

Odwoławcza Komisja Dyscyplinarna prawidłowo zatem uznała, że zebrany w sprawie materiał dowodowy wykazał w sposób jednoznaczny na zaistnienie zarzucanego obwinionej czynu i nie pozostawiał wątpliwości co do winy obwinionej. Nie ma również wątpliwości co do tego, że przedmiotowe działanie obwinionej wypełniało znamiona uchybienia godności zawodu nauczyciela i obowiązkom, o których mowa w art. 6 KN.

Z powyższych przyczyn Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 85m ust. 2 Karty Nauczyciela, orzekł jak w sentencji.

Ewa Stryczyńska

III APo 19/22

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE