Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 czerwca 2024 roku

Sąd Rejonowy w Grudziądzu IV Wydział Pracy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 czerwca 2024 roku

sprawy z powództwa M. D.

przeciwko Sądowi Rejonowemu w Inowrocławiu

o wynagrodzenie

O R Z E K Ł:

1.  Zasądzić od pozwanego na rzecz powódki kwotę 7.114,58 zł (siedem tysięcy sto czternaście złotych pięćdziesiąt osiem groszy) tytułem wynagrodzenia za rok 2021 wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od kwot:

- 508,34 zł od dnia 1.02.2021 roku do dnia zapłaty;

- 508,34 zł od dnia 1.03.2021 roku do dnia zapłaty;

- 508,34 zł od dnia 1.04.2021 roku do dnia zapłaty;

- 495,22 zł od dnia 1.05.2021 roku do dnia zapłaty;

- 508,34 zł od dnia 1.06.2021 roku do dnia zapłaty;

- 1.020,12 zł od dnia 1.07.2021 roku do dnia zapłaty;

- 512,36 zł od dnia 1.08.2021 roku do dnia zapłaty;

- 512,36 zł od dnia 1.09.2021 roku do dnia zapłaty;

- 512,36 zł od dnia 1.10.2021 roku do dnia zapłaty;

- 512,36 zł od dnia 1.11.2021 roku do dnia zapłaty;

- 495,83 zł od dnia 1.12.2021 roku do dnia zapłaty;

- 512,36 zł od dnia 1.01.2022 roku do dnia zapłaty;

2.  Zasądzić od pozwanego na rzecz powódki kwotę 508,25 zł (pięćset osiem złotych dwadzieścia pięć groszy) tytułem wyrównania dodatkowego wynagrodzenia rocznego za rok 2021 wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1.04.2022 r. do dnia zapłaty.

3.  Opłatą od pozwu od uiszczenia której powódka była zwolniona, obciążyć Skarb Państwa.

4.  Nadać wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności.

Sygn. akt IVP 127/24

UZASADNIENIE

Powódka M. D. wniosła pozew przeciwko Sądowi Rejonowemu w Inowrocławiu o zapłatę kwoty 6.105,66 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie:

-

od kwoty 506,81 złotych od dnia 01 lutego 2021 roku do dnia zapłaty,

-

od kwoty 506,81 złotych od dnia 01 marca 2021rokudo dnia zapłaty,

-

od kwoty 506,81 złotych od dnia 01 kwietnia 2021 roku do dnia zapłaty,

-

od kwoty 506,81 złotych od dnia 01 maja 2021 roku do dnia zapłaty,

-

od kwoty 506,81 złotych od dnia 01 czerwca 2021 roku do dnia zapłaty,

-

od kwoty 506,81 złotych od dnia 01 lipca 2021 roku do dnia zapłaty,

-

od kwoty 510,80 złotych od dnia 01 sierpnia 2021 roku do dnia zapłaty,

-

od kwoty 510,80 złotych od dnia 01 września 2021 roku do dnia zapłaty,

-

od kwoty 510,80 złotych od dnia 01 października 2021 roku do dnia zapłaty,

-

od kwoty 510.80 złotych od dnia 01 listopada 2021 roku do dnia zapłaty,

-

od kwoty 510,80 złotych od dnia 01 grudnia 2021 roku do dnia zapłaty,

-

od kwoty 510,80 złotych od dnia 01 stycznia 2022 roku do dnia zapłaty;

tytułem waloryzacji nieprawidłowego wypłaconego wynagrodzenia z okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2021 roku.

Powódka podnosiła, że od dnia 7 października 2015 roku jest sędzią pozwanego Sądu Rejonowego w Inowrocławiu, której dodatkowo powierzona została funkcja wizytującego zakłady lecznicze osób z zaburzeniami psychicznymi.

W 2021 roku powódce przysługiwało wynagrodzenie zasadnicze w drugiej stawce awansowej, przy zastosowaniu mnożnika 2,17 podstawy ustalania wynagrodzenia zasadniczego sędziego, którą zgodnie z art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku Prawo o ustroju sądów powszechnych stanowić powinno przeciętne wynagrodzenie w II kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z zastrzeżeniem § 1d.

Jak wynika z opublikowanych danych przeciętne wynagrodzenie w II kwartale 2020 roku wyniosło 5.024,48 złotych, co oznacza, że powódka od dnia 01 stycznia 2021 roku do dnia 31 grudnia 2021 roku powinna otrzymywać wynagrodzenie zasadnicze w kwocie 10.903,12 złotych plus dodatek za wysługę lat do czerwca 2021 roku w wysokości 19% co winno dać kwotę 2.071,59 złotych oraz dodatek funkcyjny w kwocie 774,00 złotych a od lipca 2021 roku gdy dodatek za wysługę lat wynosił 20% dodatek stażowy winien wynosić 2.180,62 złotych, a dodatek funkcyjny 803,00 złotych.

Od dnia 1 stycznia 2021 roku do dnia 30 czerwca 2021 roku powódka powinna otrzymywać miesięczne wynagrodzenie za pracę na stanowisku sędziego Sądu Rejonowego w Inowrocławiu w wysokości 13.672,34 złotych, a od 01 lipca 2021 roku do 31 grudnia 2021 roku wynagrodzenie powinno wynosić 13.854,62 złotych.

Pomimo obowiązywania w 2021 roku art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawodawca zdecydował się odstąpić od jego zastosowania i ustalić wysokość wynagrodzenia sędziów sądów powszechnych na podstawie art. 12 ust. ustawy okołobudżetowej z 2020 roku, zgodnie z którym w roku 2021 podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2019 roku ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego czyli na poziomie 4.839,24 złotych, jednocześnie nie uchylając ani nie wyłączając ze stosowania art. 91 § le ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku Prawo o ustroju sądów powszechnych. Na tej podstawie ustalono miesięczne wynagrodzenie w wysokości do czerwca 2021 roku 13.270,37 złotych (wynagrodzenie zasadnicze 10.501,15 złotych + wysługa lat 1.995,22 złotych + dodatek 774,00 złotych), a od miesiąca lipca 2021 roku 13.375,38 złotych ( wynagrodzenie zasadnicze 10.501,15 złotych + wysługa lat 2.100,23 złotych + dodatek 774,00).

Według powódki, z powyższego wynika zatem, że zastosowanie do obliczania wynagrodzenia sędziego sądu powszechnego stawek za 2020 rok zamiast zasady wyrażonej w przywołanym wyżej art. 91 § Ic ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku Prawo o ustroju sądów powszechnych, spowodowało, że wynagrodzenie wypłacane powódce w okresie od dnia. 01 stycznia .2021 roku do dnia 30 czerwca 2021 roku było o 506,81 złotych, a w okresie od lipca do grudnia 2021 roku o 510,80 złotych miesięcznie niższe aniżeli w przypadku, gdyby wynagrodzenie to zostało ustalone w oparciu o przepisy u.s.p.

W skali całego 2021 roku wynagrodzenie powódki zostało zaniżone o 6.105,66 złotych czyli o kwotę dochodzoną niniejszym pozwem. Ustalone wynagrodzenie w tym okresie nie stanowiło wynagrodzenia godziwego, odpowiadającego godności urzędu sędziego i zakresowi powierzonych powódce obowiązków, nie rekompensowało rygorystycznych ograniczeń w podejmowaniu przez sędziego innej działalności zarobkowej.

W ocenie powódki rolą tzw. ustaw okołobudżetowych nie jest wprowadzanie zmian w ustawach zwykłych, lecz wyłącznie zapewnienie realizacji ustawy budżetowej. Na podstawie ustawy okołobudżetowej nie jest dopuszczalne zaniechanie stosowania art. 91 § Ic ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku Prawo o ustroju sądów powszechnych. Zmiany w zakresie zasad kształtowania wynagrodzeń sędziów w oparciu o ustawę okołobudżetową nie mogą być akceptowane, gdyż stanowią naruszenie prawa. Jest ewidentne, iż art. 12 stawy okołobudżetowej z 2020 w oparciu o który ustalone zostało wynagrodzenie sędziów sądów powszechnych w 2021 roku uchybia art. 2, art. 32 i art. 178 Konstytucji RP i prawu unijnemu.

Zgodnie z art. 178 ust 1 i 2 Konstytucji RP Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom. Sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków. Decyzja ustawodawcy w tym zakresie musi opierać się na obiektywnych i wymiernych kryteriach i pozbawiona powinna być jakiejkolwiek arbitralności. Trybunał Konstytucyjny, w zachowującym aktualność wyroku z dnia 12 grudnia 2012 roku (K 1/12) podkreślał, że sposób ustalania wynagrodzenia sędziego nie może być uzależniony od ocennych decyzji, które mogą być instrumentem nacisku na sędziów. Wynagrodzenie sędziego powinno zapewniać bezpieczeństwo finansowe sędziemu oraz jego rodzinie, rekompensować rygorystyczne ograniczenia w podejmowaniu innej działalności zarobkowej oraz sprzyjać budowaniu prestiżu urzędu sędziego. Trybunał Konstytucyjny wprost podkreślał, że wynagrodzenie to powinno być znacząco wyższe od przeciętnego wynagrodzenia w kraju.

Zdaniem powódki wynagrodzenie zasadnicze sędziów ustalone w 2021 roku w ustawie okołobudżetowej było ustalane dowolnie i zmniejszało realnie wynagrodzenie w stosunku do lat poprzednich, a tym samym nie odpowiadało godności urzędu, pełnionym obowiązkom i nie spełniało warunków wymienionych w Konstytucji RP. Raz jeszcze należy podkreślić, iż zgodnie z art. 86 § 1-3 u.s.p. sędziowie mają ograniczone możliwości zarobkowania, nie otrzymują również żadnych poza tzw. „trzynastą pensją” dodatkowych gratyfikacji w postaci nagród czy premii.

Określony w art. 91 § 1 c u.s.p. mechanizm spełniający wymagania konstytucyjne wskazane przez Trybunał Konstytucyjny obowiązywał od 2009 roku i był wynikiem porozumienia wypracowanego przez przedstawicieli władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Ingerencja w kształtowanie wysokości wynagrodzeń sędziów stanowi nagłe wycofanie się państwa z obietnic złożonych sędziom, a także naruszenie zasady ochrony praw nabytych, również mającej swe źródło w zasadzie demokratycznego państwa prawa. Trybunał Konstytucyjny wskazał co prawda, że możliwe są odstępstwa od zasady ochrony praw nabytych i nie ma ona tym samym charakteru absolutnego, ale odstępstwa te muszą być uzasadnione realizacją innych wartości konstytucyjnych, które w danej sytuacji mają pierwszeństwo przed wartościami znajdującymi się u podstaw zasady ochrony praw nabytych (wyrok TK z 25 czerwca 2002 roku, K 45/01, wyrok TK z 16 czerwca 2003 roku, K 52/02). Takie odstępstwa od zasady ochrony praw nabytych uzasadniać może potrzeba zapewnienia równowagi budżetowej albo pogorszenie sytuacji ekonomicznej państw, taka sytuacja zaś nie zachodziła w przedmiotowej sprawie.

Ustawodawca zdecydował się na zamrożenie w 2021 roku wynagrodzeń płac sędziów, to zamrożenie to powinno dotyczyć również przedstawicieli pozostałych władz, tj. władzy ustawodawczej i wykonawczej.

Powódka twierdziła, że niekorzystne kształtowanie zasad wynagradzania sędziów są dopuszczalne w wyjątkowych sytuacjach, jednak tego typu rozwiązania muszą mieć charakter wyjątkowy i respektować minimalne standardy wynikające z art. 178 ust. 2 konstytucji, a ich wprowadzenie wymaga szczególnego uzasadnienia, czemu ustawodawca uchybił. Podzielam stanowisko Krajowej Rady Sądowniczej z dnia 02 września 2022 roku w przedmiocie projektu ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023, powołującej się zresztą na zapatrywania Trybunału Konstytucyjnego, że sędziowie są jedyną grupą w Polsce, której Konstytucja gwarantuje prawo do wynagrodzenia „odpowiadającego” godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków. Jak wskazuje KRS, powiązanie wynagrodzeń sędziów z przeciętnym wynagrodzeniem miało chronić przed związanym z inflacją spadkiem siły nabywczej, dzięki mechanizmowi swoistemu samoczynnej podwyżki wynagrodzenia gwarantując, że wynagrodzenia sędziów będą zmieniały się in plus w wypadku dobrej kondycji gospodarki narodowej.

Powódka nie podzielała zdania części judykatury, uznającego za konstytucyjne zamrożenie wynagrodzenia sędziego w roku 2021. Niezasadnym jest uznanie, że w roku 2021 zaistniały przesłanki dla incydentalnego, wyjątkowego, podyktowanego siłą wyższą i przejściowego zamrożenia waloryzacji wynagrodzeń sędziowskich, wskazane w przywołanym wyżej wyroku TK. Zdaniem powódki intencją ustawy okołobudżetowej, na kanwie której wydano rozstrzygnięcie K 1/12, było zahamowanie wzrostu długu publicznego. Jego zahamowanie było konieczne dla zapobieżenia potencjalnemu ryzyku przekroczenia w 2012 roku II progu ostrożnościowego określonego w ustawie o finansach publicznych. Wówczas zamrożenie wynagrodzeń sędziów współistniało z szeregiem innych działań oszczędnościowych podejmowanych przez ustawodawcę prowadzących do zminimalizowania ryzyka przekroczenia progu ostrożnościowego. Zamrożenie wynagrodzeń sędziowskich współistniało więc z innymi działaniami prowadzącymi do obniżenia deficytu budżetowego, w odróżnieniu do sytuacji będącej przedmiotem pozwu. W niniejszej sprawie obniżono wydatki Państwa w odniesieniu do sędziów.

O ile zatem zgodzić należy się, że powodem uchwalenia ustawy z dnia 22 grudnia 2011 roku o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej była konieczność ochrony zagrożonej równowagi budżetowej od której zależy zdolność państwa do działania i wypełniania jego zadań, to taka konieczność nie istniała w roku 2020 w chwili podejmowania ustawy okołobudżetowej do budżetu na rok 2021. Podnieść należy, że w momencie przyjmowania ustawy okołobudżetowej dotyczącej budżetu za rok 2021 nie istniało zagrożenie równowagi budżetowej, w żadnym razie nie zachodziła możliwość przekroczenia progów ostrożnościowych. Ustawodawca, wobec zaistnienia sytuacji pandemicznej, w ogóle nie liczył się z możliwością ograniczenia wydatków budżetowych.

Reasumując wskazane przepisy ustawy budżetowej zamrażające wynagrodzenia sędziowskie w roku 2021 roku nie miały na celu przeciwdziałania trudnej sytuacji finansów publicznych, nie korespondują z wytycznymi zawartymi w wyroku K 1/12, są zatem niezgodne m.in. z art. 178 ust. 2 Konstytucji RP.

Na podstawie art. 300 k.p. w związku z art. 476 k.c. i 481 k.c. powódka domagała się od pozwanego zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie w płatności prawidłowo wyliczonego wynagrodzenia za pracę za poszczególne 12 miesięcy 2021 roku które, wbrew obowiązującemu prawu, nie zostało prawidłowo ustalone, a następnie wypłacone powódce.

Zgodnie z treścią obowiązującego w 2021 roku w Sądzie Rejonowym w Inowrocławiu, Regulaminu Pracy, wynagrodzenie za pracę winno być zapłacone pracownikom strony pozwanej do przedostatniego dnia miesiąca, jednak powódka nie żąda przedmiotowych odsetek kierując się ściśle brzmieniem Regulaminu Pracy, lecz wnosi o ich zasadzenie od dat późniejszych, tj. od pierwszego dnia kolejnych 12 miesięcy 2021 roku.

Jednocześnie strona powodowa zastrzegła sobie możliwość dokonania modyfikacji powództwa, po nadesłaniu przez pozwanego wyliczenia, o które powódka wnosi w punkcie 9 pozwu, na wypadek kwestionowania wysokości dochodzonego roszczenia przez pozwanego.

Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości. W związku z roszczeniem zgłoszonym przez powódkę w przedmiocie wyrównania wynagrodzenia za rok 2021, pozwany podnosił, iż jak wynika z treści pisma Dyrektora Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 17 listopada 2023 r., w planie finansowym nie zostały zabezpieczone środki na ten cel. Stanowisko takie zostało także potwierdzone w piśmie Departamentu Kadr i Organizacji Sądów Powszechnych i Wojskowych z dnia 5 grudnia 2023 r. Zgodnie z treścią tego pisma, nie ma podstaw do uwzględnienia roszczeń sędziów, asesorów i referendarzy dotyczących waloryzacji wynagrodzeń za lata 2021 - 2022. Koniecznym jest natomiast wskazanie, że zgodnie z art. 179 § 1 i la ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych organem kierującym gospodarką finansową sądu jest dyrektor. Czynności prezesa sądu wywołujące skutki finansowe nieujęte w planie finansowym sądu wymagają, dla ich ważności, uprzedniej akceptacji właściwego dyrektora sądu, z wyjątkiem zarządzeń dotyczących kosztów sądowych orzeczonych przez sąd. Biorąc pod uwagę treść powyższych przepisów należy zauważyć, iż prezes sądu nie ma więc możliwości samodzielnego podejmowania decyzji w zakresie wypłaty wyrównania wynagrodzenia powódce za rok 2021 ponieważ jest to decyzja wywołująca skutki finansowe dla sądu.

Pozwany kwestionował wysokość żądanej przez powódkę kwoty wyrównania wynagrodzenia - przedłożył wykaz należnego powódce wyrównania za rok 2021 sporządzony przez Oddział (...) przy uwzględnieniu przeciętnego wynagrodzenia w II kwartale w 2020 r.

Pozwany nie kwestionował wskazanych w pozwie terminów płatności ani faktów dotyczących zatrudnienia wskazanych w pozwie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powódka jest sędzią Sądu Rejonowego w Inowrocławiu. Dodatkowo powódka pełni funkcję sędziego wizytującego zakłady lecznicze osób z zaburzeniami psychicznymi. W okresie objętym sporem otrzymywała wynagrodzenie w II stawce awansowej przy zastosowaniu mnożnika 2,17 podstawy ustalenia zasadniczego wynagrodzenia sędziego (okoliczność bezsporna, dekret Prezesa SO w Bydgoszczy z dnia 8.01.2020 r. k. 10).

Powódka pismem z dnia 3.03.2023r. wezwała pozwanego do zapłaty wynagrodzenia (k. 11).

Pismem z dnia 27.05.2024 r. powódka zmodyfikowała swoje żądania domagając się łącznie 7.114,58 zł (k. 40).

Pozwany nie kwestionował okoliczności dotyczących zatrudnienia powódki i wysokości otrzymywanego wynagrodzenia w spornym okresie, przy czym przedłożył własne wyliczenia dokonane przez służby finansowe (wyliczenia pozwanego k. 36-37).

Sąd zważył co następuje :

Stan faktyczny w niniejszej sprawie Sąd ustalił na podstawie: dekret Prezesa SO w Bydgoszczy z dnia 8.01.2020 r. k. 10, pismo powódki z dnia 3.03.2023r. k. 11, dekret z dnia 8.01.2020 r. k. 9, wydruk zestawienia wynagrodzenia powódki za miesiąc styczeń i lipiec 2021 r. k. 7-8, wyliczenie wysokości wynagrodzenia powódki z dnia 14.05.2024 r. k. 36-37.

Sąd dał wiarę dokumentom przedstawionym przez każdą ze stron albowiem ich wiarygodność nie została w żaden sposób podważona.

Powódka modyfikując swoje żądanie pismem z dnia 27.05.2024 r. uznała za w pełni wiarygodne wyliczenia dokonane przez pozwanego i załączone do odpowiedzi na pozew (k. 36-37).

Pozwany nie ustosunkował się do pisma procesowego powódki z dnia 27.05.2024r.

Według przepisu art. 91§lc ustawy z 27 lipca 2001 roku Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. 2023 r. poz. 217 tekst jednolity) podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w danym roku jest przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022r. poz. 504) z zastrzeżeniem § 1d. Aby zapobiegać realnemu zmniejszeniu wartości uposażenia, w sytuacji kiedy to przeciętne wynagrodzenie jest niższe niż analogiczne ogłoszone w roku poprzedzającym, przyjmowana jest podstawa ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w dotychczasowej wysokości (§ld).

Wynagrodzenie zasadnicze określa się w stawkach, z zastosowaniem mnożników podstawy ustalenia wysokości wynagrodzenia sędziego (art. 91§2 ustawy). Precyzuje je załącznik do wskazanej ustawy.

Zgodnie z przepisem art. 91§7 ustawy na wartość uposażenia sędziów rzutuje dodatek za długoletnią pracę, wynoszący, począwszy od szóstego roku pracy, 5% wynagrodzenia zasadniczego i wzrastający po każdym roku o 1%, aż do osiągnięcia 20% wynagrodzenia zasadniczego.

Obecny model wynagrodzeń sędziów stanowi konsekwencję wejścia w życie ustawy z dnia 20 marca 2009 roku o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 56, poz. 459). Jego istotę sprowadzić należy do ustalenia niewaloryzowanego iloczynu przeciętnego wynagrodzenia w II kwartale roku poprzedzającego i stosownego mnożnika. Wcześniej, był to, podlegający waloryzacji, iloczyn kwoty bazowej i owego mnożnika. W nowej koncepcji ustawodawca przyjął więc nie waloryzację, lecz koncepcję progresywnego wynagrodzenia. Oczywistym pozostaje, że celem tych przepisów było uniezależnienie wysokości świadczeń od wahań koniunktury gospodarczej, w tym przejściowych trudności finansowych kraju. Przedstawiona konstrukcja wiążąca wynagrodzenia sędziów z przeciętnym wynagrodzeniem chroni je przed związanym z inflacją spadkiem siły nabywczej i dzięki mechanizmowi swoistej samoczynnej i zobiektywizowanej podwyżki wynagrodzenia zasadniczego i dodatków funkcyjnych, gwarantując, że wynagrodzenia sędziów będą zmieniały się in plus w wypadku dobrej kondycji gospodarki.

Zmiany w zasadach wynagrodzeń sędziów nastąpiły w roku 2021 na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy z 19 listopada 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 (Dz.U. 2020 r. poz. 2400). Wtedy to określono, że podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w 2021 roku stanowić będzie przeciętne miesięczne wynagrodzenie w II kwartale 2019 roku, ogłaszane w trybie i na podstawie wcześniej przedstawionej ustawy.

Z kolei następna zmiana w zasadach ustalania wynagrodzenia sędziego nastąpiła w 2022 roku. W art. 8 ust. 1 ustawy 17 grudnia 2021 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz.U. 2022 r. poz. 2445) jako podstawa kształtowania wynagrodzeń sędziowskich w roku 2022 przyjęte zostało przeciętne wynagrodzenie z II kwartału, ale roku 2020, powiększone o kwotę 26,00 złotych. Jej celem było zwiększenie wartości świadczenia o 4,6% adekwatnie do podwyżek świadczeń dla pracowników tzw. sfery budżetowej. Należy także podnieść, że w ustawie z 1 grudnia 2022 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023, wskazano w art. 8 ust. 1, że w roku 2023 podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego, o której mowa w art. 91§lc ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, stanowi kwota 5.444,42 złotych. Stało się tak w sytuacji kiedy wartość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale 2022 roku - wynosiła 6.156,25 złotych (Komunikat Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 9 sierpnia 2022 roku w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2022 roku).

Wprowadzając odstępstwa od systematycznego, corocznego kształtowania wynagrodzeń sędziów w oparciu o przeciętne wynagrodzenie z II kwartału roku poprzedzającego, ustawodawca nie dokonał przy tym żadnej zmiany unormowania art. 91§lc ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, ani też nie zawiesił formalnie jego mocy obowiązującej. W sytuacji wątpliwości dotyczącej mocy obowiązującej przepisów o sprzecznej treści, zawartych w aktach prawnych wydanych w różnym czasie i w wypadku, gdy przepisy późniejsze nie uchylają wcześniejszych, należy przyznać prymat przepisowi późniejszemu, zgodnie z zasadą lex posteriori derogat legi priori (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 27 maja 1993 roku, I PZP 12/03 nie publ, wyrok z dnia 12 kwietnia 1994 roku, I PRN 12/94 z dnia 21 czerwca 1994 roku, I PRN 38/94,). Warto również wskazać, że technika legislacyjna polegająca na uchyleniu mocy obowiązującej przepisu ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych przez późniejszy przepis tej samej rangi i przy braku wyraźnej klauzuli derogacyjnej, co do zasady można uznawać jako dopuszczalną i zgodną z normami rangi konstytucyjnej. Warunkiem zastosowania powołanej techniki jest jedynie to, aby normy prawne nie były stanowione jednocześnie i aby norma późniejsza nie była hierarchicznie niższa od normy wcześniejszej (por. orzeczenia TK z dnia 8 listopada 1994 roku, I P 1/94, z dnia 12 stycznia 1995 roku, K 12/94, OTK 1995 rok, cz. II, poz. 2 s. 26).

Podkreślić również należy, że ustawy okołobudżetowe są w systemie źródeł prawa aktami posiadającymi tożsamą moc, jak zwykłe ustawy. Odmienne ich usytuowane lub przypisanie im innego znaczenia, wymagałoby wyraźnej podstawy konstytucyjnej. Tym samym każda ustawa późniejsza może uchylić wcześniejszą, jak i ustanowić czasowe wyjątki od jej postanowień (por. orzeczenie TK z dnia 21 listopada 1994 roku, K 4/94, OTK 1994 cz. II poz. 39).

Zauważyć należy, iż rolą tzw. ustaw okołobudżetowych jest jedynie zapewnienie realizacji ustawy budżetowej a nie kształtowanie nowych praw i obowiązków. Co do zasady Sąd powinien zastosować przepis ustawy późniejszej o ile jednak obie regulacje były zgodne z Konstytucją.

Istota niniejszej sprawy, nie tyle dotyczyła relacji między wzajemnie wykluczającymi się przepisami powołanych ustaw, ile raczej zgodności poczynań ustawodawczych i wykreowanego na nowo modelu kształtowania wynagrodzeń sędziów z normami rangi konstytucyjnej.

Zgodność przepisu prawa z przepisami konstytucyjnymi niezbędna w każdej dziedzinie prawa jest szczególnie ważna tam, gdzie chodzi o podstawowe zasady demokratycznego państwa prawnego takie jak zasada retroaktywności, zachowanie odpowiedniej vacatio legis, ochrona praw nabytych. Są to bowiem zasady i wartości stanowiące podstawę porządku prawnego i gwarancję praworządności.

Trybunał Konstytucyjny jest organem dysponującym kompetencją do eliminacji przepisu z obrotu prawnego. Tylko ten organ może w sposób władczy orzec, iż zaskarżony przepis ustawy jest zgodny z Konstytucją, względnie pozbawić go mocy obowiązującej w razie jego niekonstytucyjności (art. 190 Konstytucji RP). Sąd natomiast jest obowiązany stosować ustawę, bowiem według art. 178 ust. 1 Konstytucji RP sędziowie podlegają tylko Konstytucji i ustawom. Warto również podkreślić, że artykuł 188 Konstytucji RP zastrzega do wyłącznej kompetencji Trybunału Konstytucyjnego orzekanie w wymienionych w nim sprawach bez względu na to, czy rozstrzygnięcie ma mieć charakter powszechnie obowiązujący, czy też ma ograniczać się tylko do indywidualnej sprawy. Sąd może zaś w trybie art. 193 Konstytucji RP skierować do Trybunału pytanie prawne dotyczące zgodności aktu normatywnego z normami rangi konstytucyjnej.

Należy wskazać na przepis art. 59 ust. 1 pkt. 4 ustawy z 30 listopada 2016 roku o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz.U. 2019 poz. 2393 ze zm.). Obliguje on w istocie Trybunał do umorzenia postępowania jeżeli akt normatywny w zakwestionowanym zakresie utracił moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał. Tak też stało się z kwestionowanymi ustawami tzw. okołobudżetowymi, obowiązującymi w latach 2021-2022, które obowiązywały jedynie przez rok we wskazanym czasokresie.

W uchwale z 4 lipca 2001 roku, w sprawie III ZP 12/01, Sąd Najwyższy podkreślił, że odmowa zastosowania przepisu ustawy uznanego przez sąd za sprzeczny z Konstytucją nie narusza kompetencji Trybunału Konstytucyjnego. Istota tego stanowiska bazowała na wskazaniu, że przedmiot orzekania sądu dotyczy indywidualnego stosunku społecznego, a Trybunał Konstytucyjny orzeka o prawie. Wykonując władzę sądowniczą (art. 10 ust. 2 Konstytucji) sąd sprawuje wymiar sprawiedliwości (art. 175 ust. 1 Konstytucji). Z kolei rola Trybunału przypomina bardziej władzę ustawodawczą tzw. ustawodawcy negatywnego (mimo że art. 10 ust. 2 Konstytucji zalicza go do władzy sądowniczej).

Art. 8 ust. 2 Konstytucji RP, stanowi, że jej unormowania stosowane są bezpośrednio. Dojdzie do tego zapewne wtedy, kiedy sąd stwierdzi konflikt między normami (zasadami, wartościami) konstytucyjnymi a przepisem ustawy, który ma zastosować. Poprzez taki zabieg sąd nie wyeliminuje przebieg kwestionowanego przepisu z obrotu prawnego, lecz odmówi jego zastosowania w indywidualnej sprawie. Staje się to często aktualne w stosunkach prawa pracy. Do bezpośredniego zastosowania Konstytucji sensu stricto doszło np. w wyroku ówczesnej Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego (obecnie Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych) z dnia 7 grudnia 1999 r., I PKN 438/99, w którym odmówiono zastosowania w sprawie regulacji ustawowej zawartej w art. 240 § 3 pkt 1 k.p.

W świetle zaś realiów rozpoznawanej sprawy szczególne znaczenie ma pogląd wyrażony przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 20 lipca 2021 roku ( (...), LEX nr 3232398). Sąd ten przyjął, że dopuszczalność stosowania tzw. „rozproszonej kontroli konstytucyjnej" przez sądy ma miejsce w sytuacjach oczywistych, tj. wówczas, gdy w przeszłości Trybunał Konstytucyjny orzekał już o normie analogicznej do normy, która ma być zastosowana w danej sprawie, albo w przypadku powtórzenia niekonstytucyjnej normy przez ustawodawcę. W ten nurt wpisuje się wyrok z dnia 17 marca 2016 roku, V CSK 377/15 (OSNC 2016 nr 12, poz. 148), w którym Sąd Najwyższy co prawda potwierdził zasadę, że do orzekania o niekonstytucyjności ustaw i ich poszczególnych przepisów jest powołany wyłącznie Trybunał Konstytucyjny, ale przyjął, iż rozpoznawana przez niego sprawa jest wyjątkowa, gdyż niezgodność przepisu z Konstytucją jest oczywista, a ocena taka ma dodatkowe wsparcie w wyroku Trybunału Konstytucyjnego, który stwierdził uprzednio niezgodność z Konstytucją przepisu o takim samym brzmieniu co w obowiązującej obecnie ustawie. Pogląd ten podtrzymano w późniejszych orzeczeniach (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2018 r., V CSK 230/17).

Powódka odwołała się do wyroku Trybunału Konstytucyjnego wydanego 12 grudnia 2012 roku w sprawie K 1/12. Została ona zainicjowana wnioskiem Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego o zbadanie zgodności: art. 22 i art. 23 ustawy z dnia 22 grudnia 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej (Dz. U. Nr 291, poz. 1707) ze wskazanymi wniosku przepisami konstytucyjnymi (głównie art. 2, art. 178 ust. 2 i art. 216 ust. 5 oraz art. 220).

Niniejszy spór jest tożsamy prawnie z zagadnieniem rozstrzyganym przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 12.12.2012 r. Kwestionowaną ustawą okołobudżetową ustawodawca unormował bowiem podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego oraz sędziego Sądu Najwyższego (art. 22 ust. 1 i art. 23 ust. 1) w roku 2012, w postaci przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2010 roku. Odstąpił więc od ogólnej zasady ustalenia go w oparciu o przeciętne wynagrodzenie z II kwartału roku poprzedniego. W sferze faktycznej wynagrodzenia tej grupy pozostały w 2012 roku na tym samym poziomie, co w 2011 roku.

Ustawodawca rozstrzygnął o wynagrodzeniach sędziów w innych aktach, niż pragmatyki służbowe, bez uchylenia ich mocy obowiązującej (por. sprawy I PKN 55/97, czy I PKN 3/97). Ów spór dotyczył art. 5 ust. 2 i 3 ustawy z 10 grudnia 1993 roku o kształtowaniu środków na wynagrodzenia w państwowej sferze budżetowej w 1994 roku (Dz.U nr 129, poz. 601), które to w 1994 roku miały zastosowanie do określenia wynagrodzeń i wyłączały bieżącą waloryzację przewidzianą w ówczesnym np. art. 71 ustawy z 20 czerwca 1985 roku Prawo o ustroju sądów powszechnych.

Zamrożenie wynagrodzeń było koniecznością zachowania równowagi budżetowej jako wartości konstytucyjnie chronionej. Rada Ministrów przyjęła założenia do projektu budżetu państwa na rok 2012, przewidujące "zamrożenie" funduszu wynagrodzeń w jednostkach sfery budżetowej oraz zastosowanie dyscyplinującej reguły wydatkowej, co było działaniem niezbędnym dla utrzymania założonego poziomu deficytu budżetu państwa oraz stanowiło element przeciwdziałający przekroczeniu II progu ostrożnościowego. Zamrożenie wynagrodzeń w odniesieniu do większości pracowników sfery budżetowej trwało zresztą już kolejny rok (od 2009 roku). Natomiast ustalenie wynagrodzenia sędziów na poziomie roku 2011 uznano za rozwiązanie epizodyczne, uzasadnione wyjątkową sytuacją finansów publicznych i nie powodującą zmiany samych zasad ustalania tych wynagrodzeń. Za sprawiedliwy uznano podział kosztów działań zmierzających do zwalczenia skutków kryzysu pomiędzy wszystkie grupy społeczne.

Warto zresztą dodać, że w stanowisku prezentowanym podczas postępowania przed TK podkreślano inne, realne działania oszczędnościowe, zmierzające do ograniczenia nierównowagi finansów publicznych. Stanowiły je w szczególności: - wprowadzenie wydatkowej reguły dyscyplinującej, czyli ograniczenie wzrostu wydatków dyskrecjonalnych i nowych wydatków prawnie zdeterminowanych do poziomu inflacji powiększonej o 1%;

- wzmocnienie systemu zarządzania płynnością budżetu państwa, polegające na obowiązku lokowania przez jednostki sektora finansów publicznych wolnych środków na rachunku Ministra Finansów,

- ustalenie docelowej reguły wydatkowej (zasady, że wzrost wydatków budżetu państwa na zadania publiczne nie może przekroczyć średniookresowego tempa wzrostu (...)), wspierającej stabilność finansów publicznych,

- wprowadzenie planowania wieloletniego, również w jednostkach samorządu terytorialnego,

- wprowadzenie nakazu zrównoważenia (lub uzyskania nadwyżki) części bieżącej budżetów jednostek samorządu terytorialnego (wydatki bieżące mogą być wyższe od osiągniętych dochodów bieżących powiększonych o nadwyżkę budżetową jedynie o kwotę wynikającą z realizacji wydatków bieżących dokonywanych z udziałem środków z bezzwrotnej pomocy zagranicznej),

- opracowanie dodatkowej reguły stabilizującej wynik finansowy samorządów,

- zwiększenie wpływów z dywidend,

- pozyskanie dochodów ze sprzedaży uprawnień do emisji gazów cieplarnianych, - "zamrożenie" skali podatkowej w podatku dochodowym od osób fizycznych, - ograniczenie możliwości odliczenia podatku od towarów i usług przy nabyciu samochodów z "kratką" i brak możliwości odliczania podatku naliczonego od paliwa wykorzystywanego do ich napędu,

- zniesienie ulgi na biokomponenty w podatku akcyzowym i podwyższenie jego stawki na olej napędowy i papierosy,

-wprowadzenie podatku od wydobycia niektórych kopalin,

-wdrożenie systemu automatycznego nadzoru nad ruchem drogowym, - zmniejszenie krajowych uzupełniających dopłat bezpośrednich, - przeprowadzenie zmian w systemie emerytalnym - zmniejszenie składki przekazywanej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych do otwartych funduszy emerytalnych,

- dążenie do stopniowego zrównania i podwyższania wieku emerytalnego oraz ograniczenie wcześniejszego przechodzenia na emeryturę,

- obniżenie wysokości zasiłku pogrzebowego.

Nie mniejsze znaczenie miał fakt, że realna sytuacja finansów publicznych wyznaczona była przekroczeniem I progu oszczędnościowego, a relacja długu publicznego do (...) wyniosła 54,9%. Ze względu na przekroczenie wartości referencyjnej deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych - Rada Unii Europejskiej, zgodnie z art. 104 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, zaleciła ograniczenie deficytu do wartości poniżej 3% (...), najpóźniej w 2012 r. Polska została w tym czasie objęta tzw. procedurą nadmiernego deficytu. Jej sytuacja była więc monitorowana przez instytucje Unii Europejskiej, a w razie stwierdzenia braku działań naprawczych, mogły zostać nałożone sankcje finansowe (vide uzasadnienie wyroku TK w sprawie K 1/12 w zakresie zawierającym prezentację stanowisk stron).

Trybunał Konstytucyjny uznał zakwestionowaną regulację, polegającą w istocie na jednorocznym "zamrożeniu" wynagrodzeń, za zgodną z Konstytucją. W dużej mierze, jak uzasadniał, stanowisko to wynikało z incydentalnego charakteru rzeczonego rozwiązania oraz z uwzględnienia trudnej sytuacji finansowej państwa, zagrażającej równowadze budżetowej, stanowiącej wartość konstytucyjną, konkurencyjną wobec wartości określonych w art. 178 Konstytucji RP.

Określono jednak pewne wskazówki, czy warunki brzegowe ilustrujące kierunek właściwych poczynań ustawodawcy w analizowanym zakresie:

- wynagrodzenia powinny być kształtowane w sposób wykluczający jakąkolwiek uznaniowość ze strony władzy wykonawczej;

- wynagrodzenia powinny w dłuższym okresie czasu wykazywać tendencję wzrostową, nie mniejszą, niż przeciętne wynagrodzenie w sferze budżetowej;

- w trudnej sytuacji budżetu państwa wynagrodzenia powinny być bardziej, niż wynagrodzenia wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej - chronione przed nadmiernie niekorzystnymi zmianami.

- niedopuszczalne jest obniżenie w drodze normatywnej nominalnej wysokości wynagrodzenia, z wyjątkiem sytuacji, o której stanowi art. 216 ust. 5 Konstytucji (przekroczenia konstytucyjnego limitu zadłużenia).

Trybunał podkreślił, że w demokratycznym państwie prawa, opartym na trójpodziale władz, nie jest dopuszczalne, by jedna z nich, była przez pozostałe władze osłabiana, co mogłoby w konsekwencji prowadzić do uzależnienia od pozostałych władz i obniżać jej autorytet. Wskazano w szczególności, że zamrożenie wynagrodzeń może być tolerowane tylko wyjątkowo, ze względu na inne wartości konstytucyjne, w szczególności, ze względu na trudności budżetowe państwa, jeżeli występuje w kontekście szerszego programu oszczędnościowego. Nie może w żadnym wypadku stać się ono systematyczną praktyką. Z uwagi na brak możliwości wykreowania sztywnych reguł, ocena ewentualnych kolejnych regulacji musi uwzględniać uwarunkowania społeczno-gospodarcze i cały kontekst normatywny.

W oparciu zatem o prezentowane rozważania i wskazywane kryteria oceny regulacji wynagrodzeń, poddać należy w niniejszej sprawie ocenie realia i uzasadnienie rozwiązań normatywnych, jakie legły u podstaw odstąpienia w 2021 roku od wyznaczonych pragmatyką służbową, zasad ustalania wynagrodzeń sędziowskich.

W założeniach do budżetu państwa na rok 2021 przewidziano zamrożenie funduszu wynagrodzeń w jednostkach państwowej sfery budżetowej oraz pozostałych jednostkach sektora finansów publicznych. Jak uzasadniano, w związku z ówczesną sytuacją gospodarczą kraju, spowodowaną epidemią (...)19, nastąpiła konieczność zamrożenia wynagrodzeń osób (w tym sędziów i prokuratorów), dla których podstawę obliczenia wynagrodzenia stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Co dość znamienne, projektodawca w sposób wyraźny wskazał, że przepisy niniejszej ustawy spowodują „zamrożenie" systemowej waloryzacji wynagrodzeń sędziów i prokuratorów tylko w roku 2021. Powyższa propozycja miała mieścić się w ramach całości zmian związanych z „zamrożeniem" wielkości wynagrodzeń w sektorze finansów publicznych w celu zapewnienia równowagi budżetowej stanowiącej wartość konstytucyjną, od której zależy zdolność państwa do działania i wypełniania jego zadań.

Pozostając w kontekście finansów publicznych należy podnieść, że z komunikatu Ministra Finansów, dostępnego na stronach internetowych (Ministerstwo Finansów Departament Długu Państwowego) wynikało, że relacja Państwowego Długi Publicznego do (...) w 2020 roku wyniosła 48,00%. Wzrosła tym samym w porównaniu do 2019 roku o 4,6 punktów procentowych.

Także według danych Ministerstwa Finansów, deficyt państwa w roku 2021 wyniósł (...),4 mln a w 2022 roku deficyt wyniósł (...),1 mln. Można wyciągnąć wniosek, że w spornych okresach zadłużenie państwa w stosunku do (...) malało. Według informacji zamieszczonej na stronie Ministerstwa (...) i (...) wzrost (...) w roku 2021 wyniósł 6,9 %. Jedynie w roku 2020 spadek (...) nastąpił o 2 %.

Według resortu P. w stosunku do (...) wyniosło w 2021 roku 44,1% (wobec 47,8 % rok wcześniej) a zadłużenie (...) 54,2% (wobec 57,4% rok wcześniej). Oznaczało to, że nastąpił spadek o 3,7 punktu procentowego w przypadku P. oraz o 3.2 punktu procentowego w przypadku (...).

W roku 2020 rząd podejmował czynności zmierzające do ochrony państwa przed skutkami C.-19. Pierwszą z nich stanowiła ustawa z dnia 2 marca 2020 roku, o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...) 19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. W założeniu wprowadzała ona rozwiązania wspierające gospodarkę, przedsiębiorstwa i osoby zatrudnione w trakcie trwania pandemii.

W drugim kwartale 2020 roku, na który przypadłe większość ograniczeń, unijne (...) spadło o 13,9 procent, a bezrobocie wzrosło o 2,7 procent. Były to najostrzejsze odnotowane spadki od czasów rozpoczęcia pomiarów w 1995 roku. Polska gospodarka straciła w drugim kwartale 2020 roku ponad 8 procent (...). To największy spadek polskiej gospodarki od czasów reform przeprowadzonych przez wicepremiera L. B. w latach 1990-1991. W przeliczeniu na kwoty bezwzględne, pierwszy tzw. lockdown kosztował 25 miliardów zł w samym spadku (...) rok do roku w drugim kwartale. Do tej kwoty należy dodać ogromne fundusze, jakie państwo musiało pożyczyć na rynku. Zadłużenie sektora rządowego w okresie do końca września 2020 roku wzrosło o 252 mld zł. To pozwala stwierdzić, że pierwszy etap lockdown-u kosztował co najmniej 277 mld zł.

Zamrożenie wynagrodzeń za rok 2021 roku dotyczyło wielu grup zawodowych z sektora publicznego i wynikało z istotnego pogorszenia stanu finansów publicznych w związku z nagłymi i nieprzewidzianymi wydatkami związanymi z niwelowaniem skutków tzw. lockdown-u.

Już tylko zatem prezentowane dane oznaczają, że przepisy żadnej z wymienianych w uzasadnieniu ustaw tzw. okołobudżetowych nie zostały uchwalone w warunkach poważnych trudności budżetowych, zagrażających równowadze finansów publicznych, co per se nie uzasadnia nagłego wycofania się ustawodawcy z reguł ustalania wynagrodzeń sędziów, godząc tym samym w zasadę ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego prawa. Tymczasem dopiero przekroczenie wartości określonej w unormowaniu art. 216 ust. 5 Konstytucji RP utożsamiane jest z krytyczną kondycją finansów publicznych. Nawet gdyby przyjąć, że nieprzekraczalna relacja 3/5 pomiędzy długiem publicznym a wartością rocznego (...) powinna odnosić się nie do długu liczonego według metodyki krajowej, lecz do długu liczonego według metodyki unijnej, który z uwagi na swoją konstrukcję, dużo bardziej transparentnie przedstawia rzeczywisty stan zadłużenia państwa, to nie istniało w analizowanym czasokresie ryzyko jej przekroczenia.

Reasumując, same założenia budżetowe i ich uzasadnienie, zwłaszcza dotyczące wartości deficytu, nie zbliżały się więc do zagrożeń wskazanych w Konstytucji RP (art. 216 ust. 5). Trudno więc zasadnie dowodzić, że mamy do czynienia z konieczną sytuacją ukonkretnienia warunków absolutnej wyjątkowości odejścia do zasad w roku 2021.

Porównania sytuacji gospodarczej pozwalają na stwierdzenie, że o ile w 2011 roku mieliśmy do czynienia z bardzo konsekwentnym, wskazanym wcześniej programem oszczędnościowym, o tyle w latach 2020-2022 takiej tendencji dostrzec nie można.

Wiele poczynań władzy ustawodawczej i wykonawczej w tej materii kłóci się z przyjętym wobec sędziów uzasadnieniem rozwiązania płacowego na rok 2021. Kontynuowano płatność tzw. 13 emerytur, w oparciu o rozwiązanie przyjęte ustawą z 9 stycznia 2020 roku o dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów. Co więcej, zmieniono charakter świadczenia z jednorazowego na stałe. Zgodnie z ustawą z dnia 21 stycznia 2021 roku o kolejnym w 2021 roku dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów (Dz. U. z 2022 r. poz. 2235), wypłacona została 14. emerytura - jako kolejne obok 13. emerytury dodatkowe świadczenie pieniężne.

Według danych dostępnych na stronach internetowych Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, koszt wypłaty 13 i 14 emerytury dla państwa w 2021 roku wyniósł wydatek w wysokości 22 mld.

Należy podnieść, że dokonano zmian w zasadach wynagradzania między innymi w ustawie z 17 września 2021 roku o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1834), która zmieniła ustawę z 21 listopada 2021 roku o pracownikach samorządowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1282, ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1834). Ustawa nowelizująca i nowe rozporządzenie Rady Ministrów z 25 października 2021 roku w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz.U. poz. 1960) weszły już w życie 1 listopada. Ze wskazaną datą weszły w życie istotne zmiany dotyczące wynagrodzeń osób wchodzących w skład organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego oraz diet radnych, które w sposób istotny zwiększyły wartość ich uposażeń. Minimalne wynagrodzenie ww. osób nie może być niższe niż 80% maksymalnego wynagrodzenia określonego dla poszczególnych stanowisk w przepisach wydanych na podstawie art. 37 ust. 1 tejże ustawy, ustalono przy tym, że maksymalne wynagrodzenie na danym stanowisku stanowi suma maksymalnego poziomu wynagrodzenia zasadniczego oraz maksymalnego poziomu dodatku funkcyjnego, a w przypadku wójtów (burmistrzów, prezydentów miast), starostów oraz marszałków województwa także kwoty dodatku. Po drugie podniesiono poziom maksymalnego wynagrodzenia ww. osób decydując, że nie może ono przekroczyć w okresie miesiąca 11,2-krotności kwoty bazowej określonej w ustawie budżetowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 grudnia 1999 roku o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw. Przed nowelizacją maksymalny poziom nie mógł przekroczyć 7 krotności kwoty bazowej. W ustawie budżetowej na rok 2021 kwota ta została określona na poziomie 1 789,42 zł. Oznacza to wzrost maksymalnego wynagrodzenia o 60% z 12.525,94 zł na 20.041,50 zł. Konsekwencją powyższych zmian ustawowych jest wydanie przez Radę Ministrów rozporządzenia z dnia 25 października 2021 roku w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych. W. ono w życie, podobnie jak ustawa nowelizująca, z dniem 1 listopada 2021 roku. Określa ono maksymalny poziom wynagrodzenia zasadniczego (kwota w złotych) wójtów (burmistrzów, prezydentów miast), starostów i marszałków województw oraz maksymalny poziom dodatku funkcyjnego (kwota w złotych). Przykładowo dla wójta czy burmistrza w gminie do 15.000 mieszkańców określono maksymalny poziom wynagrodzenia zasadniczego na poziomie 10.250 zł, zaś maksymalny poziom dodatku funkcyjnego na poziomie 3.150 zł.

Ustawa nowelizująca dokonała także zmian we wszystkich trzech ustrojowych ustawach samorządowych w zakresie maksymalnego poziomu diet przysługujących radnym. Po nowelizacji wysokość diet przysługujących radnemu nie może przekroczyć w ciągu miesiąca łącznie 2,4 krotności kwoty bazowej określonej w ustawie budżetowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 2020 r. poz. 1658). Tym samym maksymalna dieta radnego może wynieść 4.294,61 zł zamiast dotychczasowych 2.684,13 zł (1,5 krotności kwoty bazowej). Także w tym przypadku znowelizowane przepisy mają zastosowanie do ustalania wysokości diet od dnia 1 sierpnia 2021 roku.

Ponadto na mocy rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 2021 roku, z d (Dz.U 2021 r. poz. 1394) z dniem 1 sierpnia 2021 roku zmienione zostało rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad wynagradzania osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe. Jego zapisy w sposób istotny zwiększały mnożniki kwoty bazowej, stanowiącej podstawę ustalenia wartości uposażenia osób nim objętych. Wreszcie z mocy ustawy z dnia 17 września 2021 roku o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze, stanowiska państwowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz 1834) ze skutkiem od 1 listopada 2021 roku zwiększono wartość uposażenia Prezydenta RP.

Powołane rozwiązania dotyczące wzrostu wydatków państwa jest zilustrowaniem niekonsekwencji ustawodawcy i braku korelacji między rozwiązaniami wprowadzonymi ustawami okołobudżetowymi z 2020 i 2021 roku, a uzasadnieniem takiego rozwiązania.

Zgodnie z art. 2 Konstytucji RP Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Już usytuowanie tej klauzuli w normach konstytucyjnych nakazuje jej przyznać wysoki prymat i miejsce. Dostrzegając jej ogólnikowość i konieczność wykładni przez organy stosujące Konstytucję, zanegować jednak należy, aby była ona dowolna. Zakłada ona swoiste minimum i wyrażające ją formuły prawne. Istotne jest, że z zasady państwa prawnego wyprowadzono zasady pochodne. Jedną z nich stanowi zasada ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. Nieodmiennie związana jest z bezpieczeństwem prawnym. W świetle tej zasady adresaci norm prawnych mają prawo oczekiwać, że regulacja prawna nie zostanie zmieniona na ich niekorzyść w sposób arbitralny i zaskakujący (zob. np. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 listopada 2015 roku, w sprawie K 1/14, oraz wyrok z 19 listopada 2008 roku w sprawie Kp 2/08). Nie oznacza to oczywiście, że określone unormowanie, regulujące uprawnienia płacowe, czy inne prawa lub obowiązki obywateli nie mogą zostać nigdy zmienione. Istotny warunek brzegowy zakłada, aby kreowane zmiany nie były dla jednostki zaskakujące i nie miały charakteru arbitralnego.

Z prezentowaną zasadą konstytucyjną związana jest zasada pewności prawa (bezpieczeństwa prawnego). Gwarantuje ona ochronę praw słusznie nabytych, interesów w toku oraz ekspektatywę maksymalnie ukształtowanych (wyrok TK z 21 czerwca 2005 roku). Obywatel ma prawo oczekiwać od Państwa, że może poruszać się i kształtować swoje uprawnienia i zobowiązania w oparciu o stabilne normy prawne, podlegające zmianom jedynie w przypadkach wyjątkowych i uzasadnionych.

Z jednej bowiem strony prawodawca odchodzi od ukształtowanych zasad ustalania płac tej grupy, by podnosić uposażenia innym grupom lub przyznawać dodatkowe świadczenia osobom nie pracującym. O ile zmiana zasad kształtowania wynagrodzeń sędziów w roku 2012 uzasadniana była trudną sytuacją finansów publicznych i działaniem w ramach nałożenia na Polskę procedury nadmiernego deficytu i konsekwentnymi poczynaniami kreującymi oszczędności, nie tylko płacowymi, to w 2021 roku analogiczne decyzje nie zostały należycie uzasadnione, ukonkretnione i odniesione do warunków budżetowych.

Nie zostały więc spełnione wymienione wcześniej kryteria brzegowe określone w orzecznictwie TK. W szczególności niespełnione pozostaje kryterium zakazujące kształtowanie wynagrodzeń sędziowskich w sposób uznaniowy.

Warto zresztą zauważyć, że tożsamy zabieg wprowadzono również w 2023 roku. Tyle, że zastosowano inną konstrukcję prawną. Przeciętne wynagrodzenie brutto w drugim kwartale 2022 roku, ogłoszone w komunikacie Prezesa GUS z 9 sierpnia 2022 roku wynosiło 6.156,25 złotych. Z kolei przeciętne wynagrodzenie w II kwartale 2021 roku ogłoszone przez Prezesa GUS 10 sierpnia 2021 roku wyniosło 5.504,52 zł.

Zmiana wynagrodzeń sędziów powinna nastąpić wyłączenie w drodze nowelizacji art. 91§lc ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych. Działania polegające na corocznym kształtowaniu zasad wynagradzania sędziów poprzez przepisy co prawda rangi ustawowej, ale o epizodycznym, jednorodzonym i de facto wykonawczym charakterze jest nie do pogodzenia z zapisem zawartym w art. 91 §1 c i art. 178 Konstytucji RP. Zasadę ochrony praw nabytych nie zakazuje przecież prawodawcy wprowadzenia zmian w przepisach prawnych, nawet takich, które skutkowałyby pogorszeniem sytuacji adresatów prawa, o ile przemawia za tym inna wartość konstytucyjna, której w danych okolicznościach należy przyznać pierwszeństwo. Wartością tą jest w szczególności konieczność zachowania równowagi budżetowej i zapobiegnięcie nadmiernemu zadłużeniu państwa. Nie wystąpiła ona jednak, a tym samym nie przemawiała za odejściem w 2021 roku roku od zasad wynagradzania sędziów, skutkującym realnym obniżeniem ich wysokości.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 8.11.2023 r. (1K 1/23) w swoim uzasadnieniu wskazał co następuje „Wynagrodzenia sędziów w ostatnich latach kształtowane są przez ustawodawcę w sposób całkowicie uznaniowy – zarówno co do konstrukcji mechanizmu wynagradzania jak i tempa wzrostu płac. Taka praktyka nie zapewnia konstytucyjnej ochrony wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu sędziego oraz zakresowi jego obowiązków. Taka uznaniowość nie powinna mieć miejsca w odniesieniu do wynagrodzeń sędziowskich, który szczególny charakter został potwierdzony w art. 178 ust. 2 i art. 195 ust. 2 Konstytucji.”

Uznając więc za zasadny postulat ochrony prawa sędziego do wynagrodzenia w corocznie ustalanej obiektywnej wysokości, pozostającej w ścisłej relacji do przeciętnego wynagrodzenia, sąd uwzględnił żądanie pozwu o wartości wskazanej przez powoda i wyliczonej na podstawie Służb (...) pozwanego.

Dodatkowo należy wyjaśnić, że wątpliwości budzi ponadto art. 12 ust 1 ustawy okołobudżetowej z 2021 r. przepisami art. 19 ust. 1 akapit drugi Traktatu o Unii Europejskiej z 7 lutego 1992 r. (Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/30 z późn. zm.), dalej jako (...), oraz z art. 47 akapit drugi Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej (Dz. U. UE. C. z 2007 r. Nr 303, str. 1 z późn. zm.), dalej jako KPP. Przepis art. 19 ust. 1 akapit drugi (...) kreuje obowiązek ustanowienia przez państwa członkowskie „środków” niezbędnych do zapewnienia skutecznej ochrony sądowej. W celu jej realizacji istotne jest zapewnienie obywatelowi dostępu do ,,niezawisłego” sądu w rozumieniu art. 47 akapit drugi KPP. Jak wskazuje Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej pojęcie „niezawisłości” oznacza między innymi, że sąd wypełnia swe zadania w pełni autonomicznie, nie podlegając żadnej hierarchii służbowej, ani nie będąc podporządkowanym komukolwiek i nie otrzymując nakazów czy wytycznych z jakiegokolwiek źródła, oraz że jest on w ten sposób chroniony przed ingerencją i naciskami zewnętrznymi mogącymi zagrozić niezależności osądu jego członków i wpływać na ich rozstrzygnięcia (wyrok z dnia 19 września 2006 r., W., C 506/04, EU:C:2006:587, pkt 51, a także z dnia 16 lutego 2017 r., M. P., C 503/15, EU:C:2017:126, pkt 37 i przytoczone tam orzecznictwo). (...) wskazuje przy tym, że nieodłączną gwarancję niezawisłości sędziowskiej stanowi (obok nieusuwalności sędziów) poziom wynagrodzenia odpowiadający wadze wykonywanych przez nich zadań (por. wyrok z dnia 19. września 2006 r., C-506/04, pkt 51, z 27 lutego 2018 r., C-64/16, pkt 45; z 24 czerwca 2019 r., C-619/18, (...):EU:C:2019:531, pkt 75).

Mając powyższe na uwadze, należało ocenić , iż rozwiązanie przyjęte na mocy art. 12 ust. 1 ustawy okołobudżetowej z 2021 r. nie spełnia warunków o których mowa w art. 47 KPP i art. 19 ust. 1 akapit drugi (...).

Sąd zasądził kwoty ustalone według Służb (...) SR w Inowrocławiu.

Pozwany w 2021 roku otrzymał środki na wynagrodzenia dla grupy zawodowej sędziów, przy uwzględnieniu ich wysokości, określonej obowiązującymi na wskazane lata przepisami ustaw o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej. Pozwany nie miał zatem realnej możliwości dokonywania płatności w wysokości oczekiwanej przez powódkę. Stosowna płatność byłaby możliwa dopiero po przesunięciu dokonanym przez dysponenta tych środków, co jednak nie nastąpiło.

Należy jednak wskazać, że odsetki za opóźnienie zgodnie z regułą art. 481§1 k.c. w zw. z art. 300 k.p. należne są nawet, jeżeli opóźnienie płatności było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Podkreślić należy, że niniejszy proces stanowi sprawę z zakresu prawa pracy. Jej stronami jest więc pracodawca i pracownik. Konstrukcja stosunku pracy zakłada zaś odpowiedzialność pracodawcy za płatność wynagrodzenia realizowaną terminowo i w należytej wysokości (art. 22§1 k.p. art. 85§1 i 2 k.p.). Brak środków finansowych będący następstwem nie przekazania ich przez dysponenta nie zwalnia zatem od kompensaty za opóźnienie płatności. Dostrzec zresztą należy, że wydatki na wynagrodzenia charakteryzują się, niezależnie od ujęcia ich w planie finansowym jednostki, pewną nieprzewidywalnością. Wynika to przede wszystkim z naturalnych dla każdej jednostki ruchów kadrowych (np. urlopy związane z rodzicielstwem, rozwiązanie stosunku pracy), a także przyczyn losowych (np. zwolnienia chorobowe).

Sąd przyznał wynagrodzenie za 2021 r. od niekwestionowanego terminu wymagalności we właściwej wysokości do dnia zapłaty. Jako podstawę Sąd przyjął zgodnie z żądaniem powódki wyrażonym w piśmie z dnia 27.05.2024 r. wyliczenia dokonane przez służby finansowe pozwanego.

Rygor natychmiastowej wykonalności nadany został orzeczeniu na podstawie art. 477 2 k.p.c.

O kosztach sądowych orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c., odstępując od obciążenia nimi pozwanego mając na uwadze okoliczności sprawy i charakter sporu.