Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 czerwca 2024 roku

Sąd Rejonowy w Grudziądzu IV Wydział Pracy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 czerwca 2024 roku

sprawy z powództwa E. S.

przeciwko Sądowi Rejonowemu w Bydgoszczy

o wynagrodzenie

O R Z E K Ł:

1.  Zasądzić od pozwanego na rzecz powódki kwotę 23.784,15 zł (dwadzieścia trzy tysiące siedemset osiemdziesiąt cztery złote piętnaście groszy) tytułem wynagrodzenia za rok 2021 i 2022 wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od kwot:

- 566,34 zł od dnia 1.02.2021 roku do dnia zapłaty;

- 566,34 zł od dnia 1.03.2021 roku do dnia zapłaty;

- 533,31 zł od dnia 1.04.2021 roku do dnia zapłaty;

- 520,93 zł od dnia 1.05.2021 roku do dnia zapłaty;

- 566,34 zł od dnia 1.06.2021 roku do dnia zapłaty;

- 566,34 zł od dnia 1.07.2021 roku do dnia zapłaty;

- 575,22 zł od dnia 1.08.2021 roku do dnia zapłaty;

- 579,60 zł od dnia 1.09.2021 roku do dnia zapłaty;

- 575,86 zł od dnia 1.10.2021 roku do dnia zapłaty;

- 579,60 zł od dnia 1.11.2021 roku do dnia zapłaty;

- 549,30 zł od dnia 1.12.2021 roku do dnia zapłaty;

- 579,60 zł od dnia 1.01.2022 roku do dnia zapłaty;

- 1.421,84 zł od dnia 1.02.2022 roku do dnia zapłaty;

- 1.421,84 zł od dnia 1.03.2022 roku do dnia zapłaty;

- 1.421,84 zł od dnia 1.04.2022 roku do dnia zapłaty;

- 1.421,84 zł od dnia 1.05.2022 roku do dnia zapłaty;

- 1.385,13 zł od dnia 1.06.2022 roku do dnia zapłaty;

- 1.421,84 zł od dnia 1.07.2022 roku do dnia zapłaty;

- 1.421,84 zł od dnia 1.08.2022 roku do dnia zapłaty;

- 1.421,84 zł od dnia 1.09.2022 roku do dnia zapłaty;

- 1.421,84 zł od dnia 1.10.2022 roku do dnia zapłaty;

- 1.421,84 zł od dnia 1.11.2022 roku do dnia zapłaty;

- 1.421,84 zł od dnia 1.12.2022 roku do dnia zapłaty;

- 1.421,84 zł od dnia 1.01.2023 roku do dnia zapłaty;

2.  Zasądzić od pozwanego na rzecz powódki kwotę 575,22 zł (pięćset siedemdziesiąt pięć złotych dwadzieścia dwa grosze) tytułem wyrównania nagrody jubileuszowej za 20 lat pracy wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1.08.2021 r. do dnia zapłaty.

3.  Zasądzić od pozwanego na rzecz powódki kwotę 536,35 zł (pięćset trzysieści sześć złotych trzydzieści pięć groszy) tytułem wyrównania dodatkowego wynagrodzenia za 2021 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1.04.2022 r. do dnia zapłaty.

4.  Zasądzić od pozwanego na rzecz powódki kwotę 1.434,69 zł (tysiąc czterysta trzydzieści cztery złote sześćdziesiąt dziewięć groszy) tytułem wyrównania dodatkowego wynagrodzenia za 2022 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1.04.2023 r. do dnia zapłaty.

5.  Opłatą od pozwu od uiszczenia której powódka była zwolniona, obciążyć Skarb Państwa.

6.  Wyrokowi w pkt. 1. nadać rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 15.817,96 zł.

Sygn. akt IVP 84/24

UZASADNIENIE

Powódka E. S. wniosła pozew przeciwko Sądowi Rejonowemu w Bydgoszczy o zasądzenie od pozwanego kwoty 6.257,89 zł tytułem wyrównania wynagrodzenia za okres od stycznia 2021 r. do grudnia 2021 r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, liczonymi od kwot:

-

519,67 zł od dnia 1 lutego 2021 r. do dnia zapłaty;

-

519,67 zł od dnia 1 marca 2021 r. do dnia zapłaty;

-

519,67 zł od dnia 1 kwietnia 2021 r. do dnia zapłaty;

-

519,67 zł od dnia 1 maja 2021 r. do dnia zapłaty;

-

519,67 zł od dnia 1 czerwca 2021 r. do dnia zapłaty;

-

519,67 zł od dnia 1 lipca 2021 r. do dnia zapłaty;

-

519,67 zł od dnia 1 sierpnia 2021 r. do dnia zapłaty;

-

524,04 zł od dnia 1 września 2021 r. do dnia zapłaty;

-

524,04 zł od dnia 1 października 2021 r. do dnia zapłaty;

-

524,04 zł od dnia 1 listopada 2021 r. do dnia zapłaty;

-

524,04 zł od dnia 1 grudnia 2021 r. do dnia zapłaty;

-

524,04 zł od dnia 1 stycznia 2022 r. do dnia zapłaty;

Powódka wniosła także o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 15.429,96 zł tytułem wyrównania wynagrodzenia za okres od stycznia 2022 r. do grudnia 2022 r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwot:

-

1.285,83 zł od dnia 1 lutego 2022 r. do dnia zapłaty;

-

1.285,83 zł od dnia 1 marca 2022 r. do dnia zapłaty;

-

1.285,83 zł od dnia 1 kwietnia 2022 r. do dnia zapłaty;

-

1.285,83 zł od dnia 1 maja 2022 r. do dnia zapłaty;

-

1.285,83 zł od dnia 1 czerwca 2022 r. do dnia zapłaty;

-

1.285,83 zł od dnia 1 lipca 2022 r. do dnia zapłaty;

-

1.285,83 zł od dnia 1 sierpnia 2022 r. do dnia zapłaty;

-

1.285,83 zł od dnia 1 września 2022 r. do dnia zapłaty;

-

1.285,83 zł od dnia 1 października 2022 r. do dnia zapłaty;

-

1.285,83 zł od dnia 1 listopada 2022 r. do dnia zapłaty;

-

1.285,83 zł od dnia 1 grudnia 2022 r. do dnia zapłaty;

-

1.285,83 zł od dnia 1 stycznia 2023 r. do dnia zapłaty.

oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 519,67 zł tytułem wyrównania rocznego wynagrodzenia za 2021 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 kwietnia 2022 r. do dnia zapłaty;

zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 519,67 zł tytułem wyrównania nagrody jubileuszowej za 20 lat pracy wypłaconej w lipcu 2021 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 sierpnia 2021 r. do dnia zapłaty

zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 524,04 tytułem wyrównania rocznego wynagrodzenia za 2022 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 kwietnia 2023 r. do dnia zapłaty;

zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 552 zł tytułem wyrównania dodatku funkcyjnego z tytułu powierzenia funkcji Przewodniczącego XII Wydziału Cywilnego Sądu Rejonowego w Bydgoszczy za okres od 1 stycznia 2021 r. do dnia 31 grudnia 2021 wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwot:

-

46 zł od dnia 1 lutego 2021 r. do dnia zapłaty,

-

46 zł od dnia 1 marca 2021 r. do dnia zapłaty

-

46 zł od dnia 1 kwietnia 2021 r. do dnia zapłaty

-

46 zł od dnia 1 maja 2021 r. do dnia zapłaty

-

46 zł od dnia 1 czerwca 2021 r. do dnia zapłaty

-

46 zł od dnia 1 lipca 2021 r. do dnia zapłaty

-

46 zł od dnia 1 sierpnia 2021 r. do dnia zapłaty

-

46 zł od dnia 1 września 2021 r. do dnia zapłaty

-

46 zł od dnia 1 października 2021 r. do dnia zapłaty

-

46 zł od dnia 1 listopada 2021 r. do dnia zapłaty

-

46 zł od dnia 1 grudnia 2021 r. do dnia zapłaty

-

46 zł od dnia 1 stycznia 2022 r. do dnia zapłaty

zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 1.636,20 zł tytułem wyrównania dodatku funkcyjnego z tytułu powierzenia funkcji Przewodniczącego XII Wydziału Cywilnego Sądu Rejonowego w Bydgoszczy za okres od 1 stycznia 2022 r. do dnia 31 grudnia 2022 wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwot:

-

136,35 od dnia 1 lutego 2022 r. do dnia zapłaty,

-

136,35 od dnia 1 marca 2022 r. do dnia zapłaty

-

136,35 od dnia 1 kwietnia 2022 r. do dnia zapłaty

-

136,35 od dnia 1 maja 2022 r. do dnia zapłaty

-

136,35 od dnia 1 czerwca 2022 r. do dnia zapłaty

-

136,35 od dnia 1 lipca 2022 r. do dnia zapłaty

-

136,35 od dnia 1 sierpnia 2022 r. do dnia zapłaty

-

136,35 od dnia 1 września 2022 r. do dnia zapłaty

-

136,35 od dnia 1 października 2022 r. do dnia zapłaty

-

136,35 od dnia 1 listopada 2022 r. do dnia zapłaty

-

136,35 od dnia 1 grudnia 2022 r. do dnia zapłaty

-

136,35 od dnia 1 stycznia 2023 r. do dnia zapłaty

Powódka wskazywała, że jest sędzią Sądu Rejonowego w Bydgoszczy. W okresie, którego dotyczy roszczenie otrzymywała wynagrodzenie w czwartej stawce awansowej, wraz z dodatkiem za długoletnią pracę w okresie od stycznia do sierpnia 2021r. w wysokości 19 %, zaś od września 2021r. do grudnia 2022r. w wysokości 20 %, oraz dodatek funkcyjny z tytułu pełnienia funkcji Przewodniczącego wydziału. W lipcu 2021r. powódce wypłacono nagrodę jubileuszową za 20 lat pracy.

Powódka w sposób obszerny uzasadniała swoje stanowisko, podnosząc że zastosowany model płacony w latach 2021-2022 był niezgodny z art. 91 § 1c PrUSP. Przepis ten statuuje zasadę ustalania podstawy wynagrodzenia zasadniczego sędziego sądu powszechnego. Zgodnie z dyspozycją tego przepisu ,,podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2020 r. poz. 53, 252, 568, 1222 i 1578), z zastrzeżeniem § 1d”.

Choć powyższy przepis nie został uchylony (pozostaje cały czas w mocy), to Ustawodawca zdecydował się po raz kolejny odstąpić od jego zastosowania i ustalić wysokość wynagrodzeń sędziów powszechnych obowiązującą w 2022 roku w oparciu o art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej z 2022 r. (który co szczególnie istotne, nie przewiduje wyłączenia bądź niestosowania art. 91 § 1c PrUSP), zgodnie z którym ,,w roku 2022 podstawę wynagrodzenia zasadniczego sędziego, o której mowa w art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2020 r. poz. 2072 oraz z 2021 r. poz. 1080 i 1236), stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 r. ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego W ustępie 2 analizowanego przepisu wskazano, że ,,podstawę, o której mowa w ust. 1, zwiększa się o kwotę 26 zł”.

Powyższe spowodowało ustalenie przez pozwanego wysokości wynagrodzenia powódki z pominięciem zasad wynikających z ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, Różnica w stosunku do wskazanej wyżej, wynikającej z art. 91 § 1c PrUSP, zasady polega na tym, że w 2022 roku sędziowie będą mieli ustalone wynagrodzenie w oparciu o ustawę okołobudżetową z 2022 r., w której przyjęto jako podstawę drugi kwartał 2020 r., zamiast (jak było wcześniej) w oparciu o art. 91 § 1c PrUSP (tj. biorąc pod uwagę przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2021 r.).

Sąd pomija szczegółowe uzasadnienie pozwu (k. 4-12), podnosząc że powódka odnosiła się do naruszenia zasad niezawisłości sędziego, godności urzędu sędziego oraz zakresowi jego obowiązków, naruszenie zasady ochrony zaufania obywatela do państwa, ochrony praw słusznie nabytych, dyskryminację w życiu gospodarczym. Odwołała się także do prawa do godziwego wynagrodzenia i domagała się odmowy zastosowania przez Sąd niekonstytucyjnego przepisu.

Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa, zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

W ocenie strony pozwanej dochodzone pozwem roszczenie budzi wątpliwości co do jego zasadności, zwłaszcza w zakresie roku 2021. W szczególności, w kontekście orzeczeń sądów powszechnych, które zapadają w analogicznych sprawach.

Pozwany podkreślił, że ma oczywiście wiedzę o orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 listopada 2023r. w sprawie dotyczącej wynagrodzeń sędziów, przy czym z tezy wynika, że dotyczy ono wynagrodzeń za 2023 rok.

Pozwany jest jednostką budżetową i ewentualna wypłata dochodzonego roszczenia przez stronę pozwaną naruszałaby ustawę z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, w szczególności art. 10,11 rzeczonej ustawy.

Ponadto pozwany wskazywał, że każdy sędzia otrzymuje dekret wydany przez Prezesa Sądu Okręgowego, który określa wysokość wynagrodzenia sędziego na bieżący rok. Powódka również taki dekret otrzymała. Prezes Sądu Rejonowego jako pracodawca nie bada treść dekretu, ani też nie ma wpływu na jego treść. (...) księgowe sądu wypłacają wynagrodzenie sędziego właśnie według rzeczonego dekretu. W chwili obecnej brak jest środków na wypłatę żądanego wynagrodzenia. Tym samym zgodnie z art. 179 § la ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, brak możliwości zamiany dekretów przez prezesów sądów z uwagi na brak środków na wypłatę i sprzeciw dyrektorów sądów.

Pismem z dnia 22 kwietnia 2024r. powódka zmodyfikowała swoje żądanie (pismo powódki z dnia 22.04.2024r. k. 79).

Pozwany nie ustosunkował się do zmodyfikowanego żądania powódki ( zpo pisma powódki k. 84).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powódka jest sędzią Sądu Rejonowego w Bydgoszczy. W okresie objętym sporem otrzymywała wynagrodzenie w IV stawce awansowej wraz z dodatkiem za długoletnią pracę w wymiarze 19% od stycznia do sierpnia 2021 r. i 20 % od września 2021 r. do grudnia 2022r. Jest Przewodniczącą XII Wydziału Cywilnego Sądu Rejonowego w Bydgoszczy. W związku z pełnioną funkcją powódka otrzymuje dodatek funkcyjny. W lipcu 2021 r. powódce wypłacono nagrodę jubileuszową za 20 lat pracy.

dowód: okoliczność bezsporna, dekret z dnia 8.01.2020 r. k. 69, dekret z dnia 9.01.2020r. k. 70, dekret z dnia 10.06.2021 r. k. 71, dekret z dnia 13.01.2022 r. k. 73, dekret z dnia 20.01.2022 r. k. 74, dekret z dnia 22.08.2022 r. k. 75 oraz pismo SO w Bydgoszczy w przedmiocie nagrody jubileuszowej przyznanej powódce k. 72.

Powódka przedłożyła za okres sporny wydruki wysokości swoich wynagrodzeń (k. 17-42)

Powódka pismem z dnia 20.12.2023r. wezwała pozwanego do zapłaty wynagrodzenia.

dowód: pismo powódki k. 13-16.

Pismem z dnia 22.04.2024 r. powódka zmodyfikowała ostatecznie swoje roszczenia.

dowód: pismo powódki k. 79-80.

Pozwany nie kwestionował okoliczności dotyczących zatrudnienia powódki i wysokości otrzymywanego wynagrodzenia w spornym okresie, przy czym przedłożył własne wyliczenia dokonane przez służby finansowe.

dowód: wyliczenia pozwanego k. 67.

Sąd zważył co następuje :

Stan faktyczny w niniejszej sprawie Sąd ustalił na podstawie: dekret z dnia 8.01.2020 r. k. 69, dekret z dnia 9.01.2020r. k. 70, dekret z dnia 10.06.2021 r. k. 71, dekret z dnia 13.01.2022 r. k. 73, dekret z dnia 20.01.2022 r. k. 74, dekret z dnia 22.08.2022 r. k. 75 oraz pismo SO w Bydgoszczy w przedmiocie nagrody jubileuszowej przyznanej powódce k. 72., wydruki wysokości swoich wynagrodzeń k. 17-42, pismo powódki k. 13-16, pismo powódki k. 79-80, wyliczenia pozwanego k. 67. Sąd dał w pełni wiarę powyższym dokumentom albowiem ich wiarygodności żadna ze stron nie podważyła.

Powódka modyfikując swoje żądanie pismem z dnia 22.04.2024 r. uznała za w pełni wiarygodne wyliczenia dokonane przez pozwanego i załączone do odpowiedzi na pozew (k. 67).

Pozwany nie ustosunkował się do pisma procesowego powódki z dnia 22.04.2024r.

Według przepisu art. 91§lc ustawy z 27 lipca 2001 roku Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. 2023 r. poz. 217 tekst jednolity) podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w danym roku jest przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022r. poz. 504) z zastrzeżeniem § 1d. Aby zapobiegać realnemu zmniejszeniu wartości uposażenia, w sytuacji kiedy to przeciętne wynagrodzenie jest niższe niż analogiczne ogłoszone w roku poprzedzającym, przyjmowana jest podstawa ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w dotychczasowej wysokości (§ld).

Wynagrodzenie zasadnicze określa się w stawkach, z zastosowaniem mnożników podstawy ustalenia wysokości wynagrodzenia sędziego (art. 91§2 ustawy). Precyzuje je załącznik do wskazanej ustawy.

Zgodnie z przepisem art. 91§7 ustawy na wartość uposażenia sędziów rzutuje dodatek za długoletnią pracę, wynoszący, począwszy od szóstego roku pracy, 5% wynagrodzenia zasadniczego i wzrastający po każdym roku o 1%, aż do osiągnięcia 20% wynagrodzenia zasadniczego.

Obecny model wynagrodzeń sędziów stanowi konsekwencję wejścia w życie ustawy z dnia 20 marca 2009 roku o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 56, poz. 459). Jego istotę sprowadzić należy do ustalenia niewaloryzowanego iloczynu przeciętnego wynagrodzenia w II kwartale roku poprzedzającego i stosownego mnożnika. Wcześniej, był to, podlegający waloryzacji, iloczyn kwoty bazowej i owego mnożnika. W nowej koncepcji ustawodawca przyjął więc nie waloryzację, lecz koncepcję progresywnego wynagrodzenia. Oczywistym pozostaje, że celem tych przepisów było uniezależnienie wysokości świadczeń od wahań koniunktury gospodarczej, w tym przejściowych trudności finansowych kraju. Przedstawiona konstrukcja wiążąca wynagrodzenia sędziów z przeciętnym wynagrodzeniem chroni je przed związanym z inflacją spadkiem siły nabywczej i dzięki mechanizmowi swoistej samoczynnej i zobiektywizowanej podwyżki wynagrodzenia zasadniczego i dodatków funkcyjnych, gwarantując, że wynagrodzenia sędziów będą zmieniały się in plus w wypadku dobrej kondycji gospodarki.

Zmiany w zasadach wynagrodzeń sędziów nastąpiły w roku 2021 na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy z 19 listopada 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 (Dz.U. 2020 r. poz. 2400). Wtedy to określono, że podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w 2021 roku stanowić będzie przeciętne miesięczne wynagrodzenie w II kwartale 2019 roku, ogłaszane w trybie i na podstawie wcześniej przedstawionej ustawy.

Z kolei następna zmiana w zasadach ustalania wynagrodzenia sędziego nastąpiła w 2022 roku. W art. 8 ust. 1 ustawy 17 grudnia 2021 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz.U. 2022 r. poz. 2445) jako podstawa kształtowania wynagrodzeń sędziowskich w roku 2022 przyjęte zostało przeciętne wynagrodzenie z II kwartału, ale roku 2020, powiększone o kwotę 26,00 złotych. Jej celem było zwiększenie wartości świadczenia o 4,6% adekwatnie do podwyżek świadczeń dla pracowników tzw. sfery budżetowej. Należy także podnieść, że w ustawie z 1 grudnia 2022 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023, wskazano w art. 8 ust. 1, że w roku 2023 podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego, o której mowa w art. 91§lc ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, stanowi kwota 5.444,42 złotych. Stało się tak w sytuacji kiedy wartość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale 2022 roku - wynosiła 6.156,25 złotych (Komunikat Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 9 sierpnia 2022 roku w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2022 roku).

Wprowadzając odstępstwa od systematycznego, corocznego kształtowania wynagrodzeń sędziów w oparciu o przeciętne wynagrodzenie z II kwartału roku poprzedzającego, ustawodawca nie dokonał przy tym żadnej zmiany unormowania art. 91§lc ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, ani też nie zawiesił formalnie jego mocy obowiązującej. W sytuacji wątpliwości dotyczącej mocy obowiązującej przepisów o sprzecznej treści, zawartych w aktach prawnych wydanych w różnym czasie i w wypadku, gdy przepisy późniejsze nie uchylają wcześniejszych, należy przyznać prymat przepisowi późniejszemu, zgodnie z zasadą lex posteriori derogat legi priori (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 27 maja 1993 roku, I PZP 12/03 nie publ, wyrok z dnia 12 kwietnia 1994 roku, I PRN 12/94 z dnia 21 czerwca 1994 roku, I PRN 38/94,). Warto również wskazać, że technika legislacyjna polegająca na uchyleniu mocy obowiązującej przepisu ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych przez późniejszy przepis tej samej rangi i przy braku wyraźnej klauzuli derogacyjnej, co do zasady można uznawać jako dopuszczalną i zgodną z normami rangi konstytucyjnej. Warunkiem zastosowania powołanej techniki jest jedynie to, aby normy prawne nie były stanowione jednocześnie i aby norma późniejsza nie była hierarchicznie niższa od normy wcześniejszej (por. orzeczenia TK z dnia 8 listopada 1994 roku, I P 1/94, z dnia 12 stycznia 1995 roku, K 12/94, OTK 1995 rok, cz. II, poz. 2 s. 26).

Podkreślić również należy, że ustawy okołobudżetowe są w systemie źródeł prawa aktami posiadającymi tożsamą moc, jak zwykłe ustawy. Odmienne ich usytuowane lub przypisanie im innego znaczenia, wymagałoby wyraźnej podstawy konstytucyjnej. Tym samym każda ustawa późniejsza może uchylić wcześniejszą, jak i ustanowić czasowe wyjątki od jej postanowień (por. orzeczenie TK z dnia 21 listopada 1994 roku, K 4/94, OTK 1994 cz. II poz. 39).

Zauważyć należy, iż rolą tzw. ustaw okołobudżetowych jest jedynie zapewnienie realizacji ustawy budżetowej a nie kształtowanie nowych praw i obowiązków. Co do zasady Sąd powinien zastosować przepis ustawy późniejszej o ile jednak obie regulacje były zgodne z Konstytucją.

Istota niniejszej sprawy, nie tyle dotyczyła relacji między wzajemnie wykluczającymi się przepisami powołanych ustaw, ile raczej zgodności poczynań ustawodawczych i wykreowanego na nowo modelu kształtowania wynagrodzeń sędziów z normami rangi konstytucyjnej.

Zgodność przepisu prawa z przepisami konstytucyjnymi niezbędna w każdej dziedzinie prawa jest szczególnie ważna tam, gdzie chodzi o podstawowe zasady demokratycznego państwa prawnego takie jak zasada retroaktywności, zachowanie odpowiedniej vacatio legis, ochrona praw nabytych. Są to bowiem zasady i wartości stanowiące podstawę porządku prawnego i gwarancję praworządności.

Trybunał Konstytucyjny jest organem dysponującym kompetencją do eliminacji przepisu z obrotu prawnego. Tylko ten organ może w sposób władczy orzec, iż zaskarżony przepis ustawy jest zgodny z Konstytucją, względnie pozbawić go mocy obowiązującej w razie jego niekonstytucyjności (art. 190 Konstytucji RP). Sąd natomiast jest obowiązany stosować ustawę, bowiem według art. 178 ust. 1 Konstytucji RP sędziowie podlegają tylko Konstytucji i ustawom. Warto również podkreślić, że artykuł 188 Konstytucji RP zastrzega do wyłącznej kompetencji Trybunału Konstytucyjnego orzekanie w wymienionych w nim sprawach bez względu na to, czy rozstrzygnięcie ma mieć charakter powszechnie obowiązujący, czy też ma ograniczać się tylko do indywidualnej sprawy. Sąd może zaś w trybie art. 193 Konstytucji RP skierować do Trybunału pytanie prawne dotyczące zgodności aktu normatywnego z normami rangi konstytucyjnej.

Należy wskazać na przepis art. 59 ust. 1 pkt. 4 ustawy z 30 listopada 2016 roku o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz.U. 2019 poz. 2393 ze zm.). Obliguje on w istocie Trybunał do umorzenia postępowania jeżeli akt normatywny w zakwestionowanym zakresie utracił moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał. Tak też stało się z kwestionowanymi ustawami tzw. okołobudżetowymi, obowiązującymi w latach 2021-2022, które obowiązywały jedynie przez rok we wskazanym czasokresie.

W uchwale z 4 lipca 2001 roku, w sprawie III ZP 12/01, Sąd Najwyższy podkreślił, że odmowa zastosowania przepisu ustawy uznanego przez sąd za sprzeczny z Konstytucją nie narusza kompetencji Trybunału Konstytucyjnego. Istota tego stanowiska bazowała na wskazaniu, że przedmiot orzekania sądu dotyczy indywidualnego stosunku społecznego, a Trybunał Konstytucyjny orzeka o prawie. Wykonując władzę sądowniczą (art. 10 ust. 2 Konstytucji) sąd sprawuje wymiar sprawiedliwości (art. 175 ust. 1 Konstytucji). Z kolei rola Trybunału przypomina bardziej władzę ustawodawczą tzw. ustawodawcy negatywnego (mimo że art. 10 ust. 2 Konstytucji zalicza go do władzy sądowniczej).

Art. 8 ust. 2 Konstytucji RP, stanowi, że jej unormowania stosowane są bezpośrednio. Dojdzie do tego zapewne wtedy, kiedy sąd stwierdzi konflikt między normami (zasadami, wartościami) konstytucyjnymi a przepisem ustawy, który ma zastosować. Poprzez taki zabieg sąd nie wyeliminuje przebieg kwestionowanego przepisu z obrotu prawnego, lecz odmówi jego zastosowania w indywidualnej sprawie. Staje się to często aktualne w stosunkach prawa pracy. Do bezpośredniego zastosowania Konstytucji sensu stricto doszło np. w wyroku ówczesnej Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego (obecnie Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych) z dnia 7 grudnia 1999 r., I PKN 438/99, w którym odmówiono zastosowania w sprawie regulacji ustawowej zawartej w art. 240 § 3 pkt 1 k.p.

W świetle zaś realiów rozpoznawanej sprawy szczególne znaczenie ma pogląd wyrażony przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 20 lipca 2021 roku ( (...), LEX nr 3232398). Sąd ten przyjął, że dopuszczalność stosowania tzw. „rozproszonej kontroli konstytucyjnej" przez sądy ma miejsce w sytuacjach oczywistych, tj. wówczas, gdy w przeszłości Trybunał Konstytucyjny orzekał już o normie analogicznej do normy, która ma być zastosowana w danej sprawie, albo w przypadku powtórzenia niekonstytucyjnej normy przez ustawodawcę. W ten nurt wpisuje się wyrok z dnia 17 marca 2016 roku, V CSK 377/15 (OSNC 2016 nr 12, poz. 148), w którym Sąd Najwyższy co prawda potwierdził zasadę, że do orzekania o niekonstytucyjności ustaw i ich poszczególnych przepisów jest powołany wyłącznie Trybunał Konstytucyjny, ale przyjął, iż rozpoznawana przez niego sprawa jest wyjątkowa, gdyż niezgodność przepisu z Konstytucją jest oczywista, a ocena taka ma dodatkowe wsparcie w wyroku Trybunału Konstytucyjnego, który stwierdził uprzednio niezgodność z Konstytucją przepisu o takim samym brzmieniu co w obowiązującej obecnie ustawie. Pogląd ten podtrzymano w późniejszych orzeczeniach (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2018 r., V CSK 230/17).

Powódka odwołała się do wyroku Trybunału Konstytucyjnego wydanego 12 grudnia 2012 roku w sprawie K 1/12. Została ona zainicjowana wnioskiem Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego o zbadanie zgodności: art. 22 i art. 23 ustawy z dnia 22 grudnia 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej (Dz. U. Nr 291, poz. 1707) ze wskazanymi wniosku przepisami konstytucyjnymi (głównie art. 2, art. 178 ust. 2 i art. 216 ust. 5 oraz art. 220).

Niniejszy spór jest tożsamy prawnie z zagadnieniem rozstrzyganym przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 12.12.2012 r. Kwestionowaną ustawą okołobudżetową ustawodawca unormował bowiem podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego oraz sędziego Sądu Najwyższego (art. 22 ust. 1 i art. 23 ust. 1) w roku 2012, w postaci przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2010 roku. Odstąpił więc od ogólnej zasady ustalenia go w oparciu o przeciętne wynagrodzenie z II kwartału roku poprzedniego. W sferze faktycznej wynagrodzenia tej grupy pozostały w 2012 roku na tym samym poziomie, co w 2011 roku.

Ustawodawca rozstrzygnął o wynagrodzeniach sędziów w innych aktach, niż pragmatyki służbowe, bez uchylenia ich mocy obowiązującej (por. sprawy I PKN 55/97, czy I PKN 3/97). Ów spór dotyczył art. 5 ust. 2 i 3 ustawy z 10 grudnia 1993 roku o kształtowaniu środków na wynagrodzenia w państwowej sferze budżetowej w 1994 roku (Dz.U nr 129, poz. 601), które to w 1994 roku miały zastosowanie do określenia wynagrodzeń i wyłączały bieżącą waloryzację przewidzianą w ówczesnym np. art. 71 ustawy z 20 czerwca 1985 roku Prawo o ustroju sądów powszechnych.

Zamrożenie wynagrodzeń było koniecznością zachowania równowagi budżetowej jako wartości konstytucyjnie chronionej. Rada Ministrów przyjęła założenia do projektu budżetu państwa na rok 2012, przewidujące "zamrożenie" funduszu wynagrodzeń w jednostkach sfery budżetowej oraz zastosowanie dyscyplinującej reguły wydatkowej, co było działaniem niezbędnym dla utrzymania założonego poziomu deficytu budżetu państwa oraz stanowiło element przeciwdziałający przekroczeniu II progu ostrożnościowego. Zamrożenie wynagrodzeń w odniesieniu do większości pracowników sfery budżetowej trwało zresztą już kolejny rok (od 2009 roku). Natomiast ustalenie wynagrodzenia sędziów na poziomie roku 2011 uznano za rozwiązanie epizodyczne, uzasadnione wyjątkową sytuacją finansów publicznych i nie powodującą zmiany samych zasad ustalania tych wynagrodzeń. Za sprawiedliwy uznano podział kosztów działań zmierzających do zwalczenia skutków kryzysu pomiędzy wszystkie grupy społeczne.

Warto zresztą dodać, że w stanowisku prezentowanym podczas postępowania przed TK podkreślano inne, realne działania oszczędnościowe, zmierzające do ograniczenia nierównowagi finansów publicznych. Stanowiły je w szczególności: - wprowadzenie wydatkowej reguły dyscyplinującej, czyli ograniczenie wzrostu wydatków dyskrecjonalnych i nowych wydatków prawnie zdeterminowanych do poziomu inflacji powiększonej o 1%;

- wzmocnienie systemu zarządzania płynnością budżetu państwa, polegające na obowiązku lokowania przez jednostki sektora finansów publicznych wolnych środków na rachunku Ministra Finansów,

- ustalenie docelowej reguły wydatkowej (zasady, że wzrost wydatków budżetu państwa na zadania publiczne nie może przekroczyć średniookresowego tempa wzrostu (...)), wspierającej stabilność finansów publicznych,

- wprowadzenie planowania wieloletniego, również w jednostkach samorządu terytorialnego,

- wprowadzenie nakazu zrównoważenia (lub uzyskania nadwyżki) części bieżącej budżetów jednostek samorządu terytorialnego (wydatki bieżące mogą być wyższe od osiągniętych dochodów bieżących powiększonych o nadwyżkę budżetową jedynie o kwotę wynikającą z realizacji wydatków bieżących dokonywanych z udziałem środków z bezzwrotnej pomocy zagranicznej),

- opracowanie dodatkowej reguły stabilizującej wynik finansowy samorządów,

- zwiększenie wpływów z dywidend,

- pozyskanie dochodów ze sprzedaży uprawnień do emisji gazów cieplarnianych, - "zamrożenie" skali podatkowej w podatku dochodowym od osób fizycznych, - ograniczenie możliwości odliczenia podatku od towarów i usług przy nabyciu samochodów z "kratką" i brak możliwości odliczania podatku naliczonego od paliwa wykorzystywanego do ich napędu,

- zniesienie ulgi na biokomponenty w podatku akcyzowym i podwyższenie jego stawki na olej napędowy i papierosy,

-wprowadzenie podatku od wydobycia niektórych kopalin,

-wdrożenie systemu automatycznego nadzoru nad ruchem drogowym, - zmniejszenie krajowych uzupełniających dopłat bezpośrednich, - przeprowadzenie zmian w systemie emerytalnym - zmniejszenie składki przekazywanej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych do otwartych funduszy emerytalnych,

- dążenie do stopniowego zrównania i podwyższania wieku emerytalnego oraz ograniczenie wcześniejszego przechodzenia na emeryturę,

- obniżenie wysokości zasiłku pogrzebowego.

Nie mniejsze znaczenie miał fakt, że realna sytuacja finansów publicznych wyznaczona była przekroczeniem I progu oszczędnościowego, a relacja długu publicznego do (...) wyniosła 54,9%. Ze względu na przekroczenie wartości referencyjnej deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych - Rada Unii Europejskiej, zgodnie z art. 104 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, zaleciła ograniczenie deficytu do wartości poniżej 3% (...), najpóźniej w 2012 r. Polska została w tym czasie objęta tzw. procedurą nadmiernego deficytu. Jej sytuacja była więc monitorowana przez instytucje Unii Europejskiej, a w razie stwierdzenia braku działań naprawczych, mogły zostać nałożone sankcje finansowe (vide uzasadnienie wyroku TK w sprawie K 1/12 w zakresie zawierającym prezentację stanowisk stron).

Trybunał Konstytucyjny uznał zakwestionowaną regulację, polegającą w istocie na jednorocznym "zamrożeniu" wynagrodzeń, za zgodną z Konstytucją. W dużej mierze, jak uzasadniał, stanowisko to wynikało z incydentalnego charakteru rzeczonego rozwiązania oraz z uwzględnienia trudnej sytuacji finansowej państwa, zagrażającej równowadze budżetowej, stanowiącej wartość konstytucyjną, konkurencyjną wobec wartości określonych w art. 178 Konstytucji RP.

Określono jednak pewne wskazówki, czy warunki brzegowe ilustrujące kierunek właściwych poczynań ustawodawcy w analizowanym zakresie:

- wynagrodzenia powinny być kształtowane w sposób wykluczający jakąkolwiek uznaniowość ze strony władzy wykonawczej;

- wynagrodzenia powinny w dłuższym okresie czasu wykazywać tendencję wzrostową, nie mniejszą, niż przeciętne wynagrodzenie w sferze budżetowej;

- w trudnej sytuacji budżetu państwa wynagrodzenia powinny być bardziej, niż wynagrodzenia wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej - chronione przed nadmiernie niekorzystnymi zmianami.

- niedopuszczalne jest obniżenie w drodze normatywnej nominalnej wysokości wynagrodzenia, z wyjątkiem sytuacji, o której stanowi art. 216 ust. 5 Konstytucji (przekroczenia konstytucyjnego limitu zadłużenia).

Trybunał podkreślił, że w demokratycznym państwie prawa, opartym na trójpodziale władz, nie jest dopuszczalne, by jedna z nich, była przez pozostałe władze osłabiana, co mogłoby w konsekwencji prowadzić do uzależnienia od pozostałych władz i obniżać jej autorytet. Wskazano w szczególności, że zamrożenie wynagrodzeń może być tolerowane tylko wyjątkowo, ze względu na inne wartości konstytucyjne, w szczególności, ze względu na trudności budżetowe państwa, jeżeli występuje w kontekście szerszego programu oszczędnościowego. Nie może w żadnym wypadku stać się ono systematyczną praktyką. Z uwagi na brak możliwości wykreowania sztywnych reguł, ocena ewentualnych kolejnych regulacji musi uwzględniać uwarunkowania społeczno-gospodarcze i cały kontekst normatywny.

W oparciu zatem o prezentowane rozważania i wskazywane kryteria oceny regulacji wynagrodzeń, poddać należy w niniejszej sprawie ocenie realia i uzasadnienie rozwiązań normatywnych, jakie legły u podstaw odstąpienia w 2021 i 2022 roku od wyznaczonych pragmatyką służbową, zasad ustalania wynagrodzeń sędziowskich.

W założeniach do budżetu państwa na rok 2021 przewidziano zamrożenie funduszu wynagrodzeń w jednostkach państwowej sfery budżetowej oraz pozostałych jednostkach sektora finansów publicznych. Jak uzasadniano, w związku z ówczesną sytuacją gospodarczą kraju, spowodowaną epidemią (...)19, nastąpiła konieczność zamrożenia wynagrodzeń osób (w tym sędziów i prokuratorów), dla których podstawę obliczenia wynagrodzenia stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Co dość znamienne, projektodawca w sposób wyraźny wskazał, że przepisy niniejszej ustawy spowodują „zamrożenie" systemowej waloryzacji wynagrodzeń sędziów i prokuratorów tylko w roku 2021. Powyższa propozycja miała mieścić się w ramach całości zmian związanych z „zamrożeniem" wielkości wynagrodzeń w sektorze finansów publicznych w celu zapewnienia równowagi budżetowej stanowiącej wartość konstytucyjną, od której zależy zdolność państwa do działania i wypełniania jego zadań.

W uzasadnieniu projektu ustawy budżetowej na rok 2022 dowodzono, że przygotowany został z uwzględnieniem aktualnej sytuacji makroekonomicznej. Gospodarka ciągle odczuwała skutki wywołane wybuchem pandemii (...)19 w 2020 roku. Jednakże, wraz z łagodzeniem ograniczeń, powraca już na ścieżkę wzrostu. Najnowsze szacunki GUS dotyczące Produktu K. (...) za II kwartał 2021 roku wskazują na wzrost w ujęciu realnym o 10,9% rok do roku, wobec spadku o 8,3% w analogicznym okresie 2020 r. Według prognoz służących do opracowania projektu ustawy budżetowej na rok 2022 (...) w 2021 roku zwiększy się o 4,9% (po spadku o 2,7% rok wcześniej), a w przyszłym roku tempo jego wzrostu wyniesie 4,6%. Z uwagi na trwający proces uzgodnień Krajowego Programu O. i Zwiększania Odporności ( (...)), w prognozie nie uwzględniono jego wpływu. Jego realizacja stanowi główny, pozytywny czynnik ryzyka. Przewidziany ustawą deficyt wynosił ok. 30 miliardów złotych.

Pozostając w kontekście finansów publicznych należy podnieść, że z komunikatu Ministra Finansów, dostępnego na stronach internetowych (Ministerstwo Finansów Departament Długu Państwowego) wynikało, że relacja Państwowego Długi Publicznego do (...) w 2020 roku wyniosła 48,00%. Wzrosła tym samym w porównaniu do 2019 roku o 4,6 punktów procentowych.

Także według danych Ministerstwa Finansów, deficyt państwa w roku 2021 wyniósł (...),4 mln a w 2022 roku deficyt wyniósł (...),1 mln. Można wyciągnąć wniosek, że w spornych okresach zadłużenie państwa w stosunku do (...) malało. Według informacji zamieszczonej na stronie Ministerstwa (...) i (...) wzrost (...) w roku 2021 wyniósł 6,9 %, a w 2022 roku miało wartość 5,1 % co oznacza dla Polski stabilny rozwój gospodarczy. Jedynie w roku 2020 spadek (...) nastąpił o 2 %.

Według resortu P. w stosunku do (...) wyniosło w 2021 roku 44,1% (wobec 47,8 % rok wcześniej) a zadłużenie (...) 54,2% (wobec 57,4% rok wcześniej). Oznaczało to, że nastąpił spadek o 3,7 punktu procentowego w przypadku P. oraz o 3.2 punktu procentowego w przypadku (...). Natomiast według Ministerstwa Finansów w roku 2022, na koniec 4 kwartału 2022 roku, relacja P. do (...) wynosiła 39,4 % i spadła o 4,3 punktu procentowego w stosunku do roku 2021.

W roku 2020 rząd podejmował czynności zmierzające do ochrony państwa przed skutkami C.-19. Pierwszą z nich stanowiła ustawa z dnia 2 marca 2020 roku, o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...) 19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. W założeniu wprowadzała ona rozwiązania wspierające gospodarkę, przedsiębiorstwa i osoby zatrudnione w trakcie trwania pandemii.

W drugim kwartale 2020 roku, na który przypadłe większość ograniczeń, unijne (...) spadło o 13,9 procent, a bezrobocie wzrosło o 2,7 procent. Były to najostrzejsze odnotowane spadki od czasów rozpoczęcia pomiarów w 1995 roku. Polska gospodarka straciła w drugim kwartale 2020 roku ponad 8 procent (...). To największy spadek polskiej gospodarki od czasów reform przeprowadzonych przez wicepremiera L. B. w latach 1990-1991. W przeliczeniu na kwoty bezwzględne, pierwszy tzw. lockdown kosztował 25 miliardów zł w samym spadku (...) rok do roku w drugim kwartale. Do tej kwoty należy dodać ogromne fundusze, jakie państwo musiało pożyczyć na rynku. Zadłużenie sektora rządowego w okresie do końca września 2020 roku wzrosło o 252 mid zł. To pozwala stwierdzić, że pierwszy etap lockdown-u kosztował co najmniej 277 mld zł.

Zamrożenie wynagrodzeń za rok 2021 roku dotyczyło wielu grup zawodowych z sektora publicznego i wynikało z istotnego pogorszenia stanu finansów publicznych w związku z nagłymi i nieprzewidzianymi wydatkami związanymi z niwelowaniem skutków tzw. lockdown-u.

Dodatkowo należy zwrócić uwagę, że zgodnie z obwieszczeniem Ministra Finansów z 25 maja 2022 roku, na koniec roku budżetowego 2021 relacja do produktu krajowego brutto kwoty państwowego długu publicznego wyniosła 43,8%, a na koniec 2022 relacja ta spadła do 39,3%. Wartości powyższe są zatem relatywnie niskie. Były one niższe od tej uwzględnianej przez TK w sprawie 1/12, a jeszcze dalej do ryzyka uruchomienia procedur naprawczych (rozpoczętych przez KE w 2009 roku, kiedy to deficyt przekraczał 3 % (...)) w wypadku przekroczenia przez dług publiczny trzech piątych wartości rocznego produktu krajowego brutto.

Już tylko zatem prezentowane dane oznaczają, że przepisy żadnej z wymienianych w uzasadnieniu ustaw tzw. okołobudżetowych nie zostały uchwalone w warunkach poważnych trudności budżetowych, zagrażających równowadze finansów publicznych, co per se nie uzasadnia nagłego wycofania się ustawodawcy z reguł ustalania wynagrodzeń sędziów, godząc tym samym w zasadę ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego prawa. Tymczasem dopiero przekroczenie wartości określonej w unormowaniu art. 216 ust. 5 Konstytucji RP utożsamiane jest z krytyczną kondycją finansów publicznych. Nawet gdyby przyjąć, że nieprzekraczalna relacja 3/5 pomiędzy długiem publicznym a wartością rocznego (...) powinna odnosić się nie do długu liczonego według metodyki krajowej, lecz do długu liczonego według metodyki unijnej, który z uwagi na swoją konstrukcję, dużo bardziej transparentnie przedstawia rzeczywisty stan zadłużenia państwa, to nie istniało w analizowanym czasokresie ryzyko jej przekroczenia.

Reasumując, same założenia budżetowe i ich uzasadnienie, zwłaszcza dotyczące wartości deficytu, nie zbliżały się więc do zagrożeń wskazanych w Konstytucji RP (art. 216 ust. 5). Trudno więc zasadnie dowodzić, że mamy do czynienia z konieczną sytuacją ukonkretnienia warunków absolutnej wyjątkowości odejścia do zasad w roku 2021 i 2022.

Porównania sytuacji gospodarczej pozwalają na stwierdzenie, że o ile w 2011 roku mieliśmy do czynienia z bardzo konsekwentnym, wskazanym wcześniej programem oszczędnościowym, o tyle w latach 2020-2022 takiej tendencji dostrzec nie można.

Wiele poczynań władzy ustawodawczej i wykonawczej w tej materii kłóci się z przyjętym wobec sędziów uzasadnieniem rozwiązania płacowego na rok 2021 i 2022. Kontynuowano płatność tzw. 13 emerytur, w oparciu o rozwiązanie przyjęte ustawą z 9 stycznia 2020 roku o dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów. Co więcej, zmieniono charakter świadczenia z jednorazowego na stałe. Zgodnie z ustawą z dnia 21 stycznia 2021 roku o kolejnym w 2021 roku dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów (Dz. U. z 2022 r. poz. 2235), wypłacona została 14. emerytura - jako kolejne obok 13. emerytury dodatkowe świadczenie pieniężne.

Według danych dostępnych na stronach internetowych Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, koszt wypłaty 13 i 14 emerytury dla państwa w 2021 roku wyniósł wydatek w wysokości 22 mld a w 2022 r roku 25 mld.

Należy podnieść, że dokonano zmian w zasadach wynagradzania między innymi w ustawie z 17 września 2021 roku o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1834), która zmieniła ustawę z 21 listopada 2021 roku o pracownikach samorządowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1282, ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1834). Ustawa nowelizująca i nowe rozporządzenie Rady Ministrów z 25 października 2021 roku w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz.U. poz. 1960) weszły już w życie 1 listopada. Ze wskazaną datą weszły w życie istotne zmiany dotyczące wynagrodzeń osób wchodzących w skład organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego oraz diet radnych, które w sposób istotny zwiększyły wartość ich uposażeń. Minimalne wynagrodzenie ww. osób nie może być niższe niż 80% maksymalnego wynagrodzenia określonego dla poszczególnych stanowisk w przepisach wydanych na podstawie art. 37 ust. 1 tejże ustawy, ustalono przy tym, że maksymalne wynagrodzenie na danym stanowisku stanowi suma maksymalnego poziomu wynagrodzenia zasadniczego oraz maksymalnego poziomu dodatku funkcyjnego, a w przypadku wójtów (burmistrzów, prezydentów miast), starostów oraz marszałków województwa także kwoty dodatku. Po drugie podniesiono poziom maksymalnego wynagrodzenia ww. osób decydując, że nie może ono przekroczyć w okresie miesiąca 11,2-krotności kwoty bazowej określonej w ustawie budżetowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 grudnia 1999 roku o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw. Przed nowelizacją maksymalny poziom nie mógł przekroczyć 7 krotności kwoty bazowej. W ustawie budżetowej na rok 2021 kwota ta została określona na poziomie 1 789,42 zł. Oznacza to wzrost maksymalnego wynagrodzenia o 60% z 12.525,94 zł na 20.041,50 zł. Konsekwencją powyższych zmian ustawowych jest wydanie przez Radę Ministrów rozporządzenia z dnia 25 października 2021 roku w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych. W. ono w życie, podobnie jak ustawa nowelizująca, z dniem 1 listopada 2021 roku. Określa ono maksymalny poziom wynagrodzenia zasadniczego (kwota w złotych) wójtów (burmistrzów, prezydentów miast), starostów i marszałków województw oraz maksymalny poziom dodatku funkcyjnego (kwota w złotych). Przykładowo dla wójta czy burmistrza w gminie do 15.000 mieszkańców określono maksymalny poziom wynagrodzenia zasadniczego na poziomie 10.250 zł, zaś maksymalny poziom dodatku funkcyjnego na poziomie 3.150 zł.

Ustawa nowelizująca dokonała także zmian we wszystkich trzech ustrojowych ustawach samorządowych w zakresie maksymalnego poziomu diet przysługujących radnym. Po nowelizacji wysokość diet przysługujących radnemu nie może przekroczyć w ciągu miesiąca łącznie 2,4 krotności kwoty bazowej określonej w ustawie budżetowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 2020 r. poz. 1658). Tym samym maksymalna dieta radnego może wynieść 4.294,61 zł zamiast dotychczasowych 2.684,13 zł (1,5 krotności kwoty bazowej). Także w tym przypadku znowelizowane przepisy mają zastosowanie do ustalania wysokości diet od dnia 1 sierpnia 2021 roku.

Ponadto na mocy rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 2021 roku, z d (Dz.U 2021 r. poz. 1394) z dniem 1 sierpnia 2021 roku zmienione zostało rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad wynagradzania osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe. Jego zapisy w sposób istotny zwiększały mnożniki kwoty bazowej, stanowiącej podstawę ustalenia wartości uposażenia osób nim objętych. Wreszcie z mocy ustawy z dnia 17 września 2021 roku o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze, stanowiska państwowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz 1834) ze skutkiem od 1 listopada 2021 roku zwiększono wartość uposażenia Prezydenta RP.

Powołane rozwiązania dotyczące wzrostu wydatków państwa jest zilustrowaniem niekonsekwencji ustawodawcy i braku korelacji między rozwiązaniami wprowadzonymi ustawami okołobudżetowymi z 2020 i 2021 roku, a uzasadnieniem takiego rozwiązania.

Zgodnie z art. 2 Konstytucji RP Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Już usytuowanie tej klauzuli w normach konstytucyjnych nakazuje jej przyznać wysoki prymat i miejsce. Dostrzegając jej ogólnikowość i konieczność wykładni przez organy stosujące Konstytucję, zanegować jednak należy, aby była ona dowolna. Zakłada ona swoiste minimum i wyrażające ją formuły prawne. Istotne jest, że z zasady państwa prawnego wyprowadzono zasady pochodne. Jedną z nich stanowi zasada ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. Nieodmiennie związana jest z bezpieczeństwem prawnym. W świetle tej zasady adresaci norm prawnych mają prawo oczekiwać, że regulacja prawna nie zostanie zmieniona na ich niekorzyść w sposób arbitralny i zaskakujący (zob. np. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 listopada 2015 roku, w sprawie K 1/14, oraz wyrok z 19 listopada 2008 roku w sprawie Kp 2/08). Nie oznacza to oczywiście, że określone unormowanie, regulujące uprawnienia płacowe, czy inne prawa lub obowiązki obywateli nie mogą zostać nigdy zmienione. Istotny warunek brzegowy zakłada, aby kreowane zmiany nie były dla jednostki zaskakujące i nie miały charakteru arbitralnego.

Z prezentowaną zasadą konstytucyjną związana jest zasada pewności prawa (bezpieczeństwa prawnego). Gwarantuje ona ochronę praw słusznie nabytych, interesów w toku oraz ekspektatywę maksymalnie ukształtowanych (wyrok TK z 21 czerwca 2005 roku). Obywatel ma prawo oczekiwać od Państwa, że może poruszać się i kształtować swoje uprawnienia i zobowiązania w oparciu o stabilne normy prawne, podlegające zmianom jedynie w przypadkach wyjątkowych i uzasadnionych.

Z jednej bowiem strony prawodawca odchodzi od ukształtowanych zasad ustalania płac tej grupy, by podnosić uposażenia innym grupom lub przyznawać dodatkowe świadczenia osobom nie pracującym. O ile zmiana zasad kształtowania wynagrodzeń sędziów w roku 2012 uzasadniana była trudną sytuacją finansów publicznych i działaniem w ramach nałożenia na Polskę procedury nadmiernego deficytu i konsekwentnymi poczynaniami kreującymi oszczędności, nie tylko płacowymi, to w 2021 i 2022 roku analogiczne decyzje nie zostały należycie uzasadnione, ukonkretnione i odniesione do warunków budżetowych.

Nie zostały więc spełnione wymienione wcześniej kryteria brzegowe określone w orzecznictwie TK. W szczególności niespełnione pozostaje kryterium zakazujące kształtowanie wynagrodzeń sędziowskich w sposób uznaniowy. Władza wykonawcza założyła bowiem w budżecie na rok 2022 wzrost funduszu płac w państwowej sferze budżetowej o 4,4%, zamrażając również wskaźnik wysokości wynagrodzeń (100,00%). Z tego też względu, kształtując wynagrodzenia sędziów na rok 2022, przeciętne wynagrodzenie z II kwartału podniesione zostało o 26,00 złotych, aby osiągnąć wskazywana wartość procentową.

Warto zresztą zauważyć, że tożsamy zabieg wprowadzono również w 2023 roku. Tyle, że zastosowano inną konstrukcję prawną. Przeciętne wynagrodzenie brutto w drugim kwartale 2022 roku, ogłoszone w komunikacie Prezesa GUS z 9 sierpnia 2022 roku wynosiło 6.156,25 złotych. Z kolei przeciętne wynagrodzenie w II kwartale 2021 roku ogłoszone przez Prezesa GUS 10 sierpnia 2021 roku wyniosło 5.504,52 zł.

Tymczasem w art. 8 ust. 1 ustawy z 1 grudnia 2022 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na 2023 roku przyjęto jako podstawę kwotę 5.444,42 złotych, nijak mającą się do wskazywanych wartości. Wszystko tłumaczy jednak z jednej strony zaplanowany na rok 2023 wzrost wynagrodzeń w jednostkach budżetowych o 7,8%, z drugiej zaś strony, zwiększenie o taką relację procentową kwoty 5.050,48 złotych, stanowiącej podstawę ustalenia wynagrodzenia sędziów w 2022 roku.

Zmiana wynagrodzeń sędziów powinna nastąpić wyłączenie w drodze nowelizacji art. 91§lc ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych. Działania polegające na corocznym kształtowaniu zasad wynagradzania sędziów poprzez przepisy co prawda rangi ustawowej, ale o epizodycznym, jednorodzonym i de facto wykonawczym charakterze jest nie do pogodzenia z zapisem zawartym w art. 91 §1 c i art. 178 Konstytucji RP. Zasadę ochrony praw nabytych nie zakazuje przecież prawodawcy wprowadzenia zmian w przepisach prawnych, nawet takich, które skutkowałyby pogorszeniem sytuacji adresatów prawa, o ile przemawia za tym inna wartość konstytucyjna, której w danych okolicznościach należy przyznać pierwszeństwo. Wartością tą jest w szczególności konieczność zachowania równowagi budżetowej i zapobiegnięcie nadmiernemu zadłużeniu państwa. Nie wystąpiła ona jednak, a tym samym nie przemawiała za odejściem w 2021 roku i w 2022 roku od zasad wynagradzania sędziów, skutkującym realnym obniżeniem ich wysokości.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 8.11.2023 r. (1K 1/23) w swoim uzasadnieniu wskazał co następuje „Wynagrodzenia sędziów w ostatnich latach kształtowane są przez ustawodawcę w sposób całkowicie uznaniowy – zarówno co do konstrukcji mechanizmu wynagradzania jak i tempa wzrostu płac. Taka praktyka nie zapewnia konstytucyjnej ochrony wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu sędziego oraz zakresowi jego obowiązków. Taka uznaniowość nie powinna mieć miejsca w odniesieniu do wynagrodzeń sędziowskich, który szczególny charakter został potwierdzony w art. 178 ust. 2 i art. 195 ust. 2 Konstytucji.”

Uznając więc za zasadny postulat ochrony prawa sędziego do wynagrodzenia w corocznie ustalanej obiektywnej wysokości, pozostającej w ścisłej relacji do przeciętnego wynagrodzenia, sąd uwzględnił żądanie pozwu o wartości wskazanej przez powoda i wyliczonej na podstawie Służb (...) pozwanego.

Dodatkowo należy wyjaśnić, że wątpliwości budzi ponadto zgodność art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej z 2022 r. i art. 12 ust 1 ustawy okołobudżetowej z 2021 r. przepisami art. 19 ust. 1 akapit drugi Traktatu o Unii Europejskiej z 7 lutego 1992 r. (Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/30 z późn. zm.), dalej jako (...), oraz z art. 47 akapit drugi Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej (Dz. U. UE. C. z 2007 r. Nr 303, str. 1 z późn. zm.), dalej jako KPP. Przepis art. 19 ust. 1 akapit drugi (...) kreuje obowiązek ustanowienia przez państwa członkowskie „środków” niezbędnych do zapewnienia skutecznej ochrony sądowej. W celu jej realizacji istotne jest zapewnienie obywatelowi dostępu do ,,niezawisłego” sądu w rozumieniu art. 47 akapit drugi KPP. Jak wskazuje Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej pojęcie „niezawisłości” oznacza między innymi, że sąd wypełnia swe zadania w pełni autonomicznie, nie podlegając żadnej hierarchii służbowej, ani nie będąc podporządkowanym komukolwiek i nie otrzymując nakazów czy wytycznych z jakiegokolwiek źródła, oraz że jest on w ten sposób chroniony przed ingerencją i naciskami zewnętrznymi mogącymi zagrozić niezależności osądu jego członków i wpływać na ich rozstrzygnięcia (wyrok z dnia 19 września 2006 r., W., C 506/04, EU:C:2006:587, pkt 51, a także z dnia 16 lutego 2017 r., M. P., C 503/15, EU:C:2017:126, pkt 37 i przytoczone tam orzecznictwo). (...) wskazuje przy tym, że nieodłączną gwarancję niezawisłości sędziowskiej stanowi (obok nieusuwalności sędziów) poziom wynagrodzenia odpowiadający wadze wykonywanych przez nich zadań (por. wyrok z dnia 19. września 2006 r., C-506/04, pkt 51, z 27 lutego 2018 r., C-64/16, pkt 45; z 24 czerwca 2019 r., C-619/18, (...):EU:C:2019:531, pkt 75).

Mając powyższe na uwadze, należało ocenić , iż rozwiązanie przyjęte na mocy art. 12 ust. 1 ustawy okołobudżetowej z 2021 r. i art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej z 2022 r., nie spełnia warunków o których mowa w art. 47 KPP i art. 19 ust. 1 akapit drugi (...).

Sąd zasądził kwoty ustalone według Służb (...) SR w Bydgoszczy.

Pozwany w 2021 i 2022 roku otrzymał środki na wynagrodzenia dla grupy zawodowej sędziów, przy uwzględnieniu ich wysokości, określonej obowiązującymi na wskazane lata przepisami ustaw o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej. Pozwany nie miał zatem realnej możliwości dokonywania płatności w wysokości oczekiwanej przez powódkę. Stosowna płatność byłaby możliwa dopiero po przesunięciu dokonanym przez dysponenta tych środków, co jednak nie nastąpiło.

Należy jednak wskazać, że odsetki za opóźnienie zgodnie z regułą art. 481§1 k.c. w zw. z art. 300 k.p. należne są nawet, jeżeli opóźnienie płatności było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Podkreślić należy, że niniejszy proces stanowi sprawę z zakresu prawa pracy. Jej stronami jest więc pracodawca i pracownik. Konstrukcja stosunku pracy zakłada zaś odpowiedzialność pracodawcy za płatność wynagrodzenia realizowaną terminowo i w należytej wysokości (art. 22§1 k.p. art. 85§1 i 2 k.p.). Brak środków finansowych będący następstwem nie przekazania ich przez dysponenta nie zwalnia zatem od kompensaty za opóźnienie płatności. Dostrzec zresztą należy, że wydatki na wynagrodzenia charakteryzują się, niezależnie od ujęcia ich w planie finansowym jednostki, pewną nieprzewidywalnością. Wynika to przede wszystkim z naturalnych dla każdej jednostki ruchów kadrowych (np. urlopy związane z rodzicielstwem, rozwiązanie stosunku pracy), a także przyczyn losowych (np. zwolnienia chorobowe).

Sąd przyznał je więc od wynagrodzenia za poszczególne lata, od niekwestionowanego terminu wymagalności wynagrodzenia we właściwej wysokości do dnia zapłaty. Jako podstawę Sąd przyjął zgodnie z żądaniem powódki wyrażonym w piśmie z dnia 22.04.2024 r. wyliczenia dokonane przez służby finansowe pozwanego.

Rygor natychmiastowej wykonalności nadany został orzeczeniu na podstawie art. 477 2 k.p.c. Warto jednak wskazać, że miesięczne wynagrodzenie, stanowiące podstawę rygoru, ustalone zostało w wysokości obowiązującej powódkę w roku 2021.

O kosztach sądowych orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c., odstępując od obciążenia nimi pozwanego mając na uwadze okoliczności sprawy i charakter sporu.