Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 kwietnia 2023 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Stanisław Pilarczyk

Protokolant: st.sekr.sądowy Alina Kędzia

po rozpoznaniu w dniu 4 kwietnia 2023 r. w Kaliszu

odwołania M. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 21 grudnia 2022 r. Nr (...)

z dnia 8 lutego 2023r. Nr (...)

z dnia 23 stycznia 2023r. Nr (...)

z dnia 14 marca 2007r. Nr (...)

w sprawie M. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o ustalenie kapitału początkowego, przeliczenie emerytury, ustalenie wysokości emerytury

Oddala odwołania M. S. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z:

21 grudnia 2022r. znak (...)

23 stycznia 2023r. znak (...)

8 lutego 2023r. znak (...)

Odrzuca odwołanie M. S. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 14 marca 2007r. znak (...).

Sędzia Stanisław Pilarczyk

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 21 grudnia 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w O., zwany dalej organem rentowym, odmówił M. S. przeliczenia emerytury na podstawie art. 26c ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 roku poz. 504 tj.), zwana dalej ustawą emerytalną, gdyż po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego nie pobierała ona okresowej emerytury kapitałowej. Decyzją z dnia 23 stycznia 2023 roku organ rentowy ponownie ustalił M. S. kapitał początkowy, który wynosił 107 783,39 zł, a do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne z 10 lat kalendarzowych, to jest od 1 stycznia 1978 roku do 31 grudnia 1987 roku, a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 74,16%. Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy nie uwzględnił za 1988 rok kwoty 578 210 zł, wykazanej w legitymacji ubezpieczeniowej, ponieważ nie wiadomo czego ona dotyczy, a od 30 listopada 1987 roku do 30 listopada 1988 roku M. S. przebywała na urlopie bezpłatnym. Decyzją z dnia 8 lutego 2023 roku organ rentowy ponownie ustalił wysokość emerytury w związku z przeliczeniem kapitału początkowego, gdzie uwzględniono wynagrodzenie z umowy o pracę za lata 1978-1979, gdzie wynagrodzenie to wynosiło 3 100 zł. W związku z powyższym organ rentowy ustalił wysokość emerytury od 1 grudnia 2019 roku za 3 lata wstecz.

Odwołanie od powyższych decyzji z dnia 21 grudnia 2022 roku, 23 stycznia 2023 roku i 8 lutego 2023 roku oraz od decyzji z 14 marca 2007 roku wniosła M. S. wnosząc, aby organ rentowy, przy ustalaniu jej kapitału początkowego uwzględnił kwotę 578 210 zł, która to kwota powinna być doliczona do wynagrodzenia za 1987 roku, a ponadto wniosła, aby organ rentowy ponownie obliczył jej emeryturę przy zastosowaniu art. 26c ustawy emerytalnej, a przy ustalaniu kapitału początkowego uwzględnił wszystkie składniki wynagrodzenia za okres od 1978 do 1980 roku.

Organ rentowy, w odpowiedzi na odwołania, wniósł o ich oddalenie.

Sąd poczynił następujące ustalenia

M. S. urodziła się (...). Od 1 stycznia 1978 roku do 30 listopada 1988 roku była zatrudniona na podstawie umowy o pracę w (...) Zakładach (...) w Ł., w pełnym wymiarze czasu pracy, przy czym od 30 listopada 1987 roku do 30 listopada 1988 roku przebywała na urlopie bezpłatnym. W umowie o pracę z dnia 16 sierpnia 1978 roku jej wynagrodzenie ustalono w wysokości 3 100 zł plus 300 zł premii, zgodnie z regulaminem premiowania.

(dowód – umowa o pracę z dnia 16 listopada 1978 roku –k. 25 akt kapitału początkowego, świadectwo pracy odwołującej z (...) Zakładów (...) – k. 14 akt kapitału początkowego, kwestionariusz okresów składkowych i nieskładkowych, kwota wynagrodzenia odwołującej za 1987 roku – k. 13 akt kapitału początkowego)

Do 1980 roku z (...) Zakładów (...) nie zachowała się żadna dokumentacja płacowa odwołującej, natomiast zachowała się dokumentacja płacowa za lata 1980-1988. W karcie płacowej za 1988 roku brak jest jakichkolwiek wynagrodzeń, natomiast w legitymacji ubezpieczeniowej za 1988 roku ówczesny pracodawca odwołującej wpisał, iż odwołująca w okresie od stycznia do listopada 1988 roku osiągnęła zarobek w wysokości 578 210 zł brutto.

(dowód – karty wynagrodzeń odwołującej za lata 1980-1988 – akta osobowe odwołującej k. 13 akt kapitału początkowego)

W 1988 roku M. S. otrzymała kwotę 578 210 zł tytułem premii uznaniowej – nagrody za przygotowanie technologiczne dokumentacji związanej z wysłaniem urządzeń i materiałów do realizacji zakładu filcu w Mongolii w latach 1986-1987.

(dowód – zeznania świadka J. P. z dnia 4 kwietnia 2023 roku [00:05:37] [00:28:55]; zeznania odwołującej M. S. z dnia 7 marca 2023 roku [00:15:55] [00:25:35])

W dniu 30 września 2014 roku odwołująca złożyła wniosek o emeryturę. Składając go zaznaczyła, iż nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego oraz wniosła, aby przy ustalaniu emerytury na podstawie przedłożonych dokumentów wybrać dla niej najbardziej korzystny wariant.

(dowód – wniosek o emeryturę – akta emerytalne)

W dniu 17 października organ rentowy zwrócił się do odwołującej o wyjaśnienie czy będąc członkiem otwartego funduszu emerytalnego wnosi o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku OFE, za pośrednictwem Zakład, na dochody budżetu państwa. Jednocześnie organ rentowy poinformował, iż we wniosku o emeryturę błędnie zaznaczyła, że nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

(dowód – pismo organu rentowego z dnia 17 października 2014 roku – akta emerytalne)

W dniu 24 października 2014 roku M. S. oświadczyła organowi rentowemu, iż w związku z przynależnością do otwartego funduszu emerytalnego prosi o wybranie wariantu najkorzystniejszego dla wysokości jej emerytury.

(dowód – pismo odwołującej – akta emerytalne)

W dniu 13 listopada 2014 roku M. S. została poinformowana przez N. Otwarty Fundusz Emerytalny, iż część środków zgromadzonych na rachunku zostanie przekazana do ZUS.

(dowód – informacja – k. 48 i 9 akt sądowych)

W dniu 24 grudnia 2014 roku (...) Powszechne Towarzystwo Emerytalne poinformowało odwołującą, iż została ona wykreślona z członkostwa w tym Otwartym Funduszu Emerytalnym.

(dowód k. 10 – akt sądowych)

Decyzją z dnia 24 grudnia 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w O., przyznał M. S. prawo do emerytury od dnia 1 października 2014 roku, przy czym ustalając wysokość świadczenia na podstawie art. 26 ustawy emerytalnej ustalił ją w wysokości 2 070,58 zł, a ustalając wysokość świadczenia na podstawie art. 183 ustawy emerytalnej – w wysokości 2 208,93 zł. Wypłatę świadczenia organ rentowy zawiesił, ze względu na kontynuowanie zatrudnienia przez odwołującą.

(dowód – decyzja organu rentowego z dnia 24 grudnia 2014 roku – akta emerytalne)

Kolejną decyzją z dnia 23 stycznia 2015 roku organ rentowy ustalił wysokość emerytury odwołującej i podjął decyzję o jej wypłacaniu. Świadczenie M. S., obliczone na podstawie art. 26 ustawy emerytalnej, zostało ustalone w wysokości 2 087,58 zł, a obliczona na podstawie art. 183 ustawy emerytalnej – w wysokości 2 224,35 zł.

(dowód – decyzja z dnia 23 stycznia 2015 roku – akta emerytalne)

Prawomocną decyzją z dnia 14 marca 2007 roku organ rentowy ponownie ustalił odwołującej kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 roku w wysokości 103 783,13 zł, ustalając, na podstawie wynagrodzeń z lat 1980-1989, wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego w wysokości 68,75%.

(dowód – decyzja organu rentowego z dnia 14 marca 2007 roku – akta kapitału początkowego)

Decyzje organu rentowego z dnia 24 grudnia 2014 roku i 23 stycznia 2015 roku, o ustaleniu i wypłacie emerytury M. S. nie były przez nią zaskarżone i się uprawomocniły. Do dnia wyrokowania w niniejszej sprawie odwołująca pobierała emeryturę przyznaną na podstawie art. 183 ust. 1 i ust. 5 ustawy emerytalnej.

W ocenie Sądu Okręgowego zaskarżone decyzja odpowiadają prawu, a żądania M. S. nie mogły zostać uwzględnione z powodu braku podstaw prawnych. Spór w niniejszej sprawie sprowadzał się do oceny zasadności wniosku odwołującej o ponowne obliczenie emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych na podstawie art. 26c ustawy emerytalnej, jak i ograniczył się do ustalenia czy kwotę 578 210 zł z 1988 roku można uwzględnić przy ustalaniu kapitału początkowego.

Zgodnie z art. 183 ustawy emerytalnej:

emerytura przyznana na wniosek osoby ubezpieczonej urodzonej po dniu 31 grudnia 1948 roku, z wyjątkiem ubezpieczonych, którzy pobrali emeryturę na podstawie przepisów art. 46 lub 50, o ile osoba ta nie była członkiem otwartego funduszu emerytalnego albo złożyła wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa, która osiągnęła wiek uprawniający do emerytury w roku kalendarzowym, wynosi:

80% emerytury obliczonej na podstawie art. 53

oraz

20% emerytury obliczonej na podstawie art. 26;

emerytura przyznana na wniosek osoby ubezpieczonej, o której mowa w ust. 1, która wiek uprawniający do emerytury w roku kalendarzowym 2010 roku, wynosi:

70% emerytury obliczonej na podstawie art. 53

oraz

30% emerytury obliczonej na podstawie art. 26;

emerytura przyznana na wniosek osoby ubezpieczonej, o której mowa w ust. 1, która osiągnęła wiek uprawniający do emerytury w roku kalendarzowym 2011, wynosi:

55% emerytury obliczonej na podstawie art. 53

oraz

45% emerytury obliczonej na podstawie art. 26;

emerytura przyznana na wniosek osoby ubezpieczonej, o której mowa w ust. 1, która osiągnęła wiek uprawniający do emerytury w roku kalendarzowym 2012, wynosi:

35% emerytury obliczonej na podstawie art. 53

oraz

65% emerytury obliczonej na podstawie art. 26;

emerytura przyznana na wniosek osoby ubezpieczonej, o której mowa w ust. 1, która osiągnęła wiek uprawniający do emerytury w roku kalendarzowym 2013 lub 2014, wynosi:

20% emerytury obliczonej na podstawie art. 53

oraz

80% emerytury obliczonej na podstawie art. 26.

Tak więc jednym z warunków przyznania M. S. emerytury na podstawie art. 183 ust. 5 ustawy emerytalnej, zgodnie z decyzją z dnia 24 grudnia 2014 roku i decyzją z dnia 23 stycznia 2015 roku, było przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Zgodnie z art. 26c ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych osobie będącej członkiem OFE, w rozumieniu art. 3 pkt 4a ustawy z dnia 21 listopada 2021 roku o emeryturach kapitałowych, przysługuje ponowne obliczenie emerytury od osiągnięcia wieku docelowego tj. 65 lat, gdy spełnione są następujące warunki: w dniu poprzedzającym osiągnięcie wieku docelowego była przyznana i wypłacana emerytura z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W szczególności zwrócić należy w pierwszej kolejności uwagę na istotną dla rozstrzygnięcia sporu okoliczność, iż prawomocnymi decyzjami z dnia 24 grudnia 2014 roku i 23 stycznia 2015 roku przyznana została odwołującej emerytura na podstawie art. 183 ust. 5 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z ust. 1 tego artykułu. Z dniem uprawomocnienia się decyzji z dnia 24 grudnia 2014 roku oraz po podjęciu wypłaty emerytury od grudnia 2014 roku zgodnie z decyzją z dnia 23 stycznia 2015 roku, zamknięta została w sensie prawnym kwestia możliwości przyznania M. S. emerytury kapitałowej na podstawie przepisów z dnia 21 listopada 2008 roku o emeryturach kapitałowych (tj. Dz. U. z 2018 roku poz. 926). Warunkiem koniecznym przyznania odwołującej emerytury na podstawie art. 183 ustawy emerytalnej tzw. Mieszanej (od osiągnięcia przez nią obowiązującego w 2014 roku wieku emerytalnego 60 lat i 6 miesięcy) było bowiem przekazanie przez osobę będącą członkiem otwartego funduszu emerytalnego środków zgromadzonych na rachunku w tym funduszu, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na dochody budżetu państwa. M. S. – będąc członkiem otwartego funduszu emerytalnego, we wniosku emerytalnym z dnia 30 września 2014 roku oraz w piśmie z dnia 24 października 2014 roku, po zapytaniu organu rentowego czy wnosi o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE na dochody budżetu państwa, zaznaczyła, iż w związku z przynależnością do otwartego funduszu emerytalnego prosi o wybranie wariantu najkorzystniejszego dla wysokości jej emerytury. W ocenie Sądu – ubezpieczona czyniąc tego rodzaju odręczną adnotację – wraziła dorozumianą zgodę na przekazanie środków zgromadzonych na jej rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Powyższy wniosek znajduje potwierdzenie w okolicznościach, które miały miejsce później, a mianowicie niewycofanie wniosku o emeryturę przed uprawomocnienie się decyzji jej przyznającej, niezaskarżeniu decyzji z dnia 24 grudnia 2014 roku przyznającej odwołującej emeryturę na podstawie art. 183 ustawy emerytalnej (świadczenia warunkowanego przekazaniem środków z OFE na dochody budżetu państwa), niezaskarżeniu decyzji z dnia 12 stycznia 2015 roku o ustaleniu wysokości i podjęciu wypłaty tej emerytury oraz pobieranie przez nią tej emerytury do chwili obecnej. Okolicznością niesporną między stronami było to, że środki zgromadzone na rachunku ubezpieczonej w otwartym funduszu emerytalnym zostały rzeczywiści przekazane, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Przekazanie tych środków, po uprawomocnieniu się decyzji z dnia 24 grudnia 2014 roku, stało się ostateczne i nieodwoływalne. Z tego też powodu po dacie uprawomocnienia się tej decyzji możliwość nabycia przez ubezpieczoną prawa do emerytury kapitałowej ustała definitywnie i dlatego pozwany organ rentowy zasadnie odmówił M. S. przyznania tego świadczenia oraz ponownego obliczenia jej emerytury na podstawie art. 26c ustawy emerytalnej.

Z dniem prawomocnego ustalenia prawa do emerytury umowa z otwartym funduszem staje się nieważna z mocy prawa (art. 111a ust. 2b ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych – tj. Dz. U. z 2022 roku, poz. 2342 j.t.).

Zgodnie z treścią art. 173 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz. U. z 2022 roku poz. 504 t.j.) dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne, lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia, ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 dla osób w wieku 62 lat (art. 173 ust. 3 ww. ustawy). Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy (art. 173 ust. 3 ww. ustawy).

Zgodnie z treścią art. 174 ust. 1 i 2 ww. ustawy, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymierzę nie większym niż określonym w art. 5 ust. 2.

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 roku (ust. 3).

Ponowne ustalenie wysokości kapitału początkowego następuje w okolicznościach określonych w art. 114 ustawy o emeryturach i rentach (art. 175 ust. 4 ustawy).

Zgodnie z art. 15 ust. 1 cytowanej wyżej ustawy podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalone w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośredni rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 9 i art. 176.

Natomiast w myśl ust. 2a cytowanego wyżej art. 15, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy, wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy.

Ust. 3 artykułu 15 tejże ustawy stanowi natomiast, iż do podstawy wymiaru emerytury lub renty, o której mowa w ust. 1 i 2, dolicza się kwoty przysługujących ubezpieczonemu w danym roku kalendarzowym wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy oraz kwoty zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku wyrównawczego, świadczenia wyrównawczego lub dodatku wyrównawczego, a także wartość rekompensaty pieniężnej, ustalonej zgodnie z pkt. 3 załącznika do ustawy z dnia 9 marca 1997 roku o zrekompensowaniu okresowego niepodwyższania płac w sferze budżetowej oraz utraty niektórych wzrostów lub dodatków do emerytur i rent. Do podstawy wymiaru wlicza się również kwoty zasiłków dla bezrobotnych, zasiłków szkoleniowych lub stypendiów, wypłaconych z Funduszu Pracy za okres udokumentowanej niezdolności do pracy, z zastrzeżeniem ust. 3a.

Zgodnie z art. 15 ust. 3a cytowanej wyżej ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przy ustalaniu podstawy wymiaru emerytury lub renty uwzględnia się kwoty wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy oraz kwoty zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, przysługujących ubezpieczonym w roku kalendarzowym przypadającym po 2004 roku, z tym że łączna kwota podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz wynagrodzeń i zasiłków nie może przekroczyć maksymalnej kwoty rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Natomiast ust. 4 tego artykułu stanowi, iż w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych;

oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu;

oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty oraz mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19.

Należy w tym miejscu podnieść, iż godnie z przepisami § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011 roku Nr 237, poz. 1412) środkiem dowodowym, stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub innych dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego w postępowaniu sądowym nie obowiązuje ograniczenie co do środków dowodowych stwierdzających wysokość zarobków lub dochodów stanowiących podstawę wymiaru emerytury lub renty określane w § 20 cytowanego Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997 roku, sygn. II UKN 186/97). W sprawach emerytalno-rentowych wyliczenie wysokości świadczenia może nastąpić jedynie na podstawie zarobków faktycznie otrzymanych i to tych, od których istniał obowiązek odprowadzania składki na ubezpieczenie społeczne, co wynika jednoznacznie z treści art. 15 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2007 roku, I UK 36/07, Lex nr 390123). Co za tym idzie, zasada obliczania świadczeń w oparciu o rzeczywiste zarobki nie może zostać zastąpiona domniemaniem wynagrodzenia w danym roku kalendarzowym.

Samo wskazanie przez ubezpieczonego ogólnie wysokości osiąganych przez niego zarobków w spornym okresie nie może stanowić podstawy dla poczynienia wiarygodnych ustaleń faktycznych na tę okoliczność, albowiem konieczne jest ustalenie wysokości tych zarobków w sposób precyzyjny i pewny, co nie jest możliwe jedynie w oparciu o świadczenia ubezpieczonego.

Należy podkreślić, że to na ubezpieczonym spoczywa obowiązek przedłożenia w organie rentowym lub przed sądem dokumentów niezbędnych nie tylko do przyznania prawa do świadczenia, ale również mających wpływ na jego wysokość (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2001 roku, II UKN 297/00). Wykrycie prawdy przez sąd ogranicza się w zasadzie do przeprowadzenia dowodów zgłoszonych przez strony, bowiem na nich spoczywa ciężar dowodu (art. 6 k.c.), zasada prawdy materialnej nie może bowiem przekreślać kontradyktoryjności procesu, gdyż ciężar wskazania niezbędnych dowodów spoczywa przede wszystkim na stronach procesu. Działalnie sądu z urzędu i przeprowadzenie dowodu niewskazanego przez stronę jest po uchyleniu art. 3 § 2 k.p.c. dopuszczalne tylko w wyjątkowych sytuacjach procesowych oraz musi wypływać z opartego na zobiektywizowanej ocenie przekonania o konieczności jego przeprowadzenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2010 roku, I BU 8/10, Lex nr 785642). Podobne stanowisko zajął także Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 28 czerwca 2001 roku (III AUa 2588/00) oraz w wyroku z dnia 12 grudnia 2000 roku (III AUa 1540/). Należy mieć na uwadze, że w postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych sąd nie jest obowiązany do poszukiwania dokumentów zatrudnieniowo-płacowych, o które nie zadbała osoba dochodząca świadczenia ubezpieczeniowego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 1997 roku, II UKN 418/97, OSNP 1998/22/661). Zgodnie zaś ze stanowiskiem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 9 stycznia 1998 roku (II UKN 440/97, OSNP 1998/22/667) zaliczenie nieudokumentowanych okresów składkowych do uprawnień oraz wzrostu świadczeń emerytalno-rentowych wymaga dowodów niebudzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych. Zgodnie z trafnym wyjaśnieniem, udzielonym przez Sąd Apelacyjny w Warszawie w uzasadnieniu wyroku z dnia 20 czerwca 2007 roku (III AUa 482/97, OSA 2009/1/1), przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych są normami bezwzględnie obowiązującymi i nie zawierają unormowań pozwalających na ustalenie wynagrodzenia w sposób przybliżony lub prawdopodobny. W wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 18 lipca 2018 roku (III AUa 456/18, Lex 2549824) podkreślono, iż przy ustalaniu wysokości kapitału początkowego, a następnie wysokości emerytury, możliwe jest uwzględnienie tylko takiego wynagrodzenia uzyskiwanego przez ubezpieczonego w poszczególnych latach, które zostanie wykazane w sposób pewny i konkretny.

W wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 19 października 2016 roku (III AUa 2185/15, Lex nr 2152862) podkreślono, iż rzeczą sądu w sprawach o wysokość emerytury jest dokładne ustalenie wysokości wynagrodzenia otrzymywanego przez ubezpieczonego w danym okresie. Zarobki za poszczególne miesiące i wybrane lata kalendarzowe wykazane muszą być w sposób niebudzący wątpliwości w ściśle określonej wysokości i co do odprowadzonych od nich składek na ubezpieczenie społeczne. Nie można natomiast przyjmować wysokości wynagrodzenia opartego wyłącznie na przypuszczeniach, czy też twierdzeniach ubezpieczonego jak też dowodach niejasnych. Przepisy prawa ubezpieczeń społecznych są normami bezwzględnie obowiązującymi i nie zawierają unormowań pozwalających na ustalanie wynagrodzeń w sposób przybliżony lub prawdopodobny.

W wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 3 września 2019 roku (III AUa 70/19, Lex nr 2754708) podkreślono, iż „Dla celów ustalenia wysokości i zarobków lub dochodów, stanowiących podstawę wymiaru świadczenia, koniecznym jest, aby dowody przedstawione przez stronę nie budziły wątpliwości, były spójne, precyzyjne oraz aby zawierały informacje pewne, co do wysokości dochodów stanowiących podstawę obliczenia wysokości świadczeń emerytalnych.”.

W wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 31 sierpnia 2016 roku (III AUa 1723/15, Lex nr 2149641) podkreślono, iż „Przy ustalaniu podstawy wymiaru składki wnioskodawca powinien udowodnić, że w spornym okresie uzyskiwał wynagrodzenie w konkretnie określonej wysokości oraz to, że od wynagrodzenia tego była odprowadzana składka.”.

W niniejszej sprawie odnośnie wynagrodzenia M. S. jakie wynika z wpisu w legitymacji ubezpieczeniowej za 1988 roku, w wysokości 578 210 zł, istnieją wątpliwości czego dotyczy powyższa kwota. Należy odkreślić, iż odwołująca od 30 listopada 1987 roku do 30 listopada 1988 roku przebywała na urlopie bezpłatnym w (...) Zakładach (...), a więc nie osiągała w tym czasie wynagrodzenia za pracę, a wpis w legitymacji ubezpieczeniowej wskazuje, iż jest to jej zarobek za miesiące od stycznia do listopada 1988 roku. W karcie wynagrodzeń za 1988 roku odwołującej nie zaznaczono, iż taką kwotę jej wypłacono i że istniał obowiązek odprowadzenia składki na ubezpieczenie społeczne od tej kwoty.

Z zeznań świadka J. P., jak i zeznań odwołującej, w sposób jednoznaczny nie można ustalić, czy kwota 578 210 zł, wynikająca z wpisu w legitymacji ubezpieczeniowej za 1988 rok, jest premią czy nagrodą i czy od tej kwoty odprowadzono składki na ubezpieczenie społeczne. Z tego osobowego materiału dowodowego wynika, iż była to premia uznaniowa nieregulaminowa, a więc była to zapewne nagroda.

Zgodnie z art. 16 ust. 1 oraz art. 18 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 roku o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. z dnia 18 grudnia 1982 roku Nr 40, poz. 267 ze zm.) podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi przeciętne wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za okres, o którym mowa w ust. 2, zwaloryzowane w sposób określony w ust. 3 i 4. Przy ustalaniu podstawy wymiaru świadczeń z tytułu zatrudnienia w uspołecznionym zakładzie pracy uwzględnia się wszystkie składniki wynagrodzenia w gotówce i w naturze z tytułu wykonywania pracy w ramach stosunku pracy, z wyjątkiem składników określonych w rozporządzeniu, o którym mowa w art. 22.

Zgodnie z tym rozporządzeniem tj. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1985 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent (Dz. U. z dnia 29 kwietnia 1985 roku Nr 18, poz. 77 ze zm.) – w wersji pierwotnej – podstawę wymiaru emerytur i rent, zwaną dalej „podstawą wymiaru”, ustala się od wynagrodzenia z tytułu wykonywania pracy w ramach stosunku pracy, z uwzględnieniem wypłaconych, zamiast tego wynagrodzenia, świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (§ 1). Podstawę wymiaru stanowi, z zastrzeżeniem § 3, przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za okres ostatnich 12 miesięcy zatrudnienia albo kolejnych 24 miesięcy zatrudnienia wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 12 lat zatrudnienia (§ 2 ust. 1). Zgodnie z § 4 ust. 1 w podstawie wymiaru dla pracowników uspołecznionych zakładów pracy uwzględnia się wszystkie składniki wynagrodzenia w gotówce i w naturze z tytułu wykonywania pracy w ramach stosunku pracy, będące wynagrodzeniem w rozumieniu przepisów w sprawie klasyfikacji wynagrodzeń w jednostkach gospodarki uspołecznionej, z wyjątkiem między innymi nagród z zakładowego funduszu nagród, od których nie opłacono składek na ubezpieczenie społeczne. Z kolei § 7 ust. 1 stanowi, że do obliczenia podstawy wymiaru emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w nieuspołecznionych zakładach pracy lub przez osoby fizyczne przyjmuje się składniki wynagrodzenia, od których zostały ustalone składki na ubezpieczenie społeczne.

To rozporządzenie obowiązywało od dnia 1 lipca 1985 roku, a wcześniej w tym względzie właściwa była regulacja omówiona powyżej, zawarta w przepisach Rozporządzenia Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac z dnia 19 sierpnia 1968 roku w sprawie obliczania podstawy wymiaru emerytury lub renty, zasiłków z ubezpieczenia na wypadek choroby i macierzyństwa oraz składek na ubezpieczenia społeczne.

Zgodnie z § 1 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z dnia 27 grudnia 1983 roku w sprawie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne za pracowników uspołecznionych zakładów pracy (Dz. U. z dnia 29 grudnia 1983 roku Nr 73 poz. 332) podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne za pracowników uspołecznionych zakładów pracy stanowią wypłaty pieniężne oraz wartość świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalent, zaliczone – w myśl przepisów o klasyfikacji wynagrodzeń w jednostkach gospodarki uspołecznionej – do wynagrodzeń osobowych. Uchwała nr 33 Rady Ministrów z dnia 25 marca 1983 roku w sprawie klasyfikacji wynagrodzeń w jednostkach gospodarski uspołecznionej (M.P. z dnia 29 kwietnia 1983 roku Nr 15, poz. 85 ze zm.) stanowiła w § 1 ust. 1 i ust. 2 pkt 14, że wypłaty z nagród o charakterze szczególnym nie były zaliczane do wynagrodzeń, nie zaliczano ich ani do wynagrodzeń osobowych ani bezosobowych, lecz stanowiły odrębną kategorię w świetle § 2 pkt 5 i § 8.

Z powyższych rozważań wynika, iż premia uznaniowa, która jest w rzeczywistości nagrodą, w wysokości 578 210 zł, nie była zaliczona do wynagrodzeń w rozumieniu wskazanych przepisów i nie stanowiła podstawy wymiaru składek. Tak więc kwoty 578 210 zł nie można było uwzględnić przy ustalaniu wysokości kapitału początkowego.

Odnośnie wynagrodzeń M. S. za okres od 16 listopada 1978 roku do 31 grudnia 1979 roku w (...) Zakładach (...), to organ rentowy przyjął pewny składnik wynagrodzenia w wysokości 3 100 zł jak wynika z umowy o pracę, a za okres od 16 sierpnia 1978 roku do 16 listopada 1978 roku prawidłowo przyjął wynagrodzenie minimalne.

Tak więc roszczenia M. S., wynikające z jej odwołań od decyzji organu rentowego z 21 grudnia 2023 roku, 23 stycznia 2023 roku i 8 lutego 2023 roku, jako niezasadne, zgodnie z art. 477 ¹⁴ § 1 k.p., podlegały oddaleniu.

Odnośnie odwołania M. S. od decyzji organu rentowego z 14 marca 2007 roku, to odwołanie to, zgodnie z 477 § 3 k.p., podlegało odrzuceniu, jako wniesione z nadmiernym przekroczeniem terminu.

Sędzia Stanisław Pilarczyk