Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 grudnia 2022 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Dorota Michalska

Protokolant: Magdalena Adamska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 8 grudnia 2022 r. w Warszawie

sprawy E. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z udziałem zainteresowanego M. Z. (1)

o wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne

na skutek odwołania E. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 26 czerwca 2020 r. znak (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustala podstawę wymiaru składek z tytułu zatrudnienia E. B. przez M. Z. (1) na kwotę 15 000 (piętnaście tysięcy ) zł;

II. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na rzecz E. B. kwotę 180 (sto osiemdziesiąt )zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt VII U 1170/20

UZASADNIENIE

E. B. w dniu 31 lipca 2020 r. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 26 czerwca 2020 r., numer (...), wnosząc o jej zmianę poprzez uznanie, że odwołująca podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek M. Z. (1) od dnia 1 listopada 2019 r. z podstawą wymiaru składek w wysokości 15 000 zł oraz zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odwołania ubezpieczona wskazała, że żaden z pozostałych pracowników M. Z. (1) nie otrzymuje wynagrodzenia w wysokości równej wynagrodzeniu ubezpieczonej, jednakże zakres obowiązków i odpowiedzialności E. B. na stanowisku dyrektora ds. rozwoju był niewątpliwie dużo szerszy niż pozostałych pracowników M. Z. (1) i należało do niego m.in. koordynowanie i realizowanie procesów związanych z kreowaniem przyszłości firmy, marki, lub produktu, badanie rynku, weryfikacja wyników sprzedaży, modyfikowanie strategii finansowej i marketingowej, czynne pozyskiwanie nowych kontrahentów oraz partnerów biznesowych, utrzymywanie relacji biznesowych z dotychczasowymi kontrahentami oraz partnerami, a także pozyskiwanie środków finansowych na pokazy mody. Ubezpieczona podkreśliła, że posiadała odpowiednie kompetencje do wykonywania wspomnianych wcześniej czynności, zarówno w zakresie wykształcenia, jak i doświadczenia zawodowego. Odwołująca się wskazała, że nie jest w stanie utrzymać się za kwotę ok. 4000 zł netto miesięcznie, jak chciałby ZUS. Już z tego powodu E. B. nie zatrudniłaby się za kwotę średniej krajowej, bowiem wydaje miesięcznie ok. 6 928,35 zł, tj. 2340,00 zł – obsługa długu hipotecznego z ratą 575,05 CHF, co przy aktualnym kursie 4,07 zł daje 2,340 zł; 151,79 zł – rata kredytu gotówkowego; 166,92 zł – spłata odsetek od limity odnawialnego (karta kredytowa); 80 zł – opłata za prowadzenie rachunku bankowego; 58,28 zł – opłata za telefon; 49,20 zł – opłata za ochronę; 579,72 zł – czynsz za mieszkanie do Wspólnoty Mieszkaniowej (...) 6; 126,99 zł – opłata za internet/tv do (...); 441,51 zł – ubezpieczenie na życie w (...) SA; 333,94 zł – drugie ubezpieczenie na życie w (...) SA; 100 zł za prąd – 200 zł co 2 miesiące od (...) SA; 1500 zł – wyżywienie, kosmetyki wraz z dzieckiem; 1000 zł – wakacje, urlopy, wypoczynek, hobby ok. 12.000 zł rocznie. Ubezpieczona wskazała, że do odwołania dołączyła umowy o pracę zawarte przez odwołującą w czasach, gdy pracowała w bankach – każda umowa gwarantowała jej zarobki rzędu 15.000 zł brutto oraz możliwość uzyskania premii. Odwołująca decydując się na umowę o pracę zakładała wyłącznie pracę za wynagrodzeniem w tej wysokości i nie zdecydowałaby się zawrzeć umowy na warunkach finansowych wskazanych przez ZUS w swojej decyzji (odwołanie z dnia 31 lipca 2020 r. – k. 5-14 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie, wskazując, że zaskarżona decyzja została wydana na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 3, art. 41 ust. 12 i 13 oraz art. 6 ust 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2020, poz. 266 ze zm.) i jest prawnie oraz faktycznie uzasadniona. Nadto organ rentowy wniósł o zasądzenie od odwołującej na rzecz organu rentowego kosztów procesu według norm przepisanych.

Uzasadniając swe stanowisko, organ rentowy wskazał, ani płatnik, ani ubezpieczona nie przedstawili dokumentacji potwierdzającej wykonywanie przez E. B. pracy w tak rozbudowanym zakresie obowiązków jak wynikałoby to z umowy o pracę i uzasadniałoby okoliczność przyznania tak wysokiego wynagrodzenia. Zdaniem organu rentowego takie działania, jak zatrudnianie pracownika i przyznawanie mu wysokiego wynagrodzenia oraz powierzanie szerokiego wachlarza obowiązków służbowych ze świadomością, iż w niedługim czasie nie będzie mógł on wywiązywać się ze swoich zobowiązań, z punktu widzenia pracodawcy i sytuacji ekonomicznej i organizacyjnej firmy są działaniami nieracjonalnymi. Ponadto organ rentowy wskazał na okoliczność, iż bezpośrednio przed zgłoszeniem ubezpieczonej od 01 listopada 2019 r. przez płatnika składek M. Z. (1), E. B. prowadziła własną działalność gospodarczą pod firmą (...), związaną z działalnością agentów i brokerów ubezpieczeniowych. W tym miejscu organ rentowy poinformował, że z tytułu prowadzonej działalności E. B. opłacała składki na ubezpieczenia społeczne, w tym na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, od minimalnej podstawy wymiaru składek obowiązującej osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, tj. 60 % prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na dany rok kalendarzowy. Organ rentowy wskazał również, iż E. B. nie zawiesiła prowadzenia przedmiotowej działalności (odpowiedź na odwołanie z dnia 31 sierpnia 2020 r. – k. 29 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

E. B. w dniu 23 września 2004 r. uzyskała tytułu zawodowy magistra na Wydziale Finansów i Bankowości Wyższej Szkoły (...) w W. na kierunku finanse i bankowość w zakresie ekonomiki ubezpieczeń i bankowości (dyplom ukończenia studiów z dnia 23 września 2004r. – k. 189 akta organu rentowego).

W okresie od 11 października 1999 r. do 15 września 2000 r. zatrudniona była w P.H.I. (...) na stanowisku pracownika biurowego w pełnym wymiarze czasu pracy (świadectwo pracy z dnia 15 września 2000 r. – k. 117 akta organu rentowego).

W okresie od dnia 25 września 2000 r. do dnia 24 grudnia 2000 r. zatrudniona była w (...) Banku (...) Spółka Akcyjna (...) Oddział w W. na stanowisku inspektora w pełnym wymiarze czasu pracy (świadectwo pracy z dnia 27 grudnia 2000 r. – k. 113 akta organu rentowego).

W okresie od dnia 25 grudnia 2000 r. do 24 grudnia 2001 r. zatrudniona była w (...) Banku (...) Spółka Akcyjna (...) Oddział w W. na stanowisku starszego inspektora w pełnym wymiarze czasu pracy (świadectwo pracy z dnia 24 grudnia 2001 r. – k. 111 akta organu rentowego).

W okresie od dnia 25 grudnia 2001 r. do 30 września 2006 r. zatrudniona była w (...) Oddział (...) w W. ul. (...) na stanowisku dysponent, doradca bankowy I stopnia, doradca II stopnia, doradca III stopnia, w pełnym wymiarze czasu pracy (świadectwo pracy z dnia 2 października 2006 r. – k. 107-109 akta organu rentowego).

W okresie od dnia 1 października 2006 r. do 14 kwietnia 2008 r. zatrudniona była w Banku (...) SA na stanowisku st. Inspektora, pełniąc funkcje doradcy citigold ds. zarządzania majątkiem w pełnym wymiarze czasu pracy (świadectwo pracy z dnia 14 kwietnia 2008 r. – k. 105 akta organu rentowego).

W okresie od dnia 15 kwietnia 2008 r. do dnia 30 września 2010 r. zatrudniona była w (...) (...) Banku (...) Spółce Akcyjnej Oddział (...) w W. na stanowisku Doradcy (...) stopnia, Naczelnika Wydziału, Zastępcy Naczelnika Wydziału, w pełnym wymiarze czasu pracy (świadectwo pracy z dnia 30 września 2010 r. – k. 101-103 akta organu rentowego).

W okresie od 20 września 2010 r. do 31 października 2011 r. zatrudniona była w (...) Bank (...) S.A. na stanowisku Dyrektora Centrum Relacji z Klientami w pełnym wymiarze czasu pracy. O 1 marca 2011 r. wynagrodzenie miesięczne ubezpieczonej wynosiło 15450,00 zł brutto miesięcznie (świadectwo pracy z dnia 2 listopada 2011 r. – k. 97-99 akta organu rentowego; umowa o pracę z dnia 20 grudnia 2010 r. – k. 21 a.s.; aneks z dnia 1 marca 2011 do umowy o pracę – k. 22 a.s.).

W okresie od 1 grudnia 2011 r. do 31 października 2015 r. zatrudniona była w (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na stanowisku dyrektora sprzedaży oraz dyrektora oddziału, w pełnym wymiarze czasu pracy. Wynagrodzenie zasadnicze ubezpieczonej wynosiło 15.000,00 zł brutto miesięcznie (świadectwo pracy z dnia 3 listopada 2015 r. – k. 93 -95 akta organu rentowego; umowa o pracę z dnia 17 listopada 2011 r. – k. 23 a.s.).

Od dnia 7 sierpnia 2017 r. ubezpieczona prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą E. B.. Przeważająca działalność gospodarcza to działalność agentów i brokerów ubezpieczeniowych (66.22.Z) (wydruk z CEID – akta organu rentowego; zeznania E. B. – k. 252-254 a.s.).

Płatnik składek M. Z. (1) od 12 lutego 2004 r. prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą M. Z. (2). Przeważająca działalność gospodarcza to produkcja pozostałej odzieży wierzchniej (14.13.Z) (wydruk z CEIDG – k. 241 akta organu rentowego). Płatnik zatrudnił w swojej firmie ok. 6-7 pracowników, były to krawcowe, osoby na produkcji odzieży, asystenci i pijarowcy. Krawcowa otrzymywała wynagrodzenie w wysokości ok. 4000-5000 zł, asystent 7000 zł (zeznania M. Z. (1) – k. 251 a.s.). W 2019 r. M. Z. (1) osiągnął dochód w wysokości 350 331,88 zł, przy przychodzie 1 641 425,78 zł i kosztach uzyskania przychodu 1 291 093,90 zł (PIT-36L – k. 223-228 a.s.).

Płatnik poznał ubezpieczoną w 2011 r. podczas realizacji projektu (...) (...). Odwołująca się pomagała M. Z. (1) jako koleżanka przy wielu pokazach mody. S. K. poszukiwała dla M. Z. (1) sponsorów na pokazy mody i otrzymywała wynagrodzenie w wysokości od 15-20% od sponsora na pokaz, tj. dwa razy do roku ok. 80.000 zł. Po zakończeniu współpracy z S. K., M. Z. (1) postanowił zatrudnić pracownika na stałe, który przejąłby obowiązki partnerów biznesowych, uporządkował sprawy biurowe w firmie, wobec czego zaproponował ubezpieczonej pracę w swojej firmie (zeznania M. Z. (1) – k. 251 a.s.).

E. B. w dniu 31 października 2019 r. zawarła z M. Z. (1) umowę o pracę na czas nieokreślony w zadaniowym czasie pracy na stanowisku dyrektora ds. rozwoju, za wynagrodzeniem 15.000,00 zł brutto. Jako datę rozpoczęcia pracy oznaczono dzień 1 listopada 2019 r. (umowa o pracę z dnia 30 października 2019 r. – k. 219 akta organu rentowego). W dniu 4 listopada 2019 r. odbyła wstępne szkolenie BHP. Ubezpieczona posiadała ważne orzeczenie lekarskie z dnia 29 października 2019 r. o braku przeciwskazań zdrowotnych do pracy na stanowisku dyrektora ds. rozwoju, stanowisko decyzyjne. Do jej obowiązków na ww. stanowisku należała odpowiedzialność za koordynowanie i realizowanie procesów związanych z kreowaniem przyszłości firmy, marki lub produktu w szerokim tego sformułowania znaczeniu, czynna współpraca z wszystkimi pracownikami firmy, wpływająca bezpośrednio na sposób ich funkcjonowania i rozwój, badania rynku, analizowaniu upodobań określonych grup docelowych, weryfikowaniu wyników sprzedaży firmy, modyfikowaniu strategii finansowej i marketingowej firmy pod kątem bieżących zmian wewnętrznych i poza jej obrębem, czynne pozyskiwanie nowych kontrahentów oraz partnerów biznesowych, utrzymywanie relacji biznesowych z dotychczasowymi kontrahentami oraz partnerami, dbanie o optymalizacje procesów w firmie, czynne pozyskiwanie środków finansowych na pokazy mody (dwa razy w roku). Ubezpieczona prowadziła również rozmowy ze sponsorami, kiedy partnerzy oczekiwali obecności M. Z. (1), wówczas pojawiał się na tym spotkaniu. E. B. segregowała dokumentację, przekazywała do księgowości, prowadziła magazyn. Ubezpieczona odpowiadała za umowy, za przegląd asortymentu sklepu internetowego. Miała kontakt z osobami medialnymi, negocjowała duże kontrakty (karta wstępnego szkolenia BHP – k. 47 akta organu rentowego; zakres obowiązków do umowy o pracę z dnia 31 października 2019 r. – k. 221 akta organu rentowego; orzeczenie lekarskie z dnia 29 października 2019 r. – k. 215 akta organu rentowego; zeznania M. Z. (1) – k. 251-252 a.s.; zeznania E. B. – k. 252-254 a.s.; zeznania M. O. – k. 91-92 a.s.).

E. B. współpracowała z firmą (...) przy projekcie (...) (...) i koordynowała wszelkie ustalenia w ramach współpracy z R. K.. Ubezpieczona brała także udział w rekrutacji i przyjęciu do pracy Z. J. (zeznania R. K. – k. 87-88 a.s.; zeznania Z. J. – k. 85 a.s.)

Ubezpieczona pracę wykonywała przez trzy dni w tygodniu – w poniedziałki, środy i piątki w biurze przy ul. (...) w W. w godzinach 9.00-17.00, zaś pozostałe dwa dni w tygodniu pracowała zdalnie. Uczestniczyła w cotygodniowych spotkaniach zespołu, na których były rozwiązywane kwestie modowe i administracyjne. Pracę ubezpieczonej nadzorował M. Z. (1) (zeznania E. B. – k. 253 a.s; zeznania M. O. – k. 91-92 a.s).

E. B. w dniu 1 listopada 2019 r., czyli w dniu podjęcia pracy, była w 15 tygodniu ciąży i była zdolna do wykonywania pracy w charakterze dyrektora ds. rozwoju (opinia biegłego z zakresu ginekologii i położnictwa z dnia 2 lutego 2022 r. – k. 207-208 a.s.).

W związku z ciążą ubezpieczona od dnia 1 marca 2020 r. stała się niezdolna do pracy (bezsporne). W okresie nieobecności ubezpieczonej część obowiązków przejęli inni pracownicy oraz płatnik składek, natomiast część obowiązków nie została zrealizowana ze względu na pandemię, bowiem firma zaprzestała organizowania pokazów przy których E. B. wykonywała większą część swoich obowiązków. Po wybuchu pandemii, płatnik zredukował liczbę etatów w swojej firmie. Po zakończeniu urlopu macierzyńskiego przez ubezpieczoną, płatnik rozwiązał również z nią umowę o pracę. Obecnie M. Z. (1) zatrudnia tylko jednego pracownika (zeznania M. Z. (1) – k. 251 a.s.; zeznania E. B. – k. 253 a.s. ; zeznania M. O. – k. 91-92 a.s).

Pismem z dnia 12 maja 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. zawiadomił strony o wszczęciu postępowania wyjaśniającego w sprawie podlegania przez ubezpieczono obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania umowy o pracę i podstaw wymiaru składek u płatnika składek M. Z. (1) (zawiadomienia z dnia 12 maja 2020 r. – k. 226-227 akta organu rentowego). W toku postępowania strony złożyły dokumentację oraz wyjaśnienia. Ponadto organ rentowy odebrał wyjaśnienia od świadków i po ich przeanalizowaniu, w dniu 26 czerwca 2020 r. wydał decyzję nr (...), w której stwierdził, że E. B. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek M. Z. (1) od (...) listopada 2019 r. z podstawą wymiaru składek 5 198,59 zł (decyzja z dnia 26 czerwca 2020 r. – k. 3-5 akta organu rentowego).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie powołanych dokumentów, a także w oparciu o zeznania ubezpieczonej E. B., zainteresowanego M. Z. (1) oraz świadków: M. O., R. K. i Z. J. oraz z uwzględnieniem opinii biegłego sądowego z zakresu ginekologii S. B..

Dokumenty, wymienione w części obejmującej ustalenia faktyczne, pozwoliły na ustalenie ogólnych warunków zatrudnienia ubezpieczonej na podstawie umowy o pracę, zakresu jej obowiązków i wymiaru czasu pracy. Nie były one kwestionowane przez strony i nie budziły również wątpliwości Sądu. Wobec tego Sąd na ich podstawie dokonał ustaleń faktycznych.

Sąd dał wiarę zeznaniom ubezpieczonej E. B., zainteresowanemu M. Z. (1) oraz świadkom M. O., R. K. i Z. J. odnośnie okoliczności dotyczących zatrudnienia ubezpieczonej, wymiaru czasu pracy i rodzaju wykonywanych czynności. Ich zeznania w sposób zbliżony i spójny prezentują to, czym zajmowała się ubezpieczona w firmie (...). Korespondują one z dowodami z dokumentów, które już w postępowaniu przed ZUS potwierdziły zakres wykonywanych przez ubezpieczoną czynności, stopień ich skomplikowania oraz zakres odpowiedzialności, który wiązał się ze sprawowanymi przez nią obowiązkami.

W toku postępowania Sąd Okręgowy przeprowadził również dowód z opinii biegłego ginekologa celem ustalenia, czy odwołująca od 1 listopada 2019 r. była zdolna do podjęcia pracy na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku dyrektora ds. rozwoju, zgodnie ze wskazanym zakresem obowiązków. Zdaniem Sądu opinia została sporządzona w sposób rzetelny – biegły wyczerpująco odniósł się do przedstawionych mu zagadnień i szczegółowo uzasadnił formułowane w opinii wnioski w zakresie tezy dowodowej. Walor dowodowy opinii nie budził wątpliwości Sądu, strony nie wnosiły wobec nich zastrzeżeń. Strony nie wnosiły o uzupełnienie materiału dowodowego, a Sąd uznał, iż jest on wystarczający do rozstrzygnięcia sprawy.

Na podstawie art. 235 ^{( 2)} § 1 pkt 2 i 3 oraz 5 k.p.c. wniosek dowodowy organu rentowego o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu finansów i księgowości na okoliczność sytuacji finansowej zainteresowanego został pominięty. Sąd może dokonywać wszelkich ustaleń samodzielnie, dopiero jedynie gdy uzna, że zachodzi konieczność skorzystania z wiadomości specjalnych biegłego sądowego postanawia o dopuszczeniu takiego dowodu, w tym przypadku konieczność taka nie zachodziła. Okoliczność na którą miał zostać dopuszczony ww. biegły została ustalona przez Sąd samodzielnie, wobec tego dopuszczenie tego dowodu zmierzałoby wyłącznie do przedłużenia niniejszego postępowania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie E. B. podlegało uwzględnieniu.

W pierwszej kolejności, Sąd zważył, że w zaskarżonej decyzji organ rentowy zakwestionował fakt wykonywania pracy przez odwołującą w wymiarze pełnego etatu na rzecz płatnika składek J. Z. i wysokość wynagrodzenia umówionego przez strony na kwotę 15000 zł brutto miesięcznie od dnia 1 listopada 2019 r.

Był to skutek przeprowadzonej przez organ rentowy kontroli wysokości wynagrodzenia w zakresie zgodności z prawem i zasadami współżycia społecznego. Przedmiotem takiej kontroli może być prawidłowość i rzetelność obliczenia, potrącenia i płacenia składek. Zakład ma przy tym prawo badać zarówno tytuł zawarcia umowy, jak i ważność jej poszczególnych postanowień. Nie jest ograniczony do kwestionowania faktu wypłacenia wynagrodzenia we wskazanej kwocie, lecz może też ustalić stosunek ubezpieczenia społecznego na ściśle określonych warunkach. Potwierdził to wyraźnie Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27 kwietnia 2005r. (II UZP 2/05), w której stwierdził, że w ramach art. 41 ust. 12 i 13 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zakwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (art. 58 k.c.). Nadmierne podwyższenie wynagrodzenia pracownika w zakresie prawa ubezpieczeń społecznych może być bowiem ocenione jako dokonane z zamiarem nadużycia prawa do świadczeń. Wynika to z tego, że nadmiernemu uprzywilejowaniu płacowemu pracownika, które w prawie pracy mieściłoby się w ramach art. 353 ^{( 1 )} k.c., w prawie ubezpieczeń społecznych, w którym pierwiastek publiczny zaznacza się bardzo wyraźnie, można przypisać - w okolicznościach każdego konkretnego wypadku - zamiar nadużycia świadczeń przysługujących z tego ubezpieczenia, albowiem alimentacyjny charakter tych świadczeń oraz zasada solidaryzmu wymagają, żeby płaca - stanowiąca jednocześnie podstawę wymiaru składki - nie była ustalana ponad granicę płacy słusznej, sprawiedliwej i zapewniającej godziwe utrzymanie oraz żeby rażąco nie przewyższała wkładu pracy, a w konsekwencji, żeby składka nie przekładała się na świadczenie w kwocie nienależnej (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 20 września 2012r., III AUa 420/12; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 16 października 2013r., III AUa 294/13).

Ustalenie w umowie o pracę rażąco wysokiego wynagrodzenia za pracę stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne może być w konkretnych okolicznościach uznane za nieważne z mocy art. 58 § 2 k.c. w związku z art. 300 k.p. jako dokonane z naruszeniem zasad współżycia społecznego. W konsekwencji nieważnością mogą być dotknięte jedynie uzgodnienia stron umowy dotyczące wynagrodzenia za pracę, przy zachowaniu ważności pozostałych postanowień umownych, ponieważ zgodnie z art. 58 § 3 k.c., jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 4 sierpnia 2005r., II UK 16/05, OSNP 2006 nr 11-12, poz. 191, z dnia 9 sierpnia 2005r., III UK 89/05, z dnia 6 lutego 2006r., III UK 156/05 oraz z dnia 5 czerwca 2009r., I UK 19/09).

Wprawdzie w prawie pracy obowiązuje zasada swobodnego kształtowania postanowień umownych, jednak bezspornym pozostaje, że wolność kontraktowa realizuje się tylko w takim zakresie, w jakim przewiduje to obowiązujące prawo. Należy bowiem pamiętać, że autonomia stron umowy w kształtowaniu jej postanowień podlega ochronie jedynie w ramach wartości uznawanych i realizowanych przez system prawa, a strony obowiązuje nie tylko respektowanie własnego interesu jednostkowego, lecz także wzgląd na interes publiczny. Powyższe wynika przede wszystkim z treści art. 353 ¹ k.c., który ma odpowiednie zastosowanie do stosunku pracy. Z kolei odpowiednie zastosowanie art. 58 k.c. pozwala na uściślenie, że postanowienia umowy o pracę sprzeczne z ustawą albo mające na celu jej obejście są nieważne, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, a postanowienia umowy o pracę sprzeczne z zasadami współżycia społecznego są nieważne bezwzględnie. Dopuszczalność oceniania ważności treści umów o pracę według reguł prawa cywilnego, na podstawie art. 58 k.c. w związku z art. 300 k.p., nie jest w judykaturze kwestionowana (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2004r., I PK 203/03, oraz z dnia 28 marca 2002r., I PKN 32/01).

Ocena wysokości wynagrodzenia umówionego przez strony stosunku pracy powstaje także na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych, w którym ustalanie podstawy wymiaru składki z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy oparte jest na zasadzie określonej w art. 6 ust. 1 i art. 18 ust. 1 w związku z art. 20 ust. 1 i art. 4 pkt 9, z zastrzeżeniem art. 18 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z tymi przepisami, podstawą składki jest przychód, o którym mowa w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, a więc wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne, a w szczególności wynagrodzenie zasadnicze, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty i wszelkie inne kwoty, niezależnie od tego, czy ich wysokość została ustalona z góry, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych, na co wskazuje art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012r. poz. 361 ze zm.). Z tego względu dla ustalenia wysokości składek znaczenie decydujące i wyłączne ma fakt dokonania wypłaty wynagrodzenia w określonej wysokości. Należy jednak pamiętać, że umowa o pracę wywołuje skutki nie tylko bezpośrednie, dotyczące wprost wzajemnych relacji między pracownikiem i pracodawcą, lecz także dalsze, pośrednie, w tym w dziedzinie ubezpieczeń społecznych. Kształtuje ona bowiem stosunek ubezpieczenia społecznego, określa wysokość składki, a w konsekwencji prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń. W konsekwencji przepis art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym oraz przepisami rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. Nr 161, poz. 1106 ze zm.) - musi być uzupełniony w ramach systemu prawnego stwierdzeniem, że podstawę wymiaru składki ubezpieczonego będącego pracownikiem stanowi wynagrodzenie godziwe, a więc należne, właściwe, odpowiednie, rzetelne, uczciwe i sprawiedliwe, zachowujące cechy ekwiwalentności do pracy. Ocena godziwości wynagrodzenia wymaga uwzględnienia okoliczności każdego konkretnego przypadku, a zwłaszcza rodzaju, ilości i jakości świadczonej pracy oraz wymaganych kwalifikacji (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1999 roku, I PKN 465/99). Takie rozumienie godziwości wynagrodzenia odpowiada kryteriom ustalania wysokości wynagrodzenia z art. 78 § 1 k.p., który nakazuje ustalenie wynagrodzenia za pracę tak, aby odpowiadało ono w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że do oceny ekwiwalentności wynagrodzenia należy stosować wzorzec, który w najbardziej obiektywny sposób pozwoli ustalić poziom wynagrodzenia za pracę o zbliżonym lub takim samym charakterze, który będzie uwzględniał również warunki obrotu i życia społecznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2014r. I UK 302/13). Stąd też zasadne jest wskazanie, że ustalenie wynagrodzenia powinno nastąpić nie w oderwaniu od zakresu obowiązków, lecz w powiązaniu z nim. Wynagrodzenie powinno być adekwatne do rodzaju, charakteru oraz intensywności pracy wykonywanej przez pracownika, jego kompetencji, jak również kondycji finansowej pracodawcy. Pamiętać jednak należy, że ingerencja Sądu w umówione przez strony stosunku pracy wynagrodzenie powinna mieć miejsce tylko w wypadku rażąco wysokiego pułapu wynagrodzenia za pracę w stosunku do okoliczności danego przypadku (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2009r., III UK 7/09).

W rozpatrywanej sprawie powodem przeprowadzenia przez organ rentowy postępowania wyjaśniającego, które zakończyło się wydaniem zaskarżonej decyzji, był fakt ciąży E. B. i wystąpienie w związku z tym z wnioskiem o zasiłek chorobowy. Sąd na podstawie opinii biegłego z zakresu ginekologii ustalił, że E. B., zawierając umowę o pracę i w dniu podjęcia pracy 1 listopada 2019 r. była w 15 tygodniu ciąży i była zdolna do pracy w charakterze dyrektora ds. rozwoju. Reasumując w ocenie Sądu ubezpieczona z całą pewnością mogła wykonywać pracę w wymiarze pełnego etatu nawet będąc w ciąży, ponieważ nie istniały ku temu przeciwwskazania, natomiast charakter wykonywanych przez nią czynności nie był nadmiernym obciążeniem nawet dla kobiety w ciąży. Z kolei nawet jeżeli ubezpieczona podpisując umowę o pracę wiedziała, że jest w ciąży, nie stanowiło to naruszenia zasad współżycia społecznego. W orzecznictwie akcentuje się, że sam fakt podjęcia pracy przez kobietę w ciąży czy też zatrudnienie kobiety w takim stanie nie stanowi naruszenia prawa. Jednak ustalenie wysokości jej wynagrodzenia na znacznym, zawyżonym poziomie w celu uzyskania wyższych świadczeń z ubezpieczenia społecznego stanowi naruszenie zasad współżycia społecznego (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2006r., III UK 156/05). Podkreśla się przy tym, że cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą, ale nie może to oznaczać akceptacji dla nagannych i nieobojętnych społecznie zachowań oraz korzystania ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych, przy zawarciu umowy o pracę na krótki okres przed zajściem zdarzenia rodzącego uprawnienie do świadczenia i ustalenia wysokiego wynagrodzenia w celu uzyskania świadczeń obliczonych od tej podstawy. Taka umowa o pracę w części ustalającej wynagrodzenie wygórowane i nieusprawiedliwione rzeczywistymi warunkami świadczenia pracy jest nieważna jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 18 października 2005r., II UK 43/05; wyrok Sądu Najwyższego z 12 lutego 2009r., III UK 70/08).

Mając na względzie zaprezentowaną argumentację, Sąd w rozpatrywanej sprawie dokonał ustaleń faktycznych odnośnie charakteru pracy ubezpieczonej, zakresu jej obowiązków, intensywności wykonywanych zadań oraz innych kwestii, które mają wpływ na wysokość wynagrodzenia. Po dokonaniu ich analizy, Sąd stwierdził, że niezgodnie z prawem została wydana zaskarżona decyzja, a stanowisko odwołującej E. B. było uzasadnione.

Stwierdzając powyższe, Sąd wziął pod uwagę okoliczności związane z zatrudnieniem E. B. na stanowisku dyrektora ds. rozwoju w firmie (...). Jak wynika z zeznań zainteresowanego, płatnik składek miał potrzebę zatrudnienia E. B., z uwagi na fakt, że po zakończeniu współpracy z S. K. sam próbował wykonywać jej obowiązki, lecz mu to nie wychodziło i postanowił zatrudnić osobę na stałe. Odwołująca posiadała duże doświadczenie zawodowe, znała się z płatnikiem składek od kilku lat, pomagała mu jako koleżanka przy wielu pokazach mody, wobec czego złożył jej propozycje pracy w jego firmie. Wobec tego ubezpieczona została zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych z tytułu umowy umowę na rzecz płatnika składek od 1 listopada 2019 r. w wymiarze pełnego etatu. Ubezpieczona miała zadaniowy czas pracy, pracowała częściowo w siedzibie pracodawcy i częściowo zdalnie. Dla oceny wysokości wynagrodzenia odwołującej istotne znaczenie miał również charakter powierzonych i wykonywanych przez nią obowiązków. Ubezpieczona była m.in. odpowiedzialna za koordynowanie i realizację procesów związanych z kierowaniem przyszłości firmy, marki lub produktu, czynną współpracę z wszystkimi pracownikami firmy, badania rynku, weryfikację wyników sprzedaży, modyfikowanie strategii finansowej i marketingowej, pozyskiwanie nowych kontrahentów, czynne pozyskiwanie środków finansowych na pokazy mody. Ubezpieczona prowadziła również rozmowy ze sponsorami, segregowała dokumentację, przekazywała do księgowości, prowadziła magazyn. Ubezpieczona odpowiadała za umowy, za przegląd asortymentu sklepu internetowego. Miała kontakt z osobami medialnymi, negocjowała duże kontrakty. W ocenie Sądu uzasadnione było więc przyznanie E. B. wynagrodzenia w kwocie 15 000,00 zł brutto miesięcznie za pełen etat.

Odnosząc się bezpośrednio do kwestii wysokości spornego wynagrodzenia, Sąd zważył, że uzasadnienie zaskarżonej decyzji budziło wątpliwości co do motywów, jakimi organ rentowy kierował się oceniając je jako zawyżone. W istocie argumentacja organu rentowego w tym zakresie skupia się na stwierdzeniu, że wynagrodzenie jest niegodne z zasadami współżycia społecznego. Samo jednak odwołanie się do ww. zasad, bez jednoczesnego wyjaśnienia w jaki sposób ustalenie przez strony stosunku pracy wysokiego wynagrodzenia w danym przypadku miałoby zasady te naruszać, zdaniem Sądu, nie może stanowić skutecznej argumentacji, której konsekwencją mogłoby być obniżenie wysokości wynagrodzenia.

Oceniając warunki płacowe odwołującej na tle profilu działalności spółki zajmującej się produkcją odzieży wierzchniej, biorąc pod uwagę zakres odpowiedzialności i zakres obowiązków, a także mając na średnie wynagrodzenie na tym stanowisku w stolicy, jedynym słusznym wnioskiem jest ten, że płaca E. B. ustalona w wysokości 15 000 zł brutto miesięcznie nie była rażąco wygórowana w odniesieniu do runku pracy oraz sektora biznesowego w którym działał płatnik składek. Uwzględniając powołane okoliczności, Sąd ocenił, że ustalone przez odwołującą E. B. wynagrodzenie wskazane w umowie o pracę, nie było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. W wyjaśnieniu złożonym przed organem rentowym z dnia 25 maja 2020 r. M. Z. (1) wskazał listę osób zatrudnionych u niego na podstawie umowy o pracę wraz z wysokością ich wynagrodzeń. Przyznanie ubezpieczonej wyższego wynagrodzenia niż innym pracownikom płatnika składek, było uzasadnione tym, że ubezpieczona miała większy zakres obowiązków i odpowiedzialności niż pozostali pracownicy. Przed zatrudnieniem ubezpieczonej, S. K. dorywczo wykonywała podobny zakres zadań na rzecz płatnika, co odwołująca się. Pozostałe twierdzenia organu rentowego nie przekładają się w żaden sposób na ocenę zasadności ustalonego przez strony wynagrodzenia. Nie ma żadnego znaczenia, że odwołująca w trakcie prowadzonej działalności gospodarczej opłacała składki na ubezpieczenia społeczne, w tym na dobrowolne ubezpieczenia chorobowe, od minimalnej podstawy wymiaru składek obowiązującej osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, tj. 60 % prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na dany rok kalendarzowy, a także krótki okres pomiędzy zgłoszeniem do ubezpieczeń społecznych a żądaniem wypłaty świadczeń z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. ZUS upatrywał w tym potwierdzenia własnego stanowiska, jakoby odwołująca nadużyła prawa i z premedytacją związała się z firmą (...) w celu uzyskania wysokich świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Faktem jest, że ubezpieczona dzięki zatrudnieniu w ramach umowy o pracę mogła liczyć na wyższy zasiłek chorobowy ze względu na wcześniej deklarowane niskie podstawy wymiaru składek. W tym zakresie jednak ubezpieczona logicznie wyjaśniła, że przez 15 lat pracowała w bankowości, przez 10 lat zarządzała w placówkach bankowych i przez ten czas jej wynagrodzenie wynosiło ok. 15000 zł brutto miesięcznie. Z kolei praca w firmie (...) dała jej duże możliwości, miała kontakt z osobami medialnymi, mogła wykorzystać swoje umiejętności i kompetencje, była to praca na wielu płaszczyznach, od organizacji biura, rekrutacje ludzi, po optymalizację procesu. W następstwie powyższego nie należy pomijać faktu, że M. Z. (1) zaproponował E. B. nawiązanie umowy o pracę. Ponadto, mimo, że ubezpieczona była w 15 tygodniu ciąży, była zdolna do pracy w charakterze dyrektora ds. rozwoju. Zatem należy stwierdzić, że stanowisko organu rentowego było błędne i oparte jedynie na domysłach, które ostatecznie nie zostały w żaden sposób potwierdzone w toku prowadzonego postępowania dowodowego.

Z uwagi na powyższe Sąd Okręgowy stwierdził zatem, że stanowisko organu rentowego wyrażone w zaskarżonej decyzji, jest niezasadne. Całokształt okoliczności faktycznych ustalonych w oparciu o przeprowadzone postępowanie dowodowe, dał podstawy do przyjęcia, że wynagrodzenie E. B. ustalone w umowie o pracę w kwocie 15.000 zł brutto miesięcznie jest wynagrodzeniem godziwym i adekwatnym do posiadanych przez nią kwalifikacji zawodowych, doświadczenia, dotychczas osiąganego przez nią wynagrodzenia, powierzonego jej stanowiska i zakresu wykonywanych obowiązków, a także nie było wygórowane na tle wynagrodzeń uzyskiwanych przez grupę zawodową do której należy odwołująca. Tym samym brak podstaw do oceny, że było zawyżone i niegodziwe, a zarazem naruszające zasady współżycia społecznego.

W konsekwencji powyższego Sąd Okręgowy ocenił odwołanie E. B. za zasadne, co skutkowało jego uwzględnieniem i stosowną zmianą zaskarżonej decyzji, o czym, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., orzeczono w punkcie I sentencji wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzeł w punkcie II sentencji wyroku na podstawie art. 98 k.p.c., ponieważ organ rentowy przegrał sprawę. Kwota 180 złotych została zasądzona na rzecz odwołującej na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( Dz. U. z 2018 r., poz. 265),