Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

28 lutego 2024 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w następującym składzie:

Przewodniczący SSO Małgorzata Kosicka

po rozpoznaniu 28 lutego 2024 r. na posiedzeniu niejawnym w Warszawie

sprawy z odwołania A. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W.

z 16 grudnia 2022 r., znak (...)

o rentę socjalną

oddala odwołanie.

Sygn. akt VII U 406/23

UZASADNIENIE

A. M. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 16 grudnia 2022 r. znak: (...) i wniosła o jej zmianę poprzez przyznanie jej prawa do renty socjalnej. Ubezpieczona wskazała, że nadal jest całkowicie niezdolna do pracy. W uzasadnieniu odwołania zaznaczyła, że jest przewlekle chora psychicznie, a pomimo systematycznego przyjmowania leków jej stan nie uległ poprawie na tyle, aby mogła podjąć pracę. Lęki na które cierpi ubezpieczona utrudniają jej codzienne funkcjonowanie. Ponadto A. M. zaznaczyła, że nie otrzymała orzeczenia Lekarza Orzecznika ZUS, od którego mogłaby się odwołać do Komisji Lekarskiej ZUS. Odwołanie ubezpieczonej zostało przesłane za pośrednictwem (...) Szpitala Wojewódzkiego w D., który wskazał, że ubezpieczona jest ich pacjentką (odwołanie k.1-7 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że ubezpieczona miała przyznane prawo do renty socjalnej do 30 czerwca 2021 r. 12 września 2022 r. (...) Szpital Wojewódzki (...) złożył wniosek o ponowne ustalenie prawa do renty socjalnej dla ubezpieczonej. W toku postępowania A. M. została skierowana na badanie do lekarza orzecznika ZUS, który orzeczeniem z 22 czerwca 2022 r. uznał, że badana nie jest całkowicie niezdolna do pracy. W oparciu o powyższe organ rentowy zaskarżoną decyzją z 23 września 2022 r. odmówił ubezpieczonej prawa do renty socjalnej. Mając powyższe na względzie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania (odpowiedź na odwołanie k.8-9 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Odwołująca A. M. urodziła się (...) Ma wykształcenie średnie, bez matury, nie zdobyła zawodu, nie pracuje zawodowo. Wcześniej pracowała przez krótki czas jako dozorczyni, jednak została zwolniona z tej pracy, a następnie trafiła do szpitala. Obecnie ubezpieczona mieszka ze swoją matką, nie założyła rodziny. Posiada zwierzęta, którymi się opiekuje. Kontakty z ludźmi sprawiają ubezpieczonej problem, rzadko wychodzi. Jest leczona psychiatrycznie od dzieciństwa. Była hospitalizowana w szpitalu psychiatrycznym kilkanaście razy, ostatni pobyt miał miejsce w 2017 r. Miała silne lęki, nie mogła przebywać w miejscach, gdzie jest dużo ludzi, nie mogła wejść do autobusu ani tramwaju, traciła przytomność. W 2013 r. przeszła poważną próbę samobójczą. Znajduje się pod stałą opieką PZP w D.. Regularnie przyjmuje leki. Ubezpieczonej dokuczają wymioty, utrata przytomności, nie jest w stanie udać się do toalety. Dwa miesiące wcześniej miała nawrót choroby, który trwał cztery miesiące. W tym czasie ubezpieczona nic nie jadła, na nic nie miała siły, uderzała głową w ścianę, lodówkę, w drzwi (dokumentacja medyczna znajdująca się w aktach rentowych odwołującej, opinia biegłego sądowego z zakresu psychiatrii k. 36-39 a.s.).

Ubezpieczona od 22 sierpnia 2005 r. do 30 czerwca 2021 r. miała przyznane prawo do renty socjalnej (decyzja z 22 sierpnia 2005 r.k.9 a.r., decyzja z 20 listopada 2008 r. k.48 a.r., decyzje o wysokości renty socjalnej znajdujące się w aktach rentowych odwołującej).

A. M. 24 maja 2022 r. wniosła o ponowne przyznanie jej prawa do renty socjalnej ( wniosek - nienumerowane karty a.r.).

W toku postępowania przed organem rentowym lekarz orzecznik ZUS 20 czerwca 2022 r. ustalił, że odwołująca nie jest całkowicie niezdolna do pracy. W uzasadnieniu orzeczenia wskazano, że orzeczenie zostało wydane po dokonaniu analizy przedstawionej dokumentacji medycznej, w tym dokumentacji z przebiegu leczenia znajdującej się w aktach oraz zaświadczenia o stanie zdrowia wystawionego przez lekarzy 10 maja 2022 r. Ponadto zaznaczono, że przy ocenie niezdolności do pracy uwzględniono stopień naruszenia sprawności organizmu, poziom wykształcenia, wiek i rokowanie co do dalszego stanu zdrowia (orzeczenie lekarza orzecznika ZUS - nienumerowana karta a.r.).

Wnioskiem z 6 września 2022 r. ubezpieczona wniosła ponownie o ustalenie prawa do renty socjalnej. Wniosek został przesłany za pośrednictwem (...) Szpitala Wojewódzkiego (...), który wskazał, że ubezpieczona jest ich pacjentką (wniosek - nienumerowane karty a.r.).

Decyzją z 23 września 2022 r. organ rentowy po rozpoznaniu wniosku z 30 maja 2022 r. odmówił prawa do renty socjalnej A. M. (decyzja z 23 września 2022 r.- nienumerowana karta a.r.).

Decyzją z 16 grudnia 2022 r. organ rentowy odmówił ubezpieczonej prawa do renty socjalnej powołując się na orzeczenie lekarza orzecznika ZUS z 20 czerwca 2022 r., który stwierdził, że odwołująca nie jest całkowicie niezdolna do pracy (decyzja z 16 grudnia 2022 r.- nienumerowana karta a.r.).

Ubezpieczona nie zgodziła się z zaskarżoną decyzją i odwołując się od niej zainicjowała niniejsze postępowanie (odwołanie z 4 stycznia 2023 r. k.3-7 a.s.).

Postanowieniem z 21 marca 2023 r. sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu psychiatrii na okoliczność ustalenia - po przeprowadzeniu badania - czy odwołująca się jest całkowicie niezdolna do pracy i od kiedy, czy niezdolność istniała we wrześniu 2022 r., czy ma charakter trwały czy okresowy, a jeśli okresowy - jaki jest przewidywany czas jej trwania (postanowienie z 21 marca 2023 r. k. 10 a.s.).

W opinii z 11 września 2023 r. biegła sądowa z zakresu psychiatrii M. L. stwierdziła, że podczas badania ubezpieczona miała zachowaną wszechstronną orientację, kontakt z nią był rzeczowy, miała wyrównany nastrój i napęd bez myśli samobójczych, bez objawów psychotycznych, bez uchwytnych w badaniu klinicznym zaburzeń funkcji poznawczych. Biegła wskazała, że u ubezpieczonej rozpoznała zaburzenia depresyjno-lękowe u osoby z zaburzeniami osobowości. Biegła zaznaczyła, że odwołująca się z przyczyn psychiatrycznych nie jest całkowicie niezdolna do pracy. Ponadto biegła wskazała, że zaburzenia osobowości i wahania nastroju powodują częściowo niezdolność do pracy zawodowej na stałe i zaznaczyła, że naruszenie sprawności organizmu powstało przed ukończeniem 18- tego roku życia (opinia biegłej z zakresu psychiatrii z 11 września 2023 r. k.36-39 a.s.).

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy obejmujący dowody z dokumentów oraz opinii biegłego sądowego. Treść dowodów nie budziła zastrzeżeń co do ich wiarygodności, wobec czego sąd dał im wiarę w całości. W szczególności sąd oparł się na opinii biegłego sądowego lekarza z zakresu psychiatrii M. L., która dokonała analizy dokumentacji medycznej odwołującej załączonej do akt sprawy oraz akt rentowych oraz przeprowadziła badanie ubezpieczonej i na tej podstawie udzieliła sądowi informacji dotyczących aktualnego stanu zdrowia odwołującej w kontekście możliwości podjęcia przez nią zatrudnienia. Strony nie wnosiły zastrzeżeń do opinii, a mając na względzie treść oraz profesjonalny sposób jej sporządzenia, sąd podzielił sformułowane w niej wnioski.

W tych okolicznościach sąd uznał zebrany materiał dowodowy za wystarczający
do wydania rozstrzygnięcia.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie wniesione przez A. M. od decyzji z 16 grudnia 2022 r. znak: (...) nie zasługiwało na uwzględnienie.

Na wstępie należy zważyć, że zgodnie z art. 148 ¹ § 1 kodeksu postępowania cywilnego (Dz.U. z 2023 r. poz. 1550, dalej: k.p.c.) sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, sąd uzna – mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych – że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Analizując treść złożonych przez strony i zgromadzonych w aktach rentowych dokumentów, Sąd uznał, że okoliczności faktyczne nie były w sprawie sporne. Spór nie dotyczył faktów, lecz prawa, wobec czego sąd na podstawie art. 148 ¹ § 1 k.p.c. uznał, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, co w konsekwencji pozwoliło na rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym.

Spór w niniejszej sprawie dotyczył prawa odwołującej do renty socjalnej. Warunki przyznania osobie prawa do renty socjalnej zostały precyzyjnie określone w stosownych regulacjach z 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (t.j. Dz.U. z 2022.240 – dalej także jako „u.r.s.”). Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy o rencie socjalnej renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:

1)  przed ukończeniem 18 roku życia,

2)  w trakcie nauki w szkole lub szkole wyższej – przed ukończeniem 25 roku życia,

3)  w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Osobie, która spełnia warunki określone w ust. 1 przysługuje renta socjalna stała,
jeżeli całkowita niezdolność do pracy ma charakter trwały lub renta socjalna okresowa,
jeżeli niezdolność do pracy ma charakter okresowy.

Istota sporu koncentrowała się na kwestii posiadania przez odwołującą zdolności do pracy. Na podstawie skarżonej decyzji, powołując się na orzeczenie komisji lekarskiej ZUS, organ rentowy stwierdził, że A. M. nie jest całkowicie niezdolna do pracy, a więc nie spełnia przesłanki koniecznej do uzyskania prawa do renty socjalnej. Stanowisko to zostało zakwestionowane przez odwołującą, w ocenie, której jej stan zdrowia przemawia za uznaniem jej za całkowicie niezdolną do pracy. W tych okolicznościach należało rozważyć, czy spełnia ona kryteria określone w art. 4 ust. 1 ustawy o rencie socjalnej. Bezspornym było przy tym, że odwołującej przysługiwało prawo do renty socjalnej w okresie do 30 czerwca 2021 r. Główną kwestią wymagającą rozważenia na niniejszej sprawy było więc ustalenie czy A. M. jest nadal osobą całkowicie niezdolną do pracy.

Przepis art. 15 ust. 1 u.r.s. zawiera odesłanie ustawowe do stosownych przepisów ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. 2022. 504- dalej również jako „ustawa emerytalna”), z zaznaczeniem, że przepisy te stosuje się odpowiednio. Odesłanie to obejmuje między innymi art. 12 ustawy emerytalnej zawierający definicję niezdolności do pracy. Zgodnie z treścią tego przepisu niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy; natomiast osobą częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

Zaznaczyć należy, że niezdolność do pracy jest kategorią ubezpieczenia społecznego łączącą się z całkowitą lub częściową utratą zdolności do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu bez rokowania jej odzyskania po przekwalifikowaniu (art. 12 ustawy emerytalnej). Przy ocenie stopnia i trwałości tej niezdolności oraz rokowania, co do jej odzyskania uwzględnia się zarówno stopień naruszenia sprawności organizmu, możliwość przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, jak i możliwość wykonywania pracy dotychczasowej lub podjęcia innej oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne ubezpieczonego (art. 13 ust. 1 ustawy emerytalnej) (wyrok Sądu Najwyższego z 28 stycznia 2004 r., II UK 222/03). Przesłanka niezdolności do jakiejkolwiek pracy odnosi się do każdego zatrudnienia w innych warunkach niż specjalnie stworzone na stanowiskach pracy odpowiednio przystosowanych do stopnia i charakteru naruszenia sprawności organizmu (wyrok Sądu Najwyższego z 8 grudnia 2000 r., II UKN 134/00 i z 7 września 1979 r., II URN 111/79). Ze względu na specjalistyczny charakter wiedzy wymaganej przy ocenie rodzaju schorzeń i stopnia ich zaawansowania decydujących o zdolności danej osoby do pracy, sąd zobligowany jest oprzeć się na opinii biegłych i nie może dokonywać ustaleń we wskazanym powyżej zakresie wbrew wnioskom wynikającym z prawidłowo sporządzonych i uzasadnionych opinii biegłych sądowych (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 22 marca 2017 r. III AUa 476/16).

W oparciu o powyższe sąd w toku postępowania przeprowadził dowód z dokumentów oraz opinii biegłego sądowego z zakresu psychiatrii, który w oparciu o dokumentację medyczną odwołującej oraz badania przedmiotowe i wywiad przeanalizował jej stan zdrowia z uwzględnieniem powyższych okoliczności. Skutkiem tak przeprowadzonego postępowania było ustalenie, że A. M. nie jest całkowicie niezdolna do pracy, a tym samym nie spełnia kluczowego warunku koniecznego do przyznania jej prawa do renty socjalnej. Biegła z zakresu psychiatrii M. L. wskazała w swojej opinii, że co prawda ubezpieczona jest leczona od dzieciństwa psychiatrycznie i znajduje się pod opieką lekarza jednak jej obecny stan zdrowia nie sprawia, że jest ona osobą całkowicie niezdolną do pracy z przyczyn psychiatrycznych. Biegła rozpoznała u ubezpieczonej zaburzenia depresyjno- lękowe u osoby z zaburzeniami osobowości, które powodują częściową niezdolność do pracy zawodowej na stałe.

W tych okolicznościach sąd stwierdził, że nie zachodziły podstawy do uznania odwołującej się za osobę całkowicie niezdolną do pracy. Z dokonanych przez sąd ustaleń wynika bowiem, że odwołująca nie przejawia stanu zdrowia, który prowadziłyby do takich wniosków. Bezspornie odwołująca z uwagi na stwierdzone u niej schorzenia wymaga systematycznego leczenia, jednakże jego efekty są pozytywne i umożliwiają odwołującej prowadzenie stosunkowo normalnego życia. Powyższy wniosek wynika w sposób jednoznaczny z dokonanych przez biegłą sądową analizę stanu zdrowia odwołującej i został sformułowany w oparciu o udostępnioną na rzecz niniejszej sprawy dokumentację medyczną. W takim wypadku sąd nie miał możliwości dokonania ustaleń odmiennych, wskazanych choćby w treści odwołania przez ubezpieczoną, gdyż nie znajdywały one potwierdzenia w zebranym materiale dowodowym, a w szczególności wspomnianej opinii (wyroki Sądu Najwyższego z 18 września 2014 r., I UK 22/14; 24 czerwca 2015 r., I UK 345/14, także wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 14 września 2017 r. III AUa 258/17).

Sąd uznał stanowisko organu rentowego wyrażone w skarżonej decyzji w zakresie braku występowania po stronie odwołującej całkowitej niezdolności do pracy za prawidłowe. Tym samym odwołująca nie spełnia podstawowej przesłanki określonej w art. 4 ust. 1 ustawy o rencie socjalnej, zasadnie więc ZUS skarżoną decyzją odmówił jej prawa do tego świadczenia

Z tych też względów sąd oddalił odwołanie A. M. na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., o czym orzekł w sentencji wyroku.