Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 września 2023 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Monika Rosłan-Karasińska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 29 września 2023 r. w Warszawie

sprawy I. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o rentę z tytułu niezdolności do pracy

na skutek odwołania I. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 21 lutego 2022 r. znak (...)

oddala odwołanie.

Sygn. akt VII U 469/22

UZASADNIENIE

I. K. w dniu 5 kwietnia 2022 r. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 21 lutego 2022 r., znak: (...) , odmawiającej przyznania prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy. W uzasadnieniu swojego stanowiska ubezpieczony wskazał, że jego niezdolność do wykonywania pracy powstała w 2016 roku kiedy to musiał przedwcześnie ukończyć karierę zawodowego sportowca. Pracę tę wykonywał od 18 roku życia przez 13 lat. W 2016 roku podjął pracę trenera personalnego, ale w związku z bólami w stawach bólowych musiał zakończyć pracę na siłowni i wystąpił do ZUS o wypłatę zasiłku chorobowego. Po wyczerpaniu 182 dni odmówiono mu wypłaty dalszych zasiłków i poinformowano o tym, że w przypadku dalszego braku zdolności do pracy należy złożyć wniosek o świadczenie rehabilitacyjne, jednak wniosek ten nie został pozytywnie rozpoznany w związku z brakiem rokowania na poprawę, a biegły sądowy potwierdził ten fakt opierając się na szerokiej dokumentacji medycznej uznając, że wnioskodawca ma częściową niezdolność do pracy. Od dnia 8 sierpnia 2019 r. ubezpieczony pobierał rentę z tytułu niezdolności do pracy z powodu postępującego konfliktu panewkowo-udowego (ze złamaniem obrąbka stawu włącznie). Ubezpieczony podniósł, że decyzje te były wydawane okresowo, mimo, że nie rokuje poprawy, w związku z czym złożył kolejny wniosek o przyznanie prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na stałe, ponieważ operacja wstawienia sztucznego biodra jest przekładana decyzją Ordynatora oddziału chirurgii razowo-ortopedycznej. Odnosząc się do uzasadnienia zaskarżonej decyzji ZUS ubezpieczony wskazał, że dotychczas wykonywał pracę fizyczną zawodowo uprawiając sport, którego nie może w żaden sposób kontynuować. Ma niepełne wykształcenie. Uczęszczał na uczelnie o kierunku filologii angielskiej w 2004-2007 roku, lecz nie ukończył studiów dyplomem magisterskim. Nie posiada także kursu pedagogicznego by móc uczyć języka obcego, a także uprawnień do pracy jako tłumacz. Zdaniem ubezpieczonego, zarówno lekarz orzecznik, jak i komisja lekarska nie ma podstaw do uznania go jako zdolnego do pracy, ponieważ jego stan medyczny – w zakresie zwyrodnienia stawu kostnego nie uległ poprawie w stosunku do wcześniejszej niezdolności do pracy. Nadto, zarówno lekarz orzecznik, jak i komisja lekarska nie są specjalistami na rynku pracy, by móc wypowiadać się i wydawać prawomocne decyzje na temat jego kompetencji na rynku pracy. Dotychczas pracował fizycznie i takiej pracy nie jest w stanie wykonywać w pełnym wymiarze i utrzymać siebie i rodzinę. W związku z powyższym, ubezpieczony wniósł o zmianę decyzji i przyznanie mu renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na stałe (odwołanie z dnia 5 kwietnia 2022 r. – k. 3-5 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie organ rentowy mając na uwadze art. 102 ust. 1 i art. 107 w zw. z art. 57 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wskazał, że w toku postępowania komisja lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 3 lutego 2022 r. uznała, że odwołujący nie jest niezdolny do pracy. Wobec tego decyzją z dnia 21 lutego 2022 r. organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy (odpowiedź na odwołanie z dnia 9 maja 2022 r. – k. 6 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

I. K., ur. (...), posiada wykształcenie wyższe licencjat z kulturoznawstwa Ameryki – filologia angielska, uzyskał certyfikat księgowego. Ubezpieczony uprawiał zawodowo sport koszykówkę, był trenerem personalnym w siłowni, ostatnio prowadził własną działalność gospodarczą, tj. catering. Ubezpieczony utracił trwale możliwość wykonywania pracy sportowca zawodowego z powodu obustronnej coksarthrozy stawów biodrowych. Odwołujący się pobierał rentę z tytułu niezdolności od pracy przyznaną do 30 listopada 2021 r. (dokumentacja medyczna – a.r.; decyzja z dnia 18 listopada 2020 r. – a.r.).

W dniu 27 września 2021 r. ubezpieczony złożył wniosek o ponowne ustalenie uprawnień do renty z tytułu niezdolności do pracy (wniosek z dnia 27 września 2021 r. – a.r.).

W toku postępowania lekarz orzecznik ZUS w orzeczeniu z dnia 28 października 2021 r. ustalił, że ubezpieczony nie jest niezdolny do pracy. Również Komisja Lekarska ZUS w orzeczeniu z dnia 3 lutego 2022 r. stwierdziła brak niezdolności do pracy I. K.. W związku z powyższym organ rentowy wydał decyzję z dnia 21 lutego 2022 r., znak: (...), odmawiającej ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy (orzeczenie lekarza orzecznika ZUS z dnia 28 października 2021 r., a.r.; orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 3 lutego 2022 r., a.r.; decyzja odmowna ZUS z dnia 21 lutego 2022 r., a.r.).

Ubezpieczony odwołał się od powyższej decyzji, a Sąd w toku postępowania, postanowieniem z dnia 18 maja 2022 r. dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego chirurga ortopedy celem wykazania faktu, czy odwołujący jest całkowicie lub częściowo niezdolny do pracy, wskazania daty powstania niezdolności do pracy, czy jest to niezdolność trwała czy okresowa, a jeżeli okresowa to na jakiś okres (postanowienie z dnia 18 maja 2022 r. – k. 9 a.s.).

W opinii z dnia 22 września 2022 r. biegły sądowy ortopeda M. G. na podstawie dokumentacji medycznej rozpoznał u badanego zmiany zwyrodnieniowo-przeciążeniowe obu stawów biodrowych. Biegły ortopeda w dniu badania 22 września 2022 r. nie miał możliwości oceny sprawności kończyn i kręgosłupa, ponieważ pacjent odmówił badania. Biegły wskazał, że z dostępnej dokumentacji medycznej wynika, że stan jest stabilny, nie zaszła istotna zmiana – podtrzymał więc wnioski orzecznicze sformułowane po badaniu ortopedycznym przeprowadzonym w dniu 6 października 2020 r. do sprawy VII U 4357/19. Biegły podniósł, że badany nie utracił zdolności do pracy zgodnie z kwalifikacjami (posiada wykształcenie i umiejętności pozwalające na pracę umysłową). Natomiast utracił (trwale) możliwość wykonywania pracy sportowca zawodowego. Reasumując, biegły nie stwierdził ani częściowej, ani całkowitej niezdolności do pracy, bowiem odwołujący się że wykonywać pracę umysłową. Powodem niezdolności do pracy sportowca zawodowego są zmiany w stawach biodrowych (opinia z dnia 22 września 2022 r. – k. 46-47 a.s.).

Zastrzeżenia do powyższej opinii złożył ubezpieczony, wnosząc o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego psychiatry. Odwołujący się podniósł, że lekarz ortopeda nie ma kompetencji, by wydawać ocenę i opinię co do innych aspektów związanych z wykonywaniem pracy np. umysłowej (pismo procesowe z dnia 28 listopada 2022 r. – k. 56-57 a.s.).

Postanowieniem z dnia 4 stycznia 2023 r. Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego specjalisty z zakresu medycyny pracy celem wykazania faktu czy odwołujący się jest całkowicie lub częściowo niezdolny do pracy, wskazania daty powstania niezdolności do pracy, czy jest to niezdolność trwała czy okresowa, a jeżeli okresowa to na jaki okres (postanowienie z dnia 4 stycznia 2023 r. – k. 62 a.s.).

W opinii z dnia 28 lutego 2023 r. biegła z zakresu medycyny pracy D. S. wskazała, że u ubezpieczonego rozpoznano zmiany zwyrodnieniowo-przeciążeniowe obu stawów biodrowych. Schorzenie narządu ruchu nie powoduje niezdolności do pracy. Wnioskodawca utracił trwale możliwość wykonywania pracy sportowca zawodowego z powodu obustronnej coksarthrozy stawów biodrowych. Schorzenie wyżej rozpoznane nie powoduje niezdolności do pracy, opiniowany może wykonywać pracę umysłową, zgodnie z poziomem kwalifikacji. Wymaga kontynuacji leczenia w (...), planowany zabieg alloplastyki, według dokumentacji medycznej z wizyty z dnia 9 września 2022 r. odroczono z uwagi na młody wiek chorego. Odwołujący czeka na rehabilitację, ma skierowanie od ortopedy z dnia 9 września 2022 r., gdzie zdiagnozowano: inne osteochondrozy stawu biodrowego i miednicy. Biegła podniosła, że biegły ortopeda w opinii z dnia 22 września 2022 r. rozpoznał zmiany zwyrodnieniowo-przeciążeniowe obu stawów biodrowych. Ubezpieczony nie utracił zdolności do pracy zgodnie z kwalifikacjami, posiada wykształcenie i umiejętności pozwalające na pracę umysłową. Natomiast utracił (trwale) możliwość wykonywania pracy sportowca zawodowego. Nie stwierdzono niezdolności do pracy, może wykonywać pracę umysłową. Powodem niezdolności do pracy sportowca zawodowego są zmiany w stawach biodrowych. Wobec powyższego, biegła wskazała, że schorzenia i stopień ich zaawansowania nie spowodowały u badanego z wyższym wykształceniem niezdolności do pracy zgodnej z poziomem kwalifikacji. Biegła zgodziła się więc z opinią biegłego ortopedy z dnia 22 września 2022 r. (opinia biegłego z dnia 28 lutego 2023 r. – k. 97-100 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o zebrane w sprawie dokumenty, w tym dokumentację medyczną I. K., konieczną w procesie opiniowania przez biegłych sądowych oraz dokumenty obrazujące przebieg postępowania przed organem rentowym. Zostały one ocenione jako wiarygodne, ponieważ ich treść oraz forma nie budziła zastrzeżeń.

Ustalając stan faktyczny Sąd oparł się również na opiniach sporządzonych przez biegłych sądowych: ortopedy M. G. oraz specjalistkę medycyny pracy D. S.. Wskazane opinie zostały sporządzone w sposób rzetelny i fachowy z uwzględnieniem dostępnej w sprawie dokumentacji medycznej ubezpieczonego. Ponadto prezentowane przez biegłych wnioski, dotyczące braku niezdolności do pracy ubezpieczonego w dacie wydania zaskarżonej decyzji oraz braku występowania u niego naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym niezdolność do pracy w tym czasie, są zbieżne oraz mają charakter stanowczy i jednoznaczny, a poza tym zostały należycie i przekonująco uzasadnione. Uwzględniając powołane okoliczności, Sąd zaaprobował wszystkie opinie biegłych, ponieważ były one spójne co do tego, że u ubezpieczonego nie istniała chociażby częściowa niezdolność do pracy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Dokonując rozważań dotyczących zasadności odwołania, w pierwszej kolejności wskazać należy, że renta z tytułu niezdolności do pracy może być przyznana ubezpieczonemu, który spełnia łącznie przesłanki określone w art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( tekst jedn. Dz. U. z 2023r., poz. 1251, dalej jako ustawa emerytalna), a więc:

jest niezdolny do pracy,

ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy,

niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-3, 5 lit. a, pkt 6 i 12 albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów,

nie ma ustalonego prawa do emerytury z Funduszu lub nie spełnia warunków do jej uzyskania.

Pierwsza z przesłanek, a więc niezdolność do pracy, jest kategorią ubezpieczenia społecznego łączącą się z całkowitą lub częściową utratą zdolności do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu bez rokowania jej odzyskania po przekwalifikowaniu (art. 12 ustawy emerytalnej). Przy ocenie stopnia i trwałości tej niezdolności oraz rokowania co do jej odzyskania uwzględnia się zarówno stopień naruszenia sprawności organizmu, możliwość przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, jak i możliwość wykonywania pracy dotychczasowej lub podjęcia innej oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne ubezpieczonego (art. 13 ust. 1 ustawy emerytalnej) (por. wyrok Sądu Najwyższego – Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 28 stycznia 2004r., II UK 222/03).

Przepis art. 12 ustawy emerytalnej rozróżnia dwa stopnie niezdolności do pracy - całkowitą i częściową. Zgodnie z ust. 3 ww. przepisu, częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Z kolei całkowita niezdolność do pracy polega na utracie zdolności do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Przesłanka niezdolności do jakiejkolwiek pracy odnosi się do każdego zatrudnienia w innych warunkach niż specjalnie stworzone na stanowiskach pracy odpowiednio przystosowanych do stopnia i charakteru naruszenia sprawności organizmu (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 8 grudnia 2000r., II UKN 134/00 i z dnia 7 września 1979r., II URN 111/79). Dokonując analizy pojęcia „całkowita niezdolność do pracy" należy brać pod uwagę zarówno kryterium biologiczne (stan organizmu dotkniętego schorzeniami naruszającymi jego sprawność w stopniu powodującym całkowitą niezdolność do jakiejkolwiek pracy), jak i ekonomiczne (całkowita utrata zdolności do zarobkowania wykonywaniem jakiejkolwiek pracy). Osobą całkowicie niezdolną do pracy w rozumieniu art. 12 ust. 2 ustawy emerytalnej jest więc osoba, która spełniła obydwa te kryteria, czyli jest dotknięta upośledzeniem zarówno biologicznym, jak i ekonomicznym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 grudnia 2004r., I UK 28/04). Z kolei wyjaśnienie częściowej niezdolności do pracy i treści pojęcia „pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji” wymaga uwzględnienia zarówno kwalifikacji formalnych (czyli zakresu i rodzaju przygotowania zawodowego udokumentowanego świadectwami, dyplomami, zaświadczeniami), jak i kwalifikacji rzeczywistych (czyli wiedzy i umiejętności faktycznych, wynikających ze zdobytego doświadczenia zawodowego) ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 września 2006r., I UK 103/06). Dopiero zatem zmiana zawodu w ramach posiadanych kwalifikacji i brak rokowań odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu dają podstawę do przyznania renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 13 października 2009r., II UK 106/09, z dnia 8 maja 2008r., I UK 356/07, z dnia 11 stycznia 2007r., II UK 156/06 i z dnia 25 listopada 1998r., II UKN 326/98). Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 lutego 2006r. ( I PK 153/05) częściowej niezdolności do pracy, polegającej na utracie w znacznym stopniu zdolności do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji, nie wyklucza możliwość podjęcia przez ubezpieczonego pracy niżej kwalifikowanej. Ubezpieczony, który jest częściowo niezdolny do pracy może być jednocześnie z samej definicji zdolny do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami w nieznacznym stopniu. Tak samo, gdy ubezpieczony wykonuje pracę, która nie jest zgodna z posiadanymi kwalifikacjami, a już na pewno, gdy jest pracą poniżej poziomu posiadanych kwalifikacji. Aktualny jest zatem pogląd o konieczności ujmowania łącznie aspektu medycznego i ekonomicznego niezdolności do pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999r., sygn. akt II UKN 675/98).

W orzecznictwie przyjmuje się również (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 20 sierpnia 2003r., II UK 11/03 oraz z dnia 5 lipca 2005r., I UK 222/04), że decydującą dla stwierdzenia niezdolności do pracy jest utrata możliwości wykonywania pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu przy braku rokowania odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Gdy więc biologiczny stan kalectwa lub choroba, nie powodują naruszenia sprawności organizmu w stopniu mającym wpływ na zdolność do pracy dotychczas wykonywanej lub innej mieszczącej się w ramach posiadanych lub możliwych do uzyskania kwalifikacji, to brak prawa do tego świadczenia. Prawa tego nie można w szczególności wywodzić z przewidzianych w art. 13 ustawy emerytalnej przesłanek, a więc: stopnia naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, możliwości wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowości przekwalifikowania zawodowego, przy wzięciu pod uwagę rodzaju i charakteru dotychczas wykonywanej pracy, poziomu wykształcenia, wieku i predyspozycji psychofizycznych, bowiem odnoszą się one tylko do ustalania stopnia lub trwałości niezdolności do pracy. Są więc bez znaczenia, jeżeli aspekt biologiczny (medyczny) wskazuje na zachowanie zdolności do pracy. Obiektywna możliwość podjęcia dotychczasowego lub innego zatrudnienia, zgodnie z poziomem kwalifikacji, wykształcenia, wieku i predyspozycji psychofizycznych może być brana pod uwagę tylko wówczas, gdy ubiegający się o rentę jest niezdolny do pracy z medycznego punktu widzenia, gdyż oba te aspekty muszą występować łącznie ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999r., sygn. akt II UKN 675/98). O niezdolności do pracy nie decyduje więc niemożność podjęcia innej pracy warunkowana wiekiem, poziomem wykształcenia i predyspozycjami psychofizycznymi, lecz koniunkcja niezdolności do pracy z niezdolnością do przekwalifikowania się do innego zawodu.

Ocena niezdolności do pracy w zakresie dotyczącym naruszenia sprawności organizmu i wynikających stąd ograniczeń możliwości wykonywania zatrudnienia wymaga wiadomości specjalnych. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych dotyczących prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, do dokonywania ustaleń w zakresie oceny stopnia zaawansowania chorób oraz ich wpływu na stan czynnościowy organizmu, uprawnione są osoby posiadające fachową wiedzę medyczną, a zatem okoliczności tych można dowodzić tylko przez dowód z opinii biegłych sądowych, zgodnie z treścią art. 278 k.p.c. Opinia biegłego ma na celu ułatwienie Sądowi należytej oceny zebranego materiału dowodowego wtedy, gdy potrzebne są do tego wiadomości specjalne. Dlatego też opinie sądowo - lekarskie sporządzone w sprawie przez lekarzy specjalistów, mają zasadniczy walor dowodowy dla oceny schorzeń wnioskodawcy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 11 lutego 2016r., III AUa 1609/15).

Badając istnienie analizowanej, a w przedmiotowej sprawie spornej przesłanki warunkującej przyznanie ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych: ortopedy M. G. oraz specjalistki medycyny pracy D. S.. Ich ocena została już zaprezentowana w części obejmującej ocenę dowodów, dlatego w tym miejscu, odwołując się do niej tylko ogólnie, należy jeszcze raz wskazać, że opinie te są rzetelne oraz jasno i przekonująco uzasadnione, stanowiły więc podstawę wydanego w sprawie orzeczenia. Opinie są zgodne, co do oceny stanu zdrowia I. K., a w szczególności co do tego, że ubezpieczony jest zdolny do pracy zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami. Żaden z biegłych nie wskazał, aby stopień naruszenia sprawności organizmu ubezpieczonego uzasadniał orzeczenie chociażby częściowej niezdolności do pracy. Wobec tego nie zachodziły przesłanki do stwierdzenia wadliwości zaskarżonej decyzji oraz do jej zmiany.

Mając na względzie powołane okoliczności, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.