Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 lutego 2024r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

Protokolant: st. sekretarz sądowy Anna Bańcerowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 lutego 2024r. w W.

sprawy J. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o emeryturę pomostową

na skutek odwołania J. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 28 maja 2021 roku, znak:(...)

z dnia 16 lipca 2021 roku, znak: (...)

oddala odwołania.

UZASADNIENIE

J. B. w dniu 21 czerwca 2021r. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 28 maja 2021r., znak: (...), a w dniu 10 sierpnia 2021r. odwołanie od decyzji z 16 lipca 2021r., znak: (...) odmawiających prawa do emerytury pomostowej. Ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonych decyzji i uwzględnienie jako zatrudnienia w warunkach szczególnych pracy w okresie od l października 1994r. do 21 maja 2009r. w (...) sp. z o.o. w W. na stanowisku elektromontera sieci średniego napięcia i niskiego napięcia z uwagi na to, że była to praca przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych, o jakiej mowa w wykazie A Dziale II rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, a także w punkcie 17 załącznika nr 2 zawierającego wykaz prac o szczególnym charakterze do ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych.

Uzasadniając swoje stanowisko J. B. wskazał, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił mu prawa do wcześniejszej emerytury, ponieważ uznał, że nie udowodnił 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz po 31 grudnia 2008r. nie wykonywał takiej pracy. Jako pracy w warunkach szczególnych ZUS nie uwzględnił okresu od 1 października 1994r. do 31 grudnia 2008r. w (...) sp. z o.o. w W., ponieważ w świadectwie z dnia 26 sierpnia 2009r. zakład pracy nie podał charakteru wykonywanej pracy ściśle według rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r., a także okresu od l stycznia 2009r. do 12 lutego 2009r., gdyż nie został zgłoszony do ZUS jako pracownik zatrudniony w warunkach szczególnych.

Ubezpieczony nie zgodził się ze wskazaną oceną organu rentowego, powołując się na okoliczność, iż w dziale II ww. rozporządzenia wskazano, iż pracą w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze w energetyce jest praca przy wytwarzaniu, przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektrycznych i cieplnych. Zarządzenia resortowe nie są natomiast źródłem powszechnie obowiązującego prawa i mogą mieć jedynie charakter pomocniczy. Ponadto ubezpieczony powołał się na punkt 17 załącznika nr 2 do ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych, w którym wskazano, że jako pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze uznano prace elektromonterów bezpośrednio przy usuwaniu awarii oraz eksploatacji napowietrznych sieci elektroenergetycznych w warunkach prac pod napięciem. Ubezpieczony podkreślił, że za pracę w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze w energetyce należy uznać pracę, którą wykonywał jako elektromonter linii (...) w okresie od l października 1994r. do 29 maja 2009r. w (...) sp. z o.o. w W.. Praca na tym stanowisku polegała na naprawie, wymianie lub budowie słupów wysokiego i średniego napięcia, naprawie lub budowie stacji, podstacji i rozdzielni elektrycznych, dokonywaniu pomiarów kontrolnych po każdorazowym awaryjnym wyłączeniu, tj. pomiarów oporności izolacji kabli, silników i transformatorów. W dalszej części odwołania ubezpieczony opisał zadania, jakie do niego należały podczas pracy na tym stanowisku. Ponadto wskazał, że szczególny charakter wykonywanych prac polegał na tym, że praca elektromontera linii (...) odbywała się w polu działania promieniowania elektromagnetycznego, pod napięciem i/lub na wysokości.

Ubezpieczony podniósł także, że nie może go obciążać fakt, że pracodawca będący płatnikiem składek, nie zgłosił po 1 stycznia 2009r. pracy przez niego wykonywanej na stanowisku elektromontera sieci (...) jako pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. To na płatniku składek, a więc na pracodawcy, a nie na ubezpieczonym ciążył taki obowiązek. Ubezpieczony nie może z tego tytułu ponosić negatywnych konsekwencji, dlatego wniósł o zmianę zaskarżonych decyzji (odwołanie z dnia 18 czerwca 2021r., k. 3-4 a.s., odwołanie z dnia 9 sierpnia 2021r., k. 2-4 akt o sygn. VII U 1181/21).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołań na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., a uzasadniając swe stanowisko wskazał, że J. B. nie spełnił warunków do uzyskania prawa do emerytury pomostowej na podstawie art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych, ponieważ nie wykazał stażu pracy w warunkach szczególnych w wymiarze co najmniej 15 lat ani nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach po 31 grudnia 2008r. Według Zakładu brak było również podstaw do przyznania prawa do świadczenia na podstawie art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych, ponieważ ubezpieczony nie wykazał, że na dzień 1 stycznia 2009r. legitymował się co najmniej 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych. Do pracy w szczególnych warunkach organ rentowy nie uwzględnił okresu od 1 września 1978r. do 31 sierpnia 1981r., ponieważ ubezpieczony był uczniem praktycznej nauki zawodu i nie wykonywał pracy w pełnym wymiarze czasu pracy. Organ rentowy nie uwzględnił też okresu od 1 października 1994r. do 31 grudnia 2008r., ponieważ pracodawca nie powołał się w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach na przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983r., Nr 8, poz. 43 ze zm.). Okres od 1 stycznia 2009r. do 12 lutego 2009r. (od 13 lutego 2009r. do 21 maja 2009r. ubezpieczony korzystał z urlopu bezpłatnego) nie został natomiast zaliczony, ponieważ ubezpieczony nie został zgłoszony z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub charakterze w myśl ustawy o emeryturach pomostowych. Mając powyższe na względzie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołań ( odpowiedź na odwołanie z 22 lipca 2021r., k. 5-6 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. B., ur. (...), we wrześniu 1978r. rozpoczął naukę w zawodzie elektromontera, w związku z czym od 1 września 1978r. do 31 sierpnia 1981r. był zatrudniony w Zakładach (...) w P. jako uczeń praktycznej nauki zawodu. Praktyki odbywały się przez trzy dni w tygodniu, a w pozostałych dniach tygodnia ubezpieczony pobierał naukę w szkole. W dniu 24 czerwca 1981r. uzyskał tytuł zawodowy elektromontera w Zespole Szkół Zawodowych Elektrociepłowni (...) (świadectwo ukończenia praktycznej nauki zawodu, umowa z pracownikiem młodocianym o szkolenie z 4 września 1978r., karta osobista pracownika młodocianego, świadectwo pracy z 4 maja 2000r. – nienumerowane karty akt osobowych). Po ukończeniu nauki zawodu kontynuował pracę w Zakładach (...) w P. w wymiarze pełnego etatu, na stanowisku elektromontera linii (...) (świadectwo pracy z dnia 27 września 1994r. - nienumerowane karty akt osobowych).

W dniu 27 września 1994r. Zakłady (...) w P. wystawiły ubezpieczonemu świadectwo nr 446/94 wykonywania prac w szczególnych warunkach, w którym wskazały, że ubezpieczony od 1 września 1978r. do 30 września 1994r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych wymienione w wykazie A Dział II poz. 1 pkt 11, stanowiącym załącznik nr 1 do zarządzenia nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 12 sierpnia 1983r. w sprawie ustalenia w resorcie górnictwa energetyki stanowisk pracy w budownictwie i przemyśle materiałów budowalnych, na którym wykonuje się prace w szczególnych warunkach uprawniające do wzrostu emerytury (świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z 27 września 1994r. - nienumerowana karta akt osobowych).

1 października 1994r. J. B. rozpoczął pracę w (...) S.A., które później przekształciły się w (...) sp. z o.o. Pracował do 21 maja 2009r. w wymiarze pełnego etatu, na stanowisku elektromontera sieci SN/NN (umowa o pracę z 1 października 1994r., k. 17 część B akt osobowych; umowa o pracę z 1 stycznia 1995r., k. 19 część B akt osobowych; świadectwo pracy z 21 maja 2009r., k 2 część C akt osobowych).

(...) spółka z o.o. w dniu 26 sierpnia 2009r. wystawiła ubezpieczonemu świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach potwierdzające, że J. B. zatrudniony w (...) sp. z o.o. od 1 października 1994r. do 21 maja 2009r. w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace elektromontera sieci średniego i niskiego napięcia na stanowisku wymienionym w wykazie A, dziale II poz. 1 pkt 11 wykazu stanowiącego załącznik do zarządzenia nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 12 sierpnia 1983r. w sprawie określania stanowisk pracy w resorcie górnictwa i energetyki, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach (świadectwo pracy w szczególnych warunkach z 26 sierpnia 2009r., k. 10 akt emerytalnych).

J. B. przez cały okres zatrudnienia u ww. pracodawców pracował na stanowisku elektromontera sieci. Praca, którą wykonywał, polegała na usuwaniu usterek na liniach napowietrznych, budowaniu i naprawie sieci niskiego i średniego napięcia, budowie sieci transformatorowych. Była wykonywana w pełnym wymiarze czasu pracy. Ubezpieczony co do zasady pracował w godzinach 7:00 - 15:00, jednak zdarzały się prace w innym czasie, a także w dni wolne od pracy oraz w święta. Do zadań ubezpieczonego należało usuwanie awarii związanych z zerwanym przewodem, na niskim napięciu. W sytuacjach, gdy była taka możliwość, to praca taka była wykonywana pod napięciem, jednak zdarzało się, że napięcie trzeba było wyłączyć. Ponadto podczas wykonywania pracy przez ubezpieczonego zdarzały się awarie związane ze złamanym słupem, gdzie trzeba było wyłączyć całą linię i dokonać wymiany. Takich prac nie można było wykonywać pod napięciem. J. B. zajmował się również wymianą podstaw bezpiecznikowych, co także odbywało się po odłączeniu napięcia. Poza tym do jego zadań należało m.in. dokonywanie wymiany odłączników i zerwanych przewodów. Większość tego rodzaju prac nie mogła być wykonywana pod napięciem. Wśród prac, które wykonywał ubezpieczony, realizowanych w warunkach pod napięciem było wplecenie przyłącza i wymiana noża podziałowego na linii. To jednak były jedyne prace, podczas których napięcia nie trzeba było odłączać.

Podobny zakres czynności, o których mowa, J. B. wykonywał podczas zatrudnienia w Zakładzie (...) w P. i w (...) sp. z o.o. Od pierwszego z tych pracodawców przeszedł z dnia na dzień do drugiego i na rzecz obu wykonywał podobne prace. W Zakładzie (...) w P. nie miał uprawnień do wykonywania prac pod napięciem. Uprawnienia uzyskał podczas zatrudnienia w (...) sp. z o.o. w dniu 4 października 1996r. Dopiero wówczas zaczął wykonywać prace pod napięciem, wcześniej tego nie robił (zeznania świadków: K. B. i J. R., k. 34 a.s.; zeznania ubezpieczonego J. B., k. 34-35 i k. 217 a.s.).

Ubezpieczony zrezygnował z pracy w (...) sp. z o.o. z powodu stanu zdrowia, który nie pozwalał mu wykonywać pracy zawodowej. Przed zakończeniem stosunku pracy od 15 sierpnia 2008r. do 12 lutego 2009r. był niezdolny do pracy, zaś od 13 lutego 2009r. do 21 maja 2009r. korzystał z urlopu bezpłatnego ( zeznania ubezpieczonego J. B., k. 217 a.s.; świadectwo pracy z 21 maja 2009r., k. 2 część C akt osobowych).

J. B. w dniu 6 maja 2021r. złożył wniosek o przyznanie emerytury pomostowej. Do wniosku dołączył wystawione przez Zakład (...) w P. w dniu 27 września 1994r. świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach oraz wystawione przez (...) sp. z o.o. świadectwo pracy z dnia 21 maja 2009r. i świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach (wniosek z dnia 6 maja 2021r. z załącznikami, k. 1-10 akt emerytalnych).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. decyzją z 28 maja 2021r., znak: (...), odmówił przyznania ubezpieczonemu prawa do emerytury pomostowej. Według Zakładu ubezpieczony nie spełnił przesłanek do przyznania emerytury pomostowej na podstawie art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych, ponieważ nie udowodnił okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszącego co najmniej 15 lat, a poza tym po 31 grudnia 2008r. nie wykonywał prac w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy. ZUS wskazał, że do pracy w warunkach szczególnych zgodnie z art. 4 uwzględnił okres od 1 września 1981r. do 30 września 1994r. z wyłączeniem zwolnień lekarskich, tj. 12 lat, 11 miesięcy i 5 dni. Do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach zgodnie z art. 4 nie zostały zaliczone okresy zatrudnienia ubezpieczonego od 1 września 1978r. do 31 sierpnia 1981r., ponieważ ubezpieczony był uczniem praktycznej nauki zawodu i nie wykonywał pracy w pełnym wymiarze czasu pracy oraz od 1 października 1994r. do 31 grudnia 2008r. z uwagi na okoliczność, że w świadectwie z dnia 26 sierpnia 2009r. zakład pracy nie podał charakteru wykonywanej pracy ściśle według rozporządzenia Rady Ministra z dnia 7 lutego 1983r. Ponadto organ rentowy wskazał, że nie uznał okresu zatrudnienia ubezpieczonego od 1 stycznia 2009r. do 12 lutego 2009r. jako pracy w warunkach szczególnych, ponieważ ubezpieczony nie został zgłoszony w ZUS jako pracownik wykonujący taką pracę, a zgodnie z art. 38 ustawy o emeryturach pomostowych płatnik składek jest zobowiązany złożyć druki (...) do 31 marca danego roku kalendarzowego za poprzedni rok. Z kolei w przypadku wystąpienia z wnioskiem o przyznanie emerytury pomostowej, zgłoszenie danych o pracy w szczególnych warunkach w danym roku kalendarzowym płatnik składek przekazuje do zakładu w terminie 7 dni od zgłoszenia wniosku. Organ rentowy podsumowując wskazał więc, że na podstawie załączonych dowodów przyjął za udowodnione okresy: nieskładkowe w wymiarze 1 roku, 5 miesięcy i 21 dni i okresy składkowe w wymiarze 29 lat i 2 dni, a więc staż sumaryczny wynoszący 30 lat, 5 miesięcy i 23 dni. Natomiast do stażu pracy w szczególnych warunkach organ rentowy uwzględnił ubezpieczonemu 12 lat, 11 miesięcy i 5 dni (decyzja ZUS z dnia 28 maja 2021r., k. 13 akt emerytalnych).

W dniu 1 lipca 2021r. (...) sp. z o.o. wystawiła J. B. korektę świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach, w którym zostało potwierdzone, że ubezpieczony od 1 października 1994r. do 21 maja 2009r. na stanowisku elektromonter sieci średniego i niskiego napięcia, wymienionym w wykazie A dziale II pozycja 1 pkt 11 stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych, zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. – Wykaz A, Dział II stanowiący załącznik do zarządzenia nr 17 Ministra Górnictwa z 12 sierpnia 1983r. w sprawie określenia stanowisk pracy w resorcie górnictwa i energetyki, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach. Ponadto w ww. dokumencie były pracodawca J. B. wskazał, że od 1 stycznia 2009r. do 21 maja 2009r. ubezpieczony wykonywał prace w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych, wykonując stale i w pełnym wymiarze czasu prace elektromonterów bezpośrednio przy usuwaniu awarii oraz eksploatacji napowietrznych sieci elektroenergetycznych w warunkach pracy pod napięciem zgodnie z przepisami ustawy z 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych (załącznik nr 2 pkt 17) (korekta świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach z 1 lipca 2021r., nienumerowana karta akt emerytalnych).

W dniu 2 lipca 2021r. ubezpieczony ponownie złożył wniosek o przyznanie emerytury pomostowej, załączając do wniosku korektę świadectwa pracy z (...) sp. z o.o. Organ rentowy decyzją z dnia 16 lipca 2021r. ponownie odmówił ubezpieczonemu przyznania prawa do ww. świadczenia, wskazując w uzasadnieniu decyzji, że ubezpieczony po 31 grudnia 2008r. nie wykonywał prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych. Zarazem jednak ZUS zmienił decyzję z dnia 28 maja 2021r. w zakresie stażu pracy w warunkach szczególnych, przyjmując że wnosi on 26 lat i 2 dni. Natomiast w pozostałym zakresie podtrzymał wcześniejsze stanowisko (wniosek z dnia 2 lipca 2021r., decyzja ZUS z dnia 16 lipca 2021r. – nienumerowane karty akt emerytalnych).

Wskazany stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dokumentów zgromadzonych w aktach organu rentowego. Zostały one ocenione jako wiarygodne, ponieważ ich forma i treść nie budziły wątpliwości, były spójne oraz żadna ze stron sporu ich nie kwestionowała. Wyjątkiem jest jedynie korekta świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach z 1 lipca 2021r. w części, w której wystawca tego dokumentu potwierdził, że ubezpieczony wykonywał prace w warunkach szczególnych w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach pomostowych. Na podstawie tego dokumentu Sąd ustalił to tylko, że były pracodawca J. B. wystawił taki dokument potwierdzający ww. okoliczność. Nie stanowił on natomiast podstawy do ustalenia, że ubezpieczony w (...) sp. z o.o. faktycznie takie prace wykonywał, o tym jednak będzie mowa w rozważaniach.

Podstawę ustaleń faktycznych stanowiły również zeznania J. B. - głównie uzupełniające, ponieważ dopiero podczas uzupełniającego przesłuchania ubezpieczony opisał prace, jakie realizował w Zakładzie (...) w P., a także szczegółowo wskazał na rodzaj zadań, jakie należały do niego jako elektromontera w ww. zakładzie oraz w (...) sp. z o.o. Ponadto ubezpieczony dokonał wyraźnego podziału na rodzaj prac realizowanych pod napięciem i takie, których w takich warunkach wykonać nie można było. Dodatkowo odniósł się do zaświadczenia z 4 października 1996r. o ukończeniu kursu, na jakie zwrócił uwagę biegły sądowy K. T. (1) i wyraźnie przyznał, że przed uzyskaniem wskazanego dokumentu nie wykonywał prac pod napięciem, zaś po uzyskaniu zaświadczenia był uprawniony, aby je wykonywać, przy czym nie wszystkie prace w takich właśnie warunkach były realizowane.

W zakresie, w jakim zeznania ubezpieczonego złożone na rozprawie w dniu 21 lutego 2022r. były sprzeczne z tym, co ubezpieczony zeznał uzupełniająco, Sąd nie dał im wiary. Dotyczy to przede wszystkim twierdzenia, że prace w (...) sp. z o.o. były wykonywane pod napięciem. Twierdzenie to okazało się nieprawdziwe w świetle tego, co J. B. zeznał uzupełniająco. Podczas uzupełniającego przesłuchania wymienił prace, które wykonywał jako elektromonter i wskazał, które z nich odbywały się pod napięciem. Z tego zastawienia, jakie przedstawił, wynika że większość zadań, które realizował, nie mogła być wykonywana w warunkach pod napięciem. Poza tym do 4 października 1996r., a więc do daty ukończenia kursu, J. B., co wprost przyznał zeznając uzupełniająco, nie mógł wykonywać żadnych prac pod napięciem. W tej sytuacji przedstawione podczas pierwszego przesłuchania stwierdzenie, że prace, które wykonywał, odbywały się pod napięciem, nie może być uznane za wiarygodne.

Sąd nie dał wiary ubezpieczonemu także w tej części zeznań uzupełniających, w której stwierdził, że prace w Zakładzie (...) w P. i w (...) sp. z o.o. były takie same. Zdaniem Sądu nie może być mowy o tożsamości prac, skoro u pierwszego ze wskazanych pracodawców J. B. nie miał zaświadczenia uprawniającego do prac pod napięciem i takich nie wykonywał, zaś w (...) sp. z o.o. zdobył odpowiednie uprawnienia i po 4 października 1996r. zaczął pracować pod napięciem. Prace u obu pracodawców z tego właśnie powodu nie być więc takie same, a co najwyżej podobne.

Zeznania świadków K. B. i J. R., którzy współpracowali z J. B., Sąd ocenił jako wiarygodne, ale tylko w zakresie, w jakim świadkowie wskazali na okres wspólnej pracy z ubezpieczonym i opisali prace, jakie ubezpieczony realizował. Tam zaś, gdzie świadkowie wskazywali, że wszystkie prace ubezpieczonego odbywały się pod napięciem, Sąd nie dał im wiary, gdyż to co wskazali, nie koresponduje z tym, co ostatecznie – podczas uzupełniającego przesłuchania zeznał J. B..

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Ustawa z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych ( tekst jedn. Dz.U. z 2023r. poz. 164, dalej jako u.e.p.) określa w art. 4 i art. 49 warunki nabycia prawa do emerytury pomostowej. W myśl pierwszego z nich, według brzmienia obowiązującego w dacie wydania zaskarżonych decyzji, prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1.  urodził się po dniu 31 grudnia 1948r.;

2.  ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

3.  osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4.  ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5.  przed dniem 1 stycznia 1999r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;

6.  po dniu 31 grudnia 2008r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

Zgodnie zaś z art. 49 u.e.p., prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która:

1.  po dniu 31 grudnia 2008r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

2.  spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-5 i art. 5-12;

3.  w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Przesłanki wymienione w przepisach art. 4 i art. 49 ustawy pomostowej, bez względu na to, na podstawie którego z przepisów rozważana jest możliwość przyznania prawa do emerytury pomostowej, muszą być spełnione łącznie. Oznacza to, że niespełnienie choćby jednego z tych warunków powoduje niemożność nabycia uprawnień emerytalnych, na co zwrócił uwagę m.in. Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z 26 kwietnia 2012r. ( sygn. akt III AUa 252/12) oraz Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z 18 lipca 2013r. ( sygn. akt III AUa 1664/12).

W rozpatrywanej sprawie, rozważając w pierwszej kolejności, możliwość przyznania J. B. prawa do emerytury pomostowej na podstawie art. 4 u.e.p., Sąd analizował, czy ubezpieczony po 31 grudnia 2008r. wykonywał prace w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach pomostowych. Organ rentowy prezentował stanowisko, że taka praca nie była przez ubezpieczonego wykonywana, natomiast ubezpieczony wskazywał przeciwnie i na potwierdzenie swojego stanowiska przedstawił korektę świadectwa wykonywania prac w warunkach szczególnych, w którym były pracodawca zaświadczył, że praca, którą ubezpieczony w tym okresie realizował jest pracą, na jaką wskazuje punkt 17 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych.

Sąd rozstrzygając spór w ww. zakresie miał na względzie, że choć wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze powinno być stwierdzone przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze lub w świadectwie pracy ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1997 roku, II UKN 417/97 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2001 roku, II UKN 598/00; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2009r., I PK 194/08), to dokumenty te podlegają każdorazowo weryfikacji. To z kolei oznacza, że nawet jeśli pracodawca ww. dokument pracownikowi wystawił, to i tak podlega on kontroli ZUS i Sądu, i nie oznacza automatycznie, że praca w danym okresie była wykonywana w warunkach szczególnych. Z drugiej zaś strony, brak takiego dokumentu bądź jego wadliwości nie przesądzają o tym, że praca nie była wykonywana w warunkach szczególnych. Kwestia ta każdorazowo podlega badaniu przy uwzględnieniu tego, jaki rodzaj prac faktycznie wykonywał wnioskodawca. Przy tym ważne jest, że w razie wszczęcia postępowania sądowego, toczącego się wskutek odwołania od odmownej decyzji organu rentowego w sprawie przyznania uprawnień do emerytury w wieku obniżonym (także w sprawie o rekompensatę), dopuszczalne jest przeprowadzanie wszelkich dowodów przewidzianych w kodeksie postępowania cywilnego.

W przedmiotowej sprawie istotne jest, że J. B. po 31 grudnia 2008r. – choć formalnie był pracownikiem (...) sp. z o.o. – faktycznie nie wykonywał żadnych prac. Od 15 sierpnia 2008r. do 12 lutego 2009r. był niezdolny do pracy, zaś od 12 lutego 2009r. do 21 maja 2009r. korzystał z urlopu bezpłatnego. Zgodnie z art. 12 u.e.p. przy ustalaniu okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o których mowa w art. 4-11, nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał wynagrodzenie lub świadczenie z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Również okres urlopu bezpłatnego nie jest okresem świadczenia pracy, podczas którego pracownik zachowuje uprawnienia związane z trwającym stosunkiem pracy. W tym czasie pracodawca nie opłaca składek, a pracownik pracy nie wykonuje, wobec tego okresu tego nie uwzględnia się jako okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

Powyższe oznacza, że J. B. po 31 grudnia 2008r. faktycznie nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 u.e.p., zatem nie mógł uzyskać prawa do emerytury pomostowej w oparciu o art. 4 u.e.p. Wobec tego należało rozważyć możliwość przyznania ubezpieczonemu prawa do ww. świadczenia na podstawie art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych. Wskazany przepis w miejsce warunku z art. 4 pkt 6, wprowadza wymaganie, aby zainteresowany spełniał w dniu wejścia w życie ustawy warunek posiadania co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

W orzecznictwie jednolicie przyjmuje się, że art. 49 ustawy pomostowej zmienia wymagania konieczne do uzyskania emerytury dla osób niespełniających warunku z art. 4 pkt 6 tej ustawy, zwalniając je wprawdzie z konieczności wykonywania po dniu 31 grudnia 2008r. pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 tej ustawy, jednakże wprowadzając równocześnie w to miejsce wymaganie, aby ubiegający się o to świadczenie pracownik spełniał w dniu wejścia w życie ustawy (1 stycznia 2009r.) warunek posiadania co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy. Warunek ten został jasno wyrażony (art. 49 pkt 3 ustawy) i jest zgodny z jej celem. W świetle tego przepisu nie ma podstaw prawnych do przyznania emerytury pomostowej ubezpieczonemu, którego dotychczasowy okres pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze nie może być kwalifikowany jako okres pracy w warunkach szczególnych lub pracy o szczególnym charakterze w rozumieniu dziś obowiązujących przepisów (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 13 marca 2012r., II UK 164/11, OSNP 2013 nr 5-6, poz. 62; z dnia 4 września 2012r., I UK 164/12, OSNP 2013 nr 15-16, poz. 185; z dnia 22 lipca 2013r., III UK 106/12, LEX nr 1555688; z dnia 4 grudnia 2013r., II UK 159/13, LEX nr 1405231; z dnia 25 października 2016r., II UK 373/15, LEX nr 217708; postanowienie Sądu Najwyższego z 21 czerwca 2023r., (...) 267/22). Podobne stanowisko w kwestii wykładni art. 49 zostało zaprezentowane w doktrynie prawa (zob. M. Zieleniecki: Emerytura pomostowa w nowym systemie emerytalnym, Gdańsk 2011, LEX).

Ustawa o emeryturach pomostowych zawiera autonomiczną (w stosunku do ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - Dz. U. z 1983r., Nr 8, poz. 43) definicję prac wykonywanych odpowiednio w szczególnych warunkach i prac o szczególnym charakterze. Innymi słowy zakwalifikowanie danej pracy jako pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie jest równoznaczne z uznaniem tej pracy jako wykonywanej w warunkach szczególnych w rozumieniu art. 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

Prace w szczególnych warunkach – zgodnie z treścią art. 3 ust 1 ustawy o emeryturach pomostowych – to prace związane z czynnikami ryzyka wymienionymi w art. 3 ust 2 ustawy, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które pomimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku. Wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy. Z kolei prace o szczególnym charakterze – zgodnie z art. 3 ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych – to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy.

Zacytowana definicja ma charakter węższy niż definicja z art. 32 i 33 ustawy z dnia 13 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przepis art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej stanowi, że za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Kwalifikowanie pracy jako pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze dokonuje się w tym wypadku w aspekcie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Natomiast ustawa o emeryturach pomostowych zawiera własne wykazy prac, które wedle tej ustawy są pracami uznawanymi za prace w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze.

W związku z powyższym, aby J. B. mógł uzyskać emeryturę pomostową na podstawie art. 49 u.e.p. nie jest wystarczające, że legitymuje się wynoszącym 26 lat i 2 dni okresem pracy w warunkach szczególnych na podstawie przepisów rozporządzenia z 7 lutego 1983r. Prace, które wykonywał w Zakładzie (...) w P. i w (...) sp. z o.o., musiałyby być pracami w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze, wymienionymi w załączniku nr 1 lub w załączniku nr 2 do ustawy emeryturach pomostowych. Dla dokonania oceny, czy tak było w przypadku pracy w (...) sp. z o.o. Sąd dopuścił dowód z opinii trzech biegłych specjalistów ds. bhp. Opinie dwóch z nich - A. P. i Z. C. (k. 39-48 i 130-140 a.s.) okazały się zbieżne w zakresie przedstawionych wniosków. Wskazani biegli jednoznacznie i zgodnie wskazali, że J. B., pracując w (...) sp. z o.o., nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze, szczególnie tej na jaką wskazuje punkt 17 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych. Przeciwne wnioski przedstawił w dwóch opiniach biegły K. T. (2), wskazując że od 14 września 1995r. do 21 maja 2009r. J. B. wykonywał prace, o których mowa w punkcie 17 załącznika nr 2 (k. 81-94 i 111-114 a.s.).

Sąd oceniając opinie biegłych, szczególnie w zestawieniu z tym, co zeznał J. B. uzupełniająco, ocenił, iż nie ma podstaw, by uwzględnić opinie biegłego K. T. (2). Tym samym, jako stanowiące podstawę dokonanej oceny, należało przyjąć to, co wskazali w opiniach dwaj pozostali biegli. Ich wnioski są zgodne z tym, co Sąd ustalił po uzupełniającym przesłuchaniu ubezpieczonego. To przesłuchanie było o tyle istotne, że J. B. wyraźnie wskazał rodzaje prac, które realizował pod napięciem i te, które były wykonywane przy odłączonym napięciu. Ponadto przedstawił okresy, kiedy miał uprawnienia do wykonywania prac pod napięciem i kiedy takich prac wykonywać nie mógł. To z kolei jest kluczowe z punktu widzenia oceny, jakiej dokonali biegli. Ocena ta musiała bowiem koncentrować się na tym, czy ubezpieczony zgodnie z punktem 17 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych wykonywał prace elektromonterów bezpośrednio przy usuwaniu awarii oraz eksploatacji napowietrznych sieci elektroenergetycznych w warunkach prac pod napięciem. Usuwanie awarii, jak i eksploatacja, o których mówi przepis, dotyczy napowietrznych sieci energetycznych w warunkach prac pod napięciem, bowiem wyraz "oraz" jest łącznikiem i zastępuje spójnik "i", "także" (postanowienie Sądu Najwyższego z 5 maja 2016r., III UK 162/15).

Wobec powyższego ubezpieczony, aby móc uznać, iż prace, jakie wykonywał w Zakładzie (...) w P. i w (...) sp. z o.o. są pracami w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze, musiałby pracować przy eksploatacji napowietrznych sieci elektroenergetycznych w warunkach prac pod napięciem oraz przy usuwaniu awarii także w warunkach prac pod napięciem. Zdaniem Sądu, jeśli chodzi o okres zatrudnienia w Zakładzie (...) w P., nie może być mowy o tym, by ubezpieczony takie prace wykonywał, gdyż – jak sam przyznał, zeznając – przed uzyskaniem zaświadczenia z 4 października 1996r. nie był uprawniony do tego, by pracować pod napięciem i takich prac nie wykonywał. Tymczasem, zgodnie z tym, co zostało wskazane, punkt 17 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych wymaga, by praca przy usuwaniu awarii i przy eksploatacji sieci napowietrznych odbywała się pod napięciem. Ubezpieczony, będąc pracownikiem Zakładu (...) w P. nie pracował pod napięciem, dlatego okresu pracy u tego pracodawcy z całą pewnością nie można było kwalifikować jako okresu w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach pomostowych.

Podobnie argumenty zdecydowały o tym, że zatrudnienia w (...) sp. z o.o. przed 4 października 1996r., a więc przed datą uzyskania zaświadczenia, także nie można było uznać za pracę w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze. Ubezpieczony do czasu uzyskania wskazanego zaświadczenia nie pracował pod napięciem, zatem nie wykonywał pracy, na jaką wskazuje punkt 17 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych. Natomiast w okresie od 5 października 1996r. w (...) sp. z o.o. mógł wykonywać prace pod napięciem, ale nie były one jedyne, jakie wykonywał. Wedle tego co zeznał podczas przesłuchania uzupełniającego, usuwał różne awarie i jeśli była taka możliwość, to odbywało się to pod napięciem, jednak raczej nie było awarii , które można było usunąć pod napięciem (k. 217 verte a.s.). Jeśli chodzi zaś o prace związane z eksploatacją linii napowietrznych, to ubezpieczony wskazał, jakie wykonywał i wymienił, które z nich odbywały się pod napięciem. Do takich zaliczył jedynie wplecenie przyłącza i wymianę noża podziałowego. Natomiast inne prace eksploatacyjne, które także wykonywał, wymagały odłączenia napięcia. W związku z powyższym rację mieli biegli sądowi A. P. i Z. C. wskazując, że praca J. B. w (...) sp. z o.o. nie jest (pomimo wykonywania również prac o szczególnym charakterze) pracą o szczególnym charakterze zgodnie z wymaganiami ustawy o emeryturach pomostowych, bowiem nie został spełniony wymóg ujęty w art. 3 ust. 5 ustawy o emeryturach pomostowych, tj. wykonywanie pracy (w szczególnym charakterze/o szczególnym charakterze) w pełnym wymiarze czasu pracy. Biegli zarazem podkreślili, że zgodnie z wymaganiami ujętymi w punkcie 17 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, za pracę w warunkach szczególnych uznaje się prace elektromonterów bezpośrednio przy usuwaniu awarii oraz eksploatacji napowietrznych sieci elektroenergetycznych w warunkach prac pod napięciem. Z powyższego jednoznacznie wynika więc, że musi ona polegać wyłącznie na usuwaniu awarii/eksploatacji napowietrznych sieci elektroenergetycznych pod napięciem i być wykonywana w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. W przypadku ubezpieczonego taka sytuacja nie miała miejsca, co potwierdzają nie tylko argumenty, na jakie powołali się biegli sądowi A. P. i Z. C., ale przede wszystkim potwierdza to zeznanie uzupełniające J. B..

Równocześnie należy podkreślić, że Sąd nie miał zastrzeżeń i uwag co do zaświadczenia wystawionego przez byłego pracodawcę ubezpieczonego (...) sp. z o.o., który wskazał, że ubezpieczony wykonywał prace w warunkach szczególnych na podstawie rozporządzenia Rady Ministrowa z 7 lutego 1983r., jednak w przypadku emerytury pomostowej, która ma być przyznana na podstawie art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych kluczowe jest wykazanie 15 lat pracy nie na podstawie tego rozporządzenia, a na podstawie przepisów ustawy o emeryturach pomostowych. Zdaniem Sądu ubezpieczony takiego okresu pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze zgodnie z tą ustawą nie wykazał. Ustawa o emeryturach pomostowych bardzo mocno zawęziła rodzaj prac, które mogą zostać uznane za prace o szczególnym charakterze lub w szczególnych warunkach. Jeśli chodzi o prace takie, jak wykonywał J. B., to jedynie można było rozważać, czy były to prace polegające na usuwaniu awarii lub wykonywaniu prac przy eksploatacji linii napowietrznych wykonywanych pod napięciem - zgodnie z punktem 17 załącznika 2 ustawy o emeryturach pomostowych. Punkt ten warunkuje możliwość uwzględnienia prac przy usuwaniu awarii i wykonywaniu prac przy eksploatacji linii napowietrznych tym, by te prace były wykonywane pod napięciem. W tym zakresie ubezpieczony przyznał, że większość awarii była możliwa do naprawy jedynie po wyłączeniu napięcia. Ponadto wskazał, że ww. okresie zatrudnienia zajmował się nie tylko usuwaniem awarii, ale także pracami zaplanowanymi prowadzonymi przy wyłączonym napięciu według ustalonego harmonogramu. Tymczasem prace wskazane w punkcie 17 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych dotyczą prac elektromonterów bezpośrednio przy usuwaniu awarii oraz eksploatacji napowietrznych sieci elektroenergetycznych w warunkach prac pod napięciem. Nie są w tym punkcie ujęte, jako prace o szczególnym charakterze - jak uważa ubezpieczony - tylko same prace bezpośrednio przy usuwaniu awarii i eksploatacji napowietrznych sieci elektroenergetycznych, jeśli nie odbywają się pod napięciem.

Mając powyższe na względzie, pomimo tego, że ubezpieczony miał przekonanie, że wykonywał pracę w warunkach szczególnych i faktycznie tak było na podstawie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r., to jednak prace te nie mogły być uznane za wykonywane w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze zgodnie z ustawą o emeryturach pomostowych. J. B. nie spełnił zatem warunków do przyznania emerytury pomostowej, określonych tak w art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych, jak i w art. 49 tej ustawy. Odwołania podlegały więc oddaleniu na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

sędzia Agnieszka Stachurska