Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 28 kwietnia 2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że J. S. jako pracownik u płatnika składek (...) sp. z o.o. od dnia 3 lutego 2020 r. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym oraz określił miesięczne podstawy wymiaru składek w okresie od września 2022 r. do marca 2023 r. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że wyłączną przyczyną podwyższenia od 1 września 2022 r. wynagrodzenia J. S. do kwoty 5 000,00 zł brutto miesięcznie była chęć uzyskania przez nią świadczeń z ubezpieczenia społecznego od podstaw wymiaru składek w wyższej wysokości. W ocenie organu rentowego zebrany w sprawie materiał dowodowy wskazuje, że od 1 września 2022 r. wnioskodawczyni wykonywała obowiązki w pełnym wymiarze czasu pracy, ale nie świadczyła jej za wynagrodzeniem w kwocie 5 000,00 zł brutto. Tym samym podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne z tytułu zatrudnienia J. S. u ww. płatnika stanowi kwota odpowiadająca wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę.

/decyzja k.583 - 588 akt ZUS/

W dniu 23 listopada 2022 r. do organu rentowego wpłynęło odwołanie J. S. od ww. decyzji w części dotyczącej podstawy wymiaru składek. J. S. wniosła o zmianę decyzji w zaskarżonej części i określenie podstawy wymiaru składek w wysokości 5 000,00 zł.

/odwołanie k.3 – 4/

W odpowiedzi na odwołanie pełnomocnik organu rentowego wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych w kwocie 1 800,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

/odpowiedź na odwołanie k.12 – 13 odwrót , protokół rozprawy z dnia 17 października 2023 r. , płyta CD k.203/

Na rozprawie w dniu 17 października 2023 r. płatnik składek przyłączył się do stanowiska wnioskodawczyni. Pełnomocnik wnioskodawczyni wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego i nieobciążanie wnioskodawczyni kosztami.

/ protokół rozprawy z dnia 17 października 2023 r. , płyta CD k.203/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni J. S. legitymuje się wykształceniem wyższym w dziedzinie kosmetologii.

/okoliczność bezsporna/

Płatnik składek (...) sp. z o.o. funkcjonuje w obrocie gospodarczym od 2019 r. W zakresie prowadzonej działalności spółka zajmuje się świadczeniem usług spedycyjnych. W związku z prowadzoną działalnością spółka zatrudnia przede wszystkim pracowników biurowych. Pozostali pracownicy, oprócz wnioskodawczyni(5000 zł) i kierownika ds. transportu i spedycji (3500 zł) osiąga wynagrodzenie w kwocie minimalnego wynagrodzenia za pracę. Pracownicy osiągają wynagrodzenie minimalne, ponieważ „taki jest rynek”.

/okoliczności bezsporne , wykaz zatrudnianych w spółce pracowników k.35, zeznania płatnika min. 00:57:22 – 00:58:29 w związku z jego informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:21:41 – 00:56:50 rozprawy z dnia 17 października 2023 r. , płyta CD k.203 /

W 2022 r. firma płatnika osiągnęła łączny przychód w wysokości 21 390 996,90 zł. Najniższy przychód firma płatnika osiągnęła w lutym – 1 322 878,01 zł , a najwyższy w październiku 2 377 606,93 zł.

/zestawienie k.36/

J. S. została zatrudnienia u ww. płatnika od 3 lutego 2020 r. , kiedy to powierzono jej obowiązki pracownika biurowego w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem w wysokości 2 600,00 zł. W dniu 30 kwietnia 2020 r. pomiędzy ww. stronami została zawarta kolejna umowa o pracę na czas nieokreślony od 1 maja 2020 r. Warunki pracy nie uległy zmianie. W dniu 29 maja 2020 r. płatnik składek wypowiedział J. S. dotychczasowe warunki pracy i płacy wskazując , że od 1 lipca 2020 r. wnioskodawczyni zostaną powierzone obowiązki specjalisty ds. fakturowania w pełnym wymiarze czasu pracy wynoszącym ½ etatu z wynagrodzeniem w wysokości 1 300,00 zł. Aneksem do umowy o pracę z dnia 30 grudnia 2020 r. , od dnia 1 stycznia 2021 r. wynagrodzenie wnioskodawczyni zostało określone na kwotę 1 400,00 zł. Zgodnie z zakresem obowiązków do wnioskodawczyni należało: wystawianie faktur i not korygujących, sprawdzanie poprawności i korygowanie faktur, rozliczenie delegacji, wprowadzenie faktur do systemu informatycznego oraz kontrola obiegu dokumentów, rozliczanie dokumentów przedsiębiorstwa w ramach których wykonywana jest praca na rzecz przedsiębiorstwa, tworzenie wezwań do zapłaty, prowadzenie korespondencji z partnerami.

/okoliczności bezsporne/

W ramach powierzonych obowiązków wnioskodawczyni wystawiała faktury, wezwania do zapłaty, noty korygujące, kontaktowała się klientami, prowadziła korespondencję email. Pracę na ½ etatu łączyła z pracą na ½ etatu w innej firmie właściciela spółki płatnika tj. A. (...). Wykonywała także od roku przelewy, jak nie było płatnika. Od sierpnia 2022 r wykonywała te czynności sama.

/zeznania wnioskodawczyni min.00:57:22 – 00:58:29 w związku z jej informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:03:41 – 00:21:41 , zeznania płatnika min. 00:57:22 – 00:58:29 w związku z jego informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:21:41 – 00:56:50 rozprawy z dnia 17 października 2023 r. , płyta CD k.203/

W dniu 1 września 2022 r. pomiędzy ww. stronami został zawarty kolejny aneks do umowy o pracę , zgodnie z którym z dniem 1 września 2022 r. płatnik składek powierzył J. S. obowiązki specjalisty ds. fakturowania i rozliczeń w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem w wysokości 5 000,00 zł. Zgodnie z zakresem obowiązków do wnioskodawczyni należało: zarządzanie i kontrola dokumentów księgowych, pobieranie i pilnowanie terminowości płatności faktur, obsługa programów należących do firmy, współpraca z działem księgowości w zakresie płatności faktur wystawianych i otrzymywanych, stały kontakt z klientami w celu weryfikacji, czy posiadają wszystkie niezbędne dokumenty do dokonania płatności, nadzór nad prawidłowym i regularnym wpływem płatności od kontrahentów, sporządzenie pism, wezwań do zapłaty, archiwizacja dokumentów transportowych, wystawianie faktur sprzedaży krajowych i zagranicznych w języku obcym, wprowadzanie przelewów do systemu płatności bankowej, rozliczanie dokumentów magazynowych, kontrola wydatków.

/ aneks do umowy o pracę k.33 akt ZUS/

Od dnia 31 października 2022 r. J. S. stała się niezdolna do pracy z powodu choroby przypadającej w okresie ciąży. Zaświadczenia lekarskie zostały jej wystawione na okresy: od 31 października 2022 r. do 1 listopada 2022 r. , od 26 listopada 2022 r. do 7 grudnia 2022 r. , od 15 grudnia 2022 r. do 19 grudnia 2022 r. oraz od 25 stycznia 2023 r. do 10 maja 2023 r.

/okoliczności bezsporne/

Obowiązki , jakie wykonywała wnioskodawczyni, zostały podzielone między innych zatrudnionych w spółce pracowników oraz płatnika. Pomimo zwiększenia obowiązków , ich wynagrodzenie w żaden sposób nie uległo zmianie, w tym B. U., która zajmowała się wszystkim, szkoliła innych pracowników i przejęła obowiązki w zakresie wystawienia faktur. Zajmuje się też bankowością, jeżeli nie ma płatnika w firmie. Od dnia 3 października 2022 r. w spółce płatnika zatrudniono pracownika na stanowisku ds. fakturowania w wymiarze czasu pracy wynoszącym ½ etatu z minimalnym wynagrodzeniem za pracę.

/zeznania wnioskodawczyni min.00:57:22 – 00:58:29 w związku z jej informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:03:41 – 00:21:41 , zeznania płatnika min. 00:57:22 – 00:58:29 w związku z jego informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:21:41 – 00:56:50 rozprawy z dnia 17 października 2023 r. , płyta CD k.203 , wykaz zatrudnianych w spółce pracowników k.35/

Ostatnia miesiączka wystąpiła u wnioskodawczyni w dniu 7 lipca 2022 r.

/karta ciąży k.28 – 31/

W dniu 7 maja 2023 r. wnioskodawczyni urodziła dziecko.

/okoliczność bezsporna/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o powołane wyżej dowody w postaci dokumentów oraz w oparciu o złożone przez zainteresowanego oraz wnioskodawczynię zeznania w zakresie sposobu funkcjonowania płatnika oraz zakresu wykonywanych przez nią obowiązków. Jako niewiarygodne Sąd ocenił natomiast złożone w niniejszej sprawie zeznania w zakresie w jakim wskazywano , że począwszy od 1 września 2022 r. po stronie płatnika wystąpiła konieczność określenia wysokości wynagrodzenia wnioskodawczyni w kwocie 5 000,00 zł. Podkreślić należy ,że oprócz twierdzeń samej wnioskodawczyni , jak i płatnika składek wskazujących ,że potrzeba zwiększenia wykonywanych przez wnioskodawczynię obowiązków do pełnego etatu , a tym samym wynagrodzenia, wynikała przede wszystkim z faktu zwiększenia ilości wystawianych przez firmę płatnika faktur , nie przedstawiono w tym zakresie miarodajnych dowodów. Wprawdzie z przedłożonego przez płatnika zestawienia przychodów za 2022 r. wynika , że jego przychody w kolejnych miesiącach 2022 r. systematycznie rosły , to jednak jedyną osobą której płatnik zdecydował się zwiększyć wynagrodzenie była wyłącznie wnioskodawczyni. Co więcej, z zeznań zarówno wnioskodawczyni , jak i płatnika składek wynikało, że obowiązki, jakie od początku września 2022 r. wykonywała wnioskodawczyni, zostały podzielone między innych zatrudnionych w spółce pracowników oraz płatnika , przy czym ich wynagrodzenie w żaden sposób nie uległo zmianie. Zupełnie nielogiczne jest tłumaczenie płatnika, że nie podwyższył wynagrodzenia innym pracownikom, bo się tego nie domagali.

Nadto od dnia 3 października 2022 r. w spółce płatnika zatrudniono pracownika w wymiarze czasu pracy wynoszącym ½ etatu z minimalnym wynagrodzeniem za pracę. Wątpliwym zatem wydaje się zwiększenie należnego wnioskodawczyni wynagrodzenia.

Jako niewiarygodne Sąd ocenił zeznania wnioskodawczyni wskazujące , że o fakcie zajścia w ciążę dowiedziała się na początku października 2022 r. ( w karcie ciąży ujawniono , że w dniu 5 października 2022 r. wnioskodawczyni znajdowała się w 9/10 tygodniu ciąży). Z całą bowiem pewnością w okolicach zawierania spornego aneksu do umowy o pracę wnioskodawczyni mogła przypuszczać, że jest w ciąży zwłaszcza , że nie udowodniła w niniejszym postępowaniu, że jej miesiączki były nieregularne. Podkreślić należy, że współczesne, młode, zwłaszcza wykształcone kobiety mają świadomość co do tego czy są w ciąży i w jaki sposób to sprawdzić. Istnieje bowiem prosta metoda, która może sugerować, czy kobieta jest w ciąży. Tą metodą są powszechnie dostępne testy ciążowe. Za ich pomocą już po okresie drugiego tygodnia można stwierdzić, czy dana kobieta jest w ciąży. W tej sytuacji wnioskodawczyni w dacie zawierania spornego aneksu mogła co najmniej przypuszczać, że jest w ciąży , a ustalone w sprawie okoliczności wskazują ,że to ciąża stanowiła jedyny powód zawarcia spornego aneksu.

Zważywszy zatem na bliskość czasową między potwierdzeniem zajścia przez wnioskodawczynię w ciążę , wystąpieniem u niej niezdolności do pracy , przekazaniem przez płatnika imiennego raportu wskazującego na zwiększenie wymiaru czasu pracy wnioskodawczyni oraz podstawy wymiaru składek , a także z uwagi na fakt wykonywania przez płatnika oraz jego pracowników obowiązków dotychczas wykonywanych przez wnioskodawczynię podczas jej nieobecności, bez zwiększenia wynagrodzenia (nawet doświadczonemu pracownikowi, „prawej ręce” płatnika), wątpliwym wydaje się zwiększenie należnego jej wynagrodzenia. Tym bardziej, że z zeznań płatnika wynika, iż czynności związane z bankowością elektroniczną, w związku z którą miało dojść do zwiększenia zakresu obowiązków, a tym samym wynagrodzenia, wnioskodawczyni wykonywała także wcześniej. Nadto strony podnosiły, że zwiększenie wynagrodzenia wynikało z konieczności analizy faktur po kątem ich realizacji, przy czym także wcześniej wnioskodawczyni wystawiała faktury, prowadziła korespondencję z partnerami i wystawiała wezwania do zapłaty, co musiało być poprzedzone analizą terminowości płatności. Zgodnie z nowym zakresem obowiązków do wnioskodawczyni miało należeć: zarządzanie i kontrola dokumentów księgowych, pobieranie i pilnowanie terminowości płatności faktur (wcześniej rozliczanie dokumentów przedsiębiorstwa, tworzenie wezwań do zapłaty, zatem mimo zmiany treści, zakres obowiązków był zbliżony), obsługa programów należących do firmy (wcześniej wnioskodawczyni także musiała korzystać z programów, skoro wystawiała faktury, wezwania do zapłaty, czy prowadziła korespondencję, korzystania z innych programów wnioskodawczyni nie wykazała), współpraca z działem księgowości w zakresie płatności faktur wystawianych i otrzymywanych (nie wykazano, jak to wpłynęło na zwiększenie obowiązków skoro już wcześniej zajmowała się fakturami, płatnościami, wezwaniami do zapłaty) , stały kontakt z klientami w celu weryfikacji, czy posiadają wszystkie niezbędne dokumenty do dokonania płatności (wcześniej prowadzenie korespondencji z partnerami, zatem nie doszło w tym zakresie do zwiększenia obowiązków), nadzór nad prawidłowym i regularnym wpływem płatności od kontrahentów, sporządzenie pism, wezwań do zapłaty (wcześniej rozliczanie dokumentów i tworzenie wezwań do zapłaty, zatem także nie doszło do zwiększenia zakresu obowiązków), archiwizacja dokumentów transportowych (nie wykazano, aby te czynności były wykonywane i w jaki sposób, nadto w jakim zakresie wpłynęło to na zakres jej obciążenia), wystawianie faktur sprzedaży krajowych i zagranicznych w języku obcym (wcześniej wystawianie faktur – bez wskazania języka, zatem także nie doszło do modyfikacji zakresu obowiązków), wprowadzanie przelewów do systemu płatności bankowej (wcześniej – od roku -wnioskodawczyni tym także się zajmowała), rozliczanie dokumentów magazynowych, kontrola wydatków (nie wykazano, aby wnioskodawczyni wykonywała te czynności i w jaki sposób). Należy też zwrócić uwagę, że wnioskodawczyni podjęła zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu pracy jedynie u tego pracodawcy, rezygnując z drugiego zatrudnienia. Nadto już od 29.05.2020 r była specjalistką ds. fakturowania, a w zakresie obowiązków miała rozliczanie dokumentów przedsiębiorstwa.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie i jako takie podlega oddaleniu.

Sam fakt wykonywania przez ubezpieczoną powierzonych jej obowiązków w ramach umowy o pracę nie stanowił przedmiotu sporu pomiędzy stronami (w myśl art. 230 k.p.c.).
Z rozstrzygnięcia zaskarżonej decyzji jasno bowiem wynika, że organ rentowy zakwestionował wysokość wynagrodzenia J. S. , a nie fakt podlegania przez nią ubezpieczeniom społecznym.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1 i art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2023 r. poz. 1230 t.j.) pracownicy, to jest osoby pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Stosownie do treści art. 1 ust 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa
(tj. Dz.U. z 2022 r. poz. 1732 ) osobom tym, w razie choroby lub macierzyństwa, przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą.

Z kolei art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 i pkt 18a stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. 1a i 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12.

Stosownie do treści art. 20 ust. 1 ww. ustawy, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3.

Jak wynika z powołanych wyżej przepisów wysokość wynagrodzenia uzgodnionego przez strony stosunku pracy ma na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych istotne znaczenie z uwagi na to, że ustalanie podstawy wymiaru składki z tytułu zatrudnienia
w ramach stosunku pracy następuje w oparciu o przychód, o którym mowa w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, a więc w oparciu o wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne, a w szczególności wynagrodzenie zasadnicze, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, czy różnego rodzaju dodatki, nagrody, premie itp. Umowa o pracę wywołuje zatem nie tylko skutki bezpośrednie, dotyczące wprost wzajemnych relacji między pracownikiem i pracodawcą, lecz także dalsze, pośrednie, również w dziedzinie ubezpieczeń społecznych, kształtując stosunek ubezpieczenia społecznego, w tym wysokość składki, co w konsekwencji prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń. Oznacza to, że ocena postanowień umownych może i powinna być dokonywana także z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych, a więc nie tylko z punktu widzenia interesu pracownika (ubezpieczonego), ale także przez pryzmat interesu publicznego.

Według art. 83 ust. 1 pkt 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, ZUS wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących w szczególności ustalania wymiaru składek i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu składek.

Zgodnie z ugruntowanym już poglądem judykatury, Zakład Ubezpieczeń Społecznych w ramach uprawnienia wynikającego z art. 41 ust. 12 i 13 ustawy w zw. z art. 83 ustawy, może zakwestionować i zmienić, w drodze decyzji, wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe - jeżeli jednak kwestionuje wysokość wynagrodzenia (przychodu) w zasadzie jedynie poprzez odwołanie do instytucji prawa cywilnego względnie prawa pracy regulujących stosunki prawne, na podstawie których ustalono wynagrodzenie. Jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa, a więc okoliczności czyniących czynność prawną nieważną w myśl art. 58 § 1 i 3 k.c. Nadmierne podwyższenie (ustalenie) wynagrodzenia pracownika w zakresie prawa ubezpieczeń społecznych może być bowiem ocenione jako dokonane z zamiarem nadużycia prawa do świadczeń ( por. z wielu np. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2005 r., II UZP 2/05, opubl. OSNP 2005/21/338, LEX nr 148238).

Mając na uwadze powołany w podstawie prawnej zaskarżonej decyzji art. 58 § 2 k.c. Sąd zważył, że zgodnie z treścią art. 58 § 1 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba, że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Paragraf 2 cytowanego przepisu wskazuje z kolei, że nieważna jest czynność prawne sprzeczna z zasadami współżycia społecznego . Natomiast art. 58 § 3 k.c. wskazuje, że jeżeli nieważność jest dotknięta tylko część czynności prawnej czynności pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba, że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynności nie zostałaby dokonana .

Dla oceny zajścia przesłanek z art. 58 § 1 – 3 k.c. istotne znaczenie ma przepis regulujący kwestię wysokości wynagrodzenia pracowników – art. 78 § 1 k.p. – zgodnie z którym wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy .

Rekonstruując klauzule obejścia prawa w rozumieniu art. 58 § 1 k.c. i naruszenia art. 58 § 2 k.c. przy ocenie, czy wynagrodzenie było zawyżone, należy mieć na uwadze, że ustalanie podstawy wymiaru składki z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy następuje w oparciu o przychód, o którym mowa w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych. Od jego wysokości zależeć będą wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne, a w szczególności wynagrodzenie zasadnicze, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty itp. Umowa o pracę ustalając de facto ów przychód, wywołuje zatem nie tylko skutki bezpośrednie, dotyczące wprost wzajemnych relacji między pracownikiem i pracodawcą, lecz także dalsze, pośrednie, w tym w dziedzinie ubezpieczeń społecznych kształtując stosunek ubezpieczenia społecznego, w tym wysokość składki, co w konsekwencji prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń. W związku z powyższym ocena postanowień umownych może i powinna być dokonywana także z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych, a więc nie tylko z punktu widzenia interesu pracownika (ubezpieczonego), ale także interesu publicznego. Godziwość wynagrodzenia za pracę w prawie ubezpieczeń społecznych musi być zatem interpretowana przy uwzględnieniu wymogu ochrony interesu publicznego oraz zasady solidarności ubezpieczonych. Podstawę wymiaru składki ubezpieczonego będącego pracownikiem stanowi wynagrodzenie godziwe, a więc należne, właściwe, odpowiednie, rzetelne, uczciwe i sprawiedliwe, zachowujące cechy ekwiwalentności do pracy, natomiast ocena godziwości tego wynagrodzenia wymaga uwzględnienia okoliczności każdego konkretnego przypadku, a zwłaszcza rodzaju, ilości i jakości świadczonej pracy oraz wymaganych kwalifikacji ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 19 listopada 2015 r. III AUa 939/15,za: LEX nr 1950563)

W przedmiotowej sprawie spór sprowadzał się do ustalenia, czy miesięczną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne J. S. z tytułu zatrudnienia u płatnika składek (...) sp. z o.o stanowi kwota wskazana w aneksie do umowy o pracę z dnia 1 września 2022 r. , czy też ustalenie wysokości wynagrodzenia wnioskodawczyni było dokonane jedynie w celu znacznego podwyższenia podstawy wymiaru świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Przeprowadzone w tym kierunku postępowanie dowodowe doprowadziło Sąd do przekonania, iż wysokość wynagrodzenia ubezpieczonej, określona od 1 września 2022 r. stanowi kwotę rażąco niewspółmierną i taką, która ma na celu wyłącznie właśnie zwiększenie podstawy wymiaru składek, a co za tym idzie, tzw. “obejście” ustawy. W ocenie Sądu wyłączną przyczyną zwiększenia wynagrodzenia wnioskodawczyni był jej stan zdrowia , a zarazem chęć uzyskania wyższych świadczeń z ubezpieczenia społecznego. W ocenie Sądu płatnik składek nie miał realnej potrzeby zwiększenia wynagrodzenia ubezpieczonej, a wskazuje na to przede wszystkim fakt wykonywania przez płatnika oraz pracowników płatnika obowiązków dotychczas wykonywanych przez wnioskodawczynię podczas jej nieobecności za tożsamym wynagrodzeniem. Nadto zakres obowiązków nie uległ modyfikacji na tyle, aby wynagrodzenie odbiegało o minimalnego wynagrodzenia, które ubezpieczona otrzymywała dotychczas, pracując w wymiarze ½ etatu.

W tym miejscu wskazać należy, że zgodnie z art. 13 Kodeksu pracy pracownik ma prawo do godziwego wynagrodzenia za pracę. Zasada godziwości wynagrodzenia nie wyznacza jednak dolnej granicy płacy, ale także górnej granice płacy z czego wynika niegodziwość płacy rażąco wysokiej. Wynagrodzenie godziwe to inaczej należne, właściwe, odpowiednie, rzetelne, uczciwe i sprawiedliwe.

Ocena wysokości wynagrodzenia umówionego przez strony stosunku pracy powstaje także na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych w zakresie ustalenia podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne. Umowa o pracę wywołuje skutki w dziedzinie ubezpieczeń społecznych, bowiem kształtuje stosunek ubezpieczenia społecznego, określa wysokość składki, a w konsekwencji prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń. Są to doniosłe skutki zarówno z punktu widzenia pracownika (ubezpieczonego), jak i interesu publicznego. Podkreślić przy tym należy, iż w prawie ubezpieczeń społecznych istnieje znacznie mocniejsza niż w prawie pracy bariera działania w ramach prawa, oparta na wymagającym ochrony interesie publicznym i zasadzie solidarności ubezpieczonych.

Nadmiernemu uprzywilejowaniu płacowemu pracownika, które w prawie pracy mieściłoby się w ramach art. 353 ¹ k.c., w prawie ubezpieczeń społecznych, w którym pierwiastek publiczny zaznacza się bardzo wyraźnie, można przypisać zamiar nadużycia świadczeń przysługujących z tego ubezpieczenia. Należy bowiem mieć na względzie, że alimentacyjny charakter tych świadczeń oraz zasada solidaryzmu wymagają, żeby płaca – stanowiąca jednocześnie podstawę wymiaru składki – nie była ustalona ponad granicę płacy słusznej, sprawiedliwej, zapewniającej godziwe utrzymanie, nie przewyższała wkładu pracy, a w konsekwencji aby składka nie przekładała się na świadczenie w kwocie nienależnej. Zauważyć przy tym wypada, że chociaż przepisy prawa ubezpieczeń społecznych odnoszą wysokość składek do wypłaconego wynagrodzenia, to w rzeczywistości odwołują się do takiego przełożenia pracy i uzyskanego za nią wynagrodzenia na składkę, które pozostaje w harmonii z poczuciem sprawiedliwości w korzystaniu ze świadczeń z ubezpieczenia udzielanych z zasobów ogólnospołecznych.

Jak już wyżej zaznaczono istotne znaczenie ma przepis regulujący kwestię wysokości wynagrodzenia pracowników tj. art. 78 § 1 k.p., zgodnie z którym wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy .

Sąd Okręgowy nie neguje kwalifikacji skarżącej oraz faktu wykonywania przez nią obowiązków pracowniczych w ramach stosunku pracy. Niemniej jednak biorąc pod uwagę rodzaj wykonywanych przez ubezpieczoną obowiązków pracowniczych oraz fakt, że obowiązki , jakie od początku września 2022 r. wykonywała wnioskodawczyni, zostały podzielone między innych zatrudnionych w spółce pracowników oraz płatnika , przy czym ich wynagrodzenie w żaden sposób nie uległo zmianie , a zatrudnionemu na stanowisku ds. fakturowania zaoferowano wynagrodzenie w kwocie minimalnej należało uznać, że wysokość wynagrodzenia J. S. od 1 września 2022 r. jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, a w szczególności z zasadą ekwiwalentności składek i świadczeń oraz zakazem świadomego osiągania przez jednych ubezpieczonych nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu i w tym zakresie stosownie do art. 58 § 2 i 3 k.c. w zw. z art. 300 k.p. jest nieważna.

Należy zatem zaaprobować stanowisko organu rentowego, co do przyjętej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne wnioskodawczyni. W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie , o czym orzekł w punkcie 1 sentencji wyroku.

O kosztach procesu, Sąd orzekł na podstawie art.98 k.p.c. zasądzając od J. S. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. kwotę 1800 zł (jeden tysiąc osiemset złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika Sąd ustalił zgodnie z § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U z 2023 r. poz. 1935 ) , o czym orzekł w punkcie 2 sentencji wyroku. Stosownie do dyspozycji art. 98 §1 ¹ k.p.c. od kwot zasądzonych tytułem zwrotu kosztów procesu zasądzono odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sąd nie znalazł żadnych podstaw do nie obciążania wnioskodawczyni kosztami zastępstwa procesowego na podstawie art. 102 kpc.

Wyjątek od zasady ponoszenia kosztów za wynik sprawy (art. 98 k.p.c.). przewiduje art. 102 k.p.c., który pozwala w szczególnie uzasadnionych wypadkach na zasądzenie od strony przegrywającej tylko części kosztów lub nieobciążenie jej w ogóle kosztami; nadto przepis art. 102 k.p.c. nie może być rozszerzająco wykładany i wyklucza uogólnienie, a może być stosowany w zależności od konkretnego przypadku (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 1981 roku sygn. akt IV PZ 11/81,LEX nr 8307).

Zastosowanie art. 102 k.p.c. powinno być oceniane przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności danej sprawy. Ocena stanów faktycznych pod kątem dopuszczalności zastosowania zasady słuszności odnośnie do obowiązku zwrotu kosztów procesu pozostawiona została sądowi, który powinien kierować się w tym zakresie własnym poczuciem sprawiedliwości z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego (tak też: wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 3 listopada 2017 r., I ACa 427/17, por też postanowienia SN: z 24.10.2013 f., IV CZ 61/13, LEX nr 1389013; z 1.12.2011 r., I CZ 26/11, LEX nr 1101325; z 25.08.2011 f., II CZ 51/11, LEX nr 949023 ).

W ocenie Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie nie zachodzą okoliczności odstąpienia od poniesienia przez odwołującego kosztów postępowania, nadto wnioskodawczyni, reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika nie zgłosiła żadnych okoliczności dotyczących aktualnej sytuacji osobistej i majątkowej.