Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIII U 1480/23

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 7 lipca 2023 r. nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że A. W. jako pracownik u płatnika składek (...) Sp. z o.o. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 1 stycznia 2023 r.

W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, iż A. W. została zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego od 1 stycznia 2023 r. Zgłoszenie wpłynęło do organu po ustawowym terminie dopiero 1 lutego 2023 r. Organ ustalił, że w/w została zatrudniona na czas nieokreślony od 1 stycznia 2023 r. w wymiarze pełnego etatu z wynagrodzeniem 3600,00 zł brutto (powierzono jej obowiązki pracownika technicznego). Wątpliwości organu budzi fakt, że umowa o pracę miałaby zostać zawarta od razu na czas nieokreślony od 1 stycznia 2023 r., a już 10 marca 2023 r. A. W. stała się niezdolna do pracy z powodu choroby przypadającej w okresie ciąży. W opinii organu ubezpieczona miałaby zostać zatrudniona na umowę o pracę na specjalnie utworzonym stanowisku pracy. Jednocześnie wątpliwości organu budzi także sposób otrzymywanego wynagrodzenia (w formie gotówki po przepracowanym miesiącu zgodnie z listą płac, nie zaś w formie przelewu). Brak jest przy tym dowodu, że ubezpieczona faktycznie otrzymywała wynagrodzenie (w trakcie trwania postępowania nie przedłożono wniosku o wypłatę wynagrodzenia do rąk własnych). Bezpośrednio przed zgłoszeniem A. W. jako pracownika w spółce (...) Sp. z o.o. była ona zgłoszona do ubezpieczeń społecznych w tym dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i zdrowotnego jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, dla której podstawę wymiaru składek stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia. Tym samym w przypadku roszczenia o zasiłek chorobowy z tytułu działalności gospodarczej świadczenia te byłyby naliczone od znacznie niższej podstawy niż z tytułu umowy o pracę w firmie (...) Sp. z o.o. W ocenie organu trudno dać także wiarę temu, że ubezpieczona byłaby w stanie pogodzić działalność weterynaryjną z pracą w spółce (...) Sp. z o.o. w pełnym wymiarze czasu pracy, będąc w ciąży. Biorąc pod uwagę powyższe w opinii organu uzasadnione jest stanowisko oddziału, że zgłoszenie A. W. do ubezpieczeń jako pracownika od 1 stycznia 2023 r. u płatnika (...) Sp. z o.o., w krótkim okresie przez niezdolnością do pracy z powodu choroby w okresie ciąży było dokonane jedynie w celu uzyskania przez w/w tytułu do ubezpieczeń społecznych i skorzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego od wyższej podstawy ich wymiaru w związku z chorobą ubezpieczonej, a następnie macierzyństwem. Tym samym w ocenie organu umowa o pracę zawarta między A. W. jako zawarta dla pozoru, jest nieważna, a zatem z tytułu zawartej umowy o pracę w/w nie podlegała ubezpieczeniom społecznym od 1 stycznia 2023 r.

(decyzja – k. 193-199-verte akt ZUS)

Odwołanie od w/w decyzji złożył płatnik składek (...) Sp. z o.o. reprezentowany przez D. R. – Prezesa Zarządu. Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez stwierdzenie, że A. W. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 1 stycznia 2023 r. z tytułu zatrudnienia jej u skarżącego. W ocenie strony skarżącej decyzja organu jest całkowicie niezrozumiała i nie znajduje oparcia zarówno w dokumentacji przedmiotowej sprawy, jak i w rzeczywistości. Odwołujący się wskazał, iż zarzuty, że nie została przeprowadzona rekrutacja czy też uwypuklenie faktu, że od razu umowa została zawarta na czas określony są całkowicie chybione. Przepisy prawa bowiem nie przewidują takich obowiązków po stronie pracodawcy. W ocenie skarżącego organ całkowicie pominął, iż firma w istocie stanowi biznes rodzinny. Praktycznie wszyscy pozostali pracownicy są członkami rodziny, dlatego nie szukano osoby obcej na miejsce A. W.. Tym bardziej, że praca wiązała się z dostępem do poufnych informacji. Odnosząc się do zarzutu braku możliwości prowadzenia działalności z pracą w rodzinnej firmie skarżący zauważył, że sama obsługa portalu nie wymaga ciągłej obecności w pracy, z punktu widzenia skarżącego istotny jest efekt końcowy (dobrze opisany i wprowadzony towar, który może być następnie sprzedany), a nie miejsce wykonywania pracy. A. W. dopiero rozwija swoją działalność gospodarczą, dlatego potrzebowała dodatkowej pracy, aby móc sobie dorobić. Nadto odwołujący się dodał, że nikt nie mógł przewidzieć, że ubezpieczona na pewno zajdzie w ciąże (a tym bardziej, że może to być to ciąża zagrożona). Należy przy tym podkreślić, w/w zaszła w ciąże dopiero miesiąc po nawiązaniu stosunku pracy. Odwołujący się dodał również, że od ponad 20 lat w firmie wynagrodzenie jest wypłacane w gotówce. Płatnik składek wskazał również, iż A. W. rzeczywiście świadczyła pracę, a „owoce” tej pracy można zobaczyć na portalu Allegro. Zdaniem skarżącego nie ma również obowiązku udostępniania pracownikowi samochodu służbowego czy też laptopa. Na koniec odwołujący się zauważył, że w stanie epidemii (tj. w momencie podjęcia pracy przez A. W.) zaświadczenie o zdolności do pracy w przypadku braku dostępności do lekarza medycyny pracy uprawnionego do przeprowadzenia badania wstępnego lub kontrolnego mógł wydać każdy lekarz. Tym samym w ocenie skarżącego zaskarżona decyzja jest wadliwa i nieuzasadniona.

(odwołanie płatnika składek – k. 3-10 akt VIII U 1481/23)

Odwołanie od w/w decyzji wniosła również ubezpieczona A. W.. Skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez stwierdzenie, że podlega ona obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 1 stycznia 2023 r. z tytułu zatrudnienia jej u płatnika składek (...) Sp. z o.o. W uzasadnieniu odwołania skarżąca podkreśliła, iż w związku z zatrudnieniem w w/w spółce świadczyła pracę na rzecz spółki zgodnie z powierzoną jej pracą. Zajmowała się obsługą sklepu internetowego na portalu Allegro, co było związane nie tylko z prowadzeniem sklepu na platformie, ale również przygotowaniem paczek dla kupującego. Odwołująca się nie rozumie, dlaczego w ocenie ZUS nie mogłaby łączyć pracy na etacie z prowadzeniem praktyki weterynaryjnej. Ubezpieczona chciała pomóc w rozwoju rodzinnej firmy i jednocześnie sobie dorobić. Nadto skarżąca wskazała, że w dniu 17 stycznia 2023 r. była u ginekologa na rutynowej wizycie. Nie dość, że podczas wizyty nie stwierdzono u niej jakichkolwiek objawów ciąży, to na domiar tego wykryto u niej chorobę H., która sama w sobie bardzo często stanowi przeszkodę do zajścia w ciąże. Dlatego w ocenie skarżącej niezrozumiałe są wywody ZUS jakoby zaplanowała całą ciąże jedynie w celu uzyskania jakichkolwiek świadczeń.

(odwołanie ubezpieczonej – k. 3-5 akt VIII U 1480/23)

W odpowiedzi na oba odwołania organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, podnosząc jak w zaskarżonej decyzji. Wniósł także o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.

(odpowiedź na odwołanie – k. 22-26 akt VIII U 1481/23, odpowiedź na odwołanie – k. 14 - 17 akt VIII U 1480/23)

Postanowieniem z dnia 7 września 2023 r. tut. Sąd postanowił na podstawie art. 219 k.p.c. połączyć sprawę o sygn. akt VIII U 1481/23 ze sprawą o sygn. akt VIII U 1480/23 i obie sprawy rozpoznawać łącznie pod numerem sprawy o sygn. akt VIII U 1480/23.

(postanowienie – k. 29 akt VIII U 1481/23)

Na ostatniej rozprawie w dniu 9 kwietnia 2024 r. zarówno ubezpieczona A. W. – działając przez profesjonalnego pełnomocnika, jak i płatnik składek poparli odwołanie. Natomiast pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania.

(stanowiska końcowe stron na rozprawie z dnia 9 kwietnia 2024 r. e-protokół (...):48:03 – 00:57:23 – koperta k. 353)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Głównym przedmiotem działalności spółki (...) Sp. z o.o. z siedzibą w O. (KRS: (...)) jest sprzedaż detaliczna części i akcesoriów do pojazdów samochodowych, z wyłączeniem motocykli. W okresie styczeń – sierpień 2023 roku spółka odnotowała stratę w wysokości 16883,91 zł. Strata z lat ubiegłych na 31.12.2022 r wynosiła – 129129,36 zł. Posiadała zaległości w ZUS. Na koniec 2022 roku spółka posiadała środki pieniężne w kasie i na rachunkach w wysokości 5232,47 zł.

(bezsporne, a nadto wydruk z KRS – k. 15-28 verte akt ZUS, zestawienie – k. 36, bilans – k. 361-363)

W/w firma prowadzi sprzedaż stacjonarną w sklepie w O. przy ul. (...). Natomiast od 2019 r. rozwija również sprzedaż on-line na bazie własnego sklepu internetowego. Otworzono również konto sprzedażowe na portalu aukcyjnym Allegro. W związku z powyższym powstało stanowisko dla pracownika biurowego, który miałby zajmować się kompleksową obsługą portalu. Było to całkowicie nowe stanowisko pracy.

(zeznania płatnika na rozprawie w dniu 9 kwietnia 2024 r. e - protokół (...):41:41-00:47:44 – koperta k. 353 w związku z informacyjnym wysłuchaniem płatnika na rozprawie w dniu 20 lutego 2024 r. e-protokół (...):46:46-01:03:02 – koperta k. 261, zeznania świadka T. R. (1) na rozprawie w dniu 9 kwietnia 2023 r. e-protokół (...):03:10-00:32:31 – koperta k. 353)

Na w/w stanowisko pracy nie prowadzono żadnej rekrutacji. Firma jest rodzinna. Nie są w niej zatrudnione obce osoby. W związku z powyższym w/w stanowisko zaproponowano A. W., córce prezesa Zarządu (...) Sp. z o.o.

(zeznania skarżącej A. W. na rozprawie w dniu 9 kwietnia 2024 r. e - protokół (...):34:07-00:41:41 – koperta k. 353 w związku z informacyjnym wysłuchaniem skarżącej na rozprawie w dniu 20 lutego 2024 r. e-protokół (...):03:58-00:46:46 – koperta k. 261, zeznania płatnika na rozprawie w dniu 9 kwietnia 2024 r. e - protokół (...):41:41-00:47:44 – koperta k. 353 w związku z informacyjnym wysłuchaniem płatnika na rozprawie w dniu 20 lutego 2024 r. e-protokół (...):46:46-01:03:02 – koperta k. 261, zeznania świadka T. R. (1) na rozprawie w dniu 9 kwietnia 2023 r. e-protokół (...):03:10-00:32:31 – koperta k. 353)

A. W., urodzona (...), legitymuje się wykształceniem wyższym. Od 8 września 2021 r. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą Przychodnia dla (...) Załoga Czworonoga A. W.” (NIP: (...)). Głównym przedmiotem działalności firmy jest działalność weterynaryjna.

(bezsporne, a nadto wydruk z (...) k. 37-39 akt ZUS)

Skarżąca nie prowadzi z rodzicami gospodarstwa domowego, ale od czasu do czasu pomieszkuje z nimi. A. W. miała świadomość, że (...) Sp. z o.o. jest firmą rodzinną i prędzej czy później, gdy jej ojciec odejdzie na emeryturę to ją przejmie.

A. W. kilka razy na próbę w grudniu 2022 r. podjęła się w/w pracy, żeby zobaczyć czy jest w stanie pogodzić to ze swoimi obowiązkami i czy posiada niezbędne umiejętności. Okazało się, że tak, dlatego postanowiła skorzystać z propozycji pracy.

Z datą 31 grudnia 2022 r. pomiędzy firmą (...) Sp. z o.o. reprezentowaną przez Prezesa Zarządu D. R. a A. W. została zawarta umowa o pracę na czas nieokreślony od dnia 1 stycznia 2023 r. Zatrudnionej powierzono obowiązki pracownika technicznego. Miała ona wykonywać pracę w siedzibie firmy, jednak dopuszczona została również możliwość pracy zdalnej. Zatrudniona miała otrzymywać wynagrodzenie w wysokości 3600,00 zł brutto miesięcznie. Premie i dodatki uzależniono do wyników finansowych firmy, miały być ustalane przez Prezesa Zarządu.

(umowa o pracę – k. 65 akt ZUS)

A. W. została zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego od 1 stycznia 2023 r. Zgłoszenie wpłynęło do organu rentowego po ustawowym terminie 1 lutego 2023 r. Bezpośrednio przed zgłoszeniem ubezpieczonej jako pracownika w spółce (...) Sp. z o.o. ubezpieczona była zgłoszona do ubezpieczeń społecznych w tym dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i zdrowotnego jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia. Z tego tytułu w 2022 r. ubezpieczona rozliczała składki od podstawy wymiary wynoszącej 903,00 zł (tj. 30 % kwoty minimalnego wynagrodzenia).

(bezsporne, a nadto dane o zgłoszeniach ubezpieczonego – k. 5 akt ZUS)

Płatnik utworzył dokumentację pracowniczą dotyczą ubezpieczonej, w której m.in. znalazły się następujące dokumenty: zaświadczenie lekarskie z dnia 30 grudnia 2022 r., karta szkolenia BHP i P- (...), oświadczenie o przeszkoleniu w zakresie przepisów i zasad BHP, kwestionariusz osobowy.

(zaświadczenie – k. 67 akt ZUS, karta szkolenia bhp i p-poż – k. 69 akt ZUS, oświadczenie pracownika o przeszkoleniu – k. 71 akt ZUS, kwestionariusz osobowy – k. 73 akt ZUS)

Skarżąca nie miała przedstawionego pisemnego zakresu obowiązków na piśmie.

(zeznania świadka T. R. (1) na rozprawie w dniu 9 kwietnia 2023 r. e - protokół (...):03:10-00:32:31 – koperta k. 353)

Wynagrodzenie za pracę miało być wypłacane A. W. w gotówce.

Skarżąca miała zajmować się obsługą portalu Allegro (wprowadzać produkty, robić zdjęcia, rozmawiać z klientami). Do jej zadań miało również należeć wprowadzanie danych do programu Subiekt. Skarżąca nie miała swojego konta. Kontakt z klientami następował na podstawie korespondencji e-mail. Skarżąca nie podpisywała się pod wiadomościami e-mail (była ogólna stopka firmy). Klienci kontaktowali się telefonicznie tylko bezpośrednio z samym sklepem. (zeznania skarżącej A. W. na rozprawie w dniu 9 kwietnia 2024 r. e - protokół (...):34:07-00:41:41 – koperta k. 353 w związku z informacyjnym wysłuchaniem skarżącej na rozprawie w dniu 20 lutego 2024 r. e-protokół (...):03:58-00:46:46 – koperta k. 261, zeznania świadka T. R. (1) na rozprawie w dniu 9 kwietnia 2023 r. e-protokół (...):03:10-00:32:31 – koperta k. 353)

Odwołująca się nie przeszła żadnego szkolenia na temat części samochodowych. Opierała się na wiedzy ojca i wujka.

(zeznania skarżącej A. W. na rozprawie w dniu 9 kwietnia 2024 r. e - protokół (...):34:07-00:41:41 – koperta k. 353 w związku z informacyjnym wysłuchaniem skarżącej na rozprawie w dniu 20 lutego 2024 r. e-protokół (...):03:58-00:46:46 – koperta k. 261,, zeznania płatnika na rozprawie w dniu w dniu 9 kwietnia 2024 r. e - protokół (...):41:41-00:47:44 – koperta k. 353 w związku z informacyjnym wysłuchaniem płatnika na rozprawie w dniu 20 lutego 2024 r. e-protokół (...):46:46-01:03:02 – koperta k. 261, zeznania świadka T. R. (1) na rozprawie w dniu 9 kwietnia 2023 r. e-protokół (...):03:10-00:32:31 – koperta k. 353)

Zgodnie z treścią umowy o pracę skarżąca była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy. Na miejscu świadczenia pracy była od 8:00 - 13:00, czasami 14:00, ponieważ musiała jeszcze dojechać do Ł. do drugiej pracy. Czasami musiała też zdążyć odebrać dziecko. Tym samym miała pracować 2h, ale wtedy jeszcze w domu starała się poświęcać swój czas. Skarżąca miała pracować czasem 8h, czasami mniej, a czasami więcej. Nie jest w stanie tego przeliczyć. Wykonywała tyle, na ile pozwalał jej czas. Zdarzało jej się pakować paczki. Nie było tego dużo.

Odwołująca się miała wydzielane produkty, które miała wrzucić na stronę i starała się z tego wywiązać. Nie miała rozliczanych godzin. Była lista obecności, gdzie były wpisywane godziny pracy w systemie miesięcznym. Skarżąca nie pracowała jednak w tych godzinach. (zeznania skarżącej A. W. na rozprawie w dniu 9 kwietnia 2024 r. e - protokół (...):34:07-00:41:41 – koperta k. 353 w związku z informacyjnym wysłuchaniem skarżącej na rozprawie w dniu 20 lutego 2024 r. e-protokół (...):03:58-00:46:46 – koperta k. 261,zeznania płatnika na rozprawie w dniu w dniu 9 kwietnia 2024 r. e - protokół (...):41:41 - 00:47:44 – koperta k. 353 w związku z informacyjnym wysłuchaniem płatnika na rozprawie w dniu 20 lutego 2024 r. e-protokół (...):46:46-01:03:02 – koperta k. 261, zeznania świadka T. R. (1) na rozprawie w dniu 9 kwietnia 2023 r. e-protokół (...):03:10-00:32:31 – koperta k. 353)

Jednocześnie skarżąca prowadziła gabinet weterynaryjny przy ul. (...) w Ł.. Nie miała stałych godzin przyjęć. Gabinet był czynny w godzinach 10:00-19:00. Skarżąca z tygodniowym wyprzedzeniem ustalała ze wspólniczką godziny pracy. Pracowała różnie, zazwyczaj pomiędzy 10:00 - 14:00 albo 14:30 a 19:00.

Na dzień wskazany w umowie o pracę, jako dzień zawarcia, A. W. nie była w ciąży.

(zaświadczenie z dnia 10 sierpnia 2023 r. wydane przez dr hab. n. med. J. K. – k. 6 akt VIII U 1480/23, karta wizyty z dnia 17 stycznia 2023 r. – 249 akt VIII U 1480/23)

W dniu 10 stycznia 2023 r. skarżąca w czasie wizyty lekarskiej trwającej od godziny 12.02, otrzymała skierowanie od lekarza na badania w związku z planowaniem zajścia w drugą ciążę.

(dokumentacja medyczna – k. 205)

Skarżąca nie spodziewała się, że zajdzie w ciąże ze względu na stan swojego zdrowia. Przeszła bowiem zapalenie tarczycy. Odwołująca się chciała zajść w ciążę.

(dokumentacja medyczna – k. 205 akt VIII U 1480/23, zeznania skarżącej A. W. na rozprawie w dniu 9 kwietnia 2024 r. e - protokół (...):34:07-00:41:41 – koperta k. 353 w związku z informacyjnym wysłuchaniem skarżącej na rozprawie w dniu 20 lutego 2024 r. e-protokół (...):03:58-00:46:46 – koperta k. 261)

Ciąża skarżącej została stwierdzona w dniu 14 lutego 2023 r) (8 tydzień).

(karta wizyty z dnia 14 lutego 2023 r.– k.250 akt VIII U 1480/23, k. 243)

Skarżąca stała się niezdolna do pracy z dniem 10 marca 2023 r. w związku z chorobą przypadającą na okres ciąży, ale skarżyła się na złe samopoczucie już od końca lutego 2023 r. Niezdolność do pracy była spowodowana nudnościami i migrenami, skarżąca nie mogła się skupić. W sklepie rozłożone było wiele pudeł, nie było miejsca na ewentualny odpoczynek w momencie złego samopoczucia. Odwołująca się nie była w stanie funkcjonować na miejscu. Pracę miała kończyć w domu. (zaświadczenia lekarskie ubezpieczonych płatnika – k. 38-39 akt VIII U 1480/23, zeznania skarżącej A. W. na rozprawie w dniu 9 kwietnia 2024 r. e - protokół (...):34:07-00:41:41 – koperta k. 353 w związku z informacyjnym wysłuchaniem skarżącej na rozprawie w dniu 20 lutego 2024 r. e-protokół (...):03:58-00:46:46 – koperta k. 261)

W dniu 22 września 2023 r. skarżąca urodziła dziecko.

(przebieg hospitalizacji – k. 127 verte-129 akt VIII U 1480/23)

Obecnie skarżąca nie pracuje, ponieważ przebywa na urlopie macierzyńskim. (zeznania skarżącej A. W. na rozprawie w dniu 9 kwietnia 2024 r. e - protokół (...):34:07-00:41:41 – koperta k. 353 w związku z informacyjnym wysłuchaniem skarżącej na rozprawie w dniu 20 lutego 2024 r. e-protokół (...):03:58-00:46:46 – koperta k. 261)

Początkowo nikt nie był zatrudniony na miejsce skarżącej, obowiązki przejął jej ojciec i wujek. Od 1 grudnia 2023 r. zatrudniono na zastępstwo P. R., czyli brata odwołującej się. Został on zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy na czas nieokreślony. Świadczy on pracę godzinach 8:00-17:00. Pracuje w sklepie, zajmuje się sklepem internetowym i częściowo kontem na portalu Allegro. Firma ma sklep internetowy od dłuższego czasu i tam są części do starych samochodów. Allegro miało służyć do sprzedaży części nowszych. Firma ma duży zapas części.

(zeznania płatnika na rozprawie w dniu w dniu 9 kwietnia 2024 r. e - protokół (...):41:41-00:47:44 – koperta k. 353 w związku z informacyjnym wysłuchaniem płatnika na rozprawie w dniu 20 lutego 2024 r. e-protokół (...):46:46-01:03:02 – koperta k. 261, zeznania świadka T. R. (1) na rozprawie w dniu 9 kwietnia 2023 r. e-protokół (...):03:10-00:32:31 – koperta k. 353, zestawienia przychodów i kosztów za 2023 r. – k. 267, faktury prowizyjne wystawione przez portal Allegro za 12.2022-12.2023 – k. 269-282, zestawienie obrotów i ilości paczek – k.268, wydruki sprzedaży z Allegro – k. 284-344, sprawozdanie finansowe jednostki – k. 355-368)

W firmie zatrudnionych jest 5 osób. Czas pracy w firmie nie jest rozliczany. Pracownik może wyjść z pracy, kiedy chce. Firma jest rodzinna. Spoza rodziny jest zatrudniona tylko M. G.. Były próby zatrudniania innych obcych osób, ale nigdy to nie wychodziło. Dla ojca odwołującej się ważne było, aby mieć pełne zaufanie do pracownika, ponieważ program Subiekt, który obsługują pracownicy, jest programem magazynowo-księgowym. Jest w nim baza klientów.

Większość pracowników bierze tygodniówki i są rozliczani po 1 dniu każdego miesiąca. Wynagrodzenie jest wypłacane w formie gotówkowej. Wynika to z zaszłości w sklepie, gdy była to tylko gotówka.

Zostały wysłane paczki z Allegro:

- 11/22 – 1

- 12/22 – 13

- 01/23-12

-02/23-28

- 03/23-45

-04/23-42

-05/23-49

- 06/23-70

- 07/23-66

-08/23-116

-09/23-130

-10/23 – 229

- 11/23 – 379

-12/23- 222.

Jedna z ofert została przedstawiona w dniu 16.10.2022 roku

/wykaz – k. 268 , zestawienie – k. 294/

Sąd Okręgowy dokonał następującej oceny dowodów:

Powyższy stan faktyczny, Sąd ustalił, na podstawie zgromadzonych dowodów w postaci dokumentów, zawartych w aktach ZUS jak i złożonych do akt sprawy. Ponadto ustalenia poczyniono w oparciu o zeznania przesłuchanych w procesie świadków i częściowo, w oparciu o zeznania płatnika i ubezpieczonej.

Sąd, jedynie częściowo, dał wiarę zeznaniom płatnika i ubezpieczonej oraz przedłożonym przez nich dokumentom w zakresie w jakim posłużyły do poczynienia ustaleń.

Oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy, Sąd nie dał wiary zeznaniom płatnika i ubezpieczonej, w części w której wskazywali na realność zawartej pomiędzy nimi umowy o pracę oraz faktycznego świadczenia pracy przez wnioskodawczynię w reżimie stosunku pracy. W ocenie Sądu, w świetle zgromadzonego w postępowaniu materiału dowodowego, brak jest podstaw do przyjęcia, iż stosunek pracy na podstawie zawartej umowy faktycznie był realizowany w ramach pracowniczego podporządkowania, w szczególności w zakresie czasu pracy. Zadaniem Sądu było przede wszystkim ustalenie rzeczywistej roli, jaką ubezpieczona w ramach zawartej umowy pełniła w spornym okresie u płatnika składek.

W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na niespójności i niekonsekwencje w zeznaniach płatnika składek, ubezpieczonej i świadka T. R. (1) co do okoliczności w jakim zakresie ubezpieczona wykonywała czynności w (...) Sp. z o.o. Należy w tym miejscu zauważyć, iż z zeznań ubezpieczonej i płatnika składek wynika, iż ubezpieczona wykonywała tylko czynności związane z prowadzeniem konta na portalu Allegro, natomiast świadek T. R. (1) wskazał, że ubezpieczona pomagała również przy prowadzeniu strony internetowej sklepu, co więcej zeznał, że to była jej podstawowa rola w sklepie. Istotnym jest również, że w umowie o pracę z dnia 31 grudnia 2022 r. wskazano, iż ubezpieczonej powierzono obowiązki pracownika technicznego, tymczasem wnioskodawczyni mówi o stanowisku pracownika biurowego. Świadek R. natomiast zeznaje, że została zatrudniona na stanowisku sprzedawcy, wprowadzania towarów do internetu.

W ocenie Sądu musi być też kwestionowana potrzeba zatrudnienia ubezpieczonej. W pierwszym rzędzie wskazać należy, iż została ona zgłoszona do ubezpieczeń od dnia 1 stycznia 2023 r. dopiero w dniu 1 lutego 2023 r., czyli z przekroczeniem przewidzianego do tego terminu. Należy zauważyć, że w dniu zgłoszenia ubezpieczona była już w ciąży. Zgłoszenia do ubezpieczenia po terminie w żaden sposób płatnik nie wyjaśnił.

Po drugie podkreślenia wymaga, iż w czasie długotrwałej nieobecności wnioskodawczyni w pracy początkowo nikt w jej miejsce w oparciu o umowę o pracę nie został zatrudniony. Niezdolność do pracy ubezpieczonej powstała w dniu 10 marca 2023 r., dopiero zaś od 1 grudnia 2023 r. zatrudniono na zastępstwo P. R., czyli brata odwołującej się. Został on zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy na czas nieokreślony, jednakże podkreślenia przy tym wymaga, iż do jego obowiązków nie należy jedynie prowadzenie konta na portalu Allegro, ale także obsługa sklepu internetowego i sklepu stacjonarnego. Tym samym zakres jego obowiązków nie pokrywał się z obowiązkami ubezpieczonej.

Sąd uznał za niewiarygodne dokumenty w postaci list obecności, z których wynika, iż ubezpieczona wykonywała pracę w liczbie godzin miesięcznych tam wskazanych. Przy czym należy podnieść w tym miejscu, że ubezpieczona zeznała, iż listy obecności zawierały godziny pracy – 8-17, gdy tymczasem listy obecności takich zapisów nie zawierały. Podkreślić należy, iż zapisy w listach obecności nie pokrywają się nawet z twierdzeniami samych stron i świadków. Wszyscy wyżej wymienieni wskazali, iż ubezpieczona nie pracowała w pełnym wymiarze czasu. Nadto, należy zwrócić przy tym uwagę na rozbieżności w zeznaniach ubezpieczonej i świadków. Ubezpieczona wskazała, iż rzeczywiście pracowała na miejscu w zależności od możliwości, w przypadku pracy od rana – 5h (pomiędzy 8:00 a 13:00), natomiast w przypadku pracy po południu – 2h. Z kolei z zeznań świadka M. G. wynika, iż ubezpieczona, gdy przyjeżdżała na rano to pracowała do 14:00, a jak później to od 10:00 do 17:00. Zdaniem świadka ubezpieczona mogła pracować ok. 6h dziennie. W godzinach pracy wnioskodawczyni miała także konsultację lekarską. Nadto, świadek M. G. wskazała, iż ubezpieczona nie przyjeżdżała z dzieckiem do pracy, natomiast świadek T. R. (1) wskazał, że pewnie zdarzały się sytuacje, w których ubezpieczona przyjeżdżała do sklepu z dzieckiem. O przebywaniu w pracy z dzieckiem zeznaje także ubezpieczona. Nadto świadek G. zeznała, że widywała ubezpieczoną w pracy do kwietnia, gdy tymczasem ubezpieczona była na zwolnieniu od 10 marca.

Podkreślenia wymaga również, iż brak jest dowodów, na to jakie konkretnie i kiedy czynności na rzecz płatnika wnioskodawczyni wykonywała, w szczególności czy i jakie przedmioty wprowadzała do systemu, jakie części fotografowała i opisywała. Jak sama zeznała nie miała indywidulanego konta (na marginesie należy podnieść, że świadek G. zeznała, że każdy miał indywidualny login).Oprócz ogólnego opisu wykonywanych czynności brak jest konkretnego dowodu na ich wykonanie. Niejasnym, jest czy w ogóle i konkretnie, w jakich godzinach pracowała, gdyż nigdzie nie było to wiarygodnie ewidencjonowane. Płatnik nie kontrolował czasu pracy ubezpieczonej, co sam przyznał. Do akt sprawy zostały załączone wykazy transakcji z konta płatnika na Allegro, z których wynikają różne godziny transakcji. Odwołujący nie wykazali, które konkretnie przedmioty zostały umieszczone przez ubezpieczoną. A zatem wymiar i fakt pracy w określonym miejscu i czasie, w którym podaje płatnik i ubezpieczona pozostaje fikcją.

Sąd przy tym nie neguje, iż faktycznie płatnikowi mogło zależeć na tym, by ktoś pokierował czynnościami związanymi z prowadzeniem konta na portalu Allegro. Sąd nie zaprzecza też, na co mogą wskazywać zeznania świadków, iż wnioskodawczyni podjęła poszczególne czynności w tym zakresie. Zauważenia jednak wymaga, iż owe czynności mógł wykonywać każdy. Ubezpieczona nie miała własnego konta na portalu, nie podpisywała żadnych dokumentów, a także nie podpisywała się pod wysyłanymi przez siebie wiadomości e-mail. Jednocześnie przede wszystkim podniesienia wymaga, iż brak jest dowodów na to by wnioskodawczyni z tych czynności przez płatnika była jakkolwiek rozliczana, by podlegała ona w tym zakresie jego bieżącemu kierownictwu, by ten wyznaczał jej w tej materii określone zadania do wykonania i by z nich i czasu jaki na te czynności przeznaczyła, bezpośrednio ją rozliczał. Co prawda ubezpieczona miała konsultować i omawiać przygotowane przez siebie oferty, jednakże działanie według określonych wskazówek i wytycznych występuje także w umowach cywilnoprawnych. Nie jest to jeszcze wykonywaniem pracy podporządkowanej w określonym miejscu i czasie. Tego właśnie w realiach niniejszego przypadku zabrakło. Praca w żaden sposób nie była bowiem przez płatnika rozliczana i ewidencjonowana.

Na marginesie należy zauważyć, że skarżąca wskazywała, iż jej ciąża była nieplanowana (była perspektywa drugiego dziecka, ale nie w spornym okresie). Natomiast z dokumentacji medycznej wynika, iż odwołująca się planowała ciąże – otrzymała nawet w tym celu skierowanie na badania lekarskie.

Płatnik zeznał także, że konto na Allegro zostało założone w grudniu 2022 roku, a tym samym uzasadnione było zatrudnienie wnioskodawczyni od stycznia, gdy tymczasem transakcje miały miejsce już w październiku. Co więcej świadek T. R. zeznał, że konto Allegro funkcjonuje od 2,5 roku (data rozprawy kwiecień 2024 r – czyli od co najmniej początku 2022 roku).

Poza tym brak wykonywania pracy przez ubezpieczoną nie wpłynął na zmniejszenie obrotów, a wręcz doszło do zwiększenia tych obrotów. Nadto sytuacja finansowa płatnika na koniec 2022 r (zaległości w ZUS, nierozliczona strata z lat ubiegłych i nieco ponad 5000 zł gotówki) nie uzasadniała ekonomicznie zatrudnienia kolejnego pracownika, którego pracę z powodzeniem dotychczas i następnie wykonywały inne osoby, już zatrudnione.

Tym samym, Sąd doszedł do przekonania, iż w zachodzących okolicznościach faktycznych brak jest dowodów na potrzebę zatrudnienia i fakt wykonywania pracy przez zainteresowaną w warunkach określonych w reżimie stosunku pracy. Strony wykorzystały jedynie tak skonstruowaną sytuację prawną i pomoc, jaką ewentualnie mogła udzielić płatnikowi wnioskodawczyni, celem uzyskania przez ubezpieczoną świadczeń z ubezpieczenia społecznego przysługujących pracownikowi.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył co następuje:

Odwołanie jako niezasadne podlegało oddaleniu.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 497), obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym, chorobowym i wypadkowym – podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Zgodnie z art. 9 ust. 4 w/w ustawy, osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3 i 2, mające ustalone prawo do emerytury lub renty podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

W myśl art. 36 ust. 1 w/w ustawy, każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych. Ustęp 2 stanowi, że obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych osób określonych w art. 6 ust. 1 pkt 1 (pracowników), należy do płatnika składek.

W myśl ustępu 11 w/w przepisu, każda osoba, w stosunku, do której wygasł tytuł do ubezpieczeń społecznych, podlega wyrejestrowaniu z tych ubezpieczeń. Zgłoszenie wyrejestrowania płatnik składek jest zobowiązany złożyć w terminie 7 dni od daty zaistnienia tego faktu.

Zgodnie z treścią art. 17 ust. 1 przytoczonej ustawy, składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz chorobowe za ubezpieczonych, o których mowa w art. 16 ust. 1 (za pracowników), obliczają, rozliczają i przekazują co miesiąc do Zakładu w całości płatnicy składek.

Stosownie zaś do treści art. 1 ust 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2780) osobom tym, w razie choroby lub macierzyństwa, przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą.

Należy w tym miejscu wskazać, że organ rentowy ma prawo do badania a także kwestionowania podstaw ubezpieczenia w tym umów o pracę, ponieważ rodzą one skutki w dziedzinie ubezpieczeń społecznych. Jednak w takiej sytuacji to na organie rentowym spoczywa obowiązek udowodnienia pozorności umowy lub jej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, w myśl art. 6 k.c. Stanowisko takie zajął także Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z dnia 15 lutego 2007 r., I UK 269/06, OSNP 2008 nr 5-6, poz. 78 oraz w wyroku z dnia 24 sierpnia 2010 r. I UK 74/10, w którym stwierdził, iż:

„1. Na organie rentowym, który przyjął zgłoszenie do ubezpieczenia pracowniczego i nie kwestionował tytułu tego zgłoszenia oraz przyjmował składki, spoczywa ciężar dowodu, że strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli.

2. Podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 ustawy z 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa umowę o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia” (LEX nr 653664).

W niniejszej sprawie organ rentowy podważał skuteczność umowy o pracę zawartej między ubezpieczoną a płatnikiem składek w okresie od dnia 1 stycznia 2023 r. wskazując na jej jedynie pozorny charakter.

O uznaniu stosunku łączącego strony za stosunek pracy rozstrzygają przepisy prawa pracy.

Stosownie do treści art. 22 § 1 k.p., przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika w ramach stosunku pracy należą osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia z dnia 17 stycznia 2006 roku III AUa 433/2005, Wspólnota (...)).

Innymi słowy, podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2005 r. o sygn. akt II UK 43/05, OSNAPiUS rok 2006/15 – 16/251).

Zgodnie natomiast z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.

Z czynnością prawną pozorną mamy do czynienia wówczas, gdy występują, łącznie, następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu i treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Jednakże zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z 14 marca 2001 r. (sygn. akt III UKN 258/00, opubl. OSNAP 2002/21/527), nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Nie wyklucza to rozważenia, czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.).

O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa w sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa ( tak: wyrok Sądu Najwyższego z 2 lipca 2008 roku, II UK 334/07).

W sytuacji, gdy wolą stron, zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa (wyrok SN z dnia 2 lipca 2008 roku, sygn. akt II UK 334/07, opubl. L.).

Sąd Okręgowy w całości podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 24 lutego 2010 roku w sprawie o sygn. akt II UK 204/09 (LEX nr 590241), iż o tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych.

Do ustalenia, że między stronami doszło do powstania stosunku pracy nie jest także wystarczające spełnienie takich formalnych warunków zatrudnienia, takich jak przygotowanie zakresu obowiązków, odbycie szkolenia BHP, czy uzyskanie zaświadczenia lekarskiego o zdolności do pracy (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z 20 września 2023 roku, I (...) 53/23, LEX nr 3609448).

Z uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 43/10 (LEX nr 619658) wynika, że umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 roku, nr 205, poz. 1585 ze zm.) wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowych oraz wypadkowego i chorobowego, to podjęcie zatrudnienia w celu objęcia tymi ubezpieczeniami i ewentualnie korzystania z przewidzianych nimi świadczeń nie jest obejściem prawa.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2010 r. w sprawie o sygn. akt I UK 74/10 (LEX nr 653664) stwierdzono zaś, że podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 ww. ustawy). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa sens istnienia umowy o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.

Z powyższego jednoznacznie wynika, że motywacja skłaniająca do zawarcia umowy o pracę nie ma znaczenia dla jej ważności przy tym wszak założeniu, że nastąpiło rzeczywiste jej świadczenia zgodnie z warunkami określonymi w art. 22 § 1 k.p. Tym samym nie można byłoby czynić odwołującej zarzutów, że zawarła umowę o pracę jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych, pod tym wszakże warunkiem, że na podstawie kwestionowanej umowy realizowałaby zatrudnienie o cechach pracowniczych.

Jednocześnie należy mieć na względzie, że o pozorności umowy o pracę nie może bowiem jedynie świadczyć to, że została zawarta w czasie trwającej ciąży. Dążenie kobiety ciężarnej do uzyskania ochrony ubezpieczeniowej (bez ustalenia wynagrodzenia za pracę na nadmiernie rażąco wysokim poziomie) jest zachowaniem rozsądnym i uzasadnionym, zarówno z osobistego, jak i społecznego punktu widzenia. Między innymi dlatego kobietom ciężarnym przysługuje ochrona przed odmową zatrudnienia z powodu ciąży a odmowa nawiązania stosunku pracy podyktowana taką przyczyną jest traktowana jako dyskryminacja ze względu na płeć (por. wyrok Sądu Najwyższego z 18 listopada 2021 roku, III USKP 82/21, OSNP 2022, nr 10, poz. 102)

Reasumując w odniesieniu do umowy o pracę pozorność polega na tym, że strony nie zamierzają osiągnąć skutków wynikających z tej umowy, a określonych w art. 22 k.p.. Znaczenie ma faktyczne niewykonywanie pracy albo jej wykonywanie jednak w realiach nie korespondujących z właściwościami pracowniczymi.

Jak zauważa się w orzecznictwie, pozorność umowy o pracę (art. 83 KC w zw. z art. 300 k.p.) ma miejsce nie tylko wówczas, gdy mimo jej zawarcia praca w ogóle nie jest świadczona, ale również wtedy, gdy jest faktycznie świadczona, lecz na innej podstawie niż umowa o pracę. ( tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 3 listopada 2021 roku, III AUa 1713/21, LEX nr 3400641, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 29 grudnia 2022 roku, III AUa 1763/21, LEX nr 350170)

Ocena, czy praca jest wykonywana na podstawie łączącego strony stosunku pracy, zależy przy tym od okoliczności konkretnej sprawy dotyczących celu, do jakiego zmierzały strony oraz zachowania elementów konstrukcyjnych stosunku pracy, w tym w szczególności cechy stałości świadczenia pracy na rzecz pracodawcy, w jasno określonym czasie pracy, a nie jedynie świadczenia pojedynczych czynności na jego rzecz, tak jak miałoby to miejsce np. w przypadku cywilnoprawnej umowy zlecenia, łączącej zleceniodawcę ze zleceniobiorcą.

Stosunek pracy wyróżnia się koniecznością osobistego wykonywania pracy, podporządkowaniem pracownika pracodawcy, stałym wykonywaniem pracy na rzecz pracodawcy na jego ryzyko oraz odpłatnością pracy. Zasada osobistego świadczenia oznacza, że pracownik ma obowiązek wykonywać pracę samodzielnie, osobiście i nie może samowolnie, bez zgody pracodawcy powierzyć pracy innej osobie. Wymóg osobistego świadczenia pracy wiąże się z osobistymi przymiotami pracownika takimi jak kwalifikacje, wiek, doświadczenie itp. Zasada ciągłości świadczenia pracy polega na tym, że pracownik ma obowiązek wykonać określone czynności w powtarzających się odstępach czasu, w okresie istnienia trwałej więzi łączącej go z pracodawcą. Nie chodzi tutaj zatem o sytuację jednorazowego wykonania pewnej czynności lub ich zespołu składającego się na określony rezultat. Właściwym przedmiotem umowy o pracę jest świadczenie pracy w sposób ciągły, powtarzający się i polegający na oddaniu swojej zdolności do pracy do dyspozycji innego podmiotu ( tak: wyrok Sądu Najwyższego z 14 grudnia 1999 r. I PKN 451/99 OSNP 2001/10/337, M.Prawn. 2001/11/575).

Przy ocenie pozorności umowy o pracę przesłankami istotnymi dla oceny ważności tej umowy są również: racjonalność zatrudnienia i potrzeba zatrudnienia pracownika ( tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 13 września 2022 roku, III AUa 273/22, LEX nr 3507514). Celem pracodawcy nie jest bowiem zatrudnienie pracownika dla samego zatrudnienia czy objęcia go ubezpieczeniami społecznymi, a zaspokojenie istniejącej po jego stronie rzeczywistej gospodarczej potrzeby zatrudnienia go w danym wymiarze czasu pracy.

Mając na uwadze dotychczas poczynione rozważania prawne należy podkreślić, że w realiach niniejszej sprawy Sąd Okręgowy w celu dokonania kontroli prawidłowości zaskarżonej decyzji organu rentowego musiał zatem badać, czy odwołująca się osobiście świadczyła pracę podporządkowaną pracodawcy (pod kierownictwem pracodawcy), w wyznaczonym miejscu i czasie ,w sposób ciągły, odpłatny, na rzecz i ryzyko pracodawcy w reżimie art. 22 k.p. Dokonanie powyższego ustalenia miało, bowiem, znaczenie dla objęcia wnioskodawczyni obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi: emerytalnym, rentowymi, chorobowym oraz wypadkowym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.

Przesądzenie rzeczywistego charakteru pracowniczego zatrudnienia wymaga zatem przekonującej oceny, że zostały spełnione formalne i realne warunki do podjęcia zatrudnienia, a następnie czy miało miejsce rzeczywiste wykonywanie przez osobę zainteresowaną obowiązków o cechach kreujących zobowiązanie pracownicze ( tak: postanowienie Sądu Najwyższego z 24 marca 2021 roku, (...) 117/21, LEX nr: 3219877).

Przy tym bezwzględnie należy mieć na uwadze, że nawet krótkotrwałe świadczenie pracy przed skorzystaniem ze świadczeń z ubezpieczenia chorobowego nie jest wystarczającą przesłanką do stwierdzenia nieważności umowy o pracę w sytuacji, gdy zamiarem stron tej umowy było nawiązanie stosunku pracy, a zgodna wola stron znalazła odzwierciedlenie w faktycznej realizacji pracowniczego zatrudnienia, czyli wówczas, gdy został wdrożony proces świadczenia pracy, a pracodawca z tejże pracy korzystał ( tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 7 kwietnia 2021 roku, III AUa 38/18, LEX: 3244945).

Raz jeszcze należy podkreślić, iż zawarcie umowy o pracę w okresie ciąży, nawet jeśli głównym powodem jest chęć uzyskania zasiłku macierzyńskiego bądź odpowiednio wysokiego zasiłku, nie jest naganne ani tym bardziej sprzeczne z prawem, jeśli umowa faktycznie jest realizowana (por. wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi - VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 25 października 2022 r., VIII U 1950/21, LEX nr 3431805, Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 30 czerwca 2022 r., III AUa 62/21, LEX nr 3397866).

Zdaniem Sądu analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że ubezpieczona mogła w spornym okresie zatrudnienia wykonywać pewne czynności na rzecz płatnika składek związanych z prowadzeniem konta na portalu Allegro. Należało jednak zważyć, czy przy uwzględnieniu całokształtu treści stosunku prawnego realizowanego przez strony, czynności wykonywane przez ubezpieczoną były przez nią świadczone w ramach zatrudnienia pracowniczego.

Przede wszystkim wysoce wątpliwe jest występowanie głównego elementu konstrukcyjnego stosunku pracy, jakim jest pracownicze podporządkowanie w procesie świadczenia pracy. W ocenie Sądu w realiach badanej sprawy odtworzone fakty przeczą temu, że strony łączył realny stosunek pracy. Nie ma bowiem żadnych dowodów na to, że wnioskodawczyni wykonywała pracę stale w podporządkowaniu pracowniczym wobec płatnika w wyznaczonym przez niego miejscu i czasie.

Oczywiście kształt podporządkowania pracownika może być różny, m.in. w zależności od pełnionej funkcji lub zajmowanego stanowiska. Najbardziej charakterystyczny aspekt podporządkowania określa natomiast art.100 k.p., wskazując na obowiązek pracownika stosowania się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy. Wszystkich pracowników zatrudnionych w podstawowym czasie pracy obowiązuje ta sama norma czasu pracy określona w art.129§1 k.p., a pracownicy są zobowiązani do wykonywania pracy określonego rodzaju, który powinien wynikać z umowy o pracę i są rozliczani z wykonania pracy pod kątem starannego działania.

W przedmiotowej sprawie brak jest dowodów na rozliczanie jej z jakości, ilości a w szczególności z czasu i wymiaru wykonania zadań. Należy zauważyć, że tryb pracy ubezpieczonej nie był modyfikowany ani biorąc pod uwagę ilość i wyniki pracy dotychczas wykonanej ani czasem w jakim czynności wykonywała, a jest to istotne, albowiem zatrudnienie pracownicze odwołuje się do staranności, a nie rezultatu. W tym miejscu należy podkreślić, iż odwołująca się w toku trwania postępowania kilkukrotnie podkreśliła, iż w przypadku jej pracy liczył się jedynie efekt realizowanych zadań.

W wykonywaniu umowy nie występuje również element podporządkowania co do czasu pracy. Skarżąca – jak sama przyznała – wpisywała się na listę obecności wskazując na stałe godziny pracy, ale de facto w tych godzinach nie pracowała. Ponadto nikt nie kontrolował godzin, w którym odwołująca się pracowała i w praktyce zależały one wyłącznie od jej woli. Wnioskodawczyni wykonywała pracę u płatnika składek w zależności od posiadanego przez nią czasu i możliwości, ponieważ w okresie spornego zatrudnienia świadczyła również usługi weterynaryjne i była obciążona obowiązkami domowymi. Czas pracy nie był determinowany więc wyłącznie potrzebami działalności płatnika składek, ale własnymi potrzebami skarżącej i jej zapatrywaniem. Wnioskodawczyni bywała w biurze płatnika w godzinach otwarcia, jednakże nie były to godziny stałe. Co więcej, zainteresowana miała świadczyć pracę w domu, także wieczorami, ale nie było to nigdzie odnotowywane ani rozliczane. Wnioskodawczyni podejmowała określone czynności na rzecz płatnika, lecz przy braku rozliczenia ich czasu wypracowywanie założonego wymiaru miało charakter wyłącznie iluzoryczny.

Co więcej, zgromadzone dowody nie przemawiają, by po stronie płatnika istniała rzeczywista gospodarcza i ekonomiczna potrzeba zatrudnienia wnioskodawczyni w pełnym wymiarze czasu pracy. W ocenie Sądu Okręgowego, po stronie pracodawcy brak było gospodarczej potrzeby zatrudnienia pracownika w pełnym wymiarze czasu pracy, skoro pracodawca był w stanie od marca 2023 r. do grudnia 2023 r. z powodzeniem prowadzić dotychczasową działalność bez konieczności zatrudnienia nikogo na miejsce przebywającej na zwolnieniu, a następnie urlopie macierzyńskim wnioskodawczyni.

Dodatkowo należy wskazać, iż wnioskodawczyni została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych dopiero w dniu 1 lutego 2023 r. pomimo, iż zgodnie z umową pracę pracę miała rozpocząć wcześniej, tj. dnia 1 stycznia 2023 r.

W tym miejscu należy zauważyć, że swoboda kontraktowa stron nie jest wartością absolutną. Strony mogą łączyć się dowolną więzią prawną, w tym umową o pracę, ale wybierając ten model zatrudnienia zobowiązane są przestrzegać jego cech charakterystycznych. Wybór przez strony formy zatrudnienia ma daleko idące konsekwencje. Połączenie się stron zobowiązaniem pracowniczym skutkuje koniecznością przestrzegania reguł określonych w Kodeksie pracy i innych aktach prawa pracy. O wykreowaniu stosunku pracy nie decyduje wyłącznie wola stron. Jest ona nieodzowna przy nawiązaniu zatrudnienia pracowniczego, jednak w sytuacji, gdy strony realizują więź prawną w oderwaniu od jej konstrukcyjnych cech, możliwe i konieczne jest zweryfikowanie charakteru prawnego zobowiązania. Zapatrywanie to wynika z przyjęcia założenia, że o rodzaju umowy decydują w pierwszej kolejności przepisy prawa.

Czynność prawna – jaką jest w realiach niniejszej sprawy umowa o pracę zawarta przez strony - jest sprzeczna z ustawą tzn. przepisem art. 22 § 1 k.p. w tym znaczeniu, że strony zawarły i realizowały w istocie inne zobowiązanie, którego przedmiotem było wykonywanie przez ubezpieczoną pewnych czynności na rzecz firmy płatnika składek, ale nie w reżimie stosunku pracy.

Jeszcze raz podnieść należy, że zawarcie umowy o pracę i jej realizacja muszą odpowiadać w/w ustawowym kryteriom tej umowy, bowiem właśnie przez te kryteria jest definiowana istota umowy o pracę. Natomiast zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego i podleganie ubezpieczeniom są pochodne w stosunku do zawartej i realizowanej umowy. Bez umowy o pracę nie ma podstaw do ubezpieczenia. Zatem jeżeli umowa o pracę, mimo zgłoszenia do ubezpieczenia jest wykonywana w taki sposób, że nie realizuje ustawowych przesłanek, czyli nie realizuje się co do istoty, to nie można mówić o legalnym istnieniu umowy o pracę, a to oznacza że nie ma formalnoprawnych podstaw do objęcia ubezpieczeniem społecznym. Przy takim rozumieniu istoty umowy o pracę nie można więc legalnie wywodzić, że celem tego rodzaju umowy może być już tylko objęcie ubezpieczeniem społecznym. Ubezpieczenie społeczne, przysługuje nie tym podmiotom, które kreują doraźne podstawy faktyczno-prawne tylko po to, by przy znikomym nakładzie własnym na system ubezpieczenia społecznego pozyskać rażąco nadmierne korzyści, lecz tym podmiotom które dysponują realnym tytułem ubezpieczenia, w związku z którym systematycznie i sumiennie opłacają składki, czyli w istocie budują ten system, a nie tylko konsumują (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16 listopada 2021 r. III AUa 332/21, LEX nr 3329720).

W świetle poczynionych ustaleń faktycznych, wątpliwości organu rentowego, co do rzeczywistego celu i zamiaru stron nawiązujących ten stosunek prawny były uzasadnione, a zatem zaskarżona decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych odpowiada prawu.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 477¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie (pkt 1 sentencji wyroku).

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., a wysokość wynagrodzenia pełnomocnika organu rentowego w odniesieniu zarówno do wnioskodawcy – płatnika, jak i A. W. ustalił zgodnie z §9 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2023 r., poz.1935). O odsetkach ustawowych za opóźnienie od zasądzonej kwoty orzeczono na podstawie art. 98 § 1¹ k.p.c. (pkt 2 sentencji wyroku)

VIII U 1480/23

Podstawa prawna:

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE