Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z 13 września 2023 roku, znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku z 23 sierpnia 2023 roku przyznał H. P. emeryturę od 1 sierpnia 2023 roku tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Jednocześnie w treści decyzji wskazano, że do wyliczenia wysokości świadczenia nie uwzględniono rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze z uwagi, iż przedłożone świadectwo pracy w szczególnym charakterze za okres od 16 października 1989 roku do 31 grudnia 2000 roku w Przedsiębiorstwie (...) nie spełnia wymagań formalnych. Brak wyszczególnionych okresów pracy na poszczególnych stanowiskach. W świadectwie wykazano, że wnioskodawca wykonywał pracę kierowcy samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony oraz mechanika-tokarza w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych. Dodatkowo brak jest opisu wykonywanej pracy, zgodnie z rozporządzeniem tj. na świadectwach pracy z 29 grudnia 2000 r. wykazano:

- charakter pracy kierowca samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony na stanowisku wymienionym w wykazie A dziale VIII poz. 2 pkt 2 wykazu stanowiącego załącznik do zarządzenia nr 64 Ministra Komunikacji z dnia 29 czerwca 1983 roku natomiast wskazane rozporządzenie w danym wykazie pozycja 2 pkt 2 opisuje kierowcę ciągnika balastowego,

- charakter pracy mechanik - tokarz w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych na stanowisku mechanik napraw samochodowych wymieniony w wykazie A dziale XI poz. nr 16 pkt 1 wykazu stanowiącego załącznik do zarządzenia nr 64 Ministra Komunikacji z 29 czerwca 1983 roku, natomiast we wskazanym zarządzeniu brak jest powyższego punktu.

[decyzja k. 14-16 akt emerytalnych ZUS dot. H. P.]

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł H. P. reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika w osobie adwokata, wnosząc o ponowne naliczenie jego emerytury z uwzględnieniem pracy wykonywanej w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze za okres od 2 maja 1983 roku do 31 grudnia 2000 roku.

Zaskarżonej decyzji zarzucono naruszenie prawa materialnego poprzez niewłaściwe zastosowanie art. 24 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z art. 21 ust. 1 i art. 22 ust. 1 oraz art. 23 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych poprzez nieuwzględnienie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze dla ustalenia wysokości emerytury w sytuacji spełnienia przez ubezpieczonego warunków uprawniających do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Odwołujący wniósł wobec powyższego o zmianę decyzji ZUS z 13 września 2023 roku i przyznanie mu prawa do ustalenia prawa do emerytury z uwzględnieniem rekompensaty jako dodatku do kapitału początkowego za pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wraz z ustawowymi odsetkami od dnia poszczególnych świadczeń miesięcznych przeliczonej emerytury do dnia zapłaty, a także zasądzenie na rzecz ubezpieczonego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

[odwołanie – k. 3-6]

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie przytaczając argumentację jak w zaskarżonej decyzji.

[odpowiedź na odwołanie – k. 14-14v.]

Na rozprawie w dniu 18 grudnia 2023 roku pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie, a pełnomocnik organu rentowego wniósł o jego oddalenie.

[końcowe stanowisko wnioskodawcy – rozprawa z 18 grudnia 2023 roku e-protokół (...):31:33-00:35:00 – płyta CD – k. 44]

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

H. P. urodził się (...). Legitymuje się on wykształceniem zasadniczym zawodowym, wnioskodawca nie nabył prawa do emerytury pomostowej ani emerytury w obniżonym wieku.

[okoliczności bezsporne]

Wnioskodawca od 22 czerwca 1987 roku posiada uprawnienia do prowadzenia pojazdów powyżej 3,5 tony.

[prawo jazdy wydane 6 października 2021 roku, okazane na rozprawie z 18 grudnia 2023 roku e-protokół (...):26:40 – płyta CD k. 44]

W okresie od 13 września 1976 roku do 30 kwietnia 1983 roku wnioskodawca był zatrudniony na stanowisku tokarza w Fabryce (...) w K..

[świadectwo pracy k. 3 akt kapitałowych ZUS dot. H. P.]

Następnie, w okresie od 2 maja 1983 roku do 31 grudnia 2000 roku ubezpieczony był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) na stanowisku początkowo „mechanika-tokarza”, a następnie „kierowcy pojazdów samochodowych o całkowitym ciężarze powyżej 3,5 t”. Na obu tych stanowiskach wnioskodawca pracował w pełnym wymiarze czasu pracy.

[świadectwo pracy k. 7-7v., świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach k. 11-12, zeznania wnioskodawcy e-protokół rozprawy z 18 grudnia 2023 roku 00:26:40-00:27:58 – płyta CD k. 44]

Wnioskodawca, gdy był zatrudniony na stanowisku „mechanika-tokarza” pracował w hali, w którym znajdowały się trzy kanały do naprawy samochodów. Prowadzące do hali wysokie drzwi były bardzo często otwarte – także w czasie mrozu. W warsztacie dokonywano napraw samochodów ciężarowych o ciężarze całkowitym powyżej 20 ton, takich marek jak Kamaz, J., T., L. a także napraw dźwigów i koparek. Naprawy w zakładzie, w którym pracował wnioskodawca naprawy były prowadzone w kanałach w zakładzie, a także na zewnątrz, na wolnym powietrzu. Naprawy na zewnątrz były prowadzone również zimą, przy ujemnych temperaturach. W przypadku awarii sprzętu na budowie czy podczas jazdy – na ulicy, pracownicy jechali na miejsce i tam dokonywali naprawy.

Praca w kanałach zajmowała wnioskodawcy 90% czasu, a 10% zajmowały prace tokarskie ściśle związane z naprawą prowadzoną w kanale. Wnioskodawca sporadycznie wyjeżdżał do napraw, gdyż naprawy poza zakładem były wykonywane przez starszych mechaników.

Prace naprawcze były prowadzone w ten sposób, że wymagające naprawy skrzynie biegów czy silniki były wyciągane i spuszczane do kanału w celu naprawy, gdzie były naprawiane przez wnioskodawcę. Z uwagi na trudności z dostępem do części zamiennych do naprawianych pojazdów, niewielką liczbę mechaników w zakładzie i fakt posiadania uprawnień tokarza, ubezpieczony czasem musiał samodzielnie dorobić stosowny element na tokarce. Pracę związane z wytoczeniem potrzebnych elementów wykonywał maksymalnie godzinę-półtorej godziny dziennie. Podczas wytaczania również był narażony na hałas, zapylenie i inne czynniki szkodliwe panujące w zakładzie.

[zeznania wnioskodawcy e-protokół rozprawy z 18 grudnia 2023 roku 00:26:40- 00:27:58 – płyta CD – k. 44, zeznania świadka W. J. e-protokół rozprawy z 18 grudnia 2023 roku 00:02:50-00:06:39 – płyta CD k. 44, zeznania świadka K. R. e-protokół rozprawy 00:12:09-00:20:17 – płyta CD k. 44, świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach k. 11-12 akt emerytalnych ZUS dot. H. P.]

Po przepracowaniu 6 lat, od 16 października 1989 roku wnioskodawca rozpoczął pracę na stanowisku kierowcy. Jeździł on wówczas samochodem marki K. (...) z nadwoziem typu wywrotka.

[zeznania wnioskodawcy e-protokół rozprawy z 18 grudnia 2023 roku 00:26:40- 00:27:58 – płyta CD – k. 44, zeznania świadka W. J. e-protokół rozprawy z 18 grudnia 2023 roku 00:02:50-00:06:39 – płyta CD k. 44, zeznania świadka K. R. e-protokół rozprawy 00:12:09-00:20:17 – płyta CD k. 44, świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach k. 11-12 akt emerytalnych ZUS dot. H. P.]

W zakładzie (...) nie było przestojów. Z uwagi na wysoką awaryjność użytkowanych przez przedsiębiorstwo pojazdów mechanicy zawsze mieli jakiś samochód do naprawy. W zakładzie brakowało osób zatrudnionych na stanowiskach mechaników. W okresie, gdy wnioskodawca pracował na stanowisku kierowcy, w przypadku awarii samochodu Kamaz, jeździł innym samochodem ciężarowym.

[ zeznania świadka K. R. e-protokół rozprawy z 18 grudnia 2023 roku 00:12:09-00:20:17 – płyta CD – k. 44, zeznania wnioskodawcy e-protokół rozprawy z 18 grudnia 2023 roku 00:26:40- 00:27:58 – płyta CD – k. 44]

Stosunek pracy pomiędzy H. P., a Przedsiębiorstwem (...) ustał 31 grudnia 2000 roku na skutek wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę za wypowiedzeniem z przyczyn dotyczących zakładu pracy – likwidacji zakładu pracy.

[świadectwo pracy z 29 grudnia 2000 roku, k. 7-7v.]

Ubezpieczony otrzymał świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach zarówno w związku z pracą na stanowisku mechanika-tokarza, jak i na stanowisku kierowcy samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony.

Praca na stanowisku mechanika tokarza została przez pracodawcę zakwalifikowana jako praca na stanowisku wymienionym w wykazie A dziale XIV poz. 64 Zarządzenia Ministra Komunikacji z 29 czerwca 1983 roku w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej. (Dz. Urz. MK nr 10 poz. 77).

Praca na stanowisku kierowcy została z kolei zakwalifikowana jako praca na stanowisku wymienionym w wykazie A dziale nr VIII poz. nr 2 pkt 2 wykazu stanowiącego załącznik do Zarządzenia Ministra Komunikacji z 29 czerwca 1983 roku w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej. (Dz. Urz. MK nr 10 poz. 77).

[ świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach k. 11-12 akt emerytalnych ZUS dot. H. P.]

Pracujący wraz z wnioskodawcą w przedsiębiorstwie (...), K. R., który wykonywał w ramach swoich obowiązków podobne jak wnioskodawca czynności i w podobnych warunkach, otrzymał świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, a także ma przyznaną emeryturę z rekompensatą ze pracę w warunkach szczególnych. Organ ZUS nie kwestionował zasadności przyznania mu rekompensaty.

[zeznania świadka K. R. e-protokół rozprawy z 18 grudnia 2023 roku 00:12:09-00:20:17 – płyta CD – k. 44, dokumenty zawarte w załączonych aktach ZUS dot. K. R.]

Pracujący wraz z wnioskodawcą, zatrudniony również na stanowisku „mechanik-tokarz” w przedsiębiorstwie (...) J. R. i wykonujący w ramach swoich obowiązków podobne jak wnioskodawca czynności, otrzymał świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach. Na podstawie wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z 11 lutego 2016 roku w sprawie o sygnaturze akt VIII U 1553/15 J. R. przyznano prawo do emerytury w wieku 60 lat w związku z pracą w szczególnych warunkach.

[dokumenty w załączonych aktach ZUS dot. J. R., wyrok SO w Łodzi z 11 lutego 2016 rok k. 32 akt VIII U 1553/15]

Pracujący wraz z wnioskodawcą w przedsiębiorstwie (...) R. M. oraz wykonujący w ramach swoich obowiązków podobne jak wnioskodawca czynności i w podobnych warunkach, otrzymał świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach i ma przyznaną emeryturę z rekompensatą ze pracę w warunkach szczególnych. Decyzją z 25 października 2007 roku organ ZUS przyznał R. M. prawo do emerytury w wieku 60 lat w związku z pracą w szczególnych warunkach.

[dokumenty w załączonych aktach ZUS dot. K. M.]

Następnie, od 1 lipca 2001 roku ubezpieczony był zatrudniony w (...) sp. z o.o. w charakterze wartownika, a w okresie od 28 września 2020 roku do 22 sierpnia 2023 roku ubezpieczony był zatrudniony w (...) sp. z o.o. w pełnym wymiarze czasu pracy. Wnioskodawca wykonywał na rzecz ww. pracodawcy pracę polegającą na ochronie mienia.

[bezsporne, a nadto: wniosek o ustalenie kapitału początkowego k.1-2v. akt kapitałowych ZUS dot. H. P., świadectwo pracy k. 9-10 akt emerytalnych ZUS dot. H. P. ]

Poza spornym okresem zatrudnienia w (...), wnioskodawca nie wykonywał żadnych innych prac w szczególnych warunkach.

[bezsporne]

W dniu 23 sierpnia 2023 roku wnioskodawca złożył do ZUS wniosek o emeryturę wraz z rekompensatą.

[wniosek – k. 1-3 odwrót akt emerytalnych ZUS dot. H. P.]

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o całokształt materiału dowodowego zebranego w sprawie, w szczególności o dokumenty zawarte w aktach niniejszej sprawy, w załączonych do akt sprawy aktach ZUS wnioskodawcy, a także J. R., R. M. oraz K. R., jak również na podstawie osobowych źródeł dowodowych w postaci zeznań wnioskodawcy oraz powołanych w sprawie świadków. Zgromadzonym dowodom Sąd dał wiarę. Zeznania świadków: W. J. i K. R. – osób niezainteresowanych rozstrzygnięciem sprawy na korzyść którejkolwiek ze stron, a jednocześnie pracowników pracujących w tym samym czasie i w tych samym w zakładzie pracy, a także wykonujących ten sam rodzaj pracy co wnioskodawca nie budzą wątpliwości przy ocenie ich wiarygodności, nie są wzajemnie ze sobą ani z treścią załączonych do akt sprawy dokumentów sprzeczne, a wzajemnie ze sobą korespondują, a drobne niejasności w ich zeznaniach są spowodowane czasową odległością zdarzeń będących przedmiotem analizy Sądu, a nie chęcią ukrycia przez tych świadków prawdy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego, odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem postępowania było rozstrzygnięcie czy wnioskodawcy przysługuje prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Kwestią sporną było przy tym to czy wykonywane przez wnioskodawcę prace w Przedsiębiorstwie (...) na stanowisku początkowo „mechanika-tokarza”, a następnie „kierowcy pojazdów samochodowych o całkowitym ciężarze powyżej 3,5 t” można uznać za pracę w warunkach szczególnych.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (tekst jednolity Dz. U. z 2023 r. poz. 164 ze zm.), ustawa określa warunki nabywania prawa do emerytur i rekompensat przez niektórych pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, zwanych „emeryturami pomostowymi”, o których mowa w art. 24 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2023 r. poz. 1251 ze zm.).

Zgodnie z art. 2 pkt 5 tej ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata stanowi odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Stosownie do art. 21 ust. 1 ustawy, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszący co najmniej 15 lat.

Zgodnie z art. 21 ust. 2 powoływanej ustawy, rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego.

[tak: M. Z. - Komentarz do art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX, tak też: wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31 marca 2016 roku, III AUa 1899/15 – LEX nr 2044406]

Art. 23 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę.

A zatem należy wskazać, prawo do rekompensaty, zgodnie z powyższą ustawą, mają osoby urodzone po 31 grudnia 1948 roku, które przed 1 stycznia 2009 roku wykonywały przez co najmniej 15 lat prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Należy wskazać, że art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty: 1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej, 2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat. Przesłanka negatywna została zawarta w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Jest nią nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Bezspornym jest w rozpoznawanej sprawie jest, że wnioskodawca nie nabył prawa do emerytury pomostowej ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Bezspornym jest także to, że wnioskodawca nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych świadcząc pracę na rzecz innych pracodawców niż Przedsiębiorstwie (...).

Stosownie natomiast do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej z 1998 roku, stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 ze zm.).

Z § 1 cytowanego rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia. Przepis § 2 ust. 1 rozporządzenia ustala, że za okresy uzasadniające nabycie prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

W świetle § 2 ust. 1 wskazanego rozporządzenia oraz zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przy czym powyższe okoliczności pracownik jest obowiązany udowodnić. [tak: wyrok Sądu Najwyższego z 15 grudnia 1997 roku, II UKN 417/97, (...) i US (...) i wyrok Sądu Najwyższego z 15 listopada 2000 roku, II UKN 39/00 Prok. i Prawo (...)]

Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) w § 2 ust. 2 zobowiązuje zakłady pracy do stwierdzenia okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji.

Brak takiego świadectwa lub jego zakwestionowanie przez organ rentowy nie wyklucza jednak dokonania ustalenia zatrudnienia w warunkach szczególnych innymi środkami dowodowymi w toku postępowania sądowego.

Okresy pracy w warunkach szczególnych wskazane w powołanym wyżej rozporządzeniu w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach mogą być wykazywane przez zainteresowanego, przed Sądem wszelkimi środkami dowodowymi, a przewidzianymi przez kodeks postępowania cywilnego, a w szczególności dokumentami z osobowych akt pracowniczych, zeznaniami świadków, a także przesłuchaniem stron.

[tak: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 maja 1985 roku - III UZP 5/85, LEX nr 14635, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1984 roku - (...), LEX nr 14630 uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 roku - III UZP 6/84, LEX nr 14625]

Reasumując powyższe rozważania przyjąć należało, że w postępowaniu sądowym nie obowiązują ograniczenia, co do środków dowodowych, którymi związany jest ZUS we własnym postępowaniu. Tym samym pomimo nie przedstawienia stosownych dokumentów lub też stosownych zaświadczeń Sąd po przeprowadzeniu postępowania dowodowego może uznać, że w określonym czasie wnioskodawca wykonywał pracę w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy, w szczególności zeznania wnioskodawcy oraz świadków, a także dokumentacja zawarta w aktach osobowych ubezpieczonego, a także dokumentacja ubezpieczeniowa R. M., K. R. oraz J. R. – osób zatrudnionych w tym samym co ubezpieczony zakładzie pracy i wykonujących podobne czynności, w istocie potwierdził, że w okresie od 2 maja 1983 roku do 31 grudnia 2000 roku (a więc przez ponad 17 lat) wnioskodawca stale, w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w warunkach szczególnych.

W okresie od 2 maja 1983 roku do 15 października 1989 roku, pracując na stanowisku mechanika-tokarza w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace na stanowisku ujętym w punkcie 16 w dziale nr XIV (prace różne) wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.) (prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych). Co więcej praca ta została wymieniona w wykazie A Dziale XIV pod poz. nr 16 pkt 2 (mechanik pojazdów samochodowych) wykazu stanowiącego załącznik do zarządzenia nr 64 Ministra Komunikacji z 29 czerwca 1983 roku w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji (Dz. Urz. MK nr 10 poz. 77).

Wnioskodawca pracował bowiem w warsztacie, dokonując napraw samochodów ciężarowych, a także dźwigów i koparek w wykorzystaniem kanału. W hali były trzy kanały, a wysokie drzwi były bardzo często otwarte. Wymagające naprawy skrzynie biegów były wyciągane i spuszczane do kanału w celu naprawy, gdzie były naprawiane przez wnioskodawcę. Praca w kanałach zajmowała wnioskodawcy 90% czasu, a prace tokarskie związane z dorobieniem części, którą następnie montował znajdując się już w kanale zajmowała mu 10% czasu. Wnioskodawca sporadycznie wyjeżdżał do napraw, gdyż naprawy poza zakładem były wykonywane przez starszych mechaników. Z uwagi na trudności z dostępem do części zamiennych do naprawianych pojazdów, ubezpieczony czasem musiał dorobić stosowny element na tokarce – prace na tokarce były więc ściśle związane z jego podstawową pracą jako mechanika pracującego w kanale. Podczas pracy przy tokarce wnioskodawca również był narażony na hałas, zapylenie i inne czynniki szkodliwe panujące w zakładzie. Wnioskodawca zasadniczo był więc osobą pracującą w kanale, wobec czego należało uznać, że jego pracę można uznać za pracę, o której mowa w punkcie 16 w dziale nr XIV (prace różne) wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Jak zauważa się w orzecznictwie w myśl art. 3 ust. 5 ustawy o emeryturach pomostowych, wymogiem pozwalającym na uznanie wykonywania przez pracownika prac, o których mowa w art. 3 ust. 1 i 3, jest ich wykonywanie w pełnym wymiarze czasu pracy. Wymaganie to jest związane z czasem narażenia pracownika na wpływ czynników ryzyka wymienionych w tym ostatnim przepisie.

[wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 4 grudnia 2018 roku, III AUa 695/18, LEX nr 2617795]

W tym kontekście zauważyć należy, że ubezpieczony był narażony na te same czynniki szkodliwe przez cały czas pracy – bez względu na to czy w danej chwili znajdował się w kanale, czy dorabiał potrzebny element na tokarce.

Nie bez znaczenia dla oceny stanu faktycznego niniejszej sprawy pozostaje również to, że związane z naprawą pojazdów ciężarowych prace wykonywane przez R. M., J. R. i K. R. w tym samym zakładzie pracy, w tożsamych warunkach i polegająca na wykonywaniu podobnych czynności zostały zakwalifikowane jako prace w szczególnych warunkach. Co więcej, J. R. był zatrudniony dokładnie na takim samym co wnioskodawca stanowisku – „mechanik-tokarz”. Mając to na uwadze, a także okoliczności sprawy brak jest zatem podstaw, by odmówić uznania prac na stanowisku mechanik-tokarz za prace w szczególnych warunkach.

Z kolei w okresie od 16 października 1989 roku do 31 grudnia 2000 roku, pracując na stanowisku kierowcy samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę na stanowisku ujętym w punkcie 2 w dziale nr VIII (w transporcie i łączności) wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.) (prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych). Co więcej praca ta została wymieniona w wykazie A Dziale VIII pod poz. nr 2 pkt 5 (kierowca pojazdu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony) wykazu stanowiącego załącznik do zarządzenia nr 64 Ministra Komunikacji z 29 czerwca 1983 roku w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji (Dz. Urz. MK nr 10 poz. 77).

Ubezpieczony pracując na tym stanowisku kierowcy, jeździł bowiem samochodem marki K. (...), którego dopuszczalny ciężar całkowity przekraczał 20 ton materiały budowlane. Pracę tę wykonywał codziennie, w pełnym wymiarze czasu pracy.

Istotne w niniejszej sprawie jest także to, że pracodawca wstawił wnioskodawcy świadectwa wykonywania prac w warunkach szczególnych – zarówno za okres od 2 maja 1983 roku do 15 października 1989 roku, gdy pracował na stanowisku mechanik-tokarz, jak i za okres od 16 października 1989 roku do 31 grudnia 2000, gdy pracował na stanowisku kierowcy samochodów o całkowitym ciężarze powyżej 3,5 tony. Trudno przy tym uznać za fakt uzasadniający odmowę uznania wykonywanej pracy za pracę w warunkach szczególnych niedokładne sporządzenie ww. świadectw przez pracodawcę.

Należy mieć przy tym na uwadze, że dla oceny czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie, stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.

[tak: wyrok Sądu Najwyższego z 8 czerwca 2011 r., I UK 393/10, LEX nr 950426 ]

Podsumowując, na tle powyższego stwierdzić należało, że wnioskodawca spełnia wymóg posiadania co najmniej 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych, gdyż Sąd Okręgowy uznał, że w okresie od 2 maja 1983 roku do 31 grudnia 2000 roku wykonywał pracę w takich warunkach.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd w punkcie 1. wyroku zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawcy prawo do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach od dnia 1 sierpnia 2023 roku. Na mocy art. 129 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. Wnioskodawca złożył wniosek o emeryturę 23 sierpnia 2023 roku, a wiek 65 lat ukończył 22 lipca 2023 roku, a zatem rekompensatę należało wnioskodawcy przyznać od 1 sierpnia 2023 roku, tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

O kosztach sądowych, w punkcie 2 sentencji wyroku Sąd na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na rzecz ubezpieczonego H. P. kwotę 180 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego stosownie do treści § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r., poz. 1964).

Zaś zgodnie z art. 98 § 1 ¹ k.p.c. od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty. O obowiązku zapłaty odsetek sąd orzeka z urzędu.