Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 marca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:

Przewodniczący – Sędzia Sądu Okręgowego Małgorzata Wiliński

Protokolant – sekretarz sądowy Magdalena Ratajczyk

po rozpoznaniu w dniu 20 marca 2024 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z odwołania Syndyka Masy Upadłości (...) S.A. w upadłości z siedzibą w C.

przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki

o wymierzenie kary pieniężnej

na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z dnia 11 października 2023 r. znak: (...)

I.  zmienia zaskarżoną decyzję:

a/ w zakresie punktu 1 (pierwszego) w ten sposób, że orzeka, iż przedsiębiorca (...) S.A. z siedzibą w C., nie przestrzegał za rok 2021 określonego w art 52 ust 1 ustawy OZE (w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 września 2023 r.) w zakresie, o którym mowa w art. 59 pkt 2 ustawy OZE (w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 września 2023 r.) z uwzględnieniem § 1 pkt 2 rozporządzenia MK, obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki świadectw pochodzenia energii elektrycznej wytworzonej z biogazu rolniczego od dnia wejścia w życie rozdziału 4 ustawy OZE, tj. od dnia 1 lipca 2016 r., w instalacjach odnawialnego źródła energii znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskie lub zlokalizowanych w wyłącznej strefie ekonomicznej, na zasadach określonych w art. 47 ustawy OZE (w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 września 2023 r.), względnie uiszczenia opłaty zastępczej, w terminie do dnia 30 czerwca 2022 r.;

b/ w zakresie punktu 2 (drugiego) w ten sposób, że orzeka, iż za niewywiązanie się z obowiązku opisanego w punkcie pierwszym wymierza przedsiębiorcy (...) S.A. z siedzibą w C., karę pieniężną w kwocie 15 484,56 zł (słownie: piętnaście tysięcy czterysta osiemdziesiąt cztery złote i pięćdziesiąt sześć groszy) to jest w wysokości 0,1907% łącznego przychodu uzyskanego przez ww. przedsiębiorcę w 2022 r. z działalności koncesjonowanych polegających na wytwarzaniu energii elektrycznej i na obrocie energią elektryczną.

II.  oddala odwołanie w pozostałym zakresie,

III.  zasądza od (...) S.A. w upadłości z siedzibą w C. na rzecz Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki tytułem kosztów procesu – kosztów zastępstwa procesowego, kwotę 720,00 zł (siedemset dwadzieścia złotych) z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty.

SSO Małgorzata Wiliński

Sygn. akt XVII AmE 5/24

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 20 marca 2024 r.

Decyzją z dnia 11 października 2023 r. znak (...)Prezes Urzędu Regulacji Energetyki działając na podstawie art 168 pkt 1 oraz art. 169 ust 1 pkt 1 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz. U. z 2021 r. poz. 610, z późn. zm.) w związku z art. 170 ust 1 i ust 2 pkt 1, art. 174 ust 1 ustawy oraz w związku z art. 52 ust 1, art. 59 pkt 2 ustawy OZE i § 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Energii z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie zmiany wielkości udziału ilościowego sumy energii elektrycznej wynikającej z umorzonych świadectw pochodzenia potwierdzających wytworzenie energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii w latach 2018-2019 (Dz. U. z 2017 r. poz. 1559) oraz na podstawie art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2021 r. poz. 735, z późn. zm.) i art. 90 ust. 1 ustawy orzekł, że:

1)  przedsiębiorca (...) S.A. z siedzibą w C., w imieniu i na rachunek którego działa pan J. P. – Syndyk masy upadłości (...) S.A. w upadłości, nie przestrzegała za rok 2021, określonego w art. 52 ust. 1 ustawy o odnawialnych źródłach energii w zakresie, o którym mowa w art. 59 pkt 2 ustawy z uwzględnieniem § 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Energii z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie zmiany wielkości udziału ilościowego sumy energii elektrycznej wynikającej z umorzonych świadectw pochodzenia potwierdzających wytworzenie energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii w latach 2018-2019, obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki świadectw pochodzenia lub świadectw pochodzenia biogazu rolniczego od dnia wejścia w życie rozdziału 4 ustawy OZE tj. od dnia 01 lipca 2016 r. w instalacjach odnawialnego źródła energii znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub zlokalizowanych w wyłącznej strefie ekonomicznej na zasadach określonych w art. 47 ustawy, względnie uiszczenia opłaty zastępczej, w terminie do dnia 30 czerwca 2022 r.,

2)  za niewywiązanie się z obowiązku opisanego w punkcie pierwszym wymierzył przedsiębiorcy (...) S.A. z siedzibą w C., w imieniu i na rachunek którego działa pan J. P. – Syndyk masy upadłości (...) S.A. w upadłości, karę pieniężną w kwocie 15.484,56 zł to jest w wysokości (...) % przychodu uzyskanego przez ww. przedsiębiorcę w 2022 r. z działalności koncesjonowanej polegającej na wytworzeniu energii elektrycznej i obrocie energią elektryczną.

Odwołanie od całości decyzji wniósł syndyk masy upadłości (...) S.A. z upadłości z siedzibą w C., zarzucając jej:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego, a to:

a. art. 56 ust. 1 w zw. z art. 170 ust. 2 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz. U. z 2021 r. poz. 610, z późn. zm.) *poprzez jego niezastosowanie wyrażające się w braku podania składowych kary zastępczej i sposobu jej obliczenia,

b. art. 174 ust. 2 ustawy OZE poprzez jego niezastosowanie i nierozważenie przesłanki zaprzestania naruszenia prawa przez przedsiębiorstwo (...) S.A.

c. art. 168 ustawy OZE poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie, wyrażające się w nieprawidłowym określeniu podmiotu, któremu wymierzono karę, a to z pominięciem faktu, iż kara dotyczy zachowania przedsiębiorstwa energetycznego sprzed daty ogłoszenia upadłości,

d. art. 168 pkt 1 w zw. z art. 170 ust. 2 pkt 1 ustawy OZE poprzez jego niewłaściwe zatasowanie i przeprowadzenie dwóch postępowań w przedmiocie jednej kary,

2.  naruszenie przepisów postępowania, a to:

a.  art. 6, 7, 8 § 1 i 10 § 1 k.p.a. poprzez ich niezastosowanie i brak właściwego wyjaśnienia przesłanek wszczęcia, prowadzenia i zakończenia postępowania w określony sposób, zarówno w toku postępowania, jak i w wydanej decyzji, w szczególności poprzez niejasne ustalenie wysokości opłaty zastępczej, a w konsekwencji wysokości kary za brak umorzenia tzw. zielonych certyfikatów tj. brak wskazania składowych i sposobu obliczenia;

b.  b. art. 144 ust. 1 i 2 Prawo upadłościowe poprzez ich niewłaściwą interpretację i wymierzenia kary przedsiębiorcy w upadłości, na rachunek którego działania syndyk, podczas gdy rola syndyka jako strony ma charakter wyłącznie formalny;

3.  błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że zakres naruszeń jest większy niż znikomy.

Wobec powyżej opisanych zarzutów strona odwołująca wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości i zasądzenie od organu na rzecz odwołującego się kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Prezes Urzędu Regulacji Energetyki w replice na odwołanie wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych (k. 25-30).

Na rozprawie w dniu 20 marca 2024 r. strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska w sprawie (k. 48).

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

Prezes Urzędu Regulacji Energetyki opublikował na stronie internetowej Urzędu Regulacji Energetyki informacje nr 5/2022 z dnia 27 stycznia 2022 r. w sprawie sposobu realizacji obowiązku, o którym mowa w art. 52 ust. 1 ustawy o odnawialnych źródłach energii, w roku 2022.

W jej treści wskazano, że zgodnie z art. 52 ust. 1 ustawy OZE, na przedsiębiorstwach energetycznych, odbiorcach końcowych, odbiorcach przemysłowych, oraz towarowych domach maklerskich lub domach maklerskich, o których mowa w art. 52 ust. 2 tej ustawy, ciąży obowiązek uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki (dalej: „Prezes URE”) świadectw pochodzenia lub świadectw pochodzenia biogazu rolniczego wydanych odpowiednio dla energii elektrycznej lub biogazu rolniczego, wytworzonych w instalacjach odnawialnego źródła energii znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub zlokalizowanych w wyłącznej strefie ekonomicznej, lub na podstawie ustawy – Prawo energetyczne lub obowiązek uiszczenia opłaty zastępczej obliczonej w sposób określony w art. 56 ustawy OZE.

Zgodnie z art. 47 ust. 2 ustawy OZE, podmioty, o których mowa w art. 52 ust. 2 ustawy OZE (przedsiębiorstwo energetyczne, odbiorca końcowy, odbiorca przemysłowy oraz towarowy dom maklerski lub dom maklerski), obowiązane są do wykonania obowiązku określonego w art. 52 ust. 1 pkt 1 ustawy OZE - tj. do uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa pochodzenia lub świadectwa pochodzenia biogazu rolniczego, w przypadku, gdy którakolwiek z średnioważonych cen praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia lub świadectw pochodzenia biogazu rolniczego (tj. cena roczna lub cena miesięczna) będzie niższa od wartości jednostkowej opłaty zastępczej określonej w art. 56 ustawy OZE.

W konsekwencji realizacja obowiązku, o którym mowa w art. 52 ust. 1 ustawy OZE, w przypadku zaistnienia przesłanek wynikających z art. 47 ust. 2 tej ustawy, winna odbywać się w pierwszej kolejności poprzez uzyskanie i przedstawienie do umorzenia praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia i świadectw pochodzenia biogazu rolniczego. Reguła ta stosowana jest oddzielnie do każdego z rodzajów praw majątkowych o których mowa w art. 47 ust. 8 ustawy OZE.

Należy mieć na uwadze, że zgodnie z art. 47 ust. 3 ustawy OZE, (...) S.A. publikuje na swojej stronie internetowej:

1) miesięczną cenę średnioważoną praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia, z uwzględnieniem wszystkich transakcji sesyjnych z okresu 3 pełnych miesięcy kalendarzowych poprzedzających dzień publikacji tej ceny – pierwszego dnia roboczego każdego miesiąca kalendarzowego,

2) roczną cenę średnioważoną praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia, z uwzględnieniem wszystkich transakcji sesyjnych z okresu ubiegłego roku kalendarzowego – pierwszego dnia roboczego każdego roku kalendarzowego.

Z kolei zgodnie z art. 47 ust. 5 ustawy OZE, ceny o których mowa powyżej, obowiązują odpowiednio:

1) miesięczna cena średnioważona – w miesiącu kalendarzowym, w którym została opublikowana;

2) roczna cena średnioważona – w roku kalendarzowym, w którym została opublikowana.

Mając na uwadze brzmienie powołanych wyżej przepisów należy stwierdzić, iż sposób realizacji obowiązku o którym mowa w art. 52 ust. 1 ustawy OZE, tj. obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia i świadectw pochodzenia biogazu rolniczego lub uiszczenia opłaty zastępczej w terminie do 30 czerwca roku następującego po roku realizacji obowiązku (por. art. 67 ust. 2 i art. 68 ust. 2 ustawy OZE) zdeterminowany jest wartością miesięcznej lub rocznej ceny średnioważonej praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia obowiązującej każdorazowo w dacie wpływu do Urzędu Regulacji Energetyki (dalej: „URE”) wniosku o umorzenie praw majątkowych lub wniesienia opłaty zastępczej na rachunek bankowy Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. W rezultacie, w przypadku gdy którakolwiek ze średnioważonych cen praw majątkowych (miesięczna bądź roczna) obowiązująca w dacie wpływu do URE wniosku o umorzenie praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia lub świadectw pochodzenia biogazu rolniczego będzie niższa od wartości jednostkowej opłaty zastępczej określonej w art. 56 ustawy OZE, to obowiązek o którym mowa w art. 52 ust. 1 ustawy OZE może być wykonany w dacie obowiązywania tych cen wyłącznie poprzez uzyskanie i przedstawienie do umorzenia praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia i świadectw pochodzenia biogazu rolniczego. Konsekwentnie, realizacja obowiązku o którym mowa w art. 52 ust. 1 ustawy OZE nie może być zrealizowana poprzez wniesienie opłaty zastępczej na rachunek bankowy Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, gdy którakolwiek z średnioważonych cen praw majątkowych (miesięczna bądź roczna) wynikających ze świadectw pochodzenia lub świadectw pochodzenia biogazu rolniczego będzie niższa od wartości jednostkowej opłaty zastępczej określonej w art. 56 ustawy OZE.

W świetle brzmienia art. 56 ust. 1 ustawy OZE jednostkowa opłata zastępcza dla świadectw pochodzenia, o których mowa w art. 59 pkt 1 ustawy OZE, tzw. świadectw „zielonych”, wynosi w danym roku kalendarzowym 125 % rocznej ceny średnioważonej praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia innych niż wydanych dla energii elektrycznej z biogazu rolniczego wytworzonej od dnia wejścia w życie rozdziału 4 ustawy OZE, publikowanej zgodnie z art. 47 ust. 3 pkt 2 tej ustawy, jednakże nie więcej niż 300,03 złotych za 1 MWh (Ozjo), natomiast jednostkowa opłata zastępcza dla świadectw pochodzenia, o których mowa w art. 59 pkt 2 ustawy OZE, tzw. świadectw „błękitnych”, wynosi w danym roku kalendarzowym 125 % rocznej ceny średnioważonej praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia wydanych dla energii elektrycznej z biogazu rolniczego wytworzonej od dnia wejścia w życie rozdziału 4 ustawy OZE, publikowanej zgodnie z art. 47 ust. 3 pkt 2 tej ustawy, jednakże nie więcej niż 300,03 złotych za 1 MWh (Ozjb).

Reasumując, w świetle realizacji obowiązków, o których mowa w art. 52 ust. 1 ustawy OZE, pod pojęciem średnioważonych cen praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia lub świadectw pochodzenia biogazu rolniczego nie należy rozumieć jakiejkolwiek średnioważonej ceny praw majątkowych obowiązującej w okresie, w którym mogą być realizowane przedmiotowe obowiązki za dany rok kalendarzowy, lecz jedynie ceny obowiązujące w dacie faktycznej realizacji tych obowiązków – tj. uzyskania i przedstawienia Prezesowi URE do umorzenia (data wpływu wniosku do URE) praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia i świadectw pochodzenia biogazu rolniczego lub wniesienia (uiszczenia) opłaty zastępczej na rachunek bankowy Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

W dniu 3 stycznia 2022 r., stosownie do art. 47 ust. 3 pkt 2 ustawy OZE, (...) S.A. opublikowała na swojej stronie internetowej:

1) roczną cenę średnioważoną praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia tzw. „zielonych”, tj. innych niż wydanych dla energii elektrycznej z biogazu rolniczego wytworzonej od dnia wejścia w życie rozdziału 4 ustawy OZE,

2) roczną cenę średnioważoną praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia tzw. „błękitnych”, tj. wydanych dla energii elektrycznej z biogazu rolniczego wytworzonej od dnia wejścia w życie rozdziału 4 ustawy OZE

- które obowiązują w 2022 r.

Roczna cena średnioważona praw majątkowych obowiązująca w roku 2022, wynikająca ze świadectw pochodzenia „zielonych” nie przekracza wartości jednostkowej opłaty zastępczej (Ozjo), obliczonej w wyżej wskazany sposób.

Powyższe powoduje, że podmioty objęte dyspozycją art. 52 ust. 2 ustawy OZE, obowiązane są do realizacji obowiązku, o którym mowa w art. 52 ust. 1 pkt 1 ustawy OZE (w zakresie tzw. obowiązku „zielonego”), za rok 2021, w okresie od dnia 1 stycznia 2022 r. do dnia 30 czerwca 2022 r. (oraz za rok 2022 w okresie od dnia 1 lipca 2022 r. do dnia 31 grudnia 2022 r.), wyłącznie w drodze uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia „zielonych”.

Natomiast, w odniesieniu do realizacji obowiązku, o którym mowa w art. 52 ust. 1 ustawy OZE (w zakresie tzw. obowiązku „błękitnego”) należy wskazać, że roczna cena średnioważona praw majątkowych wynikających ze świadectw „błękitnych”, obowiązująca w roku 2022 jest większa niż wartość jednostkowej opłaty zastępczej (Ozjb).

powyższe pod uwagę, o możliwości realizacji tzw. obowiązku „błękitnego” za pomocą opłaty zastępczej za rok 2021 w okresie od dnia 1 stycznia 2022 r. do dnia 30 czerwca 2022 r. (oraz za rok 2022 w okresie od dnia 1 lipca 2022 r. do dnia 31 grudnia 2022 r.), decydować będzie każdorazowo miesięczna cena średnioważona praw majątkowych wynikających ze świadectw „błękitnych”, o której mowa w art. 47 ust. 3 pkt 1 ustawy OZE obowiązująca w dacie faktycznej realizacji tego obowiązku – tj. wniesienia (uiszczenia) opłaty zastępczej na rachunek bankowy Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Realizacja obowiązku o którym mowa w art. 52 ust. 1 ustawy OZE według przedstawionych wyżej zasad nie wyłącza stosowania art. 47 ust. 7 tej ustawy, który stanowi, iż podmiot, o którym mowa w art. 52 ust. 2 ustawy OZE, mimo zaistnienia podstaw do realizacji obowiązku przez umorzenie świadectw pochodzenia lub świadectw pochodzenia biogazu rolniczego, może wnieść opłatę zastępczą, o ile wykaże, że składał w transakcjach sesyjnych zlecenia kupna praw majątkowych wynikających ze:

1) świadectw pochodzenia wydanych dla energii elektrycznej z biogazu rolniczego wytworzonej od dnia wejścia w życie rozdziału 4 ustawy OZE oraz świadectw pochodzenia

biogazu rolniczego ale z uwagi na brak ofert sprzedaży tych praw nie nabył żadnych praw na sześciu sesjach od początku roku kalendarzowego, którego dotyczy obowiązek, o którym mowa w art. 52 ust. 1 ustawy OZE, do 31 maja roku następnego,

2) świadectw pochodzenia innych niż wymienione w pkt 1 ale z uwagi na brak ofert sprzedaży tych praw nie nabył żadnych praw na sześciu sesjach od początku roku kalendarzowego, którego dotyczy obowiązek, o którym mowa w art. 52 ust. 1 ustawy OZE, do 31 maja roku następnego,

– a na tych sesjach nie zawarto żadnych transakcji giełdowych sesyjnych, w których towarem giełdowym były prawa majątkowe wynikające z tych świadectw.

Dowód: okoliczności bezsporne wynikające z treści uzasadnienia decyzji k. 7v

wydruk ze strony internetowej k. 43-45

W dniu 3 stycznia 2022 r. (...) S.A. opublikowała na swojej stronie internetowej:

1) roczną cenę średnioważoną praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia tzw. „zielonych”, tj. innych niż wydanych dla energii elektrycznej z biogazu rolniczego wytworzonej od dnia wejścia w życie rozdziału 4 ustawy OZE,

2) roczną cenę średnioważoną praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia tzw. „błękitnych”, tj. wydanych dla energii elektrycznej z biogazu rolniczego wytworzonej od dnia wejścia w życie rozdziału 4 ustawy OZE

- które obowiązują w 2022 r.

Wynosiła ona 301,49 zł.

Dowód: wydruk ze strony (...) S.A. k. 46-47

Pismem datowanym na dzień 27 września 2022 r. (...) S.A. przesłała Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki informację o ilości sprzedanej energii elektrycznej odbiorcom końcowym w okresie od dnia 01 stycznia 2021 r. do 31 grudnia 2021 r., która wyniosła 7.861,558 MWh.

dowód: pismo z dnia 27 września 2022 r. k. 10 akt administracyjnych

(...) S.A. za okres od dnia 01 stycznia 2021 r. do 31 grudnia 2021r. nie przedstawiła Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki do umorzenia świadectw pochodzenia energii elektrycznej. Spółka nie uiściła opłaty zastępczej na konto Narodowego Funduszu Ochrony środowiska i Gospodarki Wodnej.

Dowód: okoliczności bezsporne

W dniu 05 września 2022 r. Sąd Rejonowy w Częstochowie ogłosił upadłość (...) S.A. w restrukturyzacji.

Dowód: kopia postanowienia o ogłoszeniu upadłości k. 5 akt administracyjnych

Pismem z dnia 06 października 2022 r. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki zawiadomił syndyka masy upadłości (...) S.A. w upadłości o wszczęciu postępowania w sprawie wymierzenia kary pieniężnej w związku z ujawnieniem możliwości niezrealizowania w 2022 r. obowiązku w zakresie uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectw pochodzenia energii elektrycznej wytworzonej z biogazu rolniczego od dnia wejścia w życie rozdziału 4 ustawy OZE, względnie uiszczenia opłaty zastępczej.

Dowód: zawiadomienia o wszczęciu postępowania k. 2-15 akt administracyjnych

W formularzu w sprawie opłaty koncesyjnej za rok 2022 r. w odniesieniu (...) S.A. S.A. wskazano, że przychody z działalności objętej koncesją wyniosły łącznie (...) zł.

Dowód: formularz opłaty koncesyjnej k. 17 i 18 akt administracyjnych

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o twierdzenia przedstawione w Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, które nie były kwestionowane przez stronę przeciwną. W pozostałym zakresie Sąd oparł się na dokumentach zgromadzonych w aktach administracyjnych i sądowych, mając na uwadze normę art. 229 i 230 k.p.c.

Sąd Okręgowy – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje:

W pierwszej części uzasadnienia Sąd odniesienie się do zarzutu 1 lit. c i 2 lit. b odwołania związanego problematyką statusu podmiotu upadłego oraz syndyka masy upadłości. Zarzut ten okazał się na tyle skuteczny, iż prowadził do zmiany decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki.

Zgodnie z treścią art. 144 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. (Dz.U. Nr 60, poz. 535) po ogłoszeniu upadłości postępowania sądowe, administracyjne lub sądowoadministracyjne dotyczące masy upadłości mogą być wszczęte i prowadzone wyłącznie przez syndyka albo przeciwko niemu. Postępowania te syndyk prowadzi na rzecz upadłego, lecz w imieniu własnym. Ponadto, w myśl art. 160 tej ustawy w sprawach dotyczących masy upadłości syndyk dokonuje czynności w imieniu własnym na rachunek upadłego (§ 1) i syndyk nie odpowiada za zobowiązania zaciągnięte w sprawach dotyczących masy upadłości (§ 2). Jednocześnie stosownie do treści art. 60 ¹ ustawy, po ogłoszeniu upadłości przedsiębiorca występuje w obrocie pod dotychczasową firmą z dodaniem oznaczenia "w upadłości". Dodatkowo należy zwrócić uwagę, iż według art. 372 ust. 1 ustawy zmiany stosunków prawnych dokonane na podstawie przepisów prawa upadłościowego obowiązują upadłego i drugą stronę również po umorzeniu lub zakończeniu postępowania upadłościowego, chyba że przepisy odrębnej ustawy stanowią inaczej.

Z powyższych przepisów wynika, że stroną w znaczeniu formalnym jest syndyk (tj. po ogłoszeniu upadłości tylko syndyk może wszcząć postępowanie i tylko przeciwko syndykowi postępowanie może być wszczęte), zaś stroną w znaczeniu materialnym jest upadły (to na jego rzecz, a nie na rzecz syndyka, toczy się postępowanie; to upadły, a nie syndyk odpowiada za zobowiązania które powstają po ogłoszeniu upadłości; a zmiany stosunków prawnych odnoszą się do upadłego, a nie do syndyka). Analogiczne stanowisko zostało zaprezentowane w orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 2009 r. sygn. akt III CSK 244/08 ( opubl. Legalis), w którego uzasadnieniu zauważono, że świadczenia dochodzone przez syndyka lub przeciwko niemu podlegają zasądzeniu na rzecz lub od upadłego. Podstawienie procesowe syndyka w miejsce upadłego jest podstawieniem bezwzględnym, przy którym legitymację procesową ma tylko podmiot podstawiony. Brak legitymacji formalnej upadłego nie jest równoznaczny z brakiem po jego stronie zdolności prawnej, tj. zdolności bycia podmiotem praw i obowiązków ( podobnie np.: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2004 r. sygn. akt IV CK 86/04; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 lipca 2011 r., sygn. akt V CZ 37/11, opubl. Legalis).

Odnosząc powyższe do realiów niniejszej sprawy wskazać należy, że stroną w znaczeniu formalnym jest syndyk (...) S.A. w upadłości, zaś stroną w znaczeniu materialnym jest (...) S.A. w upadłości. W konsekwencji to przedsiębiorca - (...) S.A. w upadłości nie przestrzegała obowiązku, o którym mowa w art. 52 ust. 1 i 59 pkt 2 ustawy OZE, względnie uiszczenia opłaty zastępczej w terminie do dnia 30 czerwca 2022 r.

Tym samym za zasadny Sąd uznał zarzut naruszenia przez pozwanego przepisu art. 144 ust. 1 i ust. 2 prawa upadłościowego . Niemniej jednak zarzut ten, nie mógł prowadzić, jak tego domagał się odwołujący, do uchylenia decyzji. Zarzuty odnoszące się do etapu postępowania administracyjnego nie mogą w omawianym wypadku skutkować uchyleniem decyzji w ramach rozpoznania odwołania. Taka możliwość odnosi się tylko do takich zarzutów, które po pierwsze nie mogą być niejako konwalidowane na etapie postępowania sądowego (jak ma to miejsce np. w odniesieniu do ustaleń faktycznych, środków dowodowych, oceny dowodów, niektórych wad formalnych samej decyzji) ale także waga tych zarzutów musi być na tyle istotna, że uzasadnia ona uchylenie decyzji. Chodzi o takie uchybienia organu, na skutek których przedsiębiorca, którego dotyczy decyzja, nie ma zapewnionych odpowiednich gwarancji proceduralnych, w szczególności mówi się tutaj o uchybieniach tego rodzaju (wadach kwalifikowanych decyzji), które istotnie wpłynęły na merytoryczną treść zaskarżonej decyzji lub też takie sytuacje, w których zaskarżona decyzja została wydana bez podstawy prawnej, a więc w warunkach nieważności. Z takim naruszeniem mamy do czynienia w sytuacji, w której uniemożliwiono stronie czynny udział w tym postępowania, a przed wydaniem decyzji wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. Dlatego też w orzecznictwie sądów administracyjnych przyjmuje się, że w sytuacji, gdy chociaż jedna ze stron postępowania została pominięta na etapie postępowania przed organem I instancji, niezbędne jest powtórzenie postępowania wyjaśniającego z udziałem tych stron ( zob. np. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 grudnia 2023 r. sygn. akt I OSK 2736/23, opubl. Legalis). Równocześnie przyjmuje się, że zarzut naruszenia przepisu art. 10 § 1 k.p.a. (który także został podniesiemy w zarzutach odwołania pkt 2 lit. a) może odnieść skutek jedynie wówczas, gdy stawiająca go strona wykaże, że zarzucane uchybienie uniemożliwiło jej dokonanie konkretnych czynności procesowych ( zob. np. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 28 listopada 2023 r. sygn. akt II OSK 573/21, opubl.). Dla skuteczności zarzutu naruszenia zasady czynnego udziału stron w toczącym się postępowaniu administracyjnym koniecznym jest dowiedzenie, że zarzucane uchybienie uniemożliwiło stronie przeprowadzenie konkretnych czynności procesowych, a w następstwie realizację przysługujących jej praw i nie mogło być konwalidowane na późniejszych etapach tego postępowania, jak również, że naruszenie to miało istotny wpływ na wynik sprawy. Skarżący powinien wykazać, że gdyby do takiego uchybienia nie doszło, wynik sprawy byłby odmienny.

Natomiast postępowanie administracyjne toczące się przed Prezesem URE nie było dotknięte taką wadą. W jego toku wszelkie pisma, w tym te odnoszące się do wszczęcia postępowania administracyjnego (k. 12 i 16 administracyjnych), zawiadomienie o zakończeniu postępowania administracyjnego ( k. 19 i 20 akt administracyjnych) i wreszcie decyzja kończąca postępowanie ( k. 21-26 akt administracyjnych), zostały prawidłowo doręczone syndykowi masy upadłości. Syndyk był stroną formalną tegoż postępowania. Natomiast stronom w znaczeniu materialnym była (...) S.A. i takie oznaczenie ukaranego przedsiębiorcy powinno zostać wskazane w pkt 1 i 2 decyzji.

Ponadto zdaniem Sądu oznaczenie to, powinno oczywiście zawierać wskazanie, że mamy do czynienia z podmiotem będącym w stanie upadłości. W szczególności, że mamy tu do czynienia z decyzją konstytutywną, czyli kształtującą. Wierzytelność Skarbu Państwa z tytułu kar administracyjnych nakładanych przez Prezesa Urzędu nie jest bowiem skonkretyzowana przed wydaniem decyzji administracyjnej, gdyż to dopiero wydanie decyzji o nałożeniu kary kreuje po stronie przedsiębiorcy obowiązek jej zapłaty. Do czasu więc wydanie przez organ orzeczenia w przedmiocie nałożenia kary administracyjnej, wierzytelność z tego tytułu nie jest skonkretyzowana. Należy przy tym podkreślić, że wysokość kary nie jest określona w ustawie w sposób kwotowy, ale jest kreowana właśnie orzeczeniem organu, z uwzględnieniem szczegółowych dyrektyw wymiaru kary określonych w przepisach ( zob. wyrok Sądu Okręgowego - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 7 października 2021 r. sygn. akt XVII AmE 256/20, opubl. Legalis). Decyzja określająca karę pieniężną z tytuły niewywiązania się z obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectwa pochodzenia energii elektrycznej, lub uiszczenia opłaty zastępczej, jest tym samym decyzją o charakterze konstytutywnym ( zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie - VII Wydział Gospodarczy z dnia 29 listopada 2017 r. sygn. akt VII ACa 839/17, opubl. Legalis). W odniesieniu do tej kary, kluczowe pozostaje, że jej wymierzenie następuje w drodze decyzji Prezesa URE, a zatem podstawą jej wymierzenia nie jest przepis prawa, a decyzja, która dotyczy działania lub zaniechania określonego podmiotu naruszającego prawo ( tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie - VII Wydział Gospodarczy z dnia 31 marca 2022 r. sygn. akt VII AGa 1011/21, opubl. Legalis, zob. również postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 13 lutego 2019 r. sygn. akt VII AGz 6/19).

Podobne stanowisko prezentowane jest w administracyjnym orzecznictwie sądowym, w którym wskazuje się, że decyzja w przedmiocie nałożenia kary jest decyzją kształtującą stosunek administracyjnoprawny, a zatem mającą charakter konstytutywny (ustalający). Jednocześnie jest decyzją całkowicie odmienną niż decyzja wymiarowa, która jest konkretyzacją istniejącego wcześniej stosunku prawnego ( zob. np. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 19 stycznia 2017 r. sygn. akt III SA/Gd 1045/16, opubl. Lex).

Tym samym oczywistym jest, że w treści decyzji, określając sankcjonowane zachowanie oraz stronę do której decyzja ta jest kierowana, należy wskazać bezpośrednio przedsiębiorcę. To przedsiębiorca jest stroną w znaczeniu materialnoprawnym. Dodatkowo uwzględniając normę art. 60 ¹ Prawa upadłościowego określić należy, że mamy do czynienia z podmiotem będącym w chwili wydawania decyzji w upadłości. To, czy sankcjonowane zachowanie odnosi się ewentualnie do okresu sprzed upadłości wynika natomiast z punktu 1 decyzji. Opisane jest w nim zaniechanie związane z brakiem przedstawienia świadectw pochodzenia energii elektrycznej lub uiszczenia opłaty zastępczej w terminie do dnia 30 czerwca 2022 r. W niniejszej sprawie, uwzględniając że upadłość (...) S.A. ogłoszona została w dniu 05 września 2022 r. oczywistym jest, że kara ta jest następstwem zaniechań samego przedsiębiorcy, a nie syndyka działającego w jego imieniu i na rzecz dopiero po ogłoszeniu upadłości.

W tych okolicznościach, na podstawie art. 479 ⁵³ § 2 k.p.c. Sąd zmienił punkt 1 i 2 zaskarżonej decyzji.

Konsekwencją przedstawionych wywodów było także oznaczenie stron w wyroku Sądu, jakie znalazło się w rubrum, gdzie wskazano że stroną jest syndyk masy upadłości, i punkcie III wyroku, gdzie wskazano bezpośrednio przedsiębiorstwo będące w upadłości.

Sądowi znane jest rozbieżne stanowisko orzecznictwa i doktryny we wskazanym zakresie. Niemniej jednak Sąd orzekający w niniejszym składzie, czemu dano już wyraz wyżej, stoi na stanowisku, że syndyk masy upadłości jako stroną w znaczeniu formalnym (procesowym) podejmuje czynności procesowe za upadłego i występuje w jego imieniu w toku procesu tj. działa za upadłego, ale w imieniu własnym, i że w takim wypadku świadczenie dochodzone przez lub od syndyka podlega zasądzeniu na rzecz lub od podmiotu będącego w upadłości, a nie na rzecz lub od syndyka i w związku z tym w rubrum orzeczenia należy oznaczać stronę postępowania w znaczeniu formalnym tj. syndyka, a w tenorze orzeczenia należy oznaczać stronę w znaczeniu materialnym tj. podmiot na rzecz, którego ma być zasądzone roszczenie z uwzględnieniem treści przywoływanego już wyżej przepisu art. 60 ¹ ustawy Prawo upadłościowe, stanowiącego że po ogłoszeniu upadłości, przedsiębiorca występuje w obrocie pod dotychczasową firmą z dodaniem oznaczenia „w upadłości”. Oczywiście sąd podziela też poglądy, że w takiej sytuacji nie należy wymieniać imienia i nazwiska syndyka ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 20 listopada 2012 r., sygn. akt I ACa 1034/12, opubl. Legalis).

Przechodząc do dalszych zarzutów odwołania, należy na wstępie wskazać, że w myśl art. 52 ust. 1 ustawy o odnawialnych źródłach energii z dnia 20 lutego 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 478) przedsiębiorstwo energetyczne, odbiorca końcowy, odbiorca przemysłowy oraz towarowy dom maklerski lub dom maklerski, są obowiązane:

(i) uzyskać i przedstawić do umorzenia Prezesowi URE świadectwo pochodzenia lub świadectwo pochodzenia biogazu rolniczego wydane odpowiednio dla energii elektrycznej lub biogazu rolniczego, wytworzonych w instalacjach odnawialnego źródła energii znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub zlokalizowanych w wyłącznej strefie ekonomicznej lub na podstawie ustawy - Prawo energetyczne, lub

(ii) uiścić opłatę zastępczą.

Opłata zastępcza na mocy art. 68 ustawy stanowi przychód Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i uiszcza się ją na rachunek bankowy tego funduszu w terminie do dnia 30 czerwca każdego roku, za poprzedni rok kalendarzowy.

Ponadto zgodnie z art. 47 ust. 2 ustawy OZE w/w podmioty zobowiązane są do uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwo pochodzenia w przypadku, gdy którakolwiek z średnioważonych cen praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia lub świadectw pochodzenia biogazu rolniczego będzie niższa od wartości jednostkowej opłaty zastępczej określonej w art. 56 ustawy. Sytuacja taka wystąpiła w roku 2021 r. w odniesieniu do obowiązku, o którym mowa w art. 52 ust. 1 ustawy.

Uwzględniając treść zarzutów odwołania Sąd uznał, że w sprawie bezsporna była ilość brakującej energii elektrycznej niezbędnej do realizacji przez odwołującą spółkę obowiązku wynikającego z art. 52 ust. 1 ustawy. Jak wynikało z wypełnionych przez odwołującą ankiet, w 2021 r. spółka dokonała sprzedaży energii elektrycznej do odbiorców końcowych w ilości 7 861,558 MWh, z czego łączna ilość energii objętej obowiązkami w zakresie uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia wynosiła 39,307 MWh. Natomiast przedsiębiorca za okres od dnia 01 stycznia 2022 r. do 31 grudnia 2022 r. nie przedstawił Prezesowi Urzędu do umorzenia świadectwa pochodzenia energii elektrycznej i nie uiścił ewentualnej opłaty zastępczej na konto Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Bezspornym zatem było, że w sprawie zachodziły podstawy do zastosowania wobec przedsiębiorcy sankcji administracyjnych przewidzianych przez prawo.

Przedmiot konfliktu koncentrował się natomiast w zakresie odnoszącym się do prawa materialnego na art. 56 ust. 1 w zw. z art. 170 ust. 2 ustawy OZE poprzez ich niezastosowanie wyrażające się w braku podania składowych kary zastępczej i sposobu jej obliczenia.

Odnosząc się do powyższego zarzutu, Sąd miał na względzie, że zgodnie ze wskazanym art. 170 ust. 2 ustawy wysokość kary pieniężnej w zakresie nieprzestrzegania obowiązku, o którym mowa w art. 52 ust. 1, obliczona jest według wzoru 1,3 x (różnica pomiędzy opłatą zastępczą obliczoną zgodnie z art. 56 ustawy i uiszczoną opłatą zastępcza). Natomiast opłata zastępcza została określona w treści decyzji na kwotę 11.793,27 zł. Została ona obliczona po myśli art. 56 ust. 1 ustawy jako iloczyn jednostkowej opłaty zastępczej oraz ilości energii elektrycznej, wyrażonej w MWh, wynikającą z obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia energii elektrycznej wytworzonej z biogazu rolniczego pomniejszonej o ilość energii elektrycznej, wyrażoną w MWh, wynikającą ze świadectw pochodzenia wydanych dla energii elektrycznej wytworzonej z biogazu rolniczego od dnia wejścia w życie rozdziału 4 oraz świadectw pochodzenia biogazu rolniczego, które obowiązany podmiot, o którym mowa w art. 52 ust. 2, przedstawił do umorzenia w danym roku. Jednostkowa opłata zastępcza dla świadectw pochodzenia, o których mowa w art. 59 pkt 2 ustawy OZE, zgodnie z treścią art. 56 ust. 1 ustawy wynosi w danym roku kalendarzowym 125 % rocznej ceny średnioważonej praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia wydanych dla energii elektrycznej z biogazu rolniczego wytworzonej od dnia wejścia w życie rozdziału 4 ustawy OZE, publikowanej zgodnie z art. 47 ust. 3 pkt 2 tej ustawy, jednakże nie więcej niż 300,03 złotych. Zgodnie z art. 47 ust. 3 ustawy OZE, (...) S.A. publikuje na swojej stronie internetowej m.in. roczną cenę średnioważoną praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia, z uwzględnieniem wszystkich transakcji sesyjnych z okresu ubiegłego roku kalendarzowego – pierwszego dnia roboczego każdego roku kalendarzowego.

Jak wskazał w replice na odwołanie Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, w dniu 3 stycznia 2022 r. (...) S.A. opublikowała na swojej stronie internetowej wskazane dane. Sąd zweryfikował tę informację, potwierdzając że ceny okresowe (OZE) zostały ogłoszone na podstawie art. 47 ustawy OZE na stronie internetowej https://tge.pl/dane-statystyczne ( vide notatka urzędowa oraz wydruk cen okresowych k. 42 i 46-47 akt sądowych). O powyższym pełnomocnicy stron zostali powiadomieni w toku rozprawy jaka odbyła się w dniu 20 marca 2024 r. ( vide nagranie referatu sprawy). Sąd przychyla się przy tym do uwagi pozwanego przedstawionej w replice na odwołanie, że jednostkowa opłata zastępcza jest ustalana na podstawie danych publikowanych, zgodnie z wytycznymi ustawowymi, przez (...) S.A. i nie jest wartością wyłącznie specyficzną dla niniejszego postępowania.

Jak wynikało z tegoż ogłoszenia, w 2021 r. roczna cena średnioważona praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia, z uwzględnieniem wszystkich transakcji sesyjnych z okresu ubiegłego roku kalendarzowego, wyniosła 300,15 zł, a w 2022 r. - 301,49 zł. Tym samym dla rozstrzygnięcia w sprawie zastosować należało ograniczenie wskazane w art. 56 ust. 1 ustawy tj. kwotę 300,03 zł. Jako że opłata zastępcza wyniosła iloraz jednostkowej opłaty zastępczej w wysokości 300,03 zł i ilości energii elektrycznej, wyrażonej w MWh, wynikającej z obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia energii elektrycznej wytworzonej z biogazu rolniczego od dnia wejścia w życie rozdziału 4 w danym roku w wysokości 39,307 MWh (żadne świadectwa nie zostały przedstawione do umorzenia), to Prezes Urzędu prawidłowo obliczył tę opłatę na kwotę 11.793,27 zł.

Powyższe oznacza, że zgodnie z wzorem przedstawionym w art. 170 ustawy minimalna kara pieniężna mogła w sprawie wynosić 1,3 x 11.793,27 zł tj. 15.331,25 zł.

Podsumowując w omawianej sprawie przy właściwej interpretacji i zapoznaniu się z obowiązującymi przepisami oraz danymi podanymi do powszechnej wiadomości, nie zachodziły przeszkody dla samodzielnej kontroli wysokości granic kary pieniężnej jak mogła być nałożona przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki.

Prezes Urzędu Regulacji Energetyki podwyższył karę minimalną do wysokości 15.484,56 zł, co stanowi (...) % przychodu spółki w roku poprzedzającym wydanie decyzji, kierując się wytycznymi z art. 174 ustawy tj. zakresem naruszeń, powtarzalność naruszeń lub korzyściami finansowym możliwymi do uzyskania z tytułu naruszenia. Okoliczność podwyższenia kary minimalnej nie była kwestionowana przez stronę odwołującą. Dodatkowo Sąd wskazuje, że ustawodawca określając w ustawie OZE sztywne granice nałożenia kary pozostawił Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki jednocześnie pewien luz decyzyjny. To Prezes bowiem kształtuje politykę wymiaru kar wobec przedsiębiorców popełniających delikty administracyjne, znając specyfikę rynku energii i problemy tego sektora gospodarki, to Sąd jedynie wyjątkowo może w tak określoną sankcje ingerować ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2019 r., sygn. akt I NSK 95/18, opubl. system Legalis). Oznacza to, że Sąd rozpoznający odwołanie od decyzji organu, co prawda jest władny zmienić tę decyzję, jakkolwiek ku temu konieczne jest wykazanie, że pozwany organ przekroczył zasady uznania administracyjnego w stopniu uzasadniającym miarkowania kary administracyjnej. W niniejszej sprawie strona odwołująca nie wskazała na powyższe żadnych okoliczności i dowodów.

Zdaniem Sądu niezasadny jest także zarzut związany z prowadzeniem dwóch odrębnych postępowań w przedmiocie jednej kary administracyjnej. Rację ma Prezes Urzędu, że ustawa OZE określa dwa rodzaje obowiązków tj. w zakresie umarzania świadectw tzw. błękitnych i zielonych. Pierwsze wydawane są dla energii elektrycznej wytworzonej z biogazu rolniczego, a drugie innych niż biogaz rolniczy odnawialnych źródeł energii. Podmioty obowiązane na podstawie tej ustawy są zatem obciążone dwoma rodzajami obowiązków, związanych z umorzeniem świadectw błękitnych i zielonych. Dlatego też nie ma przeszkód dla prowadzenia dwóch odrębnych postępowań w przypadku braku realizacji obu wskazanych obowiązków. Za naruszenie każdego z nich może być nałożona odrębna kara administracyjna.

Oceniając, czy okoliczności związane z zaniechaniem obowiązkom ustawowym mogły mieć wpływ na odstąpienie od jej wymierzenia, Sąd również nie przychylił się do argumentów odwołującej.

Zgodnie z treścią art. 174 ust. 2 ustawy organ, może odstąpić od wymierzenia kary, jeżeli zakres naruszeń jest znikomy, a podmiot zaprzestał naruszania prawa lub zrealizował obowiązek, zanim organy powzięły o tym wiadomość.

Treść przywołanego przepisu wskazuje, że odstąpienie od wymierzenia kary stanowi wyraz tzw. uznania administracyjnego, rozumianego jako uprawnienie organu do wyboru konsekwencji prawnej. Uznanie to stanowi zatem sferą dyskrecjonalności, w ramach której organ władzy publicznej ma swobodę wyboru skutku prawnego, jaki w konkretnej sprawie będzie wiązał się z zaistnieniem danych okoliczności. Co istotne Prezes Urzędu nie ma obowiązku skorzystania z odstąpienia od wymierzenia kary, nawet wówczas gdy spełnione są przesłanki określone w cytowanym przepisie. Wynika to z wykładni literalnej normy, która wskazuje, że prezes urzędu jedynie „może” odstąpić od wymierzenia kary pieniężnej. Nie jest to więc tzw. decyzja związana, do której wydania obligują obowiązujące przepisy prawa ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2019 r., sygn. akt I NSK 95/18, opubl. system Legalis, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 09 grudnia 2021 r. sygn. akt VII AGa 1040/20, z dnia 16 stycznia 2018 r. sygn. akt VIIAGa 763/18, z dnia 07 września 2016 r. sygn. akt VI ACa 974/15).

Pozostawienie oceny spełnienia przesłanek do odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej organowi regulacyjnemu, nie oznacza jednak, że ocena zasadności i legalności skorzystania z tej instytucji wyłączona jest spod kompetencji sądu ( zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 października 2014 r. sygn. akt III SK 47/13, z dnia 06 lutego 2018 r. sygn. akt III SK 7/17). Należy jednak mieć tu na uwadze, że celem ustawodawcy umieszczającego decyzję w sferze uznania administracyjnego jest poszerzenie władzy organu, a konsekwencji kontrola sądowa w tym wypadku nie może sięgać głęboko, gdyż w innym wypadku instytucja uznania administracyjnego stałaby się iluzoryczna. Jak szeroko uzasadnił to Sąd Najwyższy w sprawie o sygn. akt I NSK 95/18 ( op.cit), należy tu pamiętać że to Prezes Urzędu kształtuje politykę wymiaru kar wobec przedsiębiorców popełniających delikty administracyjne. Dlatego omawiany przepis należy interpretować z uwzględnieniem zasady sprawności i rzetelności działania instytucji publicznych, a także zasad równowagi i podziału władzy. Interwencja sądu w treść decyzji organu regulacyjnego powinna następować zatem dopiero wtedy, gdy nosi ona znamiona dowolności tj. opiera się na arbitralnych przesłankach, zawiera zdawkowe i ogólnikowe uzasadnienie, odwołuje się do nieudowodnionych informacji itp. Dla takiej ingerencji konieczne jest zatem nie tylko wykazanie, że zachodzą przesłanki spełnione w omawianym przepisie, ale również że organ przekroczył zasady uznania administracyjnego. Szerzej ujmując oznacza to, że Sąd rozpoznający odwołanie od decyzji organu, co prawda jest władny zmienić tę decyzję, jakkolwiek ku temu konieczne jest wykazanie spełnienia przesłanek z art. 174 ust. 2 ustawy, a nadto że pozwany organ przekroczył zasady uznania administracyjnego. Należy przy tym pamiętać, że omawiana instytucja stanowi wyjątek, który powinien być stosowany jedynie wówczas, gdy nałożenie na przedsiębiorcę kary pieniężnej na jakimkolwiek poziomie kłóci się z podstawowymi funkcjami kary.

Przechodząc do podstaw odstąpienia od wymierzenia kary, to warunkiem koniecznym do skorzystania przez organ z możliwości odstąpienia od wymierzenia kary jest łączne spełnienie pierwszej przesłanki (znikomy zakres naruszenia) z jedną z dwóch przesłanek wymienionych alternatywnie w dalszej kolejności (zaprzestanie naruszenia prawa lub zrealizowanie obowiązku).

Sąd w składzie orzekającym w niniejszej sprawie wyraża pogląd, że ewentualne wykonanie obowiązków z art. 52 ustawy po terminie stanowi zaprzestanie naruszenia w rozumieniu art. 174 ust. 2 ustawy. Naruszenie prawa w kontekście rozpoznawanej sprawy polegało na nieprzedstawieniu świadectw do umorzenia. Sama ta okoliczność stanowi niedopełnienie obowiązku tj. przesłankę nałożenia kary pieniężnej na podstawie art. 168 ustawy. Dlatego też ewentualne wykonanie obowiązku po terminie nie może być uznane za wykonanie obowiązku ustawowego i prowadzić do uwolnienia od odpowiedzialności publicznoprawnej. Nie oznacza to jednak, że upływ terminu ustawowego niweczy możliwość zastosowania instytucji odstąpienia od wymierzenia kary. Wykonanie obowiązków po terminie należy potraktować jako zaprzestanie naruszenia prawa. Aby spełniła się przesłanka zaprzestania naruszenia wystarczającym jest bowiem zaniechanie naruszenia prawa ( por. np. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 15 października 2019 r. sygn. akt IV SA/Wa 1081/19, opubl. Legalis nr 2359283, z dnia 28 stycznia 2020 r. sygn. akt IV SA/Wa 2632/19, opubl. Legalis nr 2393843, zob. również wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 7 września 2016 r. sygn. akt VI ACa 974/15, opubl. LEX nr 2151509 i z dnia 21 września 2016 r. sygn. akt VI ACa 842/15, opubl. LEX nr 2166521 ). Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia z dnia 6 lutego 2018 r. sygn. akt III SK 7/17 ( opubl. Legalis nr 924690) wydanym na gruncie art. 9a i 56 ust. 6a ustawy Prawo energetyczne przedsiębiorca, który nie uiścił opłaty zastępczej w terminie, lecz uczynił to po upływie terminu ustawowego, może być uznany za przedsiębiorcę, który zrealizował obowiązek, co kolei może być upoważniać Prezesa Urzędu do odstąpienia od wymierzenia przedsiębiorcy kary pieniężnej. Odmienna interpretacja, że zrealizowanie obowiązku uiszczenia opłaty zastępczej jest możliwe i dopuszczalne jedynie w terminie ustawowym, oznaczałaby pozbawienie przesłanki zrealizowania obowiązku jako podstawy do odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej za niedopełnienie obowiązku ustawowego. Podobnie Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 października 2014 r. sygn. akt III SK 47/13 ( opubl. Legalis nr 1086887) wyjaśnił, że zmiana zachowania przedsiębiorstwa energetycznego pozwalająca na odstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej, może polegać na zaprzestaniu dalszego naruszania norm, a zatem na zmianie postępowania, w wyniku której zachowanie przedsiębiorstwa, które do tej pory było niezgodne z prawem przestaje już być z nim sprzeczne. (…) Dotyczy to także naruszeń polegających na niewykonaniu obowiązku określonego zachowania o charakterze jednorazowym bądź terminowym.

Okoliczności sprawy nie dają podstaw do przyjęcia, że po stronie odwołującej spółki doszło do takiego zaprzestania naruszenia prawa. Nie zostało wykazane, aby strona przedstawiła świadectwa pochodzenia do umorzenia lub uiściła opłatę zastępczą. Co znamienne podstawy odstąpienia od wymierzenia kary zachodzą tylko wówczas gdy podmiot zaprzestał naruszania prawa lub zrealizował obowiązek zanim organ powziął o tym wiadomość. Inaczej ujmując przesłanka ta nie jest spełniona jeśli przedsiębiorca wykona obowiązek już po powzięciu przez organ wiadomości o jego niespełnieniu i po wszczęciu postępowania w sprawie.

Jak wspomniano przesłanka zaprzestania naruszenia musi wystąpić łącznie z przesłanką znikomej wagi naruszenia prawa. Brak spełnienia chociażby jednej z nich wyklucza obowiązek zastosowania instytucji odstąpienia od wymierzenia kary. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 30 kwietnia 2014 r. (sygn. akt. VI ACa 927/13, opubl. Legalis nr 993818) w sytuacji niespełnienia żadnej z powyższych alternatywnych przesłanek (zaprzestanie naruszenia lub wykonanie obowiązku) prawnie irrelewantna staje się ocena stopnia szkodliwości czynu, a w szczególności, czy był on znikomy. Jest to bowiem przesłanka, która powinna być spełniona łącznie z zaprzestaniem naruszania prawa lub zrealizowaniem obowiązku. Wobec tego jedynie uzupełniająco Sąd odniesienie się także do wymogu znikomej wagi naruszenia.

Przede wszystkim wskazać należy, że przesłanka ta zaliczana jest do klauzul generalnych o dużym stopniu niedookreśloności. Ustawodawca nigdzie nie wskazał okoliczności, którymi organ powinien kierować się przy wartościowaniu stopnia klasyfikacji naruszenia prawa, który ma być "znikomy". Tym niemniej przyjąć należy, że skoro instytucja odstąpienia od ukarania stanowi wyjątek, to przesłanki jej zastosowania nie powinny być interpretowane rozszerzająco ( zob. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 8 września 2022 r. sygn. akt II GSK 744/19, opubl. Legalis nr 2752639). W orzecznictwie sądów powszechnie przyjmuje natomiast się, że ocena znikomości musi być zindywidualizowana, a więc odnosząca się zarówno do sytuacji zobowiązanego podmiotu, jak i okoliczności, w których doszło do naruszenia oraz jego wagi z punktu widzenia interesu publicznego i ocenie tej należy przede wszystkim chronione prawem wartości i dobra, w odniesieniu do których rozważana jest skala ich naruszenia.

Wobec powyższego w pierwszej kolejności Sąd uwzględnił, że celem ustawy o odnawialnych źródłach energii jest przede wszystkim:

- zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego i ochrony środowiska, między innymi w wyniku efektywnego wykorzystania odnawialnych źródeł energii,

- racjonalne wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii, uwzględniające realizację długofalowej polityki rozwoju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej, wypełnienie zobowiązań wynikających z zawartych umów międzynarodowych oraz podnoszenie innowacyjności i konkurencyjności gospodarki Rzeczypospolitej Polskiej,

- kształtowanie mechanizmów i instrumentów wspierających wytwarzanie energii elektrycznej, ciepła lub chłodu, lub biogazu rolniczego w instalacjach odnawialnego źródła energii,

- wypracowanie optymalnego i zrównoważonego zaopatrzenia odbiorców końcowych na energię elektryczną, ciepło lub biogaz rolniczy z instalacji odnawialnego źródła energii ( zob. projekt ustawy VII.2604, Odnawialne źródła energii).

Jednym z najważniejszych mechanizmów wsparcia wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii oraz biogazu rolniczego jest system wydawania świadectw pochodzenia i świadectw pochodzenia biogazu rolniczego, określanych potocznie jako zielone i brązowe certyfikaty. Aby świadectwo pochodzenia miało wartość handlową, ustawodawca zobligował określoną grupę podmiotów do uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki świadectw pochodzenia. Alternatywnie istnieje możliwość uiszczenia tzw. opłaty zastępczej. Celem tegoż rozwiązania jest stymulowanie wzrostu wykorzystania źródeł odnawialnych, poprzez zapewnienie wytwórcy tej energii dodatkowych przychodów (zakup świadectw pochodzenia) oraz wspieranie rozwoju nowych technologii i innowacji (opłata zastępcza). Omawiana ustawa ma zatem za zadanie ustanowienie systemu promującego i wspierającego posykiwanie energii z odmawianych źródeł. Zakładaną konsekwencją ustawy jest ograniczenie szkodliwego oddziaływania sektora energetycznego na środowisko oraz przyczynienie się do poprawy bezpieczeństwa energetycznego kraju.

Przypomnieć także należy, że ustawa o odnawialnych źródłach energii stanowi wypełnienie postanowień dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE (Dz.U.UE.L.2009.140.16). W preambule tej dyrektywy wskazano m.in. na konieczność poprawy bezpieczeństwa poprzez obniżenie emisje gazów cieplarnianych oraz zmniejszenie zależność od importu energii, co należy ściśle wiązać z rozwojem energii ze źródeł odnawialnych.

Opłata zastępcza przekazywana jest na rzecz jednej z podstawowych instytucji ochrony środowiska tj. Narodowego Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Fundusz ten pozyskane środki przeznacza na rozwój instalacji odnawialnego źródła energii wraz z niezbędnymi do wytwarzania energii elektrycznej lub ciepła obiektami budowlanymi i urządzeniami, oraz budowy lub przebudowy sieci służących przyłączaniu tych instalacji, promowanie wytwarzania energii elektrycznej w instalacjach odnawialnego źródła energii lub wykorzystywania energii wytwarzanej w tych instalacjach oraz opracowywanie lub wdrażanie nowych technik lub technologii wytwarzania energii elektrycznej w instalacjach odnawialnego źródła energii lub wykorzystywania energii wytwarzanej w tych instalacjach ( zob. art. 401c ust. 5 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska Dz.U.2022.2556 t.j.). Powyższe wskazuje, że opłata zastępcza stanowi jedną z głównych instytucji wspierania systemu odnawialnych źródeł energii i bezpieczeństwa środowiska.

Z uwagi na istotne znaczenie wymienionych powyżej wartości oraz dóbr prawnie chronionych – waga naruszenia przez skarżącą spółkę prawa nie mogła być oceniona jako znikoma. Przeciwnie, trzeba przyjąć, że w świetle okoliczności stanu faktycznego rozpatrywanej sprawy, waga naruszenia obowiązku ustanowionego w art. 52 ustawy o odnawialnych źródłach energii, była znacznie większa niż znikoma. Sąd uwzględnił przy tym, że przy ocenie znikomego naruszenia prawa należy też mieć na uwadze fakt, że oceniamy okoliczności dotyczące popełnienia deliktu administracyjnego przez podmiot profesjonalny – prowadzący działalność gospodarczą. W stosunku do takich podmiotów wyższe wymagania związane są z zawodowym charakterem ich działalności. Podmiot taki musi mieć świadomość obowiązków, jakie nakładają na niego przepisy prawa ( zob. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 8 września 2022 r. sygn. akt II GSK 744/19, op.cit).

Powyżej przedstawione okoliczności prowadziły do oddalenia odwołania w pozostałej części.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98, 99, 108 § 1 k.p.c. Zasada odpowiedzialności za wynik procesu polega na obowiązku zwrotu kosztów procesu przez stronę przegrywającą sprawę. W konsekwencji kosztami zastępstwa procesowego Prezesa Urzędu, określonymi na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804) na 720,00 zł, obciążono odwołującą spółkę.

W myśl art. 98 § 11 k.p.c. od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty. Jeżeli orzeczenie to jest prawomocne z chwilą wydania, odsetki należą się za czas po upływie tygodnia od dnia jego ogłoszenia do dnia zapłaty, a jeżeli orzeczenie takie podlega doręczeniu z urzędu - za czas po upływie tygodnia od dnia jego doręczenia zobowiązanemu do dnia zapłaty. O obowiązku zapłaty odsetek sąd orzeka z urzędu.

08.04.2024 r.

SSO Małgorzata Wiliński