Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 lipca 2014 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie Wydział VIII Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Agnieszka Kądziołka

Protokolant: Patrycja Predko

po rozpoznaniu w dniu 10 lipca 2014 r. w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S.

przeciwko A. K. (1)

o zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  pozostawia szczegółowe wyliczenie kosztów procesu referendarzowi sądowemu przy założeniu, że stroną wygrywającą sprawę w całości jest pozwana.

Sygn. akt VIII GC 394/13

UZASADNIENIE

Powódka (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S. wniosła o zasądzenie od pozwanej A. K. (1) kwoty 47.250 euro z ustawowymi odsetkami od dnia 24 marca 2013 roku oraz kosztami postępowania.

Powódka wskazała, że strony łączyła umowa nr (...), na podstawie której pozwana zobowiązana była dostarczyć powódce 2.000 ton kukurydzy w cenie 189 euro za tonę. Po wezwaniu przez powódkę do wykonania umowy pozwana poinformowała o braku gotowości do wydania towaru. Ostatecznie pozwana umożliwiła powódce odbiór towaru począwszy od dnia 11 marca 2013 roku, oferowany towar nie mógł być jednakże przyjęty z uwagi na niespełnienie umówionych parametrów jakościowych i został pozwanej zwrócony. Pozwana została wezwana do wydania towaru zgodnego z umową, w odpowiedzi na wezwanie przyznała, że nie wyprodukowała i nie zebrała kukurydzy w jakości odpowiadającej umownym parametrom ze względu na warunki pogodowe, tym samym zdaniem pozwanej umowa wygasła na podstawie art. 622 § 1 k.c. Powódka zakwestionowała stanowisko pozwanej w kwestii wygaśnięcia umowy przyjmując, że wiążący strony stosunek stanowiła umowa sprzedaży, a nie kontraktacji. Powódka podniosła, że pozwana mogła pozyskać towar z innych źródeł niż ze swojego gospodarstwa, czego nie uczyniła. Zdaniem powódki powyższe działania pozwanej doprowadziły do niezrealizowania umowy w całości, co z kolei skutkowało naliczeniem kary umownej. Pozwana dostarczyła bowiem tylko dwa transporty zboża, które zostało zwrócone z powodu złej jakości. Dochodzona pozwem kwota 47.250 euro stanowi karę umowną ustaloną w oparciu o § 8 Ogólnych Warunków (tj. 25% x 1.000 ton x 189 euro za tonę), która stała się wymagalna z dniem 23 marca 2013 roku.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 9 lipca 2013 r. referendarz sądowy w Sądzie Okręgowym w Szczecinie zasądził od pozwanej na rzecz powódki dochodzoną pozwem kwotę wraz odsetkami oraz kosztami procesu.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwana przyznała, że strony łączyła umowa nr (...). Zdaniem pozwanej wskazana umowa nie była umową sprzedaży, lecz umową kontraktacji, która wygasła na skutek okoliczności przewidzianych w art. 622 § 1 k.c. Zdaniem pozwanej w okolicznościach niniejszej sprawy niemożność dostarczenia przedmiotu umowy objęta hipotezą powołanego powyżej przepisu wynikała z warunków pogodowych, które uniemożliwiły wyprodukowanie i zebranie kukurydzy w jakości odpowiadającej parametrom wskazanym w umowie.

Z ostrożności procesowej, na wypadek uznania, że nie zaistniały podstawy do zastosowania art. 622 § 1 k.c., pozwana podniosła, że do niewykonania umowy doszło z przyczyn leżących po stronie powódki. Powódka była bowiem wyłącznie uprawniona do wyznaczenia harmonogramu odbioru towaru, przysługiwało jej więc prawo do wyznaczenia początku realizacji umowy, a dopiero po tym pozwana winna zgłaszać gotowość wydania poszczególnych partii. Mimo gotowości pozwanej powódka towaru nie odbierała.

Ponadto w ocenie pozwanej w ramach realizacji umowy nr (...) nie doszło nadto w ogóle do badania jakości kukurydzy w sposób zgodny z wiążącymi strony ustaleniami, zatem nie zaistniały też podstawy do zwrotu kukurydzy. Pozwana zanegowała wiarygodność przeprowadzonego przez powódkę badania próbek ziarna i zarzuciła, że w toku postępowania powódka nie wykazała, aby wydany jej towar nie spełniał parametrów jakościowych wynikających z umowy.

Z daleko posuniętej ostrożności procesowej pozwana zarzuciła również, że powódka nie wykazała, by poniosła jakąkolwiek szkodę, przy czym zdaniem pozwanej nie powinno budzić wątpliwości, że za ewentualne niewykonanie umowy przez strony odpowiedzialność należy przypisać powódce, a nie pozwanej.

Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego na rozprawie w dniu 10 lipca 2014 roku pozwana podtrzymała swoje dotychczasowe stanowisko oraz podniesione w procesie zarzuty, dodatkowo podniosła, że w oparciu o łączącą strony umowę nie było podstaw do obciążenia pozwanej karą umowną w walucie euro, ponieważ w umowie w § 4 zatytułowanym „Płatność” ustalono, że zapłata ceny nastąpi w walucie polskiej (PLN) z zastosowaniem stałego kursu EURO do PLN ustalonego przez strony i wynoszącego 4,23 PLN, co oznacza, że „wartość umowy” wyraża się w złotówkach i wynosi dla umowy dotyczącej towaru w ilości 1000 ton : 1000 ton x 189 x 4,23. Kara umowna zdaniem pozwanej wynosi więc 25% z tej kwoty, a więc 199.867,50 zł, powódka żąda zaś kwoty 47.250 euro.

W odpowiedzi na ten zarzut powódka wskazała, że jest on po pierwsze spóźniony, po drugie bezpodstawny, „wartością umowy” jest bowiem iloczyn ilości towaru i ceny, a cena wynosiła 189 euro za tonę.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Małżonkowie A. K. (1) i R. K. prowadzą gospodarstwo rolne w P. oraz w D..

R. K. na stałe przebywa w D., gdzie zajmuje się sprawami gospodarstwa, A. K. (1) na stałe przebywa w P.. Kierownikiem zakładu w D., zatrudnionym przez A. K. (1), jest A. K. (2).

fakty niesporne

W dniu 24 maja 2012 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S. zawarła z A. K. (1) umowę nr (...) zatytułowaną „Umowa sprzedaży zbóż”. Na mocy umowy A. K. (1) jako „sprzedająca” miała dostarczyć spółce (...) jako „skupującej” 2.000 ton kukurydzy w cenie 185 euro za tonę. Umowa została podpisania w imieniu sprzedającego przez A. K. (1) oraz w imieniu skupującego przez P. P. – prokurenta spółki (...).

W § 4 umowy, zatytułowanym (...), wskazano, że zapłata ceny nastąpi: a) w walucie polskiej (PLN) z zastosowaniem średniego kursu EURO do PLN na dzień poprzedzający dostawę towaru; b) walucie EURO; c) w walucie polskiej (PLN) z zastosowaniem stałego kursu EURO do PLN wynoszącego 4,33 PLN ustalonego przez strony Zapis z punktu c dokonano pismem ręcznym, na marginesie osoby podpisujące umowę zamieściły swoje parafki.

dowód: umowa nr (...) – karta 139

W dniu 28 czerwca 2012 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S. zawarła z A. K. (1) kolejną umowę zatytułowaną „Umowa sprzedaży zbóż” – umowę o numerze (...).

Strony umowy określono jako: (...) – skupujący, A. K. (1) – sprzedający.

Zgodnie z § 1 ust. 1 integralną częścią umowy są Ogólne Warunki Skupu i (...) za Dostawy Z., Rzepaku i (...) Strączkowych i (...) skupującego w aktualnej wersji. W 2 ust. 2 sprzedający oświadczył, że otrzymał od skupującego aktualną na dzień zawarcia niniejszej umowy wersję Ogólnych Warunków oraz że zapoznał się z treścią tych warunków i nie wnosi do nich żadnych zastrzeżeń.

W § 2 zatytułowanym „Przedmiot umowy, rodzaj, ilość, cena termin dostaw” ustalono, że na mocy umowy A. K. (1) jako sprzedająca ma dostarczyć spółce (...) jako skupującej 1.000 ton kukurydzy paszowej (suchej - wilgotność max 15%) w cenie 189 euro za tonę.

W § 2 zapisano także takie ustalenia jak:

- miejsce spełnienia świadczenia; (...) D.,

- kraj pochodzenia - Polska

- termin dostawy – w opcji skupującego.

Dalej zapisano, że wskazana powyżej cena podstawowa jak również ilość towaru obowiązują strony w zakresie towaru uzyskanego (zebranego) w roku 2012.

W § 3 umowy zatytułowanym „Termin realizacji dostawy przez sprzedającego” zapisano, że strony ustalają termin realizacji zobowiązań sprzedającego wynikających z niniejszej umowy: w opcji skupującego.

W § 4 zatytułowanym „Płatność” ustalono, że zapłata ceny nastąpi w walucie polskiej (PLN) z zastosowaniem stałego kursu EURO do PLN wynoszącego 4,23 PLN ustalonego przez strony.

W § 5 zatytułowanym „Inne warunki realizacji umowy” zapisano uregulowania dotyczące dokumentowania procesu produkcji, magazynowania i transportu towaru. Zaznaczono również, że : „ jeżeli sprzedający nie jest producentem przedmiotu umowy, wówczas jest zobowiązany do spełnienia wymogów przewidzianych dla jednostki łącznikowej”.

W § 6 ust. 2 umowy zapisano, że zmiany i uzupełnienia niniejszej umowy wymagają zachowania formy pisemnej, pod rygorem nieważności, chyba że strony zgodnie na piśmie odstąpią od zachowania formy pisemnej.

Umowa została podpisania w imieniu sprzedającego przez A. K. (1) oraz w imieniu skupującego przez P. P. – prokurenta spółki (...).

Dodatkowo pod treścią umowy umieszczono zapis o otrzymaniu i zapoznaniu się z Ogólnymi Warunkami, pod którym A. K. (1) również złożyła swój podpis.

Ogólne Warunki Skupu i (...) za Dostawy Z., Rzepaku i (...) Strączkowych spółki (...), obowiązujące od dnia 1 czerwca 2012 roku, w § 1 zawierają definicje użytych określeń, nadając im następujące znaczenie:

-

producent/sprzedający – osoba fizyczna lub prawna lub jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej będąca stroną umowy skupu zbóż, rzepaku, roślin energetycznych lub innych roślin, zawartej ze skupującym; producentem jest podmiot, który zawiera ze skupującym umowę kontraktacji; sprzedającym jest podmiot, który zawiera ze skupującym każdą inną umowę dostawy płodów rolnych, w szczególności umowę sprzedaży;

-

strony – strony umowy skupu zbóż, rzepaku, roślin energetycznych lub innych roślin, zawartej pomiędzy skupującym a producentem/sprzedającym;

-

cena zaliczkowa – cena wskazana jako zaliczka w umowie;

-

cena podstawowa – cena wskazana jako podstawowa w umowie;

-

cena ostateczna – cena należna za zrealizowanie dostawy towaru, uzgodniona w oparciu o cenę podstawową albo cenę zaliczkową, z zastosowaniem pomniejszeń (potrąceń) wynikających z umowy oraz Ogólnych Warunków;

-

jednostka transportowa – każdy pojazd albo każda z jego jednostek (przyczepa, naczepa itp.) odrębnie według uznania skupującego, którymi dostarczany jest towar do miejsca dostawy;

-

jednostka łącznikowa – przedsiębiorstwo wymagające certyfikacji na odcinku łańcucha producentów i łańcucha dostawców.

Zgodnie z § 4 ust. 1 Ogólnych Warunków, zatytułowanym „Pobieranie prób jakościowych” producent/sprzedający zobowiązuje się dostarczyć towar zdrowy i zgodny ze standardami handlowymi, wolny od szkodników w każdym stadium rozwojowym. Towar odbiegający jakościowo, tj. nie spełniający parametrów jakościowych określonych w umowie lub w OW może zostać odrzucony przez skupującego. Odrzucenie towaru przez skupującego z przyczyn wskazanych powyżej jest równoznaczne z niewykonaniem umowy przez producenta/sprzedającego, którego obciążają wszystkie koszty związane z wykonywaniem umowy oraz karą umowna naliczoną zgodnie z § 8 umowy.

W myśl § 4 ust. 2 cały dostarczony towar podlega próbom jakościowym pobieranym przez firmę (...), względnie przez podmiot przez nią upoważniony, z każdej jednostki transportowej. Próby pobierane są w miejscu dostawy. Najpóźniej w dniu ustalenia terminu dostawy producent/sprzedający powinien określić, czy chciałby sam być obecny przy pobieraniu prób, czy też upoważnia do dokonania tej czynności wskazanego (imię, nazwisko lub firma) pełnomocnika. W przypadku nieobecności producenta/sprzedającego lub pełnomocnika przy pobieraniu prób, próby pobrane przez skupującego uważa się za podstawę do określenia jakości towaru i wynikających z tego tytułu rozliczeń, a producent/sprzedający traci możliwość składania zastrzeżeń w szczególności co do sposobu pobierania prób.

W § 4 ust. 3 zapisano, że z każdej jednostki transportowej firma (...) pozostawia w zaplombowanym pojemniku próbę dostarczonego towaru, która stanowi wyłączną postawę ewentualnych reklamacji. Producent/sprzedający i osoba pobierająca próby w imieniu skupującego podpisują zaplombowane próby.

W § 6 zatytułowanym „Dostawy” w ust. 1 zapisano, że dostawy towaru realizowane są w opcji skupującego lub według odrębnych ustaleń zawartych w umowie.

a)  realizacja dostaw/odbiorów odbywa się wyłącznie według zgłoszenia sprzedającego w formie pisemnej do działu logistyki skupującego faksem lub drogą mailową,

b)  dostawy odbiegające od wymienionych ustaleń, nie będą przyjmowane przez skupującego.

W § 6 ust. 2 ustalono, że przy dostawie towaru na życzenie skupującego producent/sprzedający ma obowiązek dostarczyć świadectwo pochodzenia towaru, na żądanie skupującego przedstawi też dokumentację działki, na której uprawiane były rośliny oraz certyfikat materiału siewnego.

W § 7 określonym jako „Płatności” w ust. 6 zapisano, że przypadku odbioru przez skupującego zakontraktowanego towaru z miejsca wskazanego przez producenta/sprzedającego, a innego niż określone w zawartej przez strony umowie, cena ostateczna, należna sprzedającemu, pomniejszona zostanie o koszt odbioru towaru (w szczególności transportu) poniesiony przez skupującego na co producent/sprzedający wyraża zgodę.

W § 7 ust 7 zapisano, że płatność ostateczna podlega pomniejszeniu o koszty analiz towaru, które dla zbóż zostały określone na 0,20 euro za tonę. Postanowiono, że koszty te ponosi sprzedający.

Zgodnie z § 8 zatytułowanym „Kary umowne” w przypadku niewykonania umowy przez producenta/sprzedającego lub w przypadku nienależytego wykonania umowy przez producenta/sprzedającego poprzez brak terminowej dostawy całości lub części towaru lub w wyniku odrzucenia towaru przez skupującego w trybie określonym w § 4 ust. 1, naliczana jest kara umowna w wysokości 25% wartości umowy, której zapłata jest wymagalna z dniem następnym po upływie zgodnego z umową terminu dostawy. Zastrzeżona kara umowna nie wyłącza prawa skupującego do dochodzenia odszkodowania uzupełniającego na zasadach przewidzianych w kodeksie cywilnym.

W § 9 zatytułowanym „Wymagania jakościowe dotyczące towaru” w ust. 1 dotyczącym ogólnych parametrów jakościowych zapisano między innymi, że skupujący dokona odbioru towaru zdrowego, wolnego od szkodników i bez obcych zapachów. Zgodnie z § 9 ust. 2 maksymalna dopuszczalna norma wilgotności kukurydzy wynosiła 15 % wilgotności.

W § 10 pkt 7 zatytułowanym „Potrącenia z tytułu zapachu” skupujący zastrzegł sobie prawo do potrąceń z tytułu obcych zapachów zbóż lub do odmowy przyjęcia towaru.

W § 16 zatytułowanym „Odrębności dotyczące umów kontraktacji” - siła wyższa zapisano:

1.  Producent nie jest odpowiedzialny za szkody, straty, uszkodzenia, opóźnienia lub nieprawidłowe wykonanie umowy, które jest spowodowane siłą wyższą. Producent powołujący się na zdarzenie siły wyższej winien bezzwłocznie, nie później jednak niż w terminie 7 dni od zdarzenia, pisemnie powiadomić drugą stronę o tych okolicznościach i wspólnie ustalić dalsze działania, jak również przedłożyć stosowne dokumenty urzędowe na dowód zaistnienia siły wyższej, w szczególności zaś:

a)  protokół oszacowania szkód w uprawach rolnych, sporządzony przez komisję powołaną przez wojewodę właściwego ze względu na miejsce wystąpienia szkód,

b)  dokument potwierdzający wystąpienie szkody w uprawach rolnych, z którego wynika: numer działki zgodny z załącznikiem do umowy kontraktacji, a także powierzchnia upraw, na których wystąpiła szkoda, sporządzony przez zakład ubezpieczeń, z którym rolnik zawarł umowę ubezpieczenia upraw co najmniej od jednego z tych ryzyk.

2.  Szkody zgłoszone po terminie 7 dni od daty zdarzenia nie będą uznawane przez skupującego.

Zgodnie z § 19 postanowienia § 16-18 dotyczą wyłącznie umów kontraktacji.

dowód: umowa nr (...) - karta 6-7

Ogólne Warunki Skupu i (...) za Dostawy Z., Rzepaku i (...) Strączkowych

- karta 8-12

Umowę negocjował z A. K. (1) P. K. - pracownik spółki (...) zatrudniony na stanowisku przedstawiciela regionalnego. Do zadań P. K. należy zawieranie umów z klientami. Umowę podpisywał natomiast P. P. – prokurent spółki.

Przy zawieraniu umowy nr (...) P. K. i P. P. mieli zamiar zawarcia umowy sprzedaży, tak też umowa została zatytułowana. Spółka (...) zawiera również umowy kontraktacji, są one jednak zawierane z mniejszymi gospodarstwami niż gospodarstwo (...), to jest z takimi rolnikami, którzy nie mają możliwości przechowywania i suszenia towaru.

W tym przypadku przedmiotem sprzedaży była kukurydza o wilgotności do 15 %, która – aby uzyskać takie parametry – musi być najpierw suszona i magazynowana.

P. K. i P. P. przy zawieraniu umowy dowiedzieli się od A. K. (1), że przedmiot umowy zostanie wytworzony w jej gospodarstwie w D.. P. K. i P. P. rozumieli umowę w ten sposób, że gdyby jednak A. K. (1) nie była w stanie wytworzyć przedmiotu umowy, to w jej gestii będzie wywiązanie się z umowy przez dostarczenie towaru pochodzącego z innego gospodarstwa, np. zakupionego od innego rolnika.

Dla spółki (...) każda umowa „zakupowa” – w tym przypadku umowa nr (...), ma mocy której spółka (...) kupiła kukurydzę – powiązana jest z umową „sprzedażową”, a więc z umową spółki (...) z przedsiębiorcą, któremu zakupiony wcześniej towar spółka (...) sprzedawała. W tym przypadku umowa „sprzedażową” została zawarta przez (...) z (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w W..

dowód : zeznania świadka P. P.– karta 268 v-270

zeznania świadka P. K. – karta 164-165 v

Jesienią 2012 roku wykonywana była umowa nr (...), która zakładała – podobnie jak umowa o numerze (...) – termin realizacji dostaw „w opcji skupującego”.

Strony rozumiały pojęcie „dostawa w opcji skupującego” w ten sposób, że „wywołanie umowy”, czyli wezwanie do realizacji dostaw, ma być dokonane przez spółkę (...). Miało to nastąpić w okresie żniw kukurydzianych, a więc w okresie jesienno-zimowym (począwszy od października 2012 roku). Poszczególne dostawy miały być natomiast realizowane zgodnie z § 6 ust 1 a Ogólnych Warunków, czyli po zgłoszeniu sprzedającego w formie pisemnej do działu logistyki skupującego faksem lub drogą mailową,

W spółce (...) szeroko pojętymi sprawami administracyjno-prawnymi zajmował się pracownik R. D.. Do jego zadań należało między innymi „wywoływanie umowy”, czyli wyznaczenie terminu od którego mają odbywać się dostawy. Natomiast logistyką, organizacją transportu, odbiorem i wydaniem, informowaniem klienta o szczegółach podstawienia samochodów spółki (...) po odbiór towaru, zajmował się pracownik B. W..

Umowa nr (...) została „wywołana” jeszcze w czasie realizacji poprzedniej umowy - o numerze (...).

dowód : zeznania świadka R. D. – karta165 v – 166v

zeznania świadka B. W. – karta 166v – 167v

A. K. (1) w dniu 11 grudnia 2012 roku pocztą elektroniczną poinformowała B. W., że D. od tygodnia zasypana jest śniegiem i warunki pogodowe utrudniły zbiór.

dowód: korespondencja elektroniczna z dnia 11.12.2012 r. - karta 82

W piśmie z dnia 7 stycznia 2013 roku spółka (...) powołując się na postanowienia umowy nr (...) wezwała A. K. (1) do całościowej realizacji umowy w nieprzekraczalnym terminie do dnia 25 stycznia 2013 roku.

dowód: wezwanie z 07.01.2013 r. z wyciągiem z książki nadawczej oraz potwierdzeniem

odbioru - karta 13-15

W odpowiedzi na powyższe wezwanie w piśmie z dnia 14 stycznia 2013 roku A. K. (1) poinformowała, że nie jest gotowa do wydania towaru z przyczyn od niej niezależnych. Wskazała, że kukurydza nie została zebrana z pola z powodu złych warunków pogodowych (leżącego na polach od połowy grudnia śniegu). Dla potwierdzenia zaistniałej sytuacji zaprosiła przedstawicieli spółki (...) na wizytę w terenie. Dalej podkreśliła, że gdy tylko warunki pogodowe pozwolą, niezwłocznie przystąpi do zbioru i wydania towaru. Jednocześnie zwróciła się o wyznaczenie dłuższego terminu realizacji, który nie jest zawarty w umowie.

W odpowiedzi na zaproszenie spółka (...) w kolejnym piśmie - z dnia 7 stycznia 2013 roku - poinformowała o zleceniu dokonania „kontroli zgłoszenia” A. K. (1) niezależnemu specjaliście R. S.. Wskazując na powyższe spółka zwróciła się o podjęcie współpracy z powołanym specjalistą, w szczególności umożliwianie mu dokonania oględzin pola oraz udostępnienie dokumentacji.

dowód: pismo pozwanej z dnia 14.01.2013 r. z kopertą - karta 16-17

pismo powódki z dnia 23.01.2013 r. z potwierdzeniem nadania - karta 18,18v

W dniu 1 lutego 2013 roku doradca rolniczy R. S. przy udziale kierownika gospodarstwa (...) przeprowadził lustrację pola kukurydzy w gospodarstwie rolnym (...). Z czynności lustracyjnych R. S. sporządził protokół oraz dokumentację fotograficzną.

R. S. sporządził także protokół z kontroli realizacji kontraktu nr (...). W raporcie wskazał między innymi, że gdyby zbiór kukurydzy nastąpił w prawidłowym do tego terminie, można byłoby spodziewać się dużego plonu z hektara. Dalej zapisał, że na dzień oględzin z powierzchni 128 ha zebrano jedynie około 20 ha, aktualne warunki pogodowe nie pozwalają na dokonanie zbioru pozostałej kukurydzy. W przypadku zamiany aury dalszy zbiór będzie możliwy. Zaznaczył, że gospodarstwo (...) posiada 1200 hektarów, z czego 300 hektarów w sezonie 211/212 stanowiła kukurydza, R. S. wyraził więc brak zrozumienia, dlaczego do wypełnienia kontraktu (...) przeznaczono jedynie działkę nr (...).

We wnioskach pokontrolnych dotyczących realizacji kontraktu R. S. wskazał na trudność oceny plonu kukurydzy z jednego hektara, na możliwość zagrożenia kontraktu kukurydzy paszowej z uwagi na brak swoistego zapachu ziarna i niespełnienie norm kukurydzy paszowej, zaznaczył również, że nieswoisty zapach spowodowany jest dużą zawartością grzyba.

dowód: raport z kontroli z dnia 01.02.2013 r. - karta 19-20

protokół z kontroli z dnia 01.02.2013 r. - karta 21

wydruki fotografii - karta 22-25

W piśmie z dnia 19 lutego 2013 roku spółka (...) ponownie wezwała A. K. (1) do realizacji umowy nr (...) w nieprzekraczalnym terminie do dnia 8 marca 2013 roku. Powołując się na § 6 ust. 1 OW w związku z § 2 umowy spółka (...) ustaliła harmonogram odbiorów kukurydzy w następujący sposób: 100 ton dziennie począwszy od dnia 25 lutego 2013 roku.

W celu dokonania szczegółowych uzgodnień podano telefon i adres e-mail działu logistyki spółki.

Dalej zaznaczono, że zgodnie z opinią R. S. istnieje możliwość całkowitego wykonania umowy, przy czym warunki pogodowe w pełni umożliwiają zbiór kukurydzy. Wskazano też, że termin 8 marca 2013 roku ma charakter ostateczny i nie zostanie przedłużony.

Dodatkowo poinformowano, że brak realizacji umowy w zakreślonym terminie doprowadzi do obciążenia karą umowna w oparciu § 8 OW.

dowód: wezwanie z dnia 19.02.2013 r. - karta 26

W korespondencji elektronicznej z dnia 6 marca 2013 roku kierowanej do B. W. A. K. (1) wskazała, że mimo informacji w zakresie odbioru kukurydzy nie zostało przez spółkę (...) odebrane żadne auto. Poinformowała także o gotowości wydania kukurydzy zwracając się jednocześnie o wykonanie kontrolnego badania ziarna w zakresie spełnienia normy.

W odpowiedzi na powyższe spółka (...) w piśmie z dnia 7 marca 2013 roku wyznaczyła ostateczny termin realizacji kontraktu (...) na dzień 22 marca 2013 roku. W piśmie powołano się na korespondencję z 19 lutego 2013 roku oraz na to, że w piśmie tym w celu dokonania szczegółowych uzgodnień w zakresie dostaw podano telefon i adres e-mail działu logistyki spółki, kontakt miał nastąpić ze strony A. K. (1). W tym kontekście spółka (...) za niezrozumiałe uznała twierdzenia, że nie zostały podstawione pojazdy do odbioru kukurydzy. Dalej zaznaczyła, że e-mail z dnia 6 marca 2013 roku stanowił pierwszy kontakt A. K. (1) z działem logistyki w sprawie umowy nr (...).

W oparciu o § 6 ust. 1 Ogólnych Warunków spółka ponownie ustaliła harmonogram odbioru : 100 ton dziennie od dnia 11 marca do 22 marca 2013 roku. Poinformowała także, że nie ma możliwości wykonania wstępnego badania towaru.

dowód: korespondencja elektroniczna z dnia 06.03.2013 r. - karta 27

pismo powódki z 07.03.2013 r. z wyciągiem z książki nadawczej - karta 28-29

W dniu 7 marca 2013 roku A. K. (1) prowadziła korespondencję elektroniczną z B. W. w zakresie ustaleń obejmujących szczegóły odbioru przez spółkę (...) kukurydzy z D. w ilości 100 ton, za pośrednictwem wynajętego przez spółkę (...) przewoźnika - firmy (...). Drogą elektroniczną ustalono między innymi termin dostawy na dzień 11 marca 2013 roku.

Do dokonania przewozu spółka (...) zgłosiła P. W. z samochodem (...) i T. C. z samochodem (...).

Samochody przyjechały do D. w dniu 11 marca 2013 roku. Kukurydzę wydał kierowcom kierownik zakładu w D. - A. K. (2), po uprzednim poinformowaniu A. K. (1) o przyjeździe kierowców i uzyskaniu od niej akceptacji wydania towaru. Wystawione zostały dwa dowody wydania WZ. Na terenie gospodarstwa w D. w dniu 11 marca 2013 roku był również obecny R. K..

Kierowcy po załadowaniu kukurydzy zawieźli ją do (...) Zakładów (...) w W., znajdujących się w odległości kilkunastu kilometrów od D..

Ani A. K. (1), ani R. K., ani A. K. (2) do czasu załadowania samochodów nie złożyli oświadczenia o jakim mowa w § 4 ust 2 Ogólnych Warunków, a więc w zakresie tego, czy sprzedający chciałby sam być obecny przy pobieraniu prób jakościowych (pobieranych przez firmę (...)), bądź też czy upoważnia do dokonania tej czynności wskazanego pełnomocnika.

dowód: zeznania świadka A. K. (2)– karta 168-168v

zeznania świadka R. K.– karta 169-170

zeznania świadka R. D. – karta165 v – 166v

korespondencja elektroniczna z dnia 07.03.2013 r. - karta 32-33

korespondencja elektroniczna z dnia 11.03.2013 i - karta 33 verte -36 verte

dowody wydania WZ - karta 31 verte

Po przyjeździe samochodów do (...) Zakładów (...) w W. z każdego samochodu pobrana została próba jakościowa. Próby pobrał B. P., który sporządził z czynności pobierania próbek z każdego samochodu osobny protokół : protokół nr (...). W protokołach wskazano, że próbki zostały pobrane w dniu 11 marca 2013 roku w obecności rzeczoznawcy B. P. i kierowców: odpowiednio T. C. i P. W.. Kierowcy i B. P. podpisali protokoły, B. P. opatrzył je pieczątką imienną, w której wskazano, że jest on rzeczoznawcą wpisanym do rejestru prowadzonego przez Wojewódzkiego Inspektora Jakości w S. pod nr (...).

Protokoły i próby przekazane zostały w tym samym dniu M. C., która potwierdziła odbiór swoim podpisem. M. C. jest laborantką w (...) sp. z o.o. w W..

Próbki zostały poddane badaniom laboratoryjnym. Wyniki badań M. C. wskazała w dokumentach „Metryczka urzędowo pobranej próby ziarna”. W metryczce badań dotyczących próbek pobranych protokołem nr (...) stwierdzono, że wilgotność wynosi 15,1%, zanieczyszczenia spalone wynoszą 9,02 % i dodatkowo stwierdzono nieswoisty zapach. W metryczce badań dotyczących próbek pobranych protokołem nr (...) stwierdzono, że wilgotność wynosi 15,5%, zanieczyszczenia spalone wynoszą 7,59 % i dodatkowo stwierdzono nieswoisty zapach.

Na podstawie wyników badań transporty nie zostały przyjęte przez (...) Zakłady (...) w W., na dowodach Wz zamieszczono adnotacje : zwrot do magazynu w D..

dowód: protokoły nr (...) - karta 30,30v

Metryczki urzędowo pobranej próby ziarna- karta 31

dowody wydania WZ - karta 31 verte

zeznania świadka M. C.– karta 167v-168

O odrzuceniu kukurydzy z powodu przekroczenia zawartości ziaren spalanych, zapachu nieswoistego i zawyżonej wilgotności pracownicy spółki (...) poinformowali telefonicznie pracowników A. K. (1) z D.. A. K. (2) na polecenie R. K. pojechał do W., ale powiedziano mu, że próby zostały już pobrane i zbadane, a samochody odesłano.

Kierowcy odwieźli towar z powrotem do miejscowości D., odbiór towaru pokwitował na dokumentach WZ A. K. (2).

W dniu 11 marca 2013 roku A. K. (1) kontaktowała się drogą elektroniczną z B. W., który informował ją , że oczekuje kukurydzy zgodnej z umową.

W odpowiedzi – udzielonej w dniu 12 marca 2013 roku również pocztą elektroniczną – A. K. (1) powiadomiła, że dysponuje kukurydzą zgodną z umową i niezrozumiałe są dla niej przeciwne twierdzenia spółki. Zaznaczyła też, że albo spółka odbierze kukurydzę taką, jaką ona posiada, albo jeżeli kukurydza ponownie zostanie zwrócona to działanie takie potraktuje jako rezygnację z realizacji kontraktu ze stron spółki.

dowód: korespondencja elektroniczna z dnia 11.03.2013 - karta 33 verte -36 verte

korespondencja elektroniczna z 12.03.2013 r. - karta 89

zeznania świadka A. K. (2)– karta 168-168v

zeznania świadka R. K.– karta 169-170

zeznania świadka R. D. – karta165 v – 166v

zeznania świadka P. P.– karta 268 v-270

przesłuchanie pozwanej – karta 270-271

W korespondencji elektronicznej z dnia 14 marca 2013 roku A. K. (1) wskazała, że dysponuje towarem takim jak dotychczas, cały czas jest też gotowa do jego wydania. Zaznaczyła też, że zwróciła się do spółki (...) o dokonanie badania w jej obecności, ale spółka nie chciała wykonać tychże prób.

W odpowiedzi B. W. w imieniu spółki (...) wyraził gotowość do odbioru w każdej chwili towaru w ilości odpowiadającej możliwościom załadowczym oferowanym przez A. K. (1). Zaznaczył, że dotychczas oferowany towar był niezgodny z umową, kukurydza nie była bowiem towarem o właściwościach handlowych i nie spełniała norm jakościowych niezbędnych do uznania jej za paszową. W zakresie badania jakościowego towaru podkreślił, że nie ma ani możliwości, ani obowiązku przeprowadzania ich w miejscu załadunku. Wiążącymi dla stron zgodnie z Ogólnymi Warunkami są bowiem wyniki badań wykonane w magazynie przyjęcia towaru.

dowód: korespondencja elektroniczna z dnia 14.03.2013 r. - karta 83

W piśmie z dnia 15 marca 2013 roku A. K. (1) poinformowała spółkę (...), że umowa nr (...) wygasła z mocy prawa na skutek okoliczności wskazanych w art. 622 § 1 k.c. Zaznaczyła, że niemożność dostarczenia przedmiotu umowy wynikała z warunków pogodowych uniemożliwiających wyprodukowanie i zebranie kukurydzy w jakości odpowiadającej parametrom wskazanym w umowie. Podkreślała także, że powołana okoliczność nie obciąża producenta, a nadto była znana spółce (...). Z uwagi zaś na braku wpłaty jakichkolwiek zaliczek A. K. (1) nie jest w żaden sposób zobowiązana wobec spółki.

W odpowiedzi - w piśmie z dnia 21 marca 2013 roku - spółka (...) zaprzeczyła temu, że umowa nr (...) wygasła. Spółka podniosła, że umowa ta została zawarta jako umowa sprzedaży, a tym samym A. K. (1) jako sprzedająca ponosi odpowiedzialność za wady dostarczonego towaru. Spółka zaznaczyła, że nie wymaga, aby towar pochodził z gospodarstwa sprzedającego, może być nabyty na wolnym rynku, byleby pochodził ze żniw 2012 roku. Dalej zaprzeczyła twierdzeniom co do rzekomej niemożliwości dostarczenia przedmiotu umowy wskazując w tym względzie na wyniki raportu z kontroli pola. Dodatkowo spółka (...) zaznaczyła, że w przypadku niezaoferowania do odbioru kukurydzy zgodnej z umową do dnia 22 marca 2013 roku będzie zmuszona do naliczenia kar umownej zgodnie z § 8 OW oraz żądania naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania.

dowód: pismo pozwanej z 15.03.2013 r. - karta 37, 90

pismo powódki z 21.03.2013 r. z wyciągiem z książki nadawczej - karta 38-39

W kolejnym piśmie - z dnia 26 marca 2013 roku - spółka (...) złożyła oświadczenie o obciążeniu A. K. (1) karą umowną w wysokości 47.250 euro z tytułu całkowitego niewykonania umowy sprzedaży nr (...). Jako podstawę naliczenia kary umownej wskazano § 8 OW zaznaczając, że wysokość kary stanowi 25% kwoty, którą otrzymałaby A. K. (1) tytułem wynagrodzenia za dostawę zakontraktowanej ilości 1.000 ton kukurydzy liczonej po cenie 189 euro za tonę. Jednocześnie spółka (...) wezwała A. K. (1) do zapłaty kwoty 47.250 euro do dnia 5 kwietnia 2013 roku.

Ustosunkowując się do powyższego wezwania do zapłaty pełnomocnik A. K. (1) w piśmie z dnia 3 kwietnia 2013 roku podniósł, że wbrew twierdzeniem spółki z okoliczności faktycznych bezsprzecznie wynika, że umowa nr (...) jest umową kontraktacji. Nadto podtrzymał stanowisko A. K. (1) wyrażone we wcześniejszym piśmie z dnia 15 marca 2013 roku dotyczące wygaśnięcia kontraktu.

dowód: pismo powódki z dnia 26.03.2013 r. z potwierdzeniem odbioru - karta 40,41

pismo pozwanej z dnia 03.04.2013 r. - karta 42

Z powodu niewykonania umowy nr (...) przez A. K. (1) spółka (...), aby wywiązać się z umów „sprzedażowych”, zmuszona była nabyć zboże u innych niż A. K. (1) dostawców. Transakcje te zostały zrealizowane za ceny znacznie przewyższające cenę ustaloną w umowie z A. K. (1).

dowód : zeznania świadka P. P.– karta 268 v-270

Wcześniejsza umowa – umowa nr (...) – została przez A. K. (1) zrealizowana jedynie w części.

Przy realizacji umowy nr (...) strony rozważały możliwość odbioru towaru przez spółkę (...) z gospodarstwa (...) z P., do porozumienia w tym względzie strony jednak nie doszły z uwagi na dużą odległość między miejscowościami D. i P. i związaną z tym zmianę wysokości kosztów transportu towaru.

Przy realizacji umowy nr (...) strony nie wróciły do rozmów na temat dostaw z P..

dowód : zeznania świadka P. K. – karta 164-165 v

zeznania świadka R. D. – karta165 v – 166v

zeznania świadka B. W. – karta 166v – 167v

zeznania świadka R. K.– karta 169-170

zeznania świadka P. P.– karta 268 v-270

przesłuchanie pozwanej – karta 270-271

Spółka (...) naliczyła A. K. (1) karę umowną za niewykonanie umowy nr (...). Sprawa o zapłatę tej kary prowadzona była przez Sąd Okręgowy w Szczecinie pod sygnaturą VIII GC 119/13. W dniu 7 maja 2014 roku wydany został wyrok uwzględniający powództwo co do całej kwoty głównej.

fakty niesporne

Sąd zważył, co następuje:

Powódka wywodzi swoje roszczenie z art. 483 § 1 k.c. i art. 484 § 1 k.c., domagając się zapłaty kary umownej, naliczonej zgodnie z § 8 Ogólnych Warunków, stanowiących integralną część łączącej strony umowy.

Zgodnie z art. 483 § 1 k.c. i art. 484 § 1 k.c. można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania nastąpi przez zapłatę określonej kwoty pieniężnej, która należy się wierzycielowi w zastrzeżonej wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody.

Przesłankami od jakich art. 483 § 1 k.c. uzależnia powstanie roszczenia z tytułu kary umownej są: 1) istnienie źródła, z którego wypływa obowiązek zapłaty kary umownej, 2) fakt niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego.

W rozpoznawanej sprawie źródłem tym jest umowa nr (...). Kara umowna została przez powódkę naliczona zgodnie z § 8 Ogólnych Warunków, stanowiących integralną część umowy. W § 8 Ogólnych Warunków strony postanowiły, że w przypadku nienależytego wykonania umowy przez producenta/sprzedającego poprzez brak terminowej dostawy całości lub części towaru lub w wyniku odrzucenia towaru przez skupującego w trybie określonym w § 4 ust. 1, naliczana jest kara umowna w wysokości 25% wartości umowy.

Pozwana w wykonaniu mowy dostarczyła jedynie dwa samochody kukurydzy, która nie spełniała norm jakościowych określonych umową i została przez powódkę zwrócona, powódka w oparciu o § 8 OW naliczyła więc karę umowną w wysokości 47.250 euro (wyliczoną w następujący sposób: 25% x 1.000 ton x 189 euro za tonę).

Pierwszoplanowy zarzut, jaki pozwana podniosła w sprzeciwie od nakazu zapłaty dotyczył tego, że łącząca strony umowa, którą pozwana kwalifikuje jako umowę kontraktacji, wygasła na skutek okoliczności wskazanych w art. 622 § 1 k.c. Ten sam motyw odmowy zapłaty pozwana wskazała w korespondencji przedprocesowej – w piśmie z dnia 3 kwietnia 2012 roku (karta 42) – stanowiącym odpowiedź na pismo powódki zawierające oświadczenie o obciążeniu pozwanej karą umowną.

Powódka w rozpoznawanej sprawie wywodziła, że łącząca strony umowa jest umową sprzedaży, art. 622 § 1 k.c. nie znajduje więc zastosowania.

W pierwszej kolejności rozstrzygnięcia wymaga spór w tym zakresie.

Analiza oświadczeń woli stron, wyrażonych w pisemnej umowie nr (...), zatytułowanej „Umowa sprzedaży zbóż” oraz Ogólnych Warunkach Skupu i (...) za Dostawy Z., Rzepaku i (...) Strączkowych i (...) wskazuje na to, że łącząca strony umowa była umową sprzedaży, a nie umową kontraktacji.

Zgodnie z art. 613 § 1 k.c. : przez umowę kontraktacji producent rolny zobowiązuje się wytworzyć i dostarczyć kontraktującemu oznaczoną ilość produktów rolnych określonego rodzaju, a kontraktujący zobowiązuje się te produkty odebrać w terminie umówionym, zapłacić umówioną cenę oraz spełnić określone świadczenie dodatkowe, jeżeli umowa lub przepisy szczególne przewidują obowiązek spełnienia takiego świadczenia.

W orzecznictwie przyjmuje się, że kontraktacja, stosownie do art. 613 k.c., wykazuje charakterystyczną cechę polegającą na zobowiązaniu się jednej strony (producenta rolnego) do określonego procesu produkcyjnego w gospodarstwie rolnym własnym (dzierżawionym lub użytkowanym na mocy innego tytułu prawnego), procesu podjętego w celu dostarczenia wyników tej produkcji drugiej stronie (kontraktującemu) odpłatnie. Innymi słowy, przedmiotem kontraktacji nie jest dostawa skądkolwiek pochodzącego produktu in genere, lecz wyprodukowanie w gospodarstwie producenta rolnego produktu i jego dostarczenie. Własna produkcja jest zatem istotnym elementem umowy kontraktacji. Ta podstawowa cecha umowy kontraktacji odróżnia ją w sposób oczywisty od umowy sprzedaży, która obowiązku wyprodukowania przedmiotu sprzedaży nie przewiduje i nie włącza do tzw. essentialia negotii, jak to właśnie ma miejsce w kontraktacji. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 1998 r. I CKN 576/97, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 12 lutego 2013 r. V ACa 1043/12).

Treść umowy zawartej przez strony niniejszego procesu oraz okoliczności sprawy wskazują na to, iż umowa nr (...) jest umową sprzedaży, a nie kontraktacji.

Umowa z dnia 28 czerwca 2012 roku zawiera wszystkie elementy umowy sprzedaży, a nie zawiera podstawowego elementu umowy kontraktacji, tj. zobowiązania pozwanej jako producenta rolnego do wytworzenia produktów rolnych będących przedmiotem umowy.

Za tym, że umowa zawarta przez strony jest umową sprzedaży przemawia jej treść : po pierwsze tytuł umowy, po drugie brak zastrzeżenia, że zamówiony towar (kukurydza) ma pochodzić z pola A. K. (1), opis przedmiotu umowy odnosi się bowiem jedynie do określonych wymogów jakościowych oraz do pochodzenia kukurydzy ze zbiorów z 2012 roku z Polski, miejsce zebrania nie było określone. Wprawdzie – jak wynika z zeznań świadków – przedstawiciele powódki byli świadomi tego, że pozwana zamierza przedmiot umowy wytworzyć w swoim gospodarstwie, jednakże ta okoliczność nie została włączona do treści umowy.

Strony posłużyły się Ogólnymi Warunkami stosowanymi przez powódkę - należy zauważyć, że są one tak skonstruowane, że dotyczą zarówno zawieranych przez powódkę umów kontraktacji, jak i innych związanych z dostawą płodów rolnych, w tym umów sprzedaży. Świadczy o tym między innymi § 1.3 Ogólnych Warunków, gdzie dla potrzeb umowy zawarto definicję producenta – z zastrzeżeniem, że dotyczy ona umów kontraktacji, oraz definicję sprzedającego – z zastrzeżeniem, że dotyczy ona umów sprzedaży. Ponadto w Ogólnych Warunkach zastrzeżono w § 19, że § 16-18 dotyczą wyłącznie kontraktacji, wynika stąd, że § 1-15 dotyczą zarówno sprzedaży, jak i kontraktacji.

Postanowienia umowy nr (...) oraz Ogólne Warunki w § 1-15 nigdzie nie zakładają wymogu własnej produkcji po stronie pozwanej. Istotą zawartej umowy sprzedaży było dostarczenie przez pozwaną 1000 ton kukurydzy, oznaczonej co do gatunku, w terminie wyznaczonym przez kupującego. Zawarta umowa nie zawiera zastrzeżenia, że zakupiona przez powódkę kukurydza ma pochodzić wyłącznie z gospodarstwa rolnego pozwanej, zastrzeżono jedynie kraj pochodzenia – Polska. Okoliczność niewyprodukowania przez pozwaną kukurydzy odpowiedniej jakości, zgodnej z umową, nie spowodowała niemożliwości wywiązania się z zobowiązania, ponieważ istniała możliwość uzyskania przez pozwaną kukurydzy od innych producentów, co podkreślali w swoich zeznaniach świadkowie powódki (por. np. zeznania P. K. i P. P.).

W sposób niebudzący wątpliwości za kwalifikacją łączącej strony umowy jako umowy kontraktacji przemawia § 5 umowy nr (...) – gdzie jednoznacznie wskazano, że: „ Jeżeli sprzedający nie jest producentem, wówczas jest zobowiązany do spełnienia wymogów przewidzianych dla jednostki łącznikowej” (por. § 1.13 OW). Z powyższego zapisu wynika, że sama umowa wprost zakłada, że sprzedający (pozwana) niekoniecznie ma być producentem.

W świetle powyższego dla kwalifikacji prawnej umowy łączącej strony nie ma znaczenia fakt, że powódka powołała rzeczoznawcę do dokonania wizji na terenie upraw pozwanej, co zdaniem pozwanej przeczy założeniom umowy sprzedaży. Jak wyjaśnili świadkowie (por. np. zeznania P. K. i P. P.) powódka uczyniła to tylko z uwagi na zaproszenie pozwanej (pismo pozwanej z 14 stycznia 2013 roku).

Należy też dostrzec, że zawarte w umowie zastrzeżenie o pochodzeniu kukurydzy ze zbiorów z 2012 roku, przy zawieraniu umowy w czerwcu 2012 roku, wskazuje jedynie na fakt, że dokonano sprzedaży rzeczy przyszłej ( emptio rei speratae). Powyższe nie przesądza natomiast o tym, że zawarto umowę kontraktacji, jak to zdaje się rozumieć pozwana. Jeżeli przedmiotem sprzedaży jest rzecz, którą sprzedający ma dopiero wyprodukować, to wprawdzie w tych typach umowy element wyprodukowania będzie miał istotne znaczenie, jednakże nie jako charakterystyczna cecha przedmiotu świadczenia sprzedającego, lecz jako czynnik, który ma znaczenie przy ocenie, czy po stronie sprzedającego zachodzi zwłoka lub zawiniona niemożliwość świadczenia (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 października 1957 r., II CO 10/57).

Mając na uwadze powyższe przyjąć trzeba, że zawarta przez strony umowa jest umową sprzedaży, co wyłącza zastosowanie art. 622 § 1 k.c.

Pozostaje rozważyć, czy po stronie powódki powstało roszczenie o zapłatę kary umownej, zastrzeżonej w § 8 Ogólnych Warunków.

Materiał dowodowy potwierdza, że pozwana w wykonaniu mowy dostarczyła jedynie dwa samochody kukurydzy, która nie spełniała norm jakościowych określonych umową i została przez powódkę zwrócona.

Nieuzasadnione są twierdzenia podnoszone przez pozwaną w sprzeciwie od nakazu zapłaty (powoływane z ostrożności procesowej, gdyby Sąd przyjął brak podstaw do zastosowania art. 622 § 1 k.c.) w zakresie tego, że do niewykonania umowy nie doszło z przyczyn leżących po stronie powódki, co pozwana upatruje w tym, że powódka nie podstawiała samochodów po odbiór kukurydzy. Niespornym jest, że umowa miała być realizowana w „opcji skupującego”, co oznacza - jak przyznaje sama pozwana (sprzeciw, karta 72) - że powódka miała prawo do wyznaczenia początku realizacji umowy, a następnie pozwana winna zgłaszać jej gotowość wydania poszczególnych partii towaru. Materiał dowodowy wskazuje na to, że powódka kilka razy wyznaczała początek realizacji umowy i przedstawiała oczekiwany przez nią harmonogram dostaw, pozwana na te wezwania odpowiedziała dopiero 6 marca 2013 roku (por. opisane w części uzasadnienia obejmującej stan faktyczny dowody: korespondencja elektroniczna z dnia 06.03.2013 r. - karta 27; pismo powódki z 07.03.2013 r. - karta 28-29). Niezwłocznie po tym, jak pozwana w dniu 6 marca 2013 roku skontaktowała się z powódką, podjęte zostały dalsze czynności, które doprowadziły do tego, że w dniu 7 marca 2013 roku A. K. (1) i B. W. drogą elektroniczną ustalili termin pierwszej dostawy na dzień 11 marca 2013 roku.

Z zebranych w sprawie dowodów wynika, że w dniu 11 marca 2013 roku pozwana w wykonaniu umowy dostarczyła dwa samochody kukurydzy, kukurydza ta nie spełniała jednak norm jakościowych określonych umową i została przez powódkę zwrócona. Jednocześnie pozwana stanowczo oświadczyła, że nie posiada kukurydzy innej jakości (o innych parametrach) niż towar wydany w dniu 11 marca 2013 roku i tylko taką kukurydze może powódce przedstawić do odbioru (por. oświadczenie pozwanej dokonane w mailu z dnia 14 marca 2013 roku, gdzie pozwana wskazała, że dysponuje „towarem takim jak dotychczas” oraz przesłuchanie A. K. (1), która zeznała: „my nie mogliśmy wydać innego, bo innego nie mieliśmy, a reszta towaru była częściowo w polu”).

W tym stanie rzeczy decyzja przedstawicieli powódki w zakresie tego, aby nie podstawiać więcej samochodów po odbiór towaru była uzasadniona okolicznościami – odbieranie i zwracanie towaru niespełniającego norm jakościowych nie doprowadziłoby do wykonania umowy przez pozwaną, a jedynie generowałoby dodatkowe koszty związane z transportem.

Odnieść należy się również do zarzutu pozwanej dotyczącego niezgodnego z umową – zdaniem pozwanej – trybu pobierania próbek, co miałoby polegać na dokonaniu tej czynności bez udziału przedstawicieli pozwanej.

Zarzut ten nie może prowadzić do korzystnego dla pozwanej rozstrzygnięcia z dwóch powodów: 1) nie miało miejsca niezgodne z umową pobieranie próbek (o czym niżej);

2) nawet gdyby wystąpiły uchybienia w pobieraniu próbek, polegające na pominięciu udziału przedstawicieli pozwanej, to pozwana nie wykazała ani tego, że próbki pobrane bez jej udziału nie pochodzą z partii towaru wydanego powódce do dwóch samochodów w dniu 11 marca, ani tego, że badania laboratoryjne M. C. były błędne. Z materiału dowodowego wynika fakty przeciwne – powódka przedstawiła dowody z dokumentów i z przesłuchania świadka M. C. wskazujące na to, że próbki pobrane zostały z dwóch samochodów, którymi powódka dostarczyła towar do (...) Zakładów (...) w W. z gospodarstwa pozwanej (por. protokoły nr (...) z podpisem B. P. - rzeczoznawcy wpisanego do rejestru prowadzonego przez Wojewódzkiego Inspektora Jakości w S. pod nr 555 oraz z podpisem kierowców firmy (...) - karta 30,30v oraz Metryczki urzędowo pobranej próby ziarna z podpisem M. C. - karta 31).

Z treści ogólnych warunków nie wynika też, że powódka uchybiła określonym umową wymogom pobierania próbek. Termin dostawy A. K. (1) ustaliła z B. W. na dzień 11 marca 2013 roku już w dniu 7 marca 2013 roku.

Zgodnie z § 4 ust 2 Ogólnych Warunków : Próby pobierane są w miejscu dostawy. Najpóźniej w dniu ustalenia terminu dostawy producent/sprzedający powinien określić, czy chciałby sam być obecny przy pobieraniu prób, czy też upoważnia do dokonania tej czynności wskazanego (imię, nazwisko lub firma) pełnomocnika. W przypadku nieobecności producenta/sprzedającego lub pełnomocnika przy pobieraniu prób, próby pobrane przez skupującego uważa się za podstawę do określenia jakości towaru i wynikających z tego tytułu rozliczeń, a producent/sprzedający traci możliwość składania zastrzeżeń w szczególności co do sposobu pobierania prób.

Najpóźniej w dniu ustalenia terminu dostawy, a więc w dniu 7 marca 2013 roku, ani A. K. (1), ani R. K., ani A. K. (2) nie złożyli oświadczenia o jakim mowa w § 4 ust 2 Ogólnych Warunków, a więc w zakresie tego, czy sprzedający chciałby sam być obecny przy pobieraniu prób jakościowych (pobieranych zgodnie z zapisami OW przez firmę (...)). Pozwana i jej przedstawiciele nie uczynili też tego w kolejnych dniach – aż do momentu wydania towaru.

Zgłoszenie w terminie opisanym w § 4 ust 2 Ogólnych Warunków jest niezbędne do tego, aby powódka mogła odpowiednio zorganizować czynności związane z pobieraniem prób w miejscu dostawy. Wobec braku zgłoszenia ze strony pozwanej w trybie § 4 ust 2 Ogólnych Warunków spowodował, że po towar do D. w dniu 11 marca przyjechali wyłącznie kierowcy z firmy (...), bez przedstawicieli powódki czy też osób uprawnionych do pobierania prób. Konsekwencją braku zgłoszenia ze strony pozwanej było więc to, że próby nie mogły być pobrane w D. przy załadunku. Próby zostały natomiast pobrane w (...) Zakładach (...) w W., przy czym uwagi jakie zgłaszali przedstawiciele pozwanej już po tej czynności były w świetle § 4 ust 2 Ogólnych Warunków spóźnione. Zgodnie z § 4 ust 2 „ próby pobrane przez skupującego uważa się za podstawę do określenia jakości towaru i wynikających z tego tytułu rozliczeń, a producent/sprzedający traci możliwość składania zastrzeżeń w szczególności co do sposobu pobierania prób”.

W tym stanie rzeczy spełnione zostały warunki z § 8 Ogólnych Warunków, ponieważ pozwana nienależycie wykonała umowę poprzez brak dostawy towaru o wymaganej jakości (towar dostarczony do dwóch samochodów został przez powódkę odrzucony w trybie określonym w § 4 ust. 1, w efekcie czego pozwana nie dostarczyła w ogóle żadnego towaru w wykonaniu umowy).

Nieuzasadniony jest natomiast zarzut odnoszący się do braku szkody po stronie powódki. Podzielić należy pogląd wyrażony w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2003 roku (uchwała 7 sędziów - zasada prawna, sygn. akt III CZP 61/03), zgodnie z którym zastrzeżenie kary umownej na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania nie zwalnia dłużnika z obowiązku jej zapłaty w razie wykazania, że wierzyciel nie poniósł szkody. Niezależnie od tego wskazać trzeba, że z zeznań świadka P. P. wynika, że powódka poniosła szkodę związaną z niewykonaniem i częściowym nienależytym wykonaniem zobowiązania przez pozwaną, musiała bowiem - aby wywiązać się z umów ze swoimi kontrahentami - nabyć zboże u innych dostawców, za wyższą cenę niż cena ustalona w umowie z pozwaną.

Pozostaje rozważyć, czy roszczenie dochodzone pozwem jest zasadne jako roszczenie z tytułu kary umownej zastrzeżonej umową. Jak już wskazano powódka domaga się zapłaty kary umownej w wysokości 47.250 euro, która wyliczyła w następujący sposób : 25% x 1000 ton x 189.

Taki sposób określenia roszczenia jest przez pozwaną kwestionowany.

W § 8 Ogólnych Warunków wskazano, że powódce przysługuje w razie nienależytego wykonania umowy : kara umowna w wysokości 25% wartości umowy.

Na rozprawie w dniu 10 lipca 2014 roku, po przeprowadzeniu postępowania dowodowego pozwana podtrzymała swoje dotychczasowe stanowisko oraz podniesione w procesie zarzuty, po czym dodatkowo podniosła, że w oparciu o łączącą strony umowę nie było podstaw do obciążenia pozwanej karą umowną w walucie euro, ponieważ w umowie w § 4 zatytułowanym „Płatność” ustalono, że zapłata ceny nastąpi w walucie polskiej (PLN) z zastosowaniem stałego kursu EURO do PLN ustalonego przez strony i wynoszącego 4,23 PLN, co oznacza, że „wartość umowy” wyraża się w złotówkach i wynosi dla umowy dotyczącej towaru w ilości 1000 ton : 1000 ton x 189 x 4,23. Kara umowna zdaniem pozwanej wynosi więc 25% z tej kwoty, a więc 199.867,50 zł, powódka żąda zaś kwoty 47.250 euro.

W odpowiedzi na ten zarzut powódka wskazała, że jest on spóźniony, niezależnie do tego odniosła się do niego merytorycznie wywodząc, że stanowisko pozwanej jest nieuzasadnione, „wartością umowy” jest bowiem iloczyn ilości towaru i ceny, a cena wynosiła 189 euro za tonę.

Zarzut pozwanej okazał się uzasadniony.

W pierwszej kolejności wskazać trzeba, że zarzut ten nie jest spóźniony.

W nauce pojęcie „zarzutu” łączy się z obroną pozwanego w procesie i określa jako każdy sposób obrony albo jako środek, który bezpośrednio zmierza do celu obrony, tj. do korzystnego dla pozwanego zakończenia procesu przez powołanie się na pewne stany faktyczne lub prawne.

Na gruncie obecnie obowiązującego art. 503 § 1 k.p.c., jak i art. 207 § 6 k.p.c., przyjąć trzeba, że pozwanego nie obowiązuje prekluzja w zakresie powoływania zarzutów (z wyjątkiem tych, które pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy, a więc zarzutów, o których mowa w art. 25 § 2 i art. 1105 § 2 i 3 k.p.c.), obowiązuje natomiast prekluzja zakresie powoływania twierdzeń i dowodów.

W art. 503 § 1 k.p.c. wskazano bowiem, że w sprzeciwie pozwany ma przedstawić zarzuty, które pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy, oraz okoliczności faktyczne i dowody. Sankcją za ich niepowołanie w sprzeciwie jest pominięcie przez Sąd spóźnionych twierdzeń i dowodów, chyba że strona uprawdopodobni, że nie zgłosiła ich w sprzeciwie bez swych swojej winy lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo że występują inne wyjątkowe okoliczności. Identyczna sankcja przewidziana została za niepowołanie przez pozwanego w odpowiedzi na pozew twierdzeń i dowodów (art. 207 § 6 k.p.c.). W obecnym stanie prawnym nie ma natomiast prekluzji w zakresie powoływania zarzutów, z wyjątkiem tych, które pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy.

Co więcej na gruncie rozpoznawanej sprawy wskazać trzeba, że zarzut jaki zgłosiła pozwana na ostatniej rozprawie dotyczy tego, że w treści zobowiązania w ogóle nie została zastrzeżona kara umowna wyrażona w walucie euro (została natomiast zastrzeżona kara umowna wyrażona w walucie polskiej). Zarzut odnoszący się do treści zobowiązania jest zarzutem materialnoprawnym, którego zgłoszenie w procesie cywilnym nie podlega żadnym ograniczeniom czasowym. W orzecznictwie zwraca się przy tym uwagę, że podstawę oceny takiego zarzutu stanowią okoliczności faktyczne, które podlegają ocenie – z punktu widzenia dopuszczalności ich zgłoszenia oraz powołania dowodów dla ich wykazania – na płaszczyźnie norm wyrażonych przez art. 207 § 2 k.p.c. oraz (w postępowaniu upominawczym) przez art. 503 § 1 k.p.c.

W rozpoznawanej sprawie fakty, w oparciu o które omawiany zarzut jest formułowany, zostały przytoczone w terminie, co więcej są to fakty niesporne. Podstawą faktyczną zarzutu jest bowiem fakt zawarcia przez strony umowy o treści opisanej w § 8 Ogólnych Warunków i § 4 umowy nr (...). Dla wykazania faktu zawarcia umowy o takiej treści zostały powołane dowody w pozwie (dowód z umowy nr (...) i dowód z Ogólnych Warunków), pozwana w sprzeciwie od nakazu zapłaty nie negowała faktu zawarcia umowy o treści określonej przez umowę nr (...) i Ogólne Warunki, tym samym zawarcie umowy, wraz istotnymi dla oceny omawianego zarzutu zapisami, jest objęte podstawą faktyczną rozpoznawanej sprawy.

Zarzut pozwanej nie sprowadza się więc do przytoczenia nowych, niepowołanych wcześniej okoliczności faktyczne (taki zarzut byłby spóźniony), jest to natomiast zarzut odnoszący się do materialno-prawnego aspektu sprawy, a więc zarzut odwołujący się do oceny sprawy pod kątem materialno-prawnym w oparciu o twierdzenia i dowody powołane już wcześniej.

Taki zarzut nie jest spóźniony, co więcej prawo materialne jest przez Sąd stosowane z urzędu. Nawet gdyby pozwana rzeczonego zarzutu nie podniosła na ostatniej rozprawie, Sąd z urzędu musiałby rozważyć, czy treścią zobowiązania objęta została kara umowna w walucie euro, czy kara umowna w walucie polskiej.

Dodać trzeba, że powołane przez powoda w piśmie procesowym z dnia 14 lipca 2014 roku stanowisko Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 12 marca 2014 roku (I ACa 817/13) nie jest przyjmowane w orzecznictwie, odmienny całkowicie pogląd wyraził Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 14 marca 2007 r. (I ACa 1104/06), gdzie wskazano, że : „Tylko zaniechanie zgłoszenia w sprzeciwie zarzutów, o których mowa w art. 25 § 2, art. 1105 § 2 i 3 k.p.c., powoduje utratę możliwości zgłaszania ich w dalszym toku postępowania, natomiast niepodniesienie innych zarzutów lub niewskazanie środków dowodowych czy okoliczności faktycznych podlega ogólnym regułom obowiązującym w postępowaniu zwykłym (art. 201, 207 § 2 lub art. 217 § 3 k.p.c.). W postępowaniu upominawczym nie został przewidziany rygor pominięcia okoliczności faktycznych, zarzutów i wniosków dowodowych w razie ich niezgłoszenia w sprzeciwie”.

W świetle powyższych rozważań zarzut pozwanej zgłoszony na ostatniej rozprawie nie może być uznany za spóźniony i tym samym pominięty.

Aby ocenić zasadność zarzutu należy dokonać wykładni § 8 Ogólnych Warunków pod kątem ustalenia znaczenia pojęcia „wartość umowy”.

Powódka wywodziła, że „wartością umowy” jest iloczyn ilości towaru i ceny, cena wyrażona została w euro, więc „wartość umowy” wyraża się kwotą w walucie euro. Pozwana twierdzi natomiast, że walutą umowy była waluta polska, co wynika z w § 4 ust 2 umowy, tym samym „wartość umowy” wyraża się kwotą w walucie polskiej. Dokonanie wykładni umowy pod kątem ustalenia znaczenia pojęcia „wartość umowy” jest o tyle istotne, że świadczenie w walucie euro jest innym (odrębnym) świadczeniem od świadczenia wyrażonego w walucie polskiej. Aktualny pozostaje prezentowany w orzecznictwie pogląd, zgodnie z którym „zasądzenie na rzecz powoda kwoty wyrażonej w innej walucie niż określona w żądaniu pozwu stanowi naruszenie art. 321 § 1 k.p.c.” (por. wyroki Sądu Najwyższego : z dnia 28 kwietnia 1998 r., II CKN 712/97, OSNC 1998/11/187, z dnia 23 lipca 2004 r., III CK 339/03, LEX nr 174197, z dnia 19 marca 2008 r., LEX nr 465983). Konieczne jest więc ustalenie, jaka była treść zobowiązania łączącego strony, a w szczególności czy treścią tą było objęte świadczenie z tytułu kary umownej wyrażone w euro, czy też wyrażone w złotówkach. Jak już wspomniano wymaga to dokonania wykładni § 8 Ogólnych Warunków.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjęta została w oparciu o art. 65 k.c. tzw. kombinowana metoda wykładni (por. np. uchwała z 29.06.1995, III CZP 66/95, OSNC 1999/12/168; wyrok z 21.11.1997, I CKN 825/97, OSNC 1999/5/81, wyrok z 20.05.2004, II CK 354/03, OSNC 2005/5/91, wyrok z 8.10.2004, V CK 670/03, OSNC 2005/9/162), która przyznaje pierwszeństwo temu znaczeniu oświadczenia woli stron, jakie obie strony rzeczywiście nadawały mu w chwili jego złożenia (subiektywny wzorzec wykładni). Pierwszeństwo to wyprowadzane jest z art. 65 § 2 k.c., zgodnie z którym w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu.

Gdy okaże się, że strony nie porozumiały się co do treści złożonego oświadczenia woli, za prawnie wiążące należy uznać jego znaczenie ustalone według obiektywnego wzorca wykładni. Potwierdza to zawarty w art. 65 § 1 k.c. nakaz tłumaczenia oświadczeń woli tak, jak wymagają tego ze względu na okoliczności, w których zostało złożone, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. Ustalając powyższe znaczenie oświadczenia woli należy wyjść z reguł językowych, uwzględnić okoliczności złożenia oświadczenia (kontekst sytuacyjny), kierować się celem umowy.

Wątpliwości interpretacyjne, które nie dają się usunąć w drodze ogólnych dyrektyw wykładni, powinny być rozstrzygane na niekorzyść strony, która zredagowała tekst wywołujący te wątpliwości (wyrok S.N. z 8.10.2004, V CK 670/03, OSNC 2005/9/162).

W rozpoznawanej sprawie znaczenie pojęcia „wartość umowy”, użytego w § 8 Ogólnych Warunków, jest przez strony niniejszego procesu opisywane odmiennie. Tym samym nie da się ustalić jakie znaczenie obie strony rzeczywiście nadały oświadczeniu woli w chwili jego złożenia (subiektywny wzorzec wykładni). Pozostaje więc ustalić znaczenie tych zapisów z zastosowaniem obiektywnego wzorca wykładni.

Ogólne Warunki w § 1, zawierającym definicje, nie odnoszą się do „wartości umowy”, definiują natomiast cenę zaliczkową, podstawową, ostateczną. Analiza zapisów umowy nr (...) również wskazuje na to, że w jej treści strony nie posłużyły się pojęciem „wartość umowy”, w § 2 jest natomiast mowa o przedmiocie umowy i „cenie podstawowej”, a w § 4 o „zapłacie ceny” (por. § 4.ust 1 i ust 2).

Z umowy wynika, że „cena podstawowa” przedmiotu umowy, a więc 1000 ton zboża, wynosi : 1000 ton x 189 euro. Pojęcia „wartość umowy” nie można jednak utożsamiać z „ceną podstawową” w sytuacji, gdy strony postanowiły, że płatność nastąpi w walucie polskiej, co więcej ustaliły „stały kurs” na 4,23 PLN.

Dokonując wykładni umowy z zastosowaniem wzorca obiektywnego należy mieć na względzie cel umowy. Cele umowy, która jest umową sprzedaży, wyznacza art. 535 k.c., określający świadczenia sprzedawcy i kupującego. Celem umowy dla kupującego jest uzyskanie własności rzeczy i jej odebranie, celem sprzedawcy jest uzyskanie ceny w pieniądzu.

W realiach niniejszej sprawy pozwana, gdyby wykonała umowę należycie (dostarczyła 1000 ton zboża dobrej jakości, tj. o parametrach określonych w umowie), to otrzymałaby od powódki kwotę 799.470 zł (1000 x 189 x 4,23), a nie kwotę 189.000 euro. Rację ma więc pozwana twierdząc, że przedmiotem zobowiązania była suma pieniężna wyrażona w walucie polskiej (nie znajdzie więc w niniejszej sprawie zastosowania art. 358 § 1 k.c., dotyczący zobowiązań, których przedmiotem jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej). Błędne jest natomiast stanowisko powódki, która w przedprocesowym piśmie z dnia z dnia 26 marca 2013 roku (karta 40) wskazała, że wysokość kary stanowi 25% kwoty, którą otrzymałaby A. K. (1) tytułem wynagrodzenia za dostawę zakontraktowanej ilości 1.000 ton kukurydzy liczonej po cenie 189 euro za tonę. Powódka – jak wynika z redakcji tego pisma – naliczając karę nie pamiętała, że w wykonaniu umowy przez powódkę A. K. (1) nie otrzymałaby zapłaty w euro, tylko kwotę 799.470 zł.

Z § 4 umowy w sposób nie budzący wątpliwości interpretacyjnych wynika, że przedmiotem zobowiązania była suma pieniężna wyrażona w walucie polskiej, której wysokość była możliwa do wyliczenia na podstawie umowy (jako iloczyn: 1000 x 189 x 4,23), co więcej była to kwota stała, niezależna od kursu euro. Strony dla potrzeb umowy posłużyły się pojęciem „kurs stały”. Takie pojęcie z punktu widzenia prawnego czy finansowego nie istnieje, istotą kursu walut jest bowiem jego zmienność. Skoro strony użyły pojęcia „kurs stały” to znaczy, że oznaczyły cenę konkretną kwotą, niezależną od kursu euro czy innych czynników.

Wyrażenie ceny podstawowej w walucie euro było – jak wynika z Ogólnych Warunków – uzasadnione tym, że zgodnie z § 7 ust 7 płatność ostateczna miała być pomniejszana o koszty analiz towaru, które zostały ustalone w walucie euro (0,20 euro za tonę dla zbóż). Koszty analiz miał ponosić sprzedający. Z Ogólnych Warunków wynika więc, że dla potrzeb zastrzeżonego w § 7 ust 7 pomniejszenia konieczne było określenie ceny w walucie euro. W tej samej walucie w Ogólnych Warunkach w § 10 uregulowano potrącenia jakościowe (za odbiegające od umownych parametry towaru). Powyższe tłumaczy, dlaczego strony określiły cenę w euro, mimo tego, że świadczenie powódki z tytułu zapłaty ceny miało być dokonane jako z góry oznaczona stała kwota określona w złotówkach – wymagało tego dokonanie opisanych wyżej operacji (pomniejszeń i potrąceń).

Opisane pomniejszenia (potrącenia) nie miały jednak wpływu na „wartość umowy” w rozumieniu § 8 Ogólnych Warunków. Przy wykładni umów decydujące znacznie ma zamiar stron, tym samym skoro w niniejszej sprawie żadna ze stron przy dokonywaniu wykładni pojęcia „wartość umowy” tych operacji nie uwzględniała (spór dotyczy tylko waluty), to przyjąć należy, że pojęcie „wartość umowy” strony rozumiały bez uwzględniania rzeczonych (pomniejszeń i potrąceń).

Mając na uwadze cel umowy należy więc przyjąć, że pod pojęciem „wartość umowy” strony rozumiały wartość przedmiotu zobowiązania, która wyrażała się stałą kwotą i wynosiła 799.470 zł (1000 x 189 x 4,23). Kara umowna, wynosząca 25 % „wartości umowy”, wynosi więc 25 % z 799.470 zł, czyli 199.867,50 zł.

Takie roszczenie przysługuje powódce w związku z niewykonaniem i częściowo nienależytym wykonaniem zobowiązania przez pozwaną. Tymczasem powódka żąda kwoty 47.250 euro, a roszczenie to – jak wyjaśniono wyżej – jest innym roszczeniem nie roszczenie o zapłatę kwoty 199.867,50 zł (por. wyroki Sądu Najwyższego : z dnia 28 kwietnia 1998 r., II CKN 712/97, OSNC 1998/11/187, z dnia 23 lipca 2004 r., III CK 339/03, LEX nr 174197, z dnia 19 marca 2008 r., LEX nr 465983).

W przypadku, gdy tytuł egzekucyjny opiewa na walutę obcą, Sąd nadając klauzulę wykonalności zamieszcza w niej treść: "Sąd zobowiązuje komornika do przeliczenia świadczenia pieniężnego wyrażonego w walucie obcej na walutę polską według średniego kursu waluty obcej ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski na dzień sporządzenia planu podziału, a jeżeli planu nie sporządza się - na dzień wypłaty kwoty wierzycielowi".

Ewentualny wyrok uwzględniający powództwo w zakresie kwoty 47.250 euro prowadziłoby więc : 1) w razie dobrowolnej zapłaty do uzyskania przez powódkę kwoty 47.250 euro lub równowartości w złotówkach według kursu z dnia wymagalności roszczenia (co wynika z art. 358 k.c.); 2) w razie wyegzekwowania świadczenia - do uzyskania przez powódkę równowartości kwoty 47.250 euro według kursu z dnia wypłaty. W żadnym z tych przypadków powódka nie otrzymałaby 25 % „wartości umowy”, wynoszącej 199.867,50 zł. Powództwo o zapłatę kwoty 47.250 euro podlega oddaleniu.

Dokonując wykładni umowy z zastosowaniem wzorca obiektywnego należy mieć na względzie również okoliczności sprawy i kontekst sytuacyjny, w jakim zostało złożone oświadczenie. W rozpoznawanej sprawie nie można pominąć tego, że przed zawarciem umowy będącej przedmiotem sporu strony łączyła inna umowa, o numerze (...), której pozwana w całości nie wykonała, co spowodowało proces sądowy prowadzony przed Sądem Okręgowym w Szczecinie w sprawie VIII GC 119/13. W sprawie tej zapadł nieprawomocny wyrok z dnia 7 maja 2014 roku, który powódka wraz z uzasadnieniem załączyła do akt (karta 240-251), natomiast pozwana nie negowała tego, że taki wyrok zapadł. Z uzasadnienia wyroku wynika, że pozwana w sprawie VIII GC 119/13 już w odpowiedzi na pozew podnosiła, że kara umowa na podstawie § 8 OW mogłaby być ewentualnie naliczana w złotówkach (karta 241), a nawet przedstawiła swoje wyliczenie kary w sprawie VIII GC 119/13, wynoszące 268.391,80 zł (25 % niewykonanej wartości zobowiązania). Przypomnieć trzeba, że umowa (...) przewidywała zakup 2.000 ton kukurydzy w cenie 185 euro za tonę, § 4 umowy zawierał zaś zapis analogiczny do zapisu z umowy nr (...), tyle tylko, że stały kurs określono na 4,33 PLN. Wynika stąd, że pozwana już na gruncie umowy o numerze (...) rozumiała zapis § 8 Ogólnych Warunków o „wartości umowy” w sposób taki, jaki przedstawiła w niniejszym procesie na ostatniej rozprawie.

Dostrzec też trzeba, że w sprawie niniejszej zarzutem fundamentalnym był dla pozwanej zarzut dotyczący wygaśnięcia umowy na skutek okoliczności wskazanych w art. 622 § 1 k.c. Z tego tylko powodu pozwana odmówiła zapłaty kary umownej w korespondencji przedprocesowej (w piśmie z dnia 3 kwietnia 2012 roku). Uwzględnienie tego zarzutu (czego wymagało zakwalifikowanie umowy jako umowy kontraktacji) prowadziłoby do oddalenia powództwa bez potrzeby analizy jakichkolwiek dalszych kwestii. Tłumaczy to procesowe zachowanie pozwanej, która w niniejszym procesie skupiała się na zasadniczym dla niej zarzucie wygaśnięcia umowy na mocy art. 622 § 1 k.c., natomiast pozostałe zarzuty podnosiła „z ostrożności procesowej”. Z punktu widzenia pozwanej konieczność podniesienia zarzutu związanego z walutą mogła pojawić się dopiero po przesłuchaniu świadków, z zeznań których wynikało, że umowa łącząca strony była umową sprzedaży. Nie można też wykluczyć, że taka kolejność podnoszenia zarzutów jest elementem linii obrony pozwanej w niniejszym procesie, nakierowanej na wywołanie konsternacji przeciwnika procesowego. Takie zachowanie, choć naganne z punktu widzenia procesowego, może prowadzić jedynie do sankcji z art. 103 § 1 k.p.c., a więc do obciążenia pozwanej (mimo wygrania sprawy) obowiązkiem zwrotu kosztów, gdyby takie powstały w związku z późniejszym podnoszeniem przez pozwaną zarzutów procesowych (w rozpoznawanej sprawie takie koszty jednak nie powstały).

Na koniec wskazać trzeba że nie tylko cel umowy i okoliczności sprawy przemawiają za tym, żeby pojęciu „wartość umowy” nadać znaczenie wskazywane przez pozwaną, świadczy za tym również fakt, że wywołujący wątpliwości tekst § 8 Ogólnych Warunków zredagowała powódka, wątpliwości interpretacyjne powinny być więc rozstrzygane na jej niekorzyść, a więc tak, jak je rozumie pozwana (por. cytowany wyżej wyrok S.N. z 8.10.2004, V CK 670/03, OSNC 2005/9/162).

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, że żądanie pozwu sformułowane jako żądanie zapłaty kwoty 47.250 euro nie zasługiwało na uwzględnienie.

Ustalenia faktyczne zostały dokonane w oparciu o załączone do akt dowody z dokumentów oraz inne dowody w rozumieniu art. 308 § 1 k.p.c. (do których należy zaliczyć przede wszystkim wydruki korespondencji elektronicznej), a także w oparciu o dowody z zeznań świadków i dowód z przesłuchania stron, ograniczony do przesłuchania pozwanej. Strony nie kwestionowały prawdziwości dowodów z dokumentów, nie wzbudziły też one wątpliwości Sądu. Dowody z dokumentów i korespondencji elektronicznej miały w sprawie znaczenie podstawowe, zeznania świadków jedynie dopełniły wynikający z rzeczonych dowodów stan faktyczny sprawy.

W zeznaniach świadków oraz pozwanej nie było sprzeczności, które dotyczyłby istotnych dla rozstrzygnięcia faktów. Zeznania te zostały uznane za wiarygodne. Przekazy świadków oraz pozwanej korespondowały ze sobą wzajemnie oraz z pozostałymi dowodami tworząc spójny obraz wskazujący na relacje między powódką i pozwaną. Nieznaczne rozbieżności, które zaistniały w zeznaniach świadczyć mogły jedynie o odmiennie dokonywanych przez świadków spostrzeżeniach oraz stanowić wynik upływu czasu, jaki miał miejsce między opisywanymi przez nich zdarzeniami, a chwilą rozprawy sądowej.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu przy założeniu, że stroną wygrywającą sprawę w całości jest pozwana.