Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 stycznia 2013 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 24 stycznia 2013 r. w Gdańsku

sprawy C. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 10 maja 2012 r., sygn. akt VII U 125/12

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 1261/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12 grudnia 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił ubezpieczonemu C. R. prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

W odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczony C. R. zarzucając, że legitymuje się wymaganym stażem pracy w warunkach szczególnych.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy w Gdańsku VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 10 maja 2012 r. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu C. R. prawo do emerytury od dnia 1 października 2011 r. i stwierdził, że pozwany organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nie ustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Sąd Okręgowy orzekał w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne. Ubezpieczony C. R., urodzony (...), w dniu 28 października 2011 r. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniosek o emeryturę. Wnioskodawca nie jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego i nie pozostaje w stosunku pracy. W toku postępowania przed organem rentowym ubezpieczony udowodnił 26 lat i 19 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 11 lat, 7 miesięcy i 14 dni pracy w szczególnych warunkach.

Zaskarżoną w sprawie decyzją z dnia 12 grudnia 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił ubezpieczonemu C. R. prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach z uwagi na niespełnienie warunków nabycia tego prawa.

Wnioskodawca był zatrudniony w Stoczni (...) S.A. w G. w okresie od dnia 2 listopada 1973 r. na stanowisku bosmana. Z dniem 15 kwietnia - na jego wniosek - został przeniesiony na stanowisko ślusarza, które zajmował do dnia 20 kwietnia 1974 r. Jako bosman wykonywał pracę na jednostkach pływających w Stoczni. Praca polegała na sprawdzeniu statku po zakończonych remontach na morzu (okres 5 miesięcy i 11 dni). Następnie pracował w G. Stoczni (...). W okresie od dnia 20 lutego 1978 r. do dnia 19 czerwca 1978 r. wnioskodawca był zatrudniony w PP (...), na stanowisku młodszego motorzysty i motorzysty. Pracował na statkach wycieczkowych (...) (okres 4 miesięcy). Kolejny etap pracy zawodowej wnioskodawcy związany był z pracą w (...) S.A., gdzie pracował od dnia 27 czerwca 1978 r. do dnia 24 grudnia 1981 r. oraz od dnia 11 stycznia 1982 r. do dnia 3 maja 1992 r. W okresie tegoż zatrudnienia od dnia 1 sierpnia 1978 r. do dnia 31 sierpnia 1979 r. pracował na stanowisku montera urządzeń i konstrukcji metalowych na wysokościach, od dnia 1 kwietnia 1982 r. do dnia 5 kwietnia 1983 r. na stanowisku malarza - piaskarza i od dnia 1 października 1990 r. do dnia 31 października 1991 r. dalej na stanowisku malarza - piaskarza i brygadzisty. Łącznie okres ten wynosi 3 lata 2 miesiące i 5 dni. Pozostałe okresy pracy w (...) S.A. są niesporne. W okresie od dnia 15 sierpnia 1988 r. do dnia 30 września 1990 r. wnioskodawca przebywał na budowie eksportowej w NRD, gdzie wykonywał prace montera i montera - spawacza.

Sąd Okręgowy wskazał, że przedmiotem niniejszego postępowania była kwestia ustalenia prawa ubezpieczonego do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Wyniki przeprowadzonego przez Sąd postępowania dowodowego wykazały, że wnioskodawca legitymuje się wymaganym 15 - letnim stażem pracy w szczególnych warunkach, co sprawia, że stanowisko organu emerytalnego odmawiające wnioskodawcy prawa do wcześniejszej emerytury, nie jest słuszne.

Sąd pierwszej instancji powołał się na brzmienie art. 184 i 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz. U. z 2009, Nr 153 poz. 1227 ze zm.) oraz § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Wskazał, że w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia w dziale VIII (w transporcie i łączności) pod poz. 5 wskazano prace na statkach żeglugi śródlądowej (pracownicy zaliczeni do personelu pływającego z wyjątkiem zatrudnionych sezonowo), pod poz. 6 wskazano prace na jednostkach pływających w portach morskich i stoczniach morskich, w dziale V (w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych) pod poz. 5 wskazano prace przy montażu konstrukcji metalowych na wysokościach, w dziale III (w hutnictwie i w przemyśle metalowym) pod poz. 72 wskazano prace polegające na malowaniu miną, a pod poz.80 wskazano prace - piaskowanie na sucho i śrutowanie wewnątrz komór. Natomiast przepisy resortowe, tj. Zarządzenie nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. w sprawie wyboru stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez MBiPMB na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz wzrostu emerytury i renty w wykazie A dział III poz. 72 pkt 2 oraz dział III poz. 80 pkt 3 wskazuje stanowisko malarza - piaskarza.

Sąd Okręgowy wskazał także, że zgodnie z przepisem § 2 ust 1 i 2 powołanego wyżej rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy natomiast, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy (§ 2 ust. 2).

Sąd podkreślił, że zgodnie z utartą praktyką i orzecznictwem w postępowaniu przed sądem okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przewidziane rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze mogą być ustalane także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia z zakładu pracy (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 r., III UZP 6/84 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1984 r. III UZP 48/84), a więc wszelkimi dopuszczalnymi przez prawo środkami dowodowymi. Zaznaczył także, że prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach przysługuje wówczas, gdy ubiegający się o prawo wykonywał prace w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Decydujące znaczenie ma rodzaj i wymiar wykonywanej pracy, a nie przedłożenie świadectwa pracy w szczególnych warunkach określające stanowisko pracy, ponieważ o zaliczeniu danego rodzaju pracy do wykonywanej w szczególnych warunkach decyduje nie nazwa zajmowanego stanowiska, ale charakter wykonywanych czynności.

W ocenie Sądu Okręgowego, bezspornym jest, że ubezpieczony w dniu 26 czerwca 2011 r. ukończył 60 rok życia, na dzień 1 stycznia 1999 r. udokumentował okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze powyżej 25 lat, nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego oraz od dnia 1 października 2011 r. nie pozostaje w stosunku pracy. Przedmiotem sporu pozostawało jedynie ustalenie, czy za zatrudnienie w szczególnych warunkach może zostać uznany okres zatrudnienia wnioskodawcy: w Stoczni (...) S.A. w G. od dnia 2 listopada 1973 r. do dnia 20 kwietnia 1974 r., w (...) od dnia 20 lutego 1978 r. do dnia 19 czerwca 1978 r. oraz w (...) S.A. oraz okres pracy na budowie eksportowej w NRD w latach 1988 – 1990, nie zaliczony przez pozwanego do okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych.

Odnośnie okresu zatrudnienia w Stoczni (...) S.A. w G. Sąd pierwszej instancji wskazał, że wnioskodawca wykonywał pracę bosmana na jednostkach pływających w stoczni. Zatrudniony był w Stoczni (...) S.A., a jego praca polegała na sprawdzeniu jednostek pływających na morzu po zakończonym remoncie. Ponieważ zakres wykonywanej przez wnioskodawcę pracy pokrywa się z opisanym w dziale VIII (w transporcie i łączności ) pod poz. 6 - prace na jednostkach pływających w portach morskich i stoczniach morskich, Sąd zaliczył ten okres w wymiarze 5 miesięcy i 11 dni jako okres pracy w szczególnych warunkach.

W ocenie Sądu Okręgowego, również okres od dnia 20 lutego 1978 r. do dnia 19 czerwca 1978 r. z tytułu zatrudnienia w (...), gdzie wnioskodawca wykonywał pracę na statkach żeglugi śródlądowej, pracując jako motorzysta podlega zaliczeniu do pracy w szczególnych jako wykazany w załączniku do rozporządzenia wykaz A dział VIII pod poz. 5 – praca na statkach żeglugi śródlądowej.

Sąd Okręgowy podkreślił, że pozwany poza zaliczonym do pracy w szczególnych warunkach okresami pracy w (...) S. A. nie zaliczył wnioskodawcy okresu od dnia 1 sierpnia 1978 r. do 31 sierpnia 1979 r. na stanowisku montera urządzeń i konstrukcji metalowych na wysokościach okresu od
dnia 1 kwietnia 1982 r. do dnia 5 kwietnia 1983 r. na stanowisku malarza – piaskarza i okresu od dnia 1 października 1990 r. do dnia 31 października 1991 r. na stanowisku malarza - piaskarza i brygadzisty. W ocenie Sądu, przeprowadzone postępowanie dowodowe daje podstawy do zaliczenia okresu od dnia 1 sierpnia 1978 r. do dnia 31 sierpnia 1979 r. do pracy w szczególnych warunkach w oparciu o świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych z dnia 14 lutego 2012 r., wystawione po korekcie przez (...) S.A., a także w oparciu o dokumenty z akt osobowych wnioskodawcy w tym: umowę o pracę z dnia 11 lipca 1978 r., świadectwo lekarskie z dnia 24 czerwca 1978 r., prośbę ubezpieczonego z dnia 8 sierpnia 1979 r. o przeniesienie go do pracy w utrzymaniu ruchu, gdzie wskazał, że z uwagi na stan zdrowia nie może kontynuować pracy w wykonawstwie konstrukcji, świadectwo pracy z dnia 4 stycznia 1982 r., angaż z dnia 1 września 1979 r., opinię z dnia 24 sierpnia 1983 r., charakterystykę pracownika przyjmowanego do pracy, kartę obiegową z dnia 16 sierpnia 1978 r., angaż z dnia 15 maja 1979 r. Odnośnie okresu zatrudnienia wnioskodawcy na stanowisku malarza - piaskarza wskazać należy, że wnioskodawca zdał wykazać, że ww. okresach wykonywał pracę w szczególnych warunkach co zostało potwierdzone dokumentami z akt osobowych, w tym: angażem z dnia 1 kwietnia 1982 r., zaświadczeniem kwalifikacyjnym z dnia 21 lutego 1983 r., wnioskiem o dopuszczenie do egzaminu z dnia 17 maja 1982 r., opinią z dnia 10 lutego 1982 r. a także zeznaniami wnioskodawcy.

W ocenie Sądu, fakt wykonywania przez ubezpieczonego pracy w szczególnych warunkach we wszystkich ww. okresach bezsprzecznie znajduje potwierdzenie w zebranym w sprawie materiale dowodowym (aktach osobowych). Fakt ten został także potwierdzony zeznaniami ubezpieczonego.

Pozwany wskazywał na brak podstaw do zaliczenia okresu pracy w szczególnych warunkach na stanowisku malarz - piaskarz z uwagi, że wykazane przez pracodawcę stanowisko jest stanowiskiem łączonym, jednakże Sąd I instancji zwrócił uwagę, że zgodnie z załącznikiem do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykaz A dział III (w hutnictwie i przemyśle metalowym) poz. 72 (malowanie) i poz. 80 (piaskowanie) obydwa stanowiska zostały wskazane przez ustawodawcę jako kwalifikujące do pracy w szczególnych warunkach, co daje postawę zakwalifikowania spornego okresu pracy jako wykonywanego w szczególnych warunkach z uwagi, iż wykonywanie łącznie pracy na dwóch stanowiskach, z których każde zaliczone jest do pracy w szczególnych warunkach daje podstawy do zaliczenia tej pracy jako wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Ubezpieczony bowiem czy to jako malarz, czy też jako piaskarz pracował w szczególnych warunkach, a to właśnie trudne warunki pracy decydują o uprawnieniach do emerytury w obniżonym wieku.

W ocenie Sądu Okręgowego, ubezpieczony spełnił wszystkie przesłanki dla nabycia emerytury w obniżonym wieku, ponieważ osiągnął 60 rok życia, na dzień 1 stycznia 1999 r. udokumentował okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze powyżej 25 lat, nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego oraz na dzień wydania zaskarżonej decyzji i orzekania w sprawie nie pozostawał w stosunku pracy, a także spełnił przesłankę co najmniej 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy uznał, że wnioskodawca w spornych okresach wykonywał pracę na stanowisku bosmana, motorzysty, montera urządzeń i konstrukcji metalowych na wysokościach, i malarza - piaskarza wobec tego był zatrudniony na stanowisku, o którym mowa wykazie A dziale VIII (w transporcie i łączności) poz. 5 - prace na statkach żeglugi śródlądowej (pracownicy zaliczeniu do personelu pływającego z wyjątkiem zatrudnionych sezonowo), poz. 6 praca na jednostkach pływających w portach morskich i portach morskich, w dziale III (w hutnictwie i w przemyśle metalowym) pod poz. 72 opisano prace - malowanie miną, a pod poz. 80 opisano prace piaskowanie na sucho i śrutowanie wewnątrz komór, dział V poz. 5 prace przy montażu konstrukcji na wysokościach stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W ocenie Sądu pierwszej instancji, uwzględnienie spornych okresów w wymiarze 3 lat 11 miesięcy i 5 dni (bez okresu pracy w NRD od dnia 15 sierpnia 1988 r. do dnia 30 września 1990 r.) wskazuje, że staż pracy wnioskodawcy w warunkach szczególnych wraz z zaliczonym przez pozwanego okresem w wymiarze 11 lat 7 miesięcy i 14 dni jest dłuższy niż wymagany prawem, a zatem, zgodnie z przepisem § 4 rozporządzenia, oznacza spełnienie tego wymogu do przyznania wnioskodawcy świadczenia emerytalnego w wieku obniżonym. Wskazany wyżej okres pracy ubezpieczonego za granicą nie jest już potrzebny do ustalenia jego uprawnień do emerytury, jakkolwiek dokumenty osobowe wskazują, że również w tym okresie ubezpieczony pracował w szczególnych warunkach, zajmując stanowisko montera konstrukcji, jak i montera-spawacza.

Sąd Okręgowy przywołał także treść art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 września 2007r. OTK-A 2007/8/97, zgodnie z którym powyższy artykuł należy rozumieć w ten sposób, że za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uznaje się dzień wpływu prawomocnego orzeczenia tylko w sytuacji, gdy za nieustalenie tych okoliczności nie ponosi odpowiedzialności organ rentowy.

W ocenie Sądu pierwszej instancji, w niniejszej sprawie okoliczności, na podstawie których Sąd uznał odwołanie ubezpieczonego za zasadne, zostały ostatecznie wyjaśnione w drodze uzupełnienia materiału dowodowego o dokumenty z akt osobowych i zeznania ubezpieczonego wyjaśniające zakres obowiązków i charakter pracy wnioskodawcy, co uzasadnia zastosowanie dyspozycji art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez wnioskowanie a contrario.

W konkluzji z wyżej przytoczonych względów Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. w związku z cytowanymi wyżej przepisami zmienił decyzję organu ubezpieczeniowego i przyznał C. R. prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach od dnia 1 października 2011 r., tj. od pierwszego dnia miesiąca, w którym zgłoszono wniosek i od kiedy ustał stosunek pracy, mając na uwadze dyspozycję art. 129 w zw. z art. 100 ust. 1 cyt. ustawy emerytalnej.

Działając na podstawie art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Sąd I instancji, wnioskując a contrario, nie stwierdził odpowiedzialności pozwanego organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, mając na uwadze fakt, iż dopiero wyniki niniejszego postępowania dowodowego pozwoliły na poczynienie wiążących ustaleń co do charakteru zatrudnienia ubezpieczonego mającego wpływ na prawo do wnioskowanego świadczenia.

Apelację od wyroku wywiódł pozwany organ rentowy, zaskarżając go w całości i zarzucając naruszenie przepisu art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze poprzez przyjęcie, iż wnioskodawca spełnił wszystkie warunki do przyznania prawa do emerytury.

Wskazując na powyższe pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w części dotyczącej zmiany zaskarżonej decyzji i przyznania ubezpieczonemu C. R. prawa do emerytury od dnia 1 października 2011 r. i oddalenie odwołania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku we wskazanej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd pierwszej instancji.

W uzasadnieniu skarżący podniósł, że brak jest podstaw do uwzględnienia jako pracy w szczególnych warunkach okresu od dnia 2 listopada 1973 r. do dnia 26 grudnia 1973 r. (1 miesiąc, 25 dni) oraz od dnia 30 grudnia 1973 r. do dnia 15 kwietnia 1974 r. (3 miesiące, 16 dni) na podstawie świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 13 lutego 2012 r. wystawionego przez (...), ponieważ świadectwo to wskazuje, że ubezpieczony wykonywał prace bosmana, podczas gdy świadectwo pracy z dnia 31 marca 1992 r. wskazuje, że ubezpieczony zatrudniony był ostatnio na stanowisku ślusarz maszynowy. W związku z tym istnieją rozbieżności w dokumentacji. Sąd w uzasadnieniu nie wyjaśnił rozbieżności odnośnie stanowisk pracy wskazanych w dokumentacji. Oparł się na wyjaśnieniach wnioskodawcy, który podał, że był zatrudniony jako bosman na jednostkach pływających w stoczni.

W ocenie pozwanego, brak jest również podstaw do uwzględnienia do pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia wnioskodawcy w (...) od dnia 20 lutego 1978 r. do dnia 19 czerwca 1978 r. (3 miesiące, 28 dni) na stanowisku motorzysty na podstawie świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 7 lutego 2012 r., ponieważ w przepisach resortowych, na które powołuje się pracodawca brak jest stanowiska motorzysty. Nie został wskazany też właściwy pkt. zarządzenia. W przepisach zarządzenia Ministra - kierownika Urzędu Gospodarki Morskiej z dnia 15 sierpnia 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach wskazano stanowiska: motorzysta mechanik, pomocnik motorzysty, steromotorzysta. Sąd, uwzględniając powyższy okres zatrudnienia jako prace w szczególnych warunkach, posiłkował się świadectwem wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 7 lutego 2012 r.

Pozwany zaznaczył, że nie kwestionuje okresu zatrudnienia w (...) S.A. od dnia 1 sierpnia 1978 r. do dnia 31 sierpnia 1979 r. (1 rok i 1 miesiąc) jako pracy w szczególnych warunkach.

Zdaniem skarżącego, brak jest natomiast podstaw do uwzględnienia okresu zatrudnienia od dnia 1 kwietnia 1982 r. do dnia 5 kwietnia 1983 r. (1 rok, 5 dni) jako pracy w szczególnych warunkach, które pracodawca zalicza ubezpieczonemu jak zatrudnienie malarz – piaskarz. Ubezpieczony zajmował kolejno stanowiska: od dnia 1 kwietnia 1982 r. malarza, następnie piaskarza - malarza, montera (angaż od dnia 28 października 1982 r.). Z angażu z dnia 12 maja 1982 r. wynika zatrudnienie na stanowisku ślusarz i brygadzista. Od stycznia 1983 r. zatrudniony był jako piaskarz - malarz.

Pozwany zakwestionował uznany przez Sąd okres pracy w szczególnych warunkach zatrudnienie od dnia 1 października 1990 r. do dnia 31 października 1991 r. (1 rok, 1 miesiąc). Pracodawca potwierdził zatrudnienie ubezpieczonego na stanowisku malarz – piaskarz. W ocenie skarżącego, z dokumentacji osobowej wynika, że ubezpieczony zatrudniony był jako malarz - piaskarz oraz jako brygadzista. Z zaświadczenia z dnia 23 kwietnia 1992 r. przedłożonego przez ubezpieczonego wynika, że ubezpieczony do dnia 3 października 1990 r. zatrudniony był na kontrakcie na stanowisku montera konstrukcji stalowych. Ponadto z wykazu A dział III poz. 72 pkt 2 zarządzenia Min. Budownictwa wynikają prace przy malowanie minią - malarz antykorozyjny, a w wykazie A dział III poz. 80 pkt 3 wskazano stanowisko piaskowacz - piaskowanie na sucho i śrutowanie wewnątrz komór. Brak jest uzasadnienia odnośnie charakteru pracy ubezpieczonego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego okazała się bezzasadna.

Przedmiotem sporu między stronami było, czy wnioskodawca C. R. spełnia kumulatywne przesłanki warunkujące nabycie prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.; dalej jako: "ustawa o emeryturach i rentach z FUS") w szczególności przesłankę 15–letniego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych.

We wskazanym powyżej zakresie Sąd Okręgowy przeprowadził stosowne, wyczerpujące postępowanie dowodowe, a w swych ustaleniach i wnioskach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające
z przepisu art. 233 k.p.c. Nie popełnił też uchybień w zakresie zarówno ustalonych faktów, jak też ich kwalifikacji prawnej, które mogłyby uzasadnić ingerencję w treść zaskarżonego orzeczenia.

Zarzuty podniesione w apelacji przez pozwanego sprowadzają się w istocie do kwestionowania dokonanej przez Sąd pierwszej instancji oceny zgromadzonych w sprawie dowodów. Zarzutów tych nie można jednak było uznać za uzasadnione.

Przepis art. 233 § 1 k.p.c. przyznaje sądowi swobodę w ocenie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a zarzut naruszenia tego uprawnienia tylko wówczas można uznać za usprawiedliwiony, jeśli sąd zaprezentuje rozumowanie sprzeczne z regułami logiki, z zasadami wiedzy bądź z doświadczeniem życiowym. Sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału zachodzi bowiem jedynie wtedy, gdy powstaje dysharmonia pomiędzy materiałem zgromadzonym w sprawie, a konkluzją, do jakiej dochodzi sąd na jego podstawie.
Ze sprzecznością mamy do czynienia wówczas, gdy z treści dowodu wynika
co innego niż przyjął sąd, gdy pewnego dowodu nie uwzględniono przy ocenie,
gdy sąd przyjął pewne fakty za ustalone, mimo że nie zostały one w ogóle lub niedostatecznie potwierdzone, gdy Sąd uznał pewne fakty za nieudowodnione, mimo że były ku temu podstawy oraz, gdy ocena materiału dowodowego koliduje
z zasadami doświadczenia życiowego lub regułami logicznego rozumowania,
co oznacza, że Sąd wyprowadza błędny logicznie wniosek z ustalonych przez siebie okoliczności. Należy przy tym mieć na względzie, że w granicach swobodnej oceny dowodów sąd zobowiązany jest również do przeprowadzenia selekcji dowodów,
tj. dokonania wyboru tych, na których się oparł i ewentualnego odrzucenia innych, którym odmówił wiarygodności. Ponadto, jeżeli z określonego materiału dowodowego Sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, chociażby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne (por. postanowienie SN z dnia 10 stycznia 2002 r., II CKN 572/99, wyroku SN z dnia 27 września 2002 r., sygn. II CKN 817/00).

W przedmiotowej sprawie, w ocenie Sądu Apelacyjnego, nie wystąpiły okoliczności, mogące uzasadniać naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów. Sąd Okręgowy w wyniku prawidłowo przeprowadzonego postępowania dowodowego, uwzględniającego zasady rozkładu ciężaru dowodu, ustalił wszystkie istotne dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności, które znajdowały odzwierciedlenie
w całokształcie materiału dowodowego. Dokonanej zaś przez ten Sąd ocenie
tak zebranego materiału nie sposób przypisać cech dowolności wynikających
z naruszenia zasad logiki, wiedzy i doświadczenia życiowego.

Podzielając w całości stanowisko Sądu pierwszej instancji, wyrażone w uzasadnieniu skarżonego wyroku, Sąd Apelacyjny podkreśla, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy daje w pełni podstawy do przyjęcia, że wnioskodawca spełnia przesłankę wykonywania pracy w szczególnych warunkach przez okres co najmniej 15 lat. W konsekwencji, Sąd odwoławczy, oceniając jako prawidłowe ustalenia faktyczne i rozważania prawne dokonane przez Sąd pierwszej instancji, uznał je za własne, co oznacza, że zbędnym jest ich szczegółowe powtarzanie w uzasadnieniu wyroku Sądu odwoławczego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., sygn. I PKN 339/98, OSNAPiUS z 1999 r., z. 24, poz. 776).

Zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura
po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia
w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn (stosownie do przepisu § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze wymagany wiek emerytalny dla kobiet wynosi 55 lat,
a dla mężczyzn – 60 lat),

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn).

Ponadto emerytura przysługuje pod warunkiem nie przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego oraz rozwiązania stosunku pracy – w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem (ust. 2 art. 184 cytowanej ustawy).

Stosownie natomiast do art. 32 ust. 2 cyt. ustawy, dla celów ustalenia uprawnień do emerytury w wieku obniżonym z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze za pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach
o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości
lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu
na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których uprawnionym osobom przysługuje prawo do emerytury w wieku obniżonym, ustala się – jak stanowi ust. 4 art. 32 cyt. ustawy - na podstawie przepisów dotychczasowych.

Sąd Najwyższy w uchwale w składzie 7 sędziów z dnia 13 lutego 2002 r.,
(III ZP 30/01, OSNP 2002 nr 10, poz. 243) wskazał jako nadal stosowane "przepisy dotychczasowe" przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Zgodnie z § 4 ww., rozporządzenia pracownik, który wykonywał wymienione
w wykazie A prace w szczególnych warunkach nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1.  osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn,

2.  ma wymagany okres zatrudnienia (25 lat), w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W myśl § 2 ust. 1 ww. rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu - są okresy,
w których praca w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Jak wynika z powyższego, nie jest dopuszczalne uwzględnianie do okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do emerytury
w niższym wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika. Stanowisko takie wyraził Sąd Najwyższy z wyroku z dnia 4 czerwca 2008 r. (II UK 306/07, OSNP 2009 nr 21-22, poz. 290). Nadto, w wyroku z dnia
8 czerwca 2011 r. (I UK 393/10, Lex nr 950426) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że: „Praca
w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia
7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent
dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze”.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, wskazać należy, że Sąd Okręgowy trafnie uznał, że wnioskodawca spełnił wszystkie warunki przyznania mu prawa do wcześniejszej emerytury na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, a przede wszystkim prawidłowo ustalił okresy wykonywania przez wnioskodawcę pracy w warunkach szczególnych.

Podkreślić w tym miejscu trzeba, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaliczył wnioskodawcy pierwotnie staż pracy w warunkach szczególnych wymiarze 11 lat 7 miesięcy i 14 dni, natomiast w apelacji nie zakwestionował zaliczenia przez Sąd do stażu pracy wnioskodawcy w warunkach szczególnych okresu od dnia 1 sierpnia 1978 r. do dnia 31 sierpnia 1979 r., (1 rok i 1 miesiąc). Łącznie zatem okresy pracy wnioskodawcy w szczególnych warunkach niesporne na etapie postępowania apelacyjnego wynosiły 12 lat 8 miesięcy i 14 dni.

Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia Sądu pierwszej instancji odnośnie zatrudnienia wnioskodawcy w Stoczni (...) S.A. w G. w okresach od dnia 2 listopada 1973 r. do dnia 26 grudnia 1973 r. oraz od dnia 30 grudnia 1973 r. do dnia 15 kwietnia 1974 r. W ocenie Sądu Odwoławczego, Sąd pierwszej instancji dokonał prawidłowej oceny dowodów, ustalając, że w spornym okresie wnioskodawca pracował na stanowisku bosmana, czyli wykonywał pracę, o której mowa w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, w dziale VIII (prace w transporcie i łączności) pod poz. 6 (prace na jednostkach pływających w portach morskich i stoczniach morskich). W uszczegóławiającym to rozporządzenie zarządzeniu Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego nr 3 z 30 marca 1985 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze w Dziale VIII, pod poz. 6 w pkt 1 wymienione zostało natomiast stanowisko wskazywane przez pracodawcę ubezpieczonego w zaświadczeniu o zatrudnieniu z dnia 13 lutego 2012 r., tj. bosman.

Sąd Odwoławczy nie dopatrzył się podnoszonej przez pozwanego sprzeczności w dokumentach potwierdzających zatrudnienie ubezpieczonego. We wspomnianym wyżej zaświadczeniu z dnia 13 lutego 2012 r. wskazano, że wnioskodawca był zatrudniony w Stoczni (...)w okresie od dnia 2 listopada 1973 r. do dnia 20 kwietnia 1974 r. na stanowiskach: bosman, 16 kwietnia 1974 r. ślusarz narzędziowy, w pełnym wymiarze czasu pracy. Pracę w szczególnych warunkach ubezpieczony wykonywał w okresie od dnia 2 listopada 1973 r. do dnia 26 grudnia 1973 r. oraz od dnia 30 grudnia 1973 r. do dnia 15 kwietnia 1974 r. na stanowisku bosmana. W zaświadczeniu wskazano podstawę prawną – wykaz A rozdział VIII poz. 6 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz Dział VIII poz.6 pkt 1 Zarządzenia Nr 3 MHiPM z 30 marca 1985 r. W zaświadczeniu figuruje zapis, że w okresie od dnia 27 grudnia 1973 r. do dnia 29 grudnia 1973 r. wnioskodawca korzystał z urlopów bezpłatnych, a umowa o pracę została rozwiązana z dniem 20 kwietnia 1974 r. na mocy porozumienia stron.

W świadectwie pracy z dnia 31 marca 1992 r. pracodawca wskazał natomiast, że C. R. był zatrudniony w przedmiotowym przedsiębiorstwie w okresie od 2 listopada 1973 r. do 20 kwietnia 1974 r., ostatnio na stanowisku ślusarza maszynowego.

Podkreślić trzeba, że w świadectwie pracy z dnia 31 marca 1992 r. pracodawca potwierdził czasookres zatrudnienia wnioskodawcy w Stoczni (...) i ostatnio zajmowane stanowisko. Natomiast w zaświadczeniu o zatrudnieniu z dnia 13 lutego 2012 r. dokładnie wskazano na czasookres zatrudnienia wnioskodawcy, kolejno zajmowane stanowiska, wymiar czasu pracy oraz jego okres pracy w szczególnych warunkach z podaniem podstawy prawnej. Skoro więc z dniem 16 kwietnia 1974 r. wnioskodawca został przeniesiony na stanowisko ślusarza maszynowego, nie powinno dziwić, że właśnie to stanowisko zostało wymienione w świadectwie pracy z dnia 31 marca 1992 r. jako ostatnio wykonywane przez ubezpieczonego.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd pierwszej instancji prawidłowo także zaliczył wnioskodawcy do stażu pracy w warunkach szczególnych zatrudnienie w (...) S.A. w okresach od dnia 1 kwietnia 1982 r. do dnia 5 kwietnia 1983 r. oraz od dnia 1 października 1990 r. do dnia 31 października 1991 r. Sąd Okręgowy dokonał trafnej oceny zeznań wnioskodawcy, a także weryfikacji tych zeznań ze zgromadzonymi w aktach osobowych wnioskodawcy dokumentami.

W załączniku A do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego w dziale III (prace w hutnictwie i przemyśle metalowym) pod poz. 72 wymienione zostało malowanie minią, pod poz. 80 – piaskowanie na sucho i śrutowanie wewnątrz komór. Wykonywanie przez wnioskodawcę prac na stanowiskach malarza miniowego i piaskarza wykazane zostało nie tylko zeznaniami wnioskodawcy, ale także licznymi dokumentami, w tym angażem z dnia 1 kwietnia 1982 r., wnioskiem o dopuszczenie do egzaminu z dnia 17 maja 1982 r., wnioskiem o dopuszczenie do egzaminu z dnia 5 stycznia 1983 r., zaświadczeniem kwalifikacyjnym z dnia 21 lutego 1983 r., angażem z dnia 1 października 1990 r., wnioskiem z dnia 28 września 1990 r. oraz świadectwem pracy w warunkach szczególnych z dnia 14 lutego 2012 r. Wskazać należy, że charakter wykonywanej przez siebie pracy wnioskodawca przedstawił w swoich zeznaniach, które korelują nadto z zaświadczeniem z dnia 4 lutego 1981 r. o ukończeniu praktycznego szkolenia w zakresie mechanicznego czyszczenia powierzchni na piaskowcu, a także wnioskiem o przeniesienie C. R. z (...) na (...), gdyż jako jedyny posiada on uprawnienia do wykonywania prac przy piaskowaniu konstrukcji (zgoda z dnia 10 lutego 1982 r.).

Wątpliwości budzić może co prawda angaż z dnia 12 maja 1982 r. na stanowisko ślusarza i brygadzisty. W ocenie Sądu Apelacyjnego, jeden dokument świadczący o zatrudnieniu na innym stanowisku nie może jednak przekreślać wartości dowodowej wszystkich pozostałych dowodów, z których wynika, że ubezpieczony pracował w spornych okresach jako malarz miniowy i piaskarz. Dlatego też Sąd Apelacyjny podziela ustalenia i wnioski Sądu Okręgowego, wywiedzione w oparciu o dokumenty nieosobowe i zeznania wnioskodawcy co do charakteru pracy wnioskodawcy w okresach od dnia 1 kwietnia 1982 r. do dnia 5 kwietnia 1983 r. oraz od dnia 1 października 1990 r. do dnia 31 października 1991 r. i ich kwalifikacji, jako okresów pracy w warunkach szczególnych.

Jak trafnie wskazał Sąd pierwszej instancji, ustaleń odnośnie wykonywania przez wnioskodawcę pracy warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy nie niweczy fakt, że trudno precyzyjnie określić, kiedy wykonywał on pracę malarza, a kiedy piaskarza. Skoro bowiem obydwa te stanowiska są stanowiskami pracy w szczególnych warunkach, to wykonywanie ich łącznie bądź naprzemiennie w pełnym wymiarze czasu pracy uzasadnia stwierdzenie, iż wnioskodawca stale iw pełnym wymiarze czasu pracy świadczył pracę w warunkach szczególnych.

Reasumując, stwierdzić należy, że Sąd pierwszej instancji trafnie zaliczył wnioskodawcy do stażu pracy w warunkach szczególnych sporne okresy zatrudnienia w Stoczni (...) S.A. w G. od dnia 2 listopada 1973 r. do dnia 26 grudnia 1973 r. i od dnia 30 grudnia 1973 r. do dnia 15 kwietnia 1974 r. (5 miesięcy, 13 dni) oraz w (...) S.A. od dnia 1 kwietnia 1982 r. do dnia 5 kwietnia 1983 r. (1 rok, 5 dni) i od dnia 1 października 1990 r. do dnia 31 października 1991 r. (1 rok, 1 miesiąc). Łącznie z okresami niekwestionowanymi przez pozwanego, okresy te dają łączny staż pracy w warunkach szczególnych - 15 lat, 1 miesiąc i 3 dni. Tym samym, analiza spornego okresu zatrudnienia w (...) stała się zbędna, bowiem nawet bez jego zaliczenia wnioskodawca spełnia przesłankę co najmniej 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych.

Nadto w ocenie Sądu Apelacyjnego nieprawidłowe było wyłączenie przez pozwanego z okresu pracy w szczególnych warunkach ubezpieczonego okresu pobierania zasiłku chorobowego przypadającego po dniu 14 listopada 1991 r. (od dnia 15 listopada 1991 r. do dnia 3 maja 1992 r.), w wymiarze 5 miesięcy i 19 dni. Sąd Apelacyjny odwołując się do orzecznictwa Sądu Najwyższego – wyroki z dnia 5 maja 2005 r. I UK 219/04, OSNP 2005 nr 22, poz. 361 oraz II UK 215/04, OSNP 2005 nr 22, poz. 360; z dnia 7 lutego 2006 r., I UK 154/05, LEX nr 272581; z dnia 16 lipca 2009 r. II UK 388/08, LEX nr 533107; z dnia 21 maja 2009 r. II UK 370/08, LEX nr 509021; a także z dnia 17 września 2007 r. III UK 51/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 328; z dnia 30 stycznia 2008 r. I UK 204/07, OSNP 2009 nr 7-8, poz. 106; z dnia 6 stycznia 2009 r. I UK 194/08, LEX nr 737378) uważa, że powyższy okres niezdolności do pracy w czasie trwania stosunku pracy, za które ubezpieczony otrzymał zasiłek chorobowy powinien być również wliczony do zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

SSA I. Krzeczowska - Lasoń SSA M. Budzyńska - Górecka SSA M. Węgrzynowska - Czajewska