Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 października 2014 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Krzysztof Rudnicki

Protokolant: Małgorzata Wąchała

po rozpoznaniu w dniu 10.10.2014 r.

we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z powództwa A. M. (1)

przeciwko A. O. i W. O.

o zapłatę 91 580, 01 zł

oraz z powództwa wzajemnego A. O. i W. O.

przeciwko A. M. (1)

o zapłatę 79 856, 87 zł

I. zasądza od pozwanych – powodów wzajemnych na rzecz powódki – pozwanej wzajemnej 64 389, 41 zł (sześćdziesiąt cztery tysiące trzysta osiemdziesiąt dziewięć złotych, czterdzieści jeden groszy) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 29.11.2011 r. do dnia zapłaty;

II. oddala dalej idące powództwo główne;

III. zasądza od pozwanych – powodów wzajemnych na rzecz powódki – pozwanej wzajemnej 5 480, 43 zł kosztów procesu;

IV. zasądza od powódki – pozwanej wzajemnej na rzecz powodów – pozwanych wzajemnych 72 984, 80 zł (siedemdziesiąt dwa tysiące dziewięćset osiemdziesiąt cztery złote, osiemdziesiąt groszy) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 23.08.2012 r. do dnia zapłaty;

V. oddala dalej idące powództwo wzajemne;

VI. zasądza od powódki – pozwanej wzajemnej na rzecz powodów – pozwanych wzajemnych 11 691, 30 zł kosztów procesu.

UZASADNIENIE

Powódka A. M. (1) wniosła o zasądzenie od pozwanych solidarnie A. i W. O. 91 580, 01 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi dla kwoty:

- 30 000, 00 zł od dnia 08.09.2011 r. do dnia zapłaty,

- 41 100, 01 zł od dnia 21.09.2011 r. do dnia zapłaty,

- 20 480, 00 zł od dnia 28.10.2011 r. do dnia zapłaty,

oraz kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności stawki minimalnej według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że dnia 19.01.2011 r. strony zawarły w formie aktu notarialnego umowę sprzedaży działki gruntu nr (...), obręb (...), B., położonej w miejscowości B. przy ul. (...) wraz z rozpoczętą budową budynku mieszkalnego w stanie surowym otwartym. Jednocześnie w tym samym akcie notarialnym w § 6 strony zawarły umowę o wykonanie przez powódkę robót budowlanych polegających na wykończeniu domu jednorodzinnego zgodnie z projektem architektonicznym oraz na warunkach opisanych w akcie notarialnym i jego załącznikach. W § 7 pozwani zobowiązali się do zapłaty wynagrodzenia za wykonanie robót budowlanych.

Następnie powódka zgodnie z umową przystąpiła do wykonywania robót nią objętych. Znakomita większość prac została wykonana już w dniu 10.06.2011 r., przy czym już od dnia 04.04.2011 r. pozwani zamieszkują w budynku. Dnia 14.07.2011 r. w (...) dla Powiatu (...) złożone zostało zawiadomienie o zakończeniu budowy domu. Dnia 08.08.2011 r. zostało wydane pozwolenie na użytkowanie budynku.

Pomimo prawomocnego pozwolenia na użytkowanie budynku i taktycznego zamieszkiwania w nim pozwanych, powódka na żądanie pozwanych usuwała drobne usterki w przedmiocie umowy oraz wykonywała roboty dodatkowe. Dopiero wtedy też na dowód wykonania poszczególnych prac powódka wystawiła faktury VAT nr:

(...) z dnia 31.08.2011 r. na kwotę 30.000,00 zł (Etap IX),

(...) z dnia 13.09.2011 r. na kwotę 46.000,00 zł (Etap X),

(...) z dnia 20.10.2011 r. na kwotę 20.480,00 zł (roboty dodatkowe).

Faktura VAT nr (...) została następnie skorygowana (pomniejszona) o kwotę 4899, 99 zł.

W związku z faktem, iż pozwani w dalszym ciągu uchylali się od dokonania odbioru końcowego prac, powódka w dniu 27.09.2011 r. zmuszona była przeprowadzić jednostronnie odbiór końcowy prac. W protokole powódka oznaczyła wykonanie wszystkich prac, lecz jednocześnie wskazała zakres usterek, które muszą zostać usunięte. W dniu 04.11.2011 r. powódka wezwała pozwanych do polubownego rozliczenia umowy o roboty budowlane zaproponowała termin spotkania w tymże celu. Spotkanie w dniu 15.11.2011 r. odbyło się, nadto w dniu 17.11.2011 r. pozwanym przekazana została całość dokumentacji dotyczącej robót budowlanych wykonanych na ich rzecz. Pomimo zakończenia prac objętych umową, prawomocnego pozwolenia użytkowanie, a także przekazania całości dokumentacji dotyczącej robót budowlanych, pozwani nadal odmawiali zapłaty wynagrodzenia na rzecz wódki. W dniu 04.11.2011 r. powódka wezwała pozwanych do polubownego rozliczenia umowy o roboty budowlane. W dniu 28.12.2011 r. pozwani zaprzeczyli zakończeniu prac przez powódkę, nadto wskazali na niezliczoną wręcz ilość niewykonanych prac, a także prac wykonanych rzekomo wadliwie. Zdecydowana większość zarzutów wyartykułowanych w przywołanym piśmie była nierzeczywista, jednak mimo to, chcąc ugodowo rozwiązać eskalujący spór, zdecydowała się wezwać pozwanych do udostępnienia domu w celu usunięcia usterek. Pomimo usunięcia rzeczywistych usterek pozwani nadal uchylali się od zapłaty, powołując coraz to nowe przyczyny, dla których odmawiają zapłaty za wykonane roboty budowlane. Rozbieżności co do oceny prac wykonanych przez powódkę były przedmiotem pism wymienianych pomiędzy pełnomocnikami na przełomie stycznia oraz lutego 2012 r. Do twierdzeń tych powódka po raz kolejny odniosła się w piśmie z dnia 07.03.2012 r., w którym jednocześnie wezwała pozwanych w sposób ostateczny do zapłaty kwoty dochodzonej niniejszym pozwem. Pomimo wyznaczenia ostatecznego terminu na dokonanie zapłaty pozwani nie wykonali swojego zobowiązania, wyliczając coraz to nowe usterki. Ponadto pismem z dnia 29.03.2012 r. pozwani zaproponowali polubowne rozwiązanie sporu, jednak warunki te były całkowicie nie do zaakceptowania dla powódki, która odpowiedziała na piśmie w dniu 17.04.2012 r.

Pozwani celowo uchylają się od formalnego dokonania odbioru końcowego prac, zaś wskazywane przyczyny odmowy są nierzeczywiste. O tym, jakie rzeczywiście intencje przyświecają pozwanym, świadczy m.in. przebieg korespondencji mailowej pomiędzy mężem powódki G. M. a pozwanym. Od lutego 2011 r. mąż powódki przesyłał pozwanemu na temat budowy, a następnie przedstawiał projekt protokołu odbioru końcowego prac. Mimo to pozwany każdorazowo zgłaszał bezzasadne uwagi do jego treści po czym w połowie października 2011 r. (tj. po kilku miesiącach przesyłania różnych wersji protokołu przez G. M.) przesłał swoją własną wersję protokołu i wskazał ją jako jedyną, którą jest w stanie zaakceptować. Co więcej, jako jeden z warunków zawarcia ewentualnej ugody pozwani wskazywali w piśmie z dnia 29.03.2012 r. konieczność przedłożenia przez powódkę karty gwarancyjnej producenta pomp ciepła. Powódka podjęła starania w celu uzyskania takiego dokumentu, po czym uzyskała informację, że karta została wydana w dniu 09.05.2011 r. pozwanemu W. O.. Po zapoznaniu się z kartą znajdującą się w aktach producenta powódka stwierdziła, że pozwany potwierdził własnoręcznym podpisem odbiór przedmiotowej karty gwarancyjnej. Świadczy to o tym, że problemy, wady i usterki podnoszone przez pozwanych wynikają z chęci uniknięcia zapłaty, a nie z rzeczywistych potrzeb osób zawierających umowę w dobrej wierze.

W nawiązaniu do powyższych okoliczności powódka podkreśliła, że pozwani zamieszkują w domu przy ul. (...) w B., nadto już w sierpniu 2011 r. wydane zostało pozwolenie na jego użytkowanie, w stosunku do którego nie wniesiono sprzeciwu. Fakt, iż pozwani eskalując co rusz swoje żądania, bezpodstawnie odmawiają protokolarnego odbioru wykonanych robót, nie może stanowić podstawy do odmowy wypłaty wynagrodzenia. Fakt zasadności powyższego rozumowania wynika z poglądów ugruntowanych w orzecznictwie sądowym (wyrok SA w Katowicach z dnia 01.12.2010 r., V ACa 423/10). Prawidłowość wykonania robót potwierdza również brak sprzeciwu (...) z dnia 08.08.2011 r. w przystąpieniu do użytkowania.

W odpowiedzi na pozew z dnia 30.07.2012 r. pozwani wnieśli o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powódki kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności stawki minimalnej według norm przepisanych.

Ponadto pozwani wytoczyli powództwo wzajemne i wnieśli o:

1. zasądzenie od powódki na rzecz pozwanych kwoty 79 856, 87 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia doręczenia pozwu wzajemnego,

2. zasądzenie od powódki na rzecz pozwanych kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności stawki minimalnej według norm przepisanych.

Pozwani zaprzeczyli wszelkim okolicznościom przywołanym przez powódkę poza wyraźnie przyznanymi.

W pierwszej kolejności przyznali, że strony zawarły w dniu 19.01.2011 r. w formie aktu notarialnego umowę sprzedaży oraz o roboty budowlane. Przedmiotem umowy była sprzedaż działki gruntu nr (...), obręb (...), położona w B. przy ul. (...) wraz z rozpoczętą budową budynku mieszkalnego w stanie surowym otwartym oraz udział wynoszący 1/4 we wspólności niezabudowanej działki gruntu nr (...), obręb (...). W zakresie obowiązku wykonania robót budowlanych, szczegółowy ich zakres przewidywał § 6 umowy oraz załączniki nr 1-3 do umowy.

Powództwo nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż powódka nie wykonała umowy, co sprawia że roszczenie o zapłatę wynagrodzenia nie jest wymagalne.

Powódka nie wykonała następujących robót, do wykonania których zobowiązana była na mocy łączącej strony umowy:

1. nie uzyskano warunków do przyłączenia do sieci kanalizacyjnej,

2. nie wykonano przyłącza budynku do sieci kanalizacji sanitarnej,

3. nie zawarto stosownej umowy z właściwym podmiotem w przedmiocie przyłączenia do sieci kanalizacyjnej,

4. nie sporządzono opracowania dokumentacji powykonawczej geologicznej pompy ciepła odwiertów zgodnie z projektem prac geologicznych,

5. nie wykonano odprowadzenia wody z dachu do zbiornika o pojemności 10 metrów sześciennych,

6. brak opisów na szynach sterujących ogrzewanie podłogowe,

7. brak obróbki otworu wentylacyjnego (anemostatu) w garderobie małej na piętrze,

8. instalacja odkurzacza centralnego zawiera tylko dwa punkty ssawne i jedną szufelkę (w umowie zawarto 3 punkty ssawne i dwie szufelki.

Pozwani zmuszeni są do samodzielnego ubiegania się o nieruchomości do kanalizacji, pomimo tego, że w myśl umowy z dnia 19.01.2011 r. jest to obowiązkiem powódki.

Ponadto przedmiot umowy ma wady istotne, które uniemożliwiają dokonanie odbioru końcowego, a to:

1. nieszczelne obróbki blacharskie komina widoczne zacieki na strychu,

2. nieprawidłowo zakręcona klamka w oknie tarasowym w pokoju na pietrze, okno ciężko się otwiera, brak śruby mocującej klamkę,

3. pękające tynki gipsowe na parterze i piętrze; są to pęknięcia połączeń płyty karton gips oraz pęknięcia tynków gipsowych położonych na mokro szczególnie na piętrze,

4. wyciek przy rynnie spustowej; brak właściwej izolacji przeciwwilgociowej,

5. niedokończona posadzka szlifowana w garażu przy rynnie spustowej z tarasu oraz nie wypełnione dylatacje posadzki betonowej w garażu,

6. tynk zewnętrzny niezgodny z uzgodnieniem (tynk akrylowy nr (...), (...) uzgodniony z inwestorem jak na sąsiadującym budynku); tynk wykonany niedbale, nierówno z widocznymi łączeniami, jakby pojedyncza ściana nie była wykonana w tym samym czasie; farba, którą pomalowano tynk mineralny, spłynęła na taras i podjazd trwale je brudząc; poza tym widoczne zacieki, liszaje z farby pokrywającej tynk wypłukanej przez opady deszczu,

7. parapety zewnętrzne i drzwi wejściowe trwale ubrudzone przez wykonawcę tynku zewnętrznego,

8. trwale zabrudzona kostka brukowa na podjeździe, przejściu do drzwi wejściowych oraz na schodach z garażu ok. 20 metrów kwadratowych,

9. zabrudzone płytki podłogowe na całej powierzchni tarasu nad garażem,

10. zacieki na suficie i ścianie w salonie na parterze powstałe w wyniku braku wykonania izolacji przeciwwilgociowej na tarasie; dodatkowo podczas prac z balustradą została częściowo usunięta warstwa papy i masy uszczelniającej murek tarasu oraz szczelinę pomiędzy murkiem a elewacją budynku, co spowodowało kolejny raz zalanie sufitu w salonie,

11. uszkodzone drzwi do garażu zostały wymienione, ale zawiasy, na których zostały zamocowane nowe drzwi, ruszają się (nie są zamocowane na sztywno do futryny drzwiowej), co powoduje trudność w ich zamykaniu i brak stabilności; dodatkowo podczas mrozów nie ma możliwości pełnego otwarcia drzwi garażowych ze względu na zbyt wąską szczelinę pomiędzy kostką brukowa a drzwiami garażowymi,

12. przeciekająca woda z rynny spustowej ukrytej pod podbitką koło okien i drzwi wejściowych, woda wycieka po podbitce na ścianę tworząc zacieki na ścianie i parapecie okna łazienkowego,

13. zabrudzenie elewacji przez skropliny wydostające się z rekuperatora; wada polega na tym, że zamontowano kratkę płaską, z której brudna woda ścieka bezpośrednio na ścianę,

14. niewłaściwie wykonane przyłącze wody do budynku, co skutkuje zamarzaniem wody w
rurze podczas mrozów; na własny koszt pozwany wykonał odkop częściowy i udrożnienie

Rury; pozostaje do wykonania odkop na większym odcinku rury i wykonanie izolacji termicznej,

15. oblachowanie balustrady tarasu wykonano niedbale, łączenia blach nieszczelne, woda
wlewa się pod blachę; jednocześnie częściowo usunięto wcześniej wykonaną izolację z papy; blachy ułożone niedbale, widać pogięcia blach.

Mając na uwadze powyższe, a zwłaszcza nie wykonanie przedmiotu umowy, ocenić należy, że po stronie powódki brak jest gotowości do dokonania odbioru końcowego. Nie polega na prawdzie twierdzenie powódki, jakoby pozwani bezpodstawnie uchylali się od sporządzenia protokołu odbioru końcowego. Wykaz nie wykonanych robót oraz robót odznaczających się wadami w żadnym wypadku nie daje podstaw do dokonania takiej czynności. W żadnym wypadku wpływu na to nie ma zamieszkiwanie w budynku przez pozwanych czy też uzyskanie decyzji o pozwoleniu na użytkowanie. Do zamieszkania w tymże domu lub też do uzyskania pozwolenia na użytkowa było konieczne wykonanie chociażby przyłącza budynku do sieci kanalizacji sanitarnej.

W tym stanie rzeczy aktualne jest stanowisko SN wyrażone w wyroku z dnia 22.06.2007 r., V CSK 99/07 – „Inwestor ma obowiązek odbioru obiektu budowlanego wykonanego zgodnie z projektem i zasadami wiedzy technicznej.”, a także wyrażone w wyroku SA w Warszawie z dnia 13.04.2011 r., zgodnie z którym „Chociaż strony umowy o roboty budowlane uzależnić wypłaty wynagrodzenia należnego wykonawcy od braku jakiejkolwiek a inwestor (zamawiający) ma obowiązek odbioru robót, ale tylko tych, które zgodnie z projektem, umową i zasadami wiedzy technicznej. (...) Zamawiający może odmówić przyjęcia robót, jeżeli przedmiot odbioru nie osiągnął gotowości do odbioru lub w toku czynności stwierdzono wady nadające się do usunięcia i wtedy zamawiający może odmówić odbioru do czasu usunięcia wad".

Mając to na względzie, ocenić należy, że brak jest podstaw do wywodzenia obowiązku do odbioru obiektu budowlanego.

Sprawia to, że powództwo zasługuje na oddalenie w całości.

Pozwani wskazali, że brak było podstaw do wystawienia przez powódkę faktury VAT za X etap inwestycji. Zgodnie bowiem z Załącznikiem nr 2 do umowy z dnia 19.01.2011 r. na etap X składały się: odbiory techniczne budynku, przekazanie pozwolenia na użytkowanie budynku mieszkalnego, świadectwa energetycznego, wykonanie wszystkich uzgodnionych prac montażowych, przyłączeń i usunięcie wszystkich ewentualnych usterek ustalonych podczas odbiorów cząstkowych, przekazanie całej dokumentacji dotyczącej wybudowanego budynku tj. planów, zezwoleń, zgłoszeń oraz gwarancji na wszystkie urządzenia zamontowane w budynku. Etap X miał być wykonany do 30.06.2011 r. Odbiór większości dokumentów nastąpił dopiero 17.11.2011 r. Jednym z zastrzeżeń ze strony pozwanych był brak zgłoszenia prac wykonania odwiertów do pompy ciepła jako prac geologicznych do właściwego urzędu. Wynikało z tego, że odwierty zostały wykonane nielegalnie. Dopiero po uwadze pozwanych zgłoszenie prac geologicznych zostało zaopiniowane w Starostwie (...) we W. 20.01.2012 r., a dotarło do pozwanych pod koniec stycznia 2012 r. Prace geologiczne zostały wykonane przed uzyskaniem braku sprzeciwu przez Starostwo (...)czyli prawie rok wcześniej (kwiecień 2011). Powykonawcza dokumentacja geologiczna zawarta w harmonogramie prac w tym dokumencie wymagana przez Starostwo nie została wykonana do dnia dzisiejszego i przekazana pozwanym ani Starostwu (...) we W.. Z projektu prac geologicznych na wykonanie otworów technicznych dla potrzeb pompy ciepła w B., którego powódka przedkłada tylko stronę tytułową, wynika harmonogram prac (pkt 12, str. 12). Harmonogram przewiduje przystąpienie do wykonania otworów po zatwierdzeniu projektu prac geologicznych i zgłoszeniu zamiaru przystąpienia do robót – 1 kwartał 2012 r., wykonanie otworów do końca czerwca 2012 r. oraz opracowanie dokumentacji powykonawczej geologicznej do końca lipca 2012 r. Do dnia wniesienia odpowiedzi na pozew nie została wykona i przekazana pozwanym ani Starostwu (...) we W. dokumentacja powykonawcza geologiczna, co sprawia, że twierdzenie o zakończeniu X etapu inwestycji jest całkowicie bezpodstawne.

Pozwani podnieśli, że powódka wyjątkowo wybiórczo traktuje posiadany dowodowy nie ofiarując go sądowi, lub przedkładając niekompletny, co stoi w sprzeczności z obowiązkiem wyrażonym w art. 3 kpc.

Powódka pomimo licznych zgłoszeń i monitów nie usunęła usterek, do czego zobowiązana była w ramach X etapu inwestycji.

Ponadto pozwani zaprzeczyli, ażeby powódka wykonywała roboty dodatkowe nie objęte umową z dnia 19.01.2011 r., za które to roboty należne byłoby wynagrodzenie. Pozycje 1, 2, 3, 4, 6, 7, 8, 9, 10, 11 faktury VAT nr (...) z dnia 20.10.2011 r. były robotami podstawowymi objętymi umową z dnia 19.01.2011 r., co potwierdza załącznik nr 1 w punktach: 32, 35, 38, 53, 56, 61. Co więcej, powódka podczas trwania prac nigdy nie zgłaszała pozwanym konieczności dopłaty za wykonywane i wymienione powyżej roboty. Nigdy pozwani nie uzgadniali za te prace dodatkowego wynagrodzenia. Jeśli chodzi o pozycję nr 5 na fakturze VAT nr (...) z dnia 20.10.2011 r., pozwani wskazali, że wykonanie zacieranej posadzki cementowej w garażu zostało uzgodnione telefonicznie jako rekompensata za inną niż uzgodniona, cieńszą 60 mm, a co za tym idzie tańszą, mniej wytrzymałą kostkę brukową położoną na podjeździe (miała być kostka firmy (...), D. (...), kolory jesieni o grubości 70 mm – załącznik 1 punkt 56 do aktu notarialnego z 19.01.2011 r.) Wykonanie samej posadzki w garażu jest przedmiotem umowy, natomiast wartością dodatkową miał być fakt jej zacierania i wygładzenia jako rekompensata za cieńsza kostkę na podjeździe. Co więcej, zacierana posadzka nie jest dokończona, ponieważ zostały jeszcze miejsca do zatarcia i wszystkie dylatacje do wypełnienia, co tym bardziej uzasadnia brak podstaw do żądania zapłaty wynagrodzenia za te roboty.

Całkowicie nieprawdziwe są twierdzenia, jakoby pozwani odebrali i dysponowali kartą gwarancyjną na pompę ciepła. Karta gwarancyjna przedstawiona jako dowód w sprawie podpisana została przez pozwanego w dniu 9.05.2011 r. po montażu pompy ciepła i przeprowadzeniu instruktarzu obsługi urządzenia. Następnie monter z firmy (...) zabrał nie opieczętowany blankiet gwarancyjny oświadczając, że będzie on dyspozycji pozwanych zaraz po zapłaceniu przez powódkę za urządzenie i jego instalację. Gwarancji producenta do dnia dzisiejszego pozwani nie otrzymali, a posiada ją powódka. Za urządzenie pozwani zapłacili powódce w maju 2011 r. i po tym terminie właściciel firmy (...) monitował telefonicznie wiadomością, że na jego konto środki za urządzenie nie wpłynęły i jest to jednoznaczne z nieudzieleniem na nie gwarancji. Z informacji posiadanych przez pozwanych powódka doszła do porozumienia z firmą (...) dopiero w marcu 2012 r. i wtedy też zapłaciła za urządzenie i otrzymała podpisany przez pozwanego w maju blankiet gwarancyjny, którego dotychczas nie przekazała pozwanym.

Mając na względzie powyższe, ocenić należy, że także z tej przyczyny powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

Przechodząc do uzasadnienia powództwa wzajemnego pozwani wskazali, że na wysokość żądania składają się kwoty:

- 44 568, 99 zł – z tytułu kar umownych naliczanych zgodnie z umową z dnia 19.01.2011 r.,

- 35 287, 88 zł - odszkodowanie wynikające z nienależytego wykonania umowy.

Zgodnie z § 6 ust. 3.1 umowy z dnia 19.01.2011 r. w przypadku niedopełnienia któregokolwiek z obowiązków wymienionych w § 6 ust. 2 do dnia 30.06.2011 r. powódka zobowiązuje się do zapłaty na rzecz pozwanych odsetek ustawowych od wynagrodzenia, o którym mowa w § 7 umowy, liczonych od dnia 30.06.2011r. do dnia zapłaty.

Oczywiste jest przy tym, że wolą stron było zastrzeżenie kary umownej, której wysokość odpowiada wysokości odsetek ustawowych.

Zgodnie z treścią art. 483 § 1 kc można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). Wiadome jest zatem, że karę umowną zastrzec można od niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego, natomiast odsetki od zobowiązania pieniężnego. Wiedzę taką miał tym bardziej notariusz sporządzający umowę z dnia 19.01.2011 r. Mając to na względzie ocenić należy, że wolą stron było zastrzeżenie kary umownej, a jej wysokość określono na poziomie wysokości odsetek ustawowych.

Uzasadniając żądanie pozwu wzajemnego w zakresie odszkodowania pozwani wskazali, że szkoda, (...) (...) jaką w związku z nienależytym wykonaniem umowy przez powódkę ponieśli, to 35 287, 88 zł. Na powyższą szkodę składa się koszt usunięcia usterek oraz konieczność wykonania robót, których nie wykonała powódka i których wykonania bezpodstawnie odmawia, a które to roboty wymienione zostały powyżej. Ponadto w związku z zamarznięciem wody w rurze doprowadzającej wodę do budynku, a w związku z tym brakiem dostępu do wody bieżącej od rana 14.02.2012 r., pozwani zmuszeni byli zlecić (...) sp. z o.o. w K. wykonanie wykopu i udrożnienie rury doprowadzającej wodę. Konieczność zlecenia tychże robót wynikała z tego, że powódka pomimo wezwania z dnia 16.02.2012 r. nie przystąpiła do usunięcia tej wady. (...) sp. z o.o. w K. wykonali te roboty, oceniając jednocześnie, że przyczyną zamarznięcia wody jest zbyt płytko zainstalowana rura doprowadzająca wodę do domu i/lub brak właściwej izolacji na rurze doprowadzeniowej. Za wykonane prace pozwani zapłacili wynagrodzenie w kwocie 687, 88 zł.

W piśmie z dnia 22.08.2012 r. ustosunkowując się do treści odpowiedzi na pozew oraz treści powództwa wzajemnego powódka podtrzymała dotychczasowe stanowisko, powołując się na argumentację niżej opisaną.

Podniosła, iż pozwani zarzucają bezpodstawnie, że prace wskazane na fakturze pokrywają się z zakresem robót opisanym w pozycjach nr 32, 35, 38, 53, 56 oraz 61 załącznika nr 1 do aktu notarialnego. Pierwsze trzy wymienione pozycje zawierają jednak - co pozwani celowo pomijają - adnotację „wg ustaleń z kupującym", które to ustalenia zostały uszczegółowione pomiędzy stronami. Odnosząc się do poszczególnych pozycji na fakturze VAT powódka wskazała, że:

1. strony ustalały, iż w budynku zostanie zamontowana tradycyjna dla domów tego typu i rozmiarów instalacja elektryczna; powódka brała udział w wybudowaniu oraz wykończeniu pozostałych budynków stojących obok budynku należącego do pozwanych, w związku z czym posiadała wiedzę na temat tego jaka np. ilość gniazdek elektrycznych jest wystarczająca; w budynku wykonano 30 dodatkowych punktów liczonych po jednostkowej, przeciętnej cenie rynkowej i taka też kwota została wskazana na fakturze;

2. wykonanie instalacji elektrycznej awaryjnej (podłączenie do agregatu w garażu) – nie ma takiej instalacji w projekcie – wykonana na prośbę inwestora;

3. wykonanie dodatkowej instalacji hydraulicznej (podłączenie ciepłej i zimnej wody w garażu) – nie ma takiej instalacji w projekcie – wykonana na prośbę inwestora;

4. wykonanie rury do wpuszczenia kabli od telewizora – nie ma takiej instalacji w projekcie – wykonana na prośbę inwestora;

5. wykonanie zacieranej posadzki cementowej w garażu – wykonana na prośbę inwestora – wstępna wycena wysłana do pozwanego e-mailem w dniu 07.06.2011 r.,;

6. wykonanie izolacji przeciwwilgociowej korytka nad garażem – wykonana na prośbę inwestora przed wykonaniem próby szczelności tarasu ok. 10.09.2011 r.;

7. wykonanie podjazdów z kostki betonowej – różnica wynikająca z aktu notarialnego (w akcie wpisane 60 m ², ostatecznie wykonano 74, 30 m ²);

8. wykonanie tarasu – różnica wynikająca z aktu notarialnego (w akcie wpisane 25 m ², ostatecznie wykonano 32, 20 m ²);

9. wykonanie schodów z tyłu garażu z kostki betonowej – wykonano na prośbę inwestora;

10. wykonanie po raz drugi izolacji na murku nad garażem – podczas prac, które inwestor wykonywał na tarasie górnym (wykonywanie hydroizolacji, klejenie płytek), uszkodził papę na murku, która była wykonana tymczasowo do czasu podjęcia decyzji co dalej z przeciekającym tarasem oraz z balustradą tarasu;

11. wykonanie instalacji elektrycznej na zewnątrz budynku – wykonana na prośbę inwestora (projekt opisany w akcie notarialnym nie przewidywał takiej instalacji).

Zupełnie bezzasadne są również twierdzenia, jakoby pozycja nr 5 na fakturze stanowiła jakiegokolwiek rodzaju rekompensatę. W załączniku nr 1 strony nie ustaliły grubości kostki brukowej, a zatem bezpodstawnie pozwani na jego treść się powołują. Strony rzeczywiście ustaliły, że wykonana zostanie posadzka z kostki o grubości 60 mm. Oczywiste jest przy tym, że gdyby strony nawet rzeczywiście ustaliły jakąkolwiek rekompensatę za cieńszą o 10 mm kostkę brukową, to z pewnością nie wynosiłaby ona 3 780 zł, a co najwyżej ok. 5 zł za m ² posadzki.

Całkowicie niezrozumiałe są zarzuty pozwanych dotyczące gwarancji na wykonaną pompę ciepła. Po pierwsze, umowa w żadnym jej fragmencie nie zawierała ustaleń w zakresie obowiązku dostarczenia gwarancji producenta. Po drugie, powódka jako wykonawca prac budowlanych jest jednocześnie gwarantem ich jakości i ona, a nie producent pompy, ponosi odpowiedzialność za usuwanie wad i usterek w okresie rękojmi/gwarancji. Protokołem z dnia 17.11.2011 r. pozwani potwierdzili odbiór wskazanych w nim dokumentów, w tym karty gwarancyjnej dotyczącej pompy ciepła (poz. nr 15). Niezależnie więc od tego, czy sąd jako wiarygodne ocenia twierdzenia pozwanych, że podpisali odbiór dokumentu, którego rzekomo nie otrzymali (gwarancja z dnia 09.05.2011 r.), jakiekolwiek zarzuty pozwanych w tym zakresie są w istocie jedynie pozorne, albowiem ich interesy są należycie chronione przez gwarancję udzieloną przez wykonawcę umowy.

Odnosząc się do treści powództwa wzajemnego powódka wskazuje, iż roszczenia nim objęte są pozbawione podstaw faktycznych jak i prawnych, a dodatkowo wysokość poniesionej rzekomo szkody nie została w żaden sposób udowodniona.

Wbrew twierdzeniom pozwanych łącząca strony umowy nie zawiera żadnych postanowień w zakres „kar umownych". Nie ma wątpliwości, że odsetki nie mogą być naliczane od zobowiązań niepieniężnych, gdyż w takim wypadku stosownie do treści art. 58 kc czynność taka byłaby nieważna. Zgodnie z art. 481 §1 kc odsetek można żądać tylko wtedy gdy dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, zaś powódka nie była i nie jest dłużnikiem pozwanych w zakresie jakiegokolwiek zobowiązania pieniężnego. Zważywszy na fakt, iż umowa stron została sformułowana przez notariusza i w formie aktu notarialnego brak podstaw by jej poszczególnym postanowieniom przydawać inne znaczenie niż zawarte w jej treści. Przesłuchanie notariusza sporządzającego umowę należy traktować jako niedopuszczalny dowód przeciw osnowie dokumentu urzędowego w dodatku zmierzający do przedłużenia postępowania, w związku z czym powódka wnosi o oddalenie tego wniosku.

Niezależnie od powyższego zauważyć należy, że powódka wykonała wszystkie prace objęte umową, których realizacja była obiektywnie możliwa. Gotowość do odbioru prac została osiągnięta w przewidzianym umową terminie, a pozwani bezpodstawnie uchylali się od potwierdzenia tego na piśmie. Tym samym nie może być mowy o istnieniu podstawy do naliczenia kary umownej.

W zakresie żądanego odszkodowania w kwocie 35 287, 88 zł pozwani w najmniejszym stopniu nie udowodnili istnienia szkody (i), związku przyczynowego pomiędzy rzekomą szkodą a działaniami lub zaniechaniami powódki (ii) oraz wysokości rzekomo poniesionej szkody (iii). Pozwani odmówili dokonania odbioru prac wykonanych przez powódkę i nie zapłacili należnego jej z tego tytułu wynagrodzenia. Choćby z tego względu twierdzenia o rzekomo poniesionej szkodzie należy uznać za nierzeczywiste. Ponadto powódka zakończyła realizację prac objętych umową, a zatem w razie normalnego dokonania odbioru prac przez pozwanych wszelkie usterki byłyby usuwane nieodpłatnie w ramach rękojmi/gwarancji, do czego powódka wielokrotnie wyrażała pełną gotowość. Jeżeli więc pozwani nie chcą z takiej możliwości korzystać to czynią to z własnej winy i nie mogą zasadnie twierdzić, że w razie odpłatnego powierzenia usunięcia usterek innemu podmiotowi ponoszą szkodę, której naprawienia mają prawo dochodzić od powódki.

Ponadto na podstawie twierdzeń wyartykułowanych w treści powództwa wzajemnego nie można przesądzić w jaki sposób pozwani wyliczyli wysokość rzekomo poniesionej szkody.

Co więcej, z treści pisma nie wynika również czy kwota 687, 88 zł wchodzi w zakres szkody wyliczonej na łączną kwotę 35 287, 88 zł czy też nie.

Mając powyższe na uwadze należy uznać, iż roszczenia stanowiące podstawę powództwa wzajemnego są zupełnie bezzasadne, a przy tym nie zostały w żaden sposób udowodnione.

(...) Sąd ustalił w sprawie następujący stan faktyczny.

Powódka A. M. (1) prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...) w K., której przedmiotem jest budowa domów mieszkalnych.

/ dowód: zeznania świadka G. M. – e-protokół z dnia 07.12.2012 r. 00.15.58-

00.56.38, e-protokół z dnia 10.06.2013 r. 00.01.10-01.08.14; zeznania powódki

A. M. (1) – e-protokół z dnia 26.11.2013 r. 00.18.57-

00.37.39 /

W dniu 19.01.2011 r. A. M. (1) oraz A. O. i W. O. zawarli przed notariuszem W. B. w formie aktu notarialnego, nr rep. A (...), umowę sprzedaży działki gruntu nr (...), obręb (...), B., położonej w miejscowości B. przy ul (...) wraz z rozpoczętą budową budynku mieszkalnego w stanie surowym otwartym oraz udziału wynoszącego 1/4 we współwłasności niezabudowanej działki gruntu nr (...), obręb (...), B., położonej w miejscowości B..

Ponadto w umowie tej A. M. (1) zobowiązała się do wykończenia zgodnie z projektem architektoniczno-budowlanym domu jednorodzinnego (...) (...), budynek A, objętego pozwoleniem na budowę zgodnie z decyzją Starosty Powiatu (...) nr (...), decyzją Starosty Powiatu (...) nr (...), decyzją Starosty Powiatu (...) nr (...), budynku mieszkalnego w stanie deweloperskim, o pow. użytkowej 139, 60 m ², a pozwani zobowiązali się do odebrania obiektu i zapłaty wynagrodzenia - § 6 ust. 1.

Powódka zobowiązała się - § 6 ust. 2:

- w terminie do dnia 15.02.2011 r. pokryć dach, wykonać obróbki blacharskie, zamontować rynny, okna dachowe, okna parapetu i piętra (etap II),

- w terminie do dnia 28.02.2011 r. postawić ścianki działowe, wykonać instalację elektryczną, instalację hydrauliczną, instalację wodno-kanalizacyjną, instalację rur centralnego odkurzacza, rozprowadzić rury do rekuperatora, położyć tynki wewnętrzne (etap III);

- w terminie do dnia 20.03.2011 r. wykonać instalację c.o. (rozprowadzić podłogówki w budynku), podłoża i posadzki, parapety wewnętrzne (etap IV);

- w terminie do dnia 04.04.2011 r. ocieplić strych, wykonać podłogi na strychu, ocieplić poddasze wykonać płaty g-k na poddaszu, wykonać wejścia na strych, zamontować osprzęt elektryczny (etap V);

- w terminie do dnia 15.04.2011 r. zamontować bramę garażową wraz z napędem, zamontować drzwi garażowe i wyjściowe (etap VI);

- w terminie do dnia 30.04.2011 r. zamontować i uruchomić rekuperator, chodnicę, pompę ciepła wraz z odwiertami (etap VII);

- w terminie do dnia 15.05.2011 r. ocieplić budynek, wykonać tynki zewnętrzne, parapety zewnętrzne, podbitki, balustrady tarasu, zamontować szamba – pojemnik na deszczówkę (etap VIII);

- w terminie do dnia 15.05.2011 r. wykonać podjazdy, chodniki, taras, ogrodzenie budynku i wyrównanie terenu (etap IX);

- w terminie do dnia 30.06.2011 r. dokonać odbioru technicznego budynku, przekazać pozwolenie na użytkowanie budynku mieszkalnego i świadectwo charakterystyki energetycznej, wykonać wszystkie uzgodnione prace montażowe i usunąć wszystkie ewentualne usterki ustalone podczas odbiorów cząstkowych, przekazać całą dokumentację dotyczącą wybudowanego budynku, to jest plany, zezwolenia, zgłoszenia oraz gwarancję na wszystkie urządzenia zamontowane w budynku i na zewnątrz budynku (etap X).

Powódka, w przypadku niedopełnienia któregokolwiek z obowiązków wymienionych w § 6 ust. 2 do dnia 30.06.2011 r. zobowiązała się do zapłaty na rzecz pozwanych odsetek ustawowych od wynagrodzenia, o którym mowa w § 7, liczonych od dnia 30.06.2011 r. do dnia zapłaty - § 6 ust. 3 pkt 1.

Powódka zobowiązała się do wykonana przyłączy sieci wodociągowej, energetycznej, kanalizacji deszczowej i sanitarnej do budynku mieszkalnego, a także do zawarcia stosownych umów z właściwymi podmiotami w przedmiocie przyłączenia do sieci wyżej wymienionych mediów - § 6 ust. 4.

Wysokość wynagrodzenia za roboty budowlane została ustalona na 316 000 zł, którą to kwotę pozwani zobowiązali się solidarnie zapłacić powódce przelewem na rachunek bankowy w następujący sposób - § 7:

- kwota 40 000 zł miała zostać zapłacona w termicie do siedmiu dni po pokryciu dachu, dokonaniu obróbek blacharskich, montażu rynien, montażu okien dachowych, montażu okien parteru i pietra,

- kwota 40 000 zł miała zostać zapłacona w terminie do siedmiu dni po powstaniu ścianek działowych, wykonaniu instalacji elektrycznej, instalacji hydraulicznej, instalacji wodno – kanalizacyjnej, instalacji rur centralnego odkurzacza, rozprowadzeniu rur do rekuperatora, położeniu tynków wewnętrznych,

- kwota 30 000 zł miała zostać zapłacona w terminie do siedmiu dni po wykonaniu instalacji c.o., podłoża i posadzki, parapetów wewnętrznych,

- kwota 30 000 zł miała zostać zapłacona w terminie do siedmiu dni po ociepleniu strychu, wykonaniu podłogi na strychu, ociepleniu poddasza, wykonaniu płyt g-k na poddaszu, wykonaniu wejścia na strych, zamontowania osprzętu elektrycznego,

- kwota 20 000 zł miała zostać zapłacona w terminie do siedmiu dni po montażu bramy garażowej wraz z napędem, montażu drzwi garażowych, montażu drzwi wejściowych,

- kwota 50 000 zł miała zostać zapłacona w terminie do siedmiu dniu po montażu i uruchomieniu rekuperatora, chłodnicy, pompy ciepława wraz z odwiertami,

- kwota 30 000 zł miała zostać zapłacona w terminie do siedmiu dni po ociepleniu budynku, wykonaniu tynków zewnętrznych, podbitki, balustrady tarasu, montażu szamba – pojemnika na deszczówkę, parapetów zewnętrznych,

- kwota 30 000 zł miała zostać zapłacona w terminie do siedmiu dni po wykonaniu podjazdów, chodników, tarasu, ogrodzenia budynku i wyrównania terenu,

- kwota 46 000 zł miała zostać zapłacona w terminie do siedmiu dni po dokonaniu odbioru technicznego budynku, przekazaniu pozwolenia na użytkowanie budynku mieszkalnego, świadectwa charakterystyki energetycznej, wykonaniu wszystkich uzgodnionych prac montażowych, przyłączeń i usunięciu wszystkich ewentualnych usterek ustalanych podczas odbiorów cząstkowych, przekazaniu całej dokumentacji dotyczącej wybudowanego budynku, to jest planów, zezwoleń, zgłoszeń gwarancji na wszystkie urządzenia zamontowane w budynku.

/ dowód: umowa sprzedaży oraz umowa o roboty budowlane – akt notarialny nr rep. A (...)

wraz z załącznikami – k. 8-29 /

W chwili nabycia nieruchomości przez pozwanych dom był w stanie surowym, zadaszony, ale bez dachówek.

Do wykonania pozostawało: pokrycie dachu, instalacje: wodna, kanalizacyjna, ogrzewanie, odkurzacz, telefon, domofon, tynki wewnętrzne i zewnętrzne, izolacja ścian, taras zewnętrzny, podjazd i chodniki, garaż i taras nad garażem – bez położenia płytek, ale z balustradą.

Pozwani mieli wiedzę o zakresie robót i spodziewanym wyglądzie końcowym, gdyż mieli porównanie z wykończonym domem sąsiednim.

/ dowód: zeznania świadków: G. M., P. G. – e-protokół z

dnia 26.11.2013 r. 00.00.53-00.18.57; zeznania powódki A. M. (2)-

M.; zeznania pozwanego W. O. – e-protokół z dnia 26.11.2013 r.

00.37.39-01.46.42 /

Powódka przystąpiła do wykonania robót. Nie uczestniczyła osobiście w żadnych pracach w miejscach prowadzenia robót. Jej mąż G. M. był jej pełnomocnikiem i osobą kierującą prowadzeniem robót.

/ dowód: zeznania świadka G. M.; zeznania powódki A. M. (2)-

M. /

W dniu 04.04.2011 r. pozwani zgłosili w urzędzie gminy pobyt stały, a w czerwcu 2011 r. zamieszkali w nabytym budynku.

/ dowód: potwierdzenie zameldowania na pobyt stały – k. 30; zeznania pozwanego W.

O. /

W chwili wprowadzenia się powodów były już rozprowadzone instalacje, położone podłogi. Brakowało balustrady tarasu.

/ zeznania świadka P. G. /

Początkowo roboty prowadzone były z zachowaniem terminów przewidzianych w umowie. Pozwani płacili powódce uzgodnione wynagrodzenie w transzach zgodnie z harmonogramem w miarę postępu prac i wykonywania kolejnych etapów.

Przebieg robót został zakłócony pod koniec kwietnia 2011 r. Do końca kwietnia miało zosta wykończone wnętrze domu oraz zamontowana pompa ciepła. Tymczasem ujawnił się zaciek w salonie. Pompa została zamontowana dopiero 09.05.2011 r. Pojawiły się kolizje z pracami, które miały być wykonywane przez ekipy zamówione przez pozwanych do wykończenia wnętrz, malowania ścian, montażu kominka, itp. Ekipy te miały wejść na teren robót od początku maja.

Po zaistniałych w maju opóźnieniach, dalsze prace nie były już wykonywane w terminie. Tynki zewnętrzne i ocieplenie miały zostać wykonane w maju 2011 r., a zostały wykonane w lipcu.

W lipcu i wrześniu została wykonana podbitka.

/ dowód: zeznania pozwanego W. O. /

Po zamontowaniu pompy ciepła wystawiany jest protokół, a w ślad za nim karta gwarancyjna podpisywana przez instalatora i inwestora.

W dniu 09.05.2011 r. W. O. jako ostateczny odbiorca/użytkownik podpisał kartę gwarancyjną wystawioną przez B. T. – dostawcę pompy ciepła (...).

Instalator zabrał kartę gwarancyjną w celu jej podpisania przez wystawcę.

B. T. wstrzymał wydanie gwarancji, gdyż nie uzyskał zapłaty za dostarczoną pompę. Zwracał się w tej sprawie do G. M., który mówił, że nie może uzyskać swojej zapłaty od właściciela domu oraz o problemie z samochodem. Brakująca kwota wynosiła ok. 20 000 zł. B. T. rozmawiał telefonicznie z pozwanym. Mówił, że nie wydaje karty gwarancyjnej w związku z brakiem zapłaty. Po otrzymaniu zapłaty wydał

kartę gwarancyjną powódce.

Powódka nie przekazała tej karty pozwanym.

/ dowód: karta gwarancyjna – k. 114-115; zeznania świadka B. T. – e-protokół z

dnia 06.09.2013 r. 00.01.26-00.10.30; zeznania pozwanego W. O. /

Na tarasie została wykonana przez powódkę paroizolacja, izolacja termiczna, warstwa spadkowa, miała jeszcze zostać wykonana izolacja przeciwwilgociowa.

Pozwany został poinformowany, że na tarasie została już ułożona izolacja i pozostała do położenia folia w płynie, więc postanowił dołożyć dodatkową, trzecią warstwę izolacji. Następnie zostały ułożone płytki gresowe.

W czerwcu 2011 r. w trakcie wykonania robót ujawniła się wada polegające na przeciekaniu tarasu i przemakaniu ścian w salonie i garażu.

Został przeprowadzony test szczelności tarasu. Taras został zalany wodą, pojawiło się zawilgocenie na suficie garażu, woda przedostawała się do salonu przez murek. W wyniku próby szczelności zostało ustalone, że przeciek występuje na odcinku między murkiem a ścianą. Powodowało to zacieki w salonie.

Roboty zostały wówczas przerwane. Nie można było ułożyć balustrady na tarasie.

/ dowód: zeznania świadków: G. M., P. G., M. G. –

e-protokół z dnia 10.10.2013 r. 01.08.14-01.33.51; zeznania powódki; zeznania

pozwanego W. O. /

Przyczyny powstawania plam na ścianach pomieszczeń znajdujących się pod tarasem stanowią:

- brak ciągłości izolacji przeciwwodnej i wywinięcie jej na ścianę,

- niewłaściwe połączenie poziomej powierzchni tarasu i okalających je okien,

- brak ciągłości izolacji termicznej.

Taras został wykonany poprzez położenie: warstwy paraizolacji, izolacji termicznej, szlichty betonowej spadkowej, hydroizolacji w postaci folii w płynie, płytki gresowej.

Ponadto woda z tarasu jest niewłaściwie odprowadzana. Powódka zamontowała zwykły odpływ, a powinien zostać zamontowany wpust tarasowy o dwóch kołnierzach (o średnicy min 15 cm) jednym na poziomie posadzki tarasu, drugim w poziomie izolacji przeciwwilgociowej, umożliwiających wklejenie ich między warstwy hydroizolacyjne i pod warstwę paraizolacyjną. Także odległość spływu od ściany jest zbyt mała – mniej niż 50 cm.

/ dowód: opinia biegłego z zakresu budownictwa B. K. – k. 344-372, 348-452, e-

protokół z dnia 10.10.2014 r. 00.00.50-00.31.47 /

Pozwani zgłaszali zastrzeżenia co do jakości tynków, Miały zostać położone takie same tynki, jak na sąsiednim budynku (akrylowe). Tymczasem na budynku pozwanych został położony tynk mineralny. Widoczne były łączenia tynków, pęknięcia, farba z tynku spływała na podjazd.

/ zeznania pozwanego W. O. /

Niektóre z prac przewidzianych w umowie nie zostały wykonane przez powódkę:

1. nie wykonano dokumentacji powykonawczej geologicznej odwiertów pompy ciepła. Koszt nie wykonanych prac wynosił 563, 46 zł ; przystępując do prac związanych z montażem pomp ciepła powódka nie zachowała istniejących procedur w tym zakresie (nie sporządziła przed wykonaniem prac projektu prac geologicznych – projekt został opracowany po faktycznym wykonaniu tych prac w grudniu 2011, nie zgłosiła projektu prac geologicznych do właściwego organu administracji geologicznej (starostwa) – zgłoszenie nastąpiło dopiero w grudniu 2011 po faktycznym wykonaniu prac, nie zgłosiła o zamiarze przystąpienia do wykonywania prac geologicznych na podstawie zgłoszonej dokumentacji geologicznej do właściwego ograniu administracji geologicznej (starostwa), nie sporządziła dokumentacji wykonanych prac geologicznych; pompa ciepła została zamontowana i działa, pozwanym został przekazana też dokumentacja dotycząca pompy (zamontowanie i uruchomienie pompy ciepła wraz z odwiertami – etap VII prac).

2. nie uzyskano warunków przyłączenia do sieci kanalizacyjnej – koszt niewykonanych prac wynosił 275, 73 zł ;

3. nie podpisano umowy z odbiorcą ścieków – koszt niewykonanych prac wynosił 165, 73 zł,

4. nie wykonano przyłącza kanalizacyjnego do budynku – koszt niewykonanych prac wynosił 2 672, 65 zł; powódka dokonała przyłączenia budynku do szamba oraz odprowadzenia wody z dachu do pojemnika na deszczówkę zakupionego przez pozwanych o poj. 4 000 m ³; szambo miało być pojemnikiem na deszczówkę w razie podłączenia budynku do sieci kanalizacyjnej; pozwani domagali się od pozwanej uzyskania warunków przyłączenia do kanalizacji, zawarcia z gminą umowy z tego tytułu oraz wybudowania przyłącza do kanalizacji; w tym okresie – w roku 2011 – nie było możliwe przyłączenie samego budynku do sieci kanalizacji i zawarcie umowy o przyłączenie, ale powódka mogła wystąpić do gminy o podłączenie nieruchomości do kanalizacji wykonywanej przez gminę; złożenie takiego wniosku w 2011 r. uruchomiałoby po stronie gminy procedurę rozbudowy sieci kanalizacyjnej w kierunku ul. (...) (etap VIII prac).

5. nie umieszczono opisów na szynach sterujących ogrzewaniem podłogowym – koszt nie wykonanych prac wynosi 197, 44 zł,

6. nie wykończono otworu wentylacyjnego w garderobie na piętrze – koszt nie wykonanych prac wynosi 418, 22 zł,

7. nie wykonano jednego punktu ssawnego instalacji odkurzacza centralnego – koszt nie wykonanych prac wynosi 883, 68 zł,

8. nie wykonano jednej szufelki instalacji odkurzacza centralnego – koszt nie wykonanych prac wynosi 1 036, 89 zł.

Łączna wartość robót niewykonanych wynosi 6 213, 51 zł netto, 6 710, 59 zł brutto.

/ dowód: zeznania świadka G. M.; zeznania pozwanego W. O.;

opinia biegłego z zakresu budownictwa B. K. – k. 344-372, k. 348-452, e-

protokół z dnia 10.10.2014 r. 00.00.50-00.31.47 /

W robotach budowlanych wykonanych przez powódkę na rzecz pozwanych na podstawie umowy z dnia 19.01.2011 r. stwierdzone zostały wady:

1. zacieki na strychu przy kominie; przyczyną ich powstania były nieszczelności w obróbce blacharskiej komina, obróbka zastała poprawiona, ale zacieki pozostawiono; jest to wada nieistotna, nie wpływa na funkcjonalność ani nie uniemożliwia korzystania z budynku zgodnie z przeznaczeniem; koszt usunięcia wady – 87, 45 zł;

2. ruchoma klamka w oknie tarasowym ; przyczyną jej powstania były błędy montażowe, niedostateczna staranność przy stolarce okiennej; jest to wada nieistotna, nie wpływa na funkcjonalność ani nie uniemożliwia korzystania z budynku zgodnie z przeznaczeniem ani żadnej jego części; koszt usunięcia wady – 80, 67 zł;

3. rysy i spękania na połączeniach płyt (...) w różnych pomieszczeniach; jest to wada nieistotna, nie wpływa na funkcjonalność ani nie uniemożliwia korzystania z budynku zgodnie z przeznaczeniem ani żadnej jego części; przyczyną powstania wady były błędy wykonawcze, niedostateczna staranność przy wykonaniu zabudowy gk, najprawdopodobniej nie została użyta taśma do połączeń; koszt usunięcia wady – 800, 73 zł;

4. rysy i spękania tynków na ścianach murowanych w różnych pomieszczeniach; jest to wada nieistotna, nie wpływa na funkcjonalność ani nie uniemożliwia korzystania z budynku zgodnie z przeznaczeniem ani żadnej jego części; wada powstała na skutek osiadania budynku; koszt usunięcia wady – 979, 88 zł;

5. rysy i spękania tynków na ścianach murowanych kolankowych w pomieszczeniach poddasza; jest to wada nieistotna, nie wpływa na funkcjonalność ani nie uniemożliwia korzystania z budynku zgodnie z przeznaczeniem ani żadnej jego części; powstała na skutek błędów wykonawczych, rysy powstały w miejscu, w którym ułożona została murłata na ścianie kolankowej, najprawdopodobniej tynk na połączeniu dwóch podłoży nie został odpowiednio wzmocniony; koszt usunięcia wady – 235, 25 zł;

6. zawilgocenia tynku na ścianie z telewizorem i na stropie w salonie spowodowane przeciekami z tarasu; jest to wada istotna, zmniejsza funkcjonalność pomieszczenia i ogranicza możliwość korzystania z niego, przyczyną powstania były błędy wykonawcze, woda zawilgociła mury domu, dostając się przez niewłaściwie zaizolowany taras nad garażem; koszt usunięcia wady – 942, 29 zł;

7. zawilgocenia tynku na ścianie pokoju przyległym do salonu spowodowane przeciekami z tarasu; jest to wada istotna, zmniejsza funkcjonalność pomieszczenia i ogranicza możliwość korzystania z niego; przyczyną powstania wady były błędy wykonawcze, woda zawilgaca mury domu, dostając się przez niewłaściwe zaizolowany taras nad garażem; koszt usunięcia wady – 16, 90 zł;

8. przeciekający taras nad garażem; jest to wada istotna, zmniejsza funkcjonalność pomieszczeń znajdujących się bezpośrednio pod tarasem i sąsiednich, ponadto, izolacja przeciwwodna tarasu nie spełnia swojej funkcji; przyczyna powstania wady: konstrukcja rury spustowej świadczy o tym, że poziomem odbioru wód opadowych jest poziom pytek tarasu (nie ma spadku umożliwiającego spływanie wody, zamontowano zwykły odpływ a powinien zostać zamontowany specjalny spust z podwójnym kołnierzem); woda penetruje pod warstwę wykończeniową tarasu i nawilgaca ściany i sufity pomieszczeń poniżej; odprowadzenie wody z tarasu zostało wadliwie wykonane; koszt usunięcia wady – 42 774, 34 zł;

9. niewłaściwie wykonana obróbka blacharska murków tarasu; jest to wada nieistotna, nie wpływa na funkcjonalność ani nie uniemożliwia korzystania z budynku zgodnie z przeznaczeniem ani żadnej jego części; przyczyną powstania są błędy wykonawcze, poszczególne elementy obróbki blacharskiej zostały źle przygotowane, nieszczelności pomiędzy poszczególnymi arkuszami obróbki próbowano uszczelnić silikonem, krawędź zewnętrzna arkuszy dotyka do ścian elewacji, przez co woda opadowa spływając po obróbce podciągała się kapilarnie i spływała po elewacji przyczyniając się do powstania niejednorodności w wyglądzie ścian zewnętrznych, zagięcie elementu obróbki sąsiadującego z elewacją powinno być wtopione w elewację; koszt usunięcia wady – 2 534, 12 zł;

10. niejednolity wygląd elewacji garażu; jest to wada nieistotna, nie wpływa na funkcjonalność ani nie uniemożliwia korzystania z budynku zgodnie z przeznaczeniem ani żadnej jego części; przyczyną powstania wady były błędy wykonawcze, z powodu źle wykonanej obróbki blacharskiej spływająca po elewacji woda m.in. wypłukała farbę i zabrudziła elewację, co spowodowało niejednorodność w wyglądzie ścian; koszt usunięcia wady – 1 025, 11 zł;

11. trwale zabrudzona kostka od strony podjazdu; jest to wada nieistotna, nie wpływa na funkcjonalność ani nie uniemożliwia korzystania z budynku zgodnie z przeznaczeniem ani żadnej jego części; przyczyną powstania wady były błędy wykonawcze, zabrudzenia kostki są spowodowane niedostatecznym zabezpieczeniem kostki podczas malowania przez co pryskająca farba poplamiła kostkę i ściekającą ze ściany farbą, która trwale odbarwiała kostkę; koszt usunięcia wady – 679, 93 zł;

12. trwale zabrudzone parapety od spodniej strony; jest to wada nieistotna, nie wpływa na funkcjonalność ani nie uniemożliwia korzystania z budynku zgodnie z przeznaczeniem ani żadnej jego części; przyczyną powstania wady były błędy wykonawcze, w trakcie tynkowania i malowania elewacji parapety nie zostały należycie zabezpieczone i uległy trwałemu zabrudzeniu; koszt usunięcia wady – 24, 50 zł;

13. problem z otwieraniem drzwi do garażu; jest to wada nieistotna, nie wpływa na funkcjonalność ani nie uniemożliwia korzystania z budynku zgodnie z przeznaczeniem ani żadnej jego części; przyczyną powstania wady były błędy wykonawcze, obróbka elewacyjna drzwi od strony zawiasów jest za gruba, przez co nie ma miejsca, aby zawiasy otworzyły drzwi na pełną szerokość; koszt usunięcia wady – 244, 11 zł;

14. zabrudzenia elewacji spowodowane wypływającą wodą z rynny; jest to wada nieistotna, nie wpływa na funkcjonalność ani nie uniemożliwia korzystania z budynku zgodnie z przeznaczeniem ani żadnej jego części, przyczyną powstania wady były błędy wykonawcze, niedostateczna staranność osób wykonujących rynny spustowe; koszt usunięcia wady – 615, 70 zł;

15. trwale zabrudzone drzwi wejściowe do domu; jest to wada nieistotna, nie wpływa na funkcjonalność ani nie uniemożliwia korzystania z budynku zgodnie z przeznaczeniem ani żadnej jego części; przyczyną powstania wady były błędy wykonawcze, w trakcie malowania elewacji drzwi nie zostały należycie zabezpieczone i uległy trwałemu zabrudzeniu. Koszt usunięcia wady – 198, 43 zł;

16. skośne rysy od zewnątrz przy narożach otworów drzwi tarasowych od zewnątrz oraz przy gniazdku elektrycznym; jest to wada nieistotna, nie wpływa na funkcjonalność ani nie uniemożliwia korzystania z budynku zgodnie z przeznaczeniem ani żadnej jego części; przyczyną powstania wady było trwające jeszcze osiedlanie budynku, co jest naturalnym zjawiskiem i nie zagraża bezpieczeństwu; koszt usunięcia wady – 378, 03 zł;

17. odpadająca deska podbitki dachu od strony ogrodu; jest to wada nieistotna, nie wpływa na funkcjonalność ani nie uniemożliwia korzystania z budynku zgodnie z przeznaczeniem ani żadnej jego części; przyczyną powstania wady były błędy wykonawcze, pracownicy wykonujący podbitkę zbyt słabo umocowali ten elementy; koszt usunięcia – 14, 74 zł;

18. zawilgocenia tynku na ścianach w garażu spowodowane przeciekami z garażu; jest to wada istotna, spowodowana przeciekami z tarasu zmniejsza funkcjonalność pomieszczenia i ogranicza możliwości korzystania z niego; przyczyną powstania wady były błędy wykonawcze – wadliwie wykonana izolacja przeciwwodna – woda zawilgaca mury domu dostając się przez niewłaściwie zaizolowany taras nad garażem; koszt usunięcia – 814, 82 zł.

Łączny koszt usunięcia wad wynosi 52 447, 00 zł netto, 56 642, 76 zł brutto.

/ dowód: dokumentacja zdjęciowa k. 31-50; zeznania pozwanego W. O.; opinia

biegłego z zakresu budownictwa B. K. – k. 344-372, 348-452, e-protokół z

dnia 10.10.2014 r. 00.00.50–00.31.47 /

W dniu 14.07.2011 r. powódka zawiadomiła (...) dla Powiatu (...) o zakończeniu budowy domu.

W dniu 08.08.2011 r. zostało wydane pozwolenie na użytkowanie budynku.

/ dowód: zawiadomienie o zakończeniu budowy – k. 51-52; wydruk korespondencji e-mail – k.

101-102; zeznania świadków: G. M., M. G.; zeznania

pozwanego W. O. /

W zakresie instalacji elektrycznej zostało wykonane 30 dodatkowych punktów świetlnych – pozwany rysował, gdzie chce umieścić gniazdka i wyłączniki, instalacja elektryczna awaryjna (podłączenie do agregatu w garażu), instalacja elektryczna zewnętrzna. W garażu zostało wykonane podłączenie ciepłej i zimnej wody. Powódka wykonała zacieranie posadzki w garażu jako rekompensatę za zabrudzoną kostkę. Wykonała podjazdy z kostki betonowej, m.in. pod wejście do domu, schody z tyłu garażu z kostki betonowej. Wewnątrz domu zostały wykonane korytka na kable do telewizora.

Powódka uznała te roboty za prace dodatkowe wykonane na podstawie odrębnego porozumienia z inwestorami, pozwani zaś za roboty mieszczące się w zakresie ustalonym w umowie, a wykonywane zgodnie z zapisem umownym według uzgodnienia.

/ dowód: dokumentacja zdjęciowa k. 31-50; zeznania świadka G. M.;

zeznania powódki A. M. (1); zeznania pozwanego

W. O. /

Pozwani zgłaszali powódce wadliwość wykonanych prac. Powódka na żądanie pozwanych usuwała drobne wady wykonanych robót.

/ dowód: zeznania świadka G. M. /

Powódka dostarczyła kostkę brukową inną od planowanej (cieńszą), ale w tym zakresie strony porozumiały się, w zamian powódka wykonała dodatkowo przeszlifowanie posadzki w garażu (oprócz części przy rurze i dylatacji).

/ dowód: zeznania pozwanego W. O. /

Ponieważ zabrudzenia wypływające z rekuperatora powodowały powstawanie czarnego zacieku, prosili o zamontowanie specjalnej kratki, ale mąż powódki odmówił, stwierdzając, że pozwani powinni to sobie wyczyścić.

/ zeznania pozwanego W. O. /

Pozwani nie dokonali odbioru prac, twierdząc, że powódka nie wykonała niektórych prac, a niektóre prace zostały wykonane wadliwie.

Od 24.09.2011 r. do połowy października 2011 r. G. M. i W. O. prowadzili rozmowy i wymieniali korespondencję dotyczącą przystąpienia do odbioru robót i treści protokołu odbioru.

/ dowód: wydruki korespondencji e-mail – k. 103-113; zeznania świadka G.

M.; zeznania pozwanego W. O. /

W dniu 27.09.2011 r. powódka sporządziła jednostronnie protokół odbioru końcowego robót.

W protokole powódka odznaczyła wykonanie wszystkich prac (wykonanie pokrycia dachu, obróbek blacharskich, zamontowania rynien, okien dachowych, okien parteru i piętra, wykonanie ścianek działowych, instalacji elektrycznej, instalacji elektrycznej awaryjnej, instalacji hydraulicznej, instalacji wodno – kanalizacyjnej, instalacji rur centralnego odkurzacza, rozprowadzenie rur do rekuperatora, tynków wewnętrznych, rur do wpuszczenia kabli od telewizora, wykonanie instalacji c.o., podłoża i posadzki (w garażu wykonania posadzka cementowa zacierana), izolacji przeciwwilgociowej na tarasie nad garażem (ostatnią warstwę izolacji na już wylanej posadzce wykonał inwestor – zamiast folii w płynie, położono warstwę gruntu i warstwę izolacji M. firmy (...)), wykonanie izolacji przeciwwilgociowej korytka nad garażem , parapetów wewnętrznych (montaż wykonał inwestor), wykonano ocieplenie strychu, podłogi na strychu, ocieplenie poddasza, płyt g-k na poddaszu, wejścia na strych i osprzętu elektrycznego, wykonano bramę garażową wraz z napędem, drzwi garażowe i wejściowe (klamka z szyldem do drzwi zewnętrznych została zakupiona i zamontowana przez inwestora), zamontowano i uruchomiono rekuperator oraz chłodnicę, zamontowano pompę ciepła wraz z odwiertami, wykonano ocieplenie budynku, tynków zewnętrznych mineralnych pomalowanych 2 kolorami, parapety zewnętrzne, podbitkę, zamontowano szambo o poj. 10 m ³, dodatkowy pojemnik o poj. 4 m ³ na deszczówkę wykonał inwestor, wykonano podjazdy i chodniki (74, 30 m ²), taras na parterze (32, 16 m ²), schody z tytułu garażu, ogrodzenie budynku, wyrównanie terenu, wykonano krawężniki pod ogrodzeniem (prace opłacone dodatkowo).

W protokole powódka wskazała również usterki, które muszą zostać usunięte:

1. nieprawidłowy sposób wykonania obróbek blacharskich okien dachowych, 5 sztuk (woda deszczowa wlewa się pod dachówkę),

2. brak oryginalnych połączeń w kolorze czarnym w rynnie spustowej L. nad tarasem oraz pochlapana rynna brązową farbą,

3. nieprawidłowo zakręcona klamka w oknie tarasowym w pokoju na piętrze,

4. brak opisów na szynach sterujących ogrzewaniem podłogowym,

5. nienależyte wykonanie obróbek otworu wentylacyjnego w garderobie małej na piętrze,

6. pękające tynki gipsowe na piętrze i na parterze,

7. instalacja odkurzacza centralnego zawiera tylko 2 punkty ssawne i 1 szufelkę, a w umowie określono 3 punkty ssawne i szufelki.

W protokole powódka oświadczyła, że w związku z faktem wyłączenia przez inwestora z przedmiotu umowy wykonania izolacji tarasu, wykonawca nie wykonał balustrady tarasu. Wykonawca wskazał, że wykona balustrady po udostępnieniu placu budowy przez Inwestora.

W protokole powódka oświadczyła także, że niezwłocznie po uzyskaniu zgody odpowiednich władz na wykonanie odwiertów, przekaże ją inwestorowi .

Powódka podała też, że zgłosiła do ubezpieczyciela szkody: trwale zabrudzona kostka brukowa na podjeździe, przejściu do drzwi wejściowych oraz na schodach z garażu ok. 20 m2, zabrudzone płytki podłogowe na tarasie nad garażem – cała powierzchnia tarasu, uszkodzone drzwi do garażu podczas ich czyszczenia przez wykonawcę.

Powódka oświadczyła, że wypłacone odszkodowanie inwestor otrzyma pod warunkiem zrzeczenia się roszczeń z tego tytułu.

/ dowód: protokół końcowego odbioru robót – k. 58-60; zeznania świadka G.

M. /

Dnia 31.08.2011 r. powódka wystawiła pozwanym fakturę VAT nr (...) na kwotę 30 000 zł za wykonanie ETAPU IX prac (za wykonanie podjazdów, chodników, tarasu, ogrodzenia budynku i wyrównania terenu), z terminem płatności 7 dni – do 07.09.2011 r.

/ dowód: faktura VAT nr (...) – k. 53 /

Dnia 13.09.2011 r. powódka wystawiła pozwanym fakturę VAT nr (...) na kwotę 46 000 zł za wykonanie ETAPU X prac (za wykonanie odbioru technicznego budynku, przekazanie pozwolenia na użytkowanie budynku mieszkalnego i świadectwa charakterystyki energetycznej, wykonanie wszystkich uzgodnionych prace montażowych i usuniecie wszystkich ewentualnych usterek ustalonych podczas odbiorów cząstkowych, przekazanie całej dokumentacji dotyczącą wybudowanego budynku, to jest planu, zezwolenia, zgłoszenia oraz gwarancji na wszystkie urządzenia zamontowane w budynku i na zewnątrz budynku), w terminem płatności 7 dni – do 20.09.2011 r.

Faktura ta została następnie skorygowana fakturą korygującą nr (...) poprzez pomniejszenie należności o kwotę 4 899, 99 zł.

/ dowód: faktura VAT nr (...) – k. 54; faktura korygująca nr (...) – k. 57 /

Dnia 27.10.2011 r. powódka wystawiła pozwanym fakturę VAT nr (...) na kwotę 20 480 zł za wykonanie robót dodatkowych (wykonanie instalacji elektrycznej, wykonanie instalacji elektrycznej awaryjnej (podłączenie do agregatu w garażu), wykonanie dodatkowej instalacji hydraulicznej (podłączenie ciepłej i zimnej wody w garażu), wykonanie rury do wpuszczenia kabli od telewizora, wykonanie zacieranej posadzki cementowej w garażu, wykonanie izolacji przeciwwilgociowej korytka nad garażem, wykonanie podjazdów z kostki betonowej, wykonanie tarasu, wykonanie schodów z tyłu garażu z kostki betonowej, wykonanie po raz drugi izolacji na murku nad garażem, wykonanie izolacji elektrycznej na zewnątrz budynku), z terminem płatności 7 dni – do 20.09.2011 r.

/ dowód: faktura VAT nr (...) – k. 55-56; zeznania świadka G. M. /

Pozwani nie dokonali płatności należności wynikających ze wskazanych faktur.

/ okoliczność niesporna /

Pismem z dnia 04.11.2011 r., doręczonym dnia 14.11.2104 r., powódka przesłała pozwanym przygotowany przez siebie protokół odbioru z dnia 27.09.2011 r. i wezwała ich do zapłaty kwoty 96 480 zł należnej z tytułu wykonanych robót podstawowych i dodatkowych objętych umową o roboty budowlane z dnia 19.01.2011 r. (w tym 30 000 zł z faktury VAT nr (...), 46 000 zł z faktury VAT nr (...), 20 480 zł z faktury nr (...)), proponując spotkanie w dniu 15.11.2011 r. w celu polubownego rozliczenia.

/ dowód: wezwanie wraz z potwierdzeniem odbioru – k. 62-64 /

W dniu 17.11.2011 r. powódka przekazała pozwanym dokumentację dotyczącą robot budowlanych.

Pozwany W. O. oświadczył, że otrzymał trzy karty gwarancyjne (brama garażowa, pompa ciepła, rekuperator niskoenergetyczny), które nie są kartami gwarancyjnymi producentów.

G. M. oświadczył, że wystawił karty gwarancyjne jako gwarant i nie ma prawnej możliwości uzyskania kart gwarancyjnych wystawionych przez producenta na inwestora.

/ dowód: protokół zdawczo-odbiorczy dokumentacji robót budowlanych – k. 61; zeznania świadka

G. M. /

Pismem z dnia 28.12.2011 r. pozwani poinformowali powódkę, że nie akceptują przesłanego im protokołu odbioru robót budowlanych, gdyż powódka nie osiągnęła gotowości do odbioru robót. Wskazali, że część robót nie została wykonana w ogóle, zaś część dotknięta jest istotnymi wadami, które uniemożliwiają dokonanie odbioru. Zaprzeczyli zasadności żądania zapłaty ponad 76 000 zł jako pozbawionego podstawy prawnej. Domagali się dokończenia prac oraz usunięcia usterek.

/ dowód: pismo pozwanych z dnia 28.12.2011 r. – k. 65-69 /

W dalszej korespondencji pozwani twierdzili, że nie wszystkie stwierdzone usterki zostały usunięte oraz nie wykonano wszystkich robót budowlanych. Zgłaszali również kolejne usterki.

/ dowód: pismo pozwanych z dnia 11.01.2012 r. – k. 69; pismo pozwanych z dnia 30.01.2012 r. –

k. 70-73; pismo pozwanych z dnia 16.02.2012 r. – k. 82; pismo pozwanych z dnia

06.03.2012 r. – k. 83-84; pismo pozwanych z dnia 20.03.2012 r. – k. 87-90 /

Powódka twierdziła, że część wad wynikła z działań samych pozwanych, a część niewykonanych robót nie należała do jej obowiązków.

/ dowód: pismo powódki z dnia 30.01.2012 r. – k. 74-77 /

Pismem z dnia 07.03.2012 r. powódka wystosowała do pozwanych ostateczne wezwanie do zapłaty 96 480 zł w terminie do dnia 20.03.2012 r.

W piśmie z dnia 29.03.2012 r. pozwani zaproponowali powódce polubowne rozwiązanie sporu.

Zaproponowane przez nich warunki nie zostały zaakceptowane przez powódkę.

/ dowód: ostateczne wezwanie do zapłaty – k. 85-86; pismo pozwanych z dnia 29.03.2012 r. – k.

91-92; pismo powódki z dnia 17.04.2012 r. – k. k. 93 /

W okresie luty-marzec 2012 r. została ukończona balustrada tarasu. Przy okazji tych prac została zerwana papa i izolacja murku, po czym ponownie pojawiły się zacieki w salonie.

Zawilgocenie w garaż utrzymuje się do chwili obecnej.

/ dowód: zeznania pozwanego W. O. /

Ponieważ na etapie zawarcia przez strony umowy sprzedaży nie było jeszcze rozprowadzonej sieci kanalizacyjnej, budynek miał zostać podłączony do szamba, a dopiero po wykonaniu kanalizacji przyłączony do sieci, wówczas szambo miało zostać wykorzystane jako zbiornik na deszczówkę.

Kanalizacja sanitarna została zakończona szambem. W projekcie było przewidziane takie odprowadzenie ścieków, na etapie projektowania nie było możliwości podłączenia do sieci.

W okresie od 31.08.2010 r. do 15.11.2011 r. trwały prace budowlane zadania: „(...)”. Czynności odbiorowe odbyły się w grudniu 2011 r. Wybudowana kanalizacja znajduje się na ul. (...) – kolektor główny bez odrzutu na działkę pozwanych.

W okresie od dnia 19.01.2011 r. do dnia 27.09.2011 r. nie można było uzyskać warunków technicznych przyłączenia do kanalizacji sanitarnej, gdyż sieć ta była w budowie, warunki takie wydaje się po zakończeniu inwestycji, co nastąpiło w grudniu 2011 r.

Powódka jako inwestor mogła wystąpić do gminy o podłączenie nieruchomości do kanalizacji wykonywanej przez gminę; złożenie takiego wniosku w 2011 r. uruchomiałoby po stronie gminy procedurę rozbudowy sieci kanalizacyjnej w kierunku ul. (...) (etap VIII prac).

W kwietniu 2012 r. pozwana wystąpiła do Burmistrza Gminy K. o podłączenie działki nr (...) przy ul. (...) w B. do kanalizacji sanitarnej. Gmina zleciła projekt podłączenia działki. Prowadzone były prace budowlane z tym związane, które miały zakończyć się w czerwcu 2013 r. Po zakończeniu inwestycji miała powstać możliwość podłączenia działki do kanalizacji sanitarnej.

Po wybudowaniu kanalizacji gminnej pozwani własnymi siłami i środkami wybudowali przyłącze i podpisali umowę. Koszt wyniósł 1 380 zł.

/ dowód: pismo Urzędu Gminy K. z dnia 03.06.2013 r. – k. 265-269; zeznania

świadka M. G.; zeznania pozwanego W. O.; opinia biegłego B.

K. /

W związku z zamarznięciem wody w rurze doprowadzającej wodę do budynku i brakiem dostępu do wody bieżącej od rana 14.02.2012 r. pozwani zmuszeni byli zlecić Zakładowi (...) sp. z o.o. w K. wykonanie wykopu i udrożnienie rury doprowadzającej wodę.

Przyczyną zamarznięcia wody była zbyt płytko zainstalowana rura doprowadzająca wodę do domu i/lub brak właściwej izolacji na rurze doprowadzającej na odcinku przyłącza wodnego poza granicą działki pozwanych. Rura nie była obsypana piaskiem, zasypany żwirem był tylko właz. Pracownicy (...) zabezpieczyli rurę dodatkowo styropianem.

Za wykonane prace pozwani zapłacili (...) wynagrodzenie w kwocie 687, 88 zł.

/ dowód: faktura VAT nr (...) wraz z kosztorysem – k. 169; faktura VAT nr

(...) wraz z kosztorysem – k. 170; protokół wykonania prac – k. 171;

zeznania świadka J. L. – e-protokół z dnia 06.09.2013 r. 00.10.30-00.17.34 /

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo główne oraz powództwo wzajemne zasługują na częściowe uwzględnienie.

Powódka dochodziła od pozwanych brakującej części wynagrodzenia za wykonanie robót budowlanych w postaci budowy i częściowego wykończenia budynku mieszkalnego należącego do pozwanych położonego na działce w B. przy ul. (...). Pozwani twierdzili, że roszczenie powódki jest niezasadne, gdyż nie wykonała ona robót w całości, a część robót zrealizowanych została wykonana wadliwie. Wystąpili ponadto z powództwem wzajemnych, domagając się od powódki zapłaty kary umownej z tytułu zwłoki w wykonaniu robót budowlanych oraz odszkodowania z tytułu ich wadliwego wykonania.

Dokonując ustaleń stanu faktycznego w sprawie sąd wziął pod uwagę dokumenty przedłożone przez strony, tj. umowę z dnia 19.01.2011 r. wraz z załącznikami, które wskazywały na treść i przedmiot łączącego strony stosunku prawnego robót budowlanych, korespondencję stron, w szczególności wezwania do wykonania i poprawienia robót, oświadczenia w zakresie wykonanych i niewykonanych robót, które wskazywały na stanowiska storn oraz przebieg czynności związanych z wykonaniem robót i próbami przeprowadzenie odbioru, zeznania świadków G. M., M. G., P. G., oraz zeznania stron, tj. powódki A. M. (1) oraz pozwanego W. O., które to osobowe środki dowodowe wskazywały na przebieg robót oraz stwierdzone usterki i wady, a także na stanowiska stron co do potwierdzenia faktu wystąpienia takich usterek i wad oraz co do potrzeby i gotowości powódki do ich usunięcia. Zeznania wskazanych świadków oraz pozwanego W. O. pozwoliły na odtworzenie przebiegu robót i ustaleń czynionych przez strony, a także ich oświadczeń w zakresie przedmiotu, zakresu i jakości robót. Zeznania powódki A. M. (1) miały z kolei dość ograniczoną wartość dowodową, albowiem była ona właściwie jedynie formalnym wykonawcą robót, gdyż działalnością jej przedsiębiorstwa w praktyce zawiadywał mąż G. M.. Zeznania świadka B. T. pozwoliły na odtworzenie czynności dotyczących montażu pompy ciepła i wystawienia karty gwarancyjnej. Z kolei zeznania świadka J. L. dawały podstawę do dokonania analizy przebiegu i przyczyn awarii wodociągu stwierdzonej w dniu 14.02.2012 r. Zeznania świadka S. G. nie wniosły do sprawy istotnych okoliczności, świadek nie był bowiem na miejscu awarii ani nie prowadził robót, tylko wystawił z ramienia (...) faktury. Z kolei świadek M. G. zeznał, że nie znał treści umowy stron, zatem nie mógł mieć wiedzy co do zakresu pierwotnie zleconych robót i w konsekwencji prac dodatkowych, na które to okoliczności świadek miał być przesłuchany. Sąd wziął też pod uwagę treść opinii sporządzonej przez biegłego z zakresu budownictwa B. K., którą sąd uznał za rzetelną, profesjonalną, a przez to wiarygodną i dającą podstawę do wyprowadzenia stanowczych wniosków w zakresie oceny jakości robót, prawidłowości ich wykonania, braków, usterek, wartości robót niewykonanych, a także kosztów usunięcia wad w robotach wykonanych. Biegła dokonała oględzin budynku i oceny robót wykonanych przez powódkę. Sąd uznał opinię za wiarygodną i kompletną wobec złożenia oprócz opinii zasadniczej także opinii uzupełniającej w formie pisemnej oraz w formie zeznań złożonych na rozprawie dnia 10.10.2014 r., w których to opiniach uzupełniających biegła odniosła się do zastrzeżeń zgłoszonych przez powódkę. Sąd nie znalazł potrzeby przeprowadzenia dowodu z opinii innego biegłego. Przyczyny przeciekania czy przesiąkania wody z tarasu do wnętrza budynku zostały w opinii przedstawione, a wskazywany przez biegłą brak dokonania szczegółowych odkrywek warstw izolacyjnych nie stanowi przeszkody do oceny źródła przecieku i poprawności samych robót. Sąd może dopuścić dowód z opinii innego biegłego wyłącznie wtedy, gdy opinia uprzednio sporządzona jest nieprzydatna dla celów postępowania, tzn. nie odpowiada na pytania zadane biegłemu, lub też wtedy, gdy jest wewnętrznie niespójna lub sprzeczna i to na tyle, że defekty te nie mogą zostać usunięte w drodze przeprowadzenia dowodu z opinii uzupełniającej. Opinia i kosztorys złożone przez biegłą inż. K. nie odznaczała się wskazanymi cechami, które dyskwalifikowałyby je jako środek dowodowy, były jedynie niekorzystne dla powódki. Nie daje to jednak podstawy ku temu, aby dopuszczać dowód z opinii kolejnego biegłego, w sytuacji, gdy opinia złożona do akt sprawy była rzetelna oraz poprawna pod względem merytorycznym. O ewentualnym dopuszczeniu dowodu z opinii innego biegłego tej samej specjalności nie może decydować wyłącznie wniosek strony, lecz zawarte w tym wniosku konkretne uwagi i argumenty podważające miarodajność dotychczasowej opinii lub co najmniej poddające w wątpliwość miarodajność wskazanego dowodu. W przeciwnym wypadku wniosek taki musi zostać oceniony wyłącznie jako zmierzający do wywołania nieuzasadnionej zwłoki w postępowaniu. Potrzeba powołania innego biegłego powinna bowiem wynikać z okoliczności sprawy, a nie z samego niezadowolenia strony z dotychczas złożonej opinii (wyroki SN z dnia 05.11.1974 r., I CR 562/74, z dnia 30.50.2007 r., IV CSK 41/07, wyrok SA w Katowicach z dnia 07.03.2008 r., I ACa 910/07). Powódka nie przedstawiła jednak argumentów dyskwalifikujących przydatność opinii dla potrzeb rozstrzygnięcia, ograniczając się do polemiki z wnioskami merytorycznymi opinii. Natomiast merytoryczna istota całości opinii wykluczała uwzględnienie argumentów powódki. Trzeba też podnieść, że jakkolwiek opinia biegłego jest oparta na wiadomościach specjalnych, to podlega ona ocenie sądu w oparciu o cały zebrany w sprawie materiał, a zatem, na tle tego materiału, konieczne jest stwierdzenie, czy ustosunkowała się ona do wynikających z innych dowodów faktów mogących stanowić podstawę ocen w opinii zawartych oraz, czy opierając się na tym materiale w sposób logiczny i jasny przedstawia tok rozumowania prowadzący do sformułowanych w niej wniosków; dopiero, jeżeli opinia biegłego wymogów tych nie spełnia, wniosek strony o powołanie innego biegłego należy uznać za zasadny (wyrok SN z dnia 24.05.2005 r., V CK 659/04).

Sąd oddalił wniosek pozwanych o przesłuchanie w charakterze świadka sporządzającej umowę z dnia 19.01.2011 r. notariusz W. B., uznając dowód ten za zbędny dla dokonania analizy i oceny postanowień wskazanej umowy notarialnej.

Zgodnie z art. 647 kc przez umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i z zasadami wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu, oraz do odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia.

Umowa o roboty budowlane jest umową konsensualną, wzajemną i odpłatną. Przedmiotem umowy o roboty budowlane, a ściśle przedmiotem świadczenia niepieniężnego wykonawcy, jest inwestycja realizowana stosownie do wymagań przepisów prawa budowlanego (wyrok SN z dnia 25.03.1998 r., II CKN 653/97, OSNC 1998/12/207). Natomiast wynagrodzenie wykonawcy, czyli świadczenie pieniężne przypadające mu od inwestora, stanowi ekwiwalent wykonanych przez niego robót, czyli świadczenia niepieniężnego.

Strony zawarły niestandardową umowę, gdyż w jednym akcie notarialnym – z dnia 19.01.2011 r. – powódka przeniosła na pozwanych prawo własności nieruchomości w B. z rozpoczętą budową budynku mieszkalnego oraz zobowiązała się do wykonania na rzecz pozwanych robót budowlanych polegających na dokończeniu tej budowy i wykończeniu budynku.

Strony przewidziały w umowie o roboty budowlane zarówno przedmiot zobowiązania powódki, tj. zakres robót budowlanych pozostałych do wykonania, jak i wynagrodzenie należne powódce za wykonanie tychże robót w kwocie 316 000 zł (§ 7 aktu notarialnego). Strony określiły harmonogram czynności przyjętych do wykonania przez powódkę, które zostały podzielone na dziewięć etapów i odpowiednio podzieliły płatność wynagrodzenia na dziewięć transz. Terminy płatności poszczególnych transz zostały powiązane z terminami realizacji poszczególnych etapów robót. Ostateczny termin zakończenia inwestycji został przewidziany do dnia 30.06.2011 r. (§ 6 ust. 2 pkt 9 aktu notarialnego).

Strony nie osiągnęły porozumienia w kwestii dokonania odbioru robót wykonanych przez powódkę. Nie doszło do spotkania z udziałem obu stron w celu dokonania tego odbioru. Strony prowadziły w tym zakresie negocjacje, rozmowy i wymianę korespondencji, ale nie poczyniły stanowczych ustaleń odbiorowych.

Powódka podniosła, iż pozwani uchylali się od dokonania odbioru, natomiast pozwani podnieśli, że nie mogli dokonać odbioru z powodu ich wadliwości i niekompletności.

Umownemu obowiązkowi wykonawcy oddania obiektu odpowiada obowiązek inwestora odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia (wyrok SN z dnia 19.03.1999 r., II CKN 241/98).

Odebranie robót budowlanych (obiektu budowlanego) w rozumieniu art. 647 kc polega na zgłoszeniu przez wykonawcę faktycznego zakończenia prac, zgłoszeniu tego faktu inwestorowi, ustaleniu terminu odbioru, przeprowadzeniu przez obie strony przeglądu wykonanych prac, dokonaniu oceny ich realizacji z punktu widzenia zakresu i jakości, sporządzeniu stosownego protokołu odbioru zawierającego stwierdzenie, iż roboty zostały wykonane, przyjęte przez inwestora, ewentualnie także opis stwierdzonych w trakcie odbioru usterek i oznaczenie terminu ich usunięcia.

Jeżeli roboty zostały zakończone, a fakt ten zgłoszony inwestorowi, wówczas po jego stronie aktualizuje się obowiązek odebrania robót (por. wyroki SN z dnia 08.01.2004 r., I CK 24/03, oraz z dnia 07.03.2013 r., II CSK 476/12).

Obowiązek ten nie jest uzależniony od stwierdzenia, że roboty zostały wykonane bez jakichkolwiek usterek czy wad, czyli istnieje niezależnie od jakości wykonanych robót (por. wyroki SA w Gdańsku 21.05.2013 r., V ACa 229/13 oraz z dnia 24.02.2012 r., V ACa 198/12, POSAG 2012/3/16-28).

Standardową praktyką w ramach czynności odbioru robót budowlanych jest sporządzenie protokołu odbioru z udziałem uczestników procesu budowlanego: inwestora, inspektora nadzoru, wykonawcy, kierownika budowy, kierowników poszczególnych rodzajów robót, projektanta, podwykonawców, itp.).

W protokole odbioru, stanowiącym pokwitowanie spełnienia świadczenia i podstawę dokonania rozliczeń stron, niezbędne jest zawarcie ustaleń co do jakości wykonanych robót, w tym ewentualny wykaz wszystkich ujawnionych wad z terminami ich usunięcia lub oświadczeniem inwestora o wyborze innego uprawnienia przysługującego mu z tytułu odpowiedzialności wykonawcy za wady ujawnione przy odbiorze (wyroki SN z dnia 08.01.2004 r., I CK 24/03, oraz z dnia 07.03.2013 r., II CSK 476/12). Zatem, jeżeli w czasie odbioru zostaną stwierdzone wady wykonanych robót, to okoliczność taka podlega wpisaniu do protokołu odbioru, ze wskazaniem oczekiwań inwestora co do co do usunięcia wad w określonym terminie, względnie innych ustaleń stron, m.in. w zakresie obniżenia wynagrodzenia wykonawcy (wyrok SA w Gdańsku z dnia 09.07.2013 r., V ACa 332/13). Stwierdzenie istnienia wad powoduje, iż inwestor nabywa wobec drugiej strony umowy roszczenia z tytułu rękojmi i ewentualnie gwarancji jakości (wyrok SA w Krakowie z dnia 12.09.2012 r., I ACa 803/12, wyrok SA w Katowicach z dnia 21.04.2009 r., V ACa 88/09).

Wypłata wynagrodzenia wykonawcy nie może zostać uzależniona od braku jakichkolwiek usterek (22.06.2007 r., V CSK 99/07, OSP 2009/1/7).

Inwestor może odmówić dokonania odbioru jedynie w przypadku, gdy przedmiot zamówienia będzie mógł być kwalifikowany jako wykonany niezgodnie z projektem i zasadami wiedzy technicznej lub wady będą na tyle istotne, że obiekt nie będzie się nadawał do użytkowania (wyrok SN z dnia 07.03.2013 r., II CSK 476/12). Chodzi jednak o takie wady, które oznaczają, iż w istocie zobowiązanie do wykonania robót budowlanych nie zostało w istocie w ogóle wykonane, a nie tylko zostało wykonane nienależycie.

Na etapie prowadzenia negocjacji odbiorowych pozwani wskazywali na istniejące usterki lub braki robót. Powożąc się na wadliwe wykonanie zobowiązania przez powódkę odmawiali dokonania odbioru. To stanowisko należy uznać za nieuprawnione w świetle przywołanych powyżej zasad przeprowadzania odbioru robót budowlanych.

Nic nie stało na przeszkodzie, aby strony dokonały wspólnie przeglądu robót, spisały swoje stanowiska, zawarły w protokole odbioru zarówno kwestie, w jakich się zgadzały, jak i kwestie sporne. Każda ze stron mogłaby zamieścić w takim dokumencie swoje uwagi co do wykonania robót, ich jakości oraz ewentualnych czynności pozostałych do wykonania, czy to jako usunięcie dostrzeżonych usterek czy to jako uzupełnienie robót niedokończonych. Można zwrócić uwagę, iż powódka sama dostrzegała wadliwości niektórych elementów robót i deklarowała ich usunięcie po udostępnieniu jej miejsca robót.

Budynek pozwanych nie był dotknięty wadami, których obecność oznaczałaby, że roboty nie zostały wykonane bądź zostały wykonane w sposób zasadniczo sprzeczny z dokumentacją i sztuką budowlaną. Z opinii biegłej z zakresu budownictwa B. K. wynika, że niektóre spośród stwierdzonych wad można kwalifikować jako wady istotne, niemniej jednak żadna z nich nie powodowała bezwzględnej przeszkody do użytkowania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem. Chodziło o przesiąkanie wody powodujące zmniejszenie funkcjonalności pomieszczeń. Natomiast nie zachodziło żadne zagrożenie bezpieczeństwa konstrukcji; budynek jest trwały, zadaszony, otynkowany, wyposażony we wszystkie instalacje, z zapewnionym dostępem mediów, ogrzewany, wentylowany, nadający się do zamieszkiwania. Budowa została zakończona w sposób odpowiadający wymogom formalnym, tzn. zakończenie budowy zostało zgłoszone właściwemu organowi nadzoru budowlanego, który nie zgłosił sprzeciwu, i w konsekwencji pozwani mogli przystąpić do użytkowania budynku.

Pozwani nie mieli zatem usprawiedliwionej podstawy do odmowy dokonania odbioru robót.

Wobec braku porozumienia w tym zakresie powódka samodzielnie sporządziła protokół odbioru, w którym oznaczyła także stwierdzone usterki. Protokół ten był przedstawiany pozwanemu w formie korespondencji e-mailowej, w ramach której był przedmiotem próby uzgodnień, jednak ostatecznie treść tego protokołu nie została przez strony uzgodniona.

Powódka nie dokonała jednakże takiego zgłoszenia w terminie przewidzianym w umowie, czyli do dnia 30.06.2011 r.

Przedstawienie projektu tego dokumentu może zostać zakwalifikowane jako wyrażenie przez powódkę gotowości odbioru, co oznaczało także obowiązek współdziałania w takiej czynności po stronie pozwanych. Jednakże za stanowcze zgłoszenie tej gotowości należy uznać dopiero przesłanie pozwanym protokołu odbioru wraz z wezwaniem do zapłaty pozostałej części wynagrodzenia. Zatem dopiero dokonanie takiej czynności stanowiło zakończenie robót przewidzianych w umowie ze strony powódki. Natomiast pozwani w dalszym ciągu uchylali się od przyjęcia całości wykonanych prac.

Protokół odbioru zawierający wpisy powódki został pozwanym dostarczony w dniu 14.11.2011 r. Można przyjąć, że czas niezbędny na dokonanie odbioru jest równoznaczny z niezwłocznym przystąpieniem do tej czynności, czyli maksymalnie w terminie 14 dni (tj. do 28.11.2011 r.). W dniu 17.11.2011 r. miało miejsce przekazanie pozwanym dokumentacji powykonawczej, aczkolwiek pozwany zgłosił uwagi do kompletności tej dokumentacji, przede wszystkim w zakresie kart gwarancyjnych.

Ponieważ zgodnie z umową z dnia 19.01.2011 r. ostatnim etapem robót powierzonych powódce miało być formalne zakończenie procesu budowy, czyli zgłoszenie zakończenia budowy organowi nadzoru budowlanego i przekazanie pozwanym dokumentacji robót, co miało nastąpić do dnia 30.06.2011 r., a nastąpiło w zakresie czynności zgłoszeniowych w lipcu 2011 r., zaś w zakresie czynności przekazania dokumentacji w dniu 17.11.2011 r., sąd uznał, że w tej dacie nastąpiło dokonanie odbioru robót. To zaś oznacza powstanie stanu wymagalności roszczenia powódki o zapłatę brakującego wynagrodzenia.

Wynagrodzenie to obejmowało dwie transze:

- 30 000 zł – za czynności etapu IX – do dnia 15.05.2011 r.,

- 46 000 zł – za czynności etapu X – do dnia 30.06.2011 r.

Druga ze wskazanych kwot została przez powódkę obniżona do 41 100, 01 zł. Zatem wynagrodzenie pozostałe do zapłaty wynosi 71 100, 01 zł.

Powódka zażądała ponadto 20 480 zł z tytułu wykonanych na rzecz pozwanych robót dodatkowych, które polegały na wykonaniu dodatkowych elementów instalacji elektrycznej, wodociągowej, dodatkowych elementów kamieniarskich na terenie posesji pozwanych.

Pozwani zaprzeczyli, aby zlecali takie roboty jako dodatkowe, podnosząc, iż ich wykonanie wynikało z postanowień umowy – w załączniku nr 1 roboty dotyczące instalacji zostały opisane jako przewidziane do wykonania „wg ustaleń z kupującym” (k. 23, poz. 32-38) albo z faktu rekompensaty niewłaściwie użytych materiałów.

Żądanie zgłoszone we wskazanym zakresie przez powódkę nie może zostać uwzględnione z kilku przyczyn.

Przede wszystkim powódka nie udowodniła, aby pozwani faktycznie zlecili jej wykonanie robót dodatkowych.

Umowa o roboty budowlane zgodnie z art. 648 § 1 kc wymaga stwierdzenia pismem. To samo dotyczy zmiany tej umowy zgodnie z art. 77 § 1 kc. Forma ta jest zastrzeżona dla celów dowodowych, co oznacza niedopuszczalność ustalania faktu zawarcia umowy i jej treści na podstawie zeznań świadków i stron, chyba że obie strony wyrażą na to zgodę, żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą albo fakt dokonania czynności prawnej został uprawdopodobniony za pomocą pisma. Żaden ze wskazanych wyjątków w sprawie nie zachodził, w szczególności w żaden sposób nie zostało uprawdopodobnione na piśmie dodatkowe zlecenie modyfikujące zakres robót.

Powódka wskazała, że chodzi np. o montaż 30 dodatkowych punktów świetlnych i instalacji alarmowej, ale nie przedłożyła dokumentu – projektu, schematu instalacji elektrycznej, z którego wynikałaby ilość tych punktów pierwotnie przewidziana oraz ilość faktycznie zamontowana, a także elementy składowe instalacji. To samo dotyczy rozprowadzenia sieci wodociągowej. Wskazała, że wykonano podjazd na pow. 74 m ² zamiast 60 m ², ale również nie przedłożyła żadnego dokumentu – rysunku, szkicu, z którego wynikałyby (...)

(...)

(...) te wielkości.

Ponadto powódka nie wykazała podstawy do wyliczenia wynagrodzenia w wysokości 20 480 zł.

Strony uzgodniły wynagrodzenie ryczałtowe w kwocie 316 000 zł. Zgodnie z art. 632 § 1 kc wykonawca nie może domagać się podwyższenia wynagrodzenie, chociażby w czasie zawarcia umowy nie można było przewidzieć rozmiaru lub kosztu tych prac. Tym bardziej dotyczy to sytuacji, gdy zakres robót mógł zostać z góry obmiarowany i obliczony. Przyjmując ewentualnie, że wartość robót zleconych dodatkowo poza pierwotną umową wykraczałaby poza ryczałtowy wymiar wynagrodzenia, konieczne byłoby ustalenie, na podstawie jakich wskaźników zostało wyliczone to wynagrodzenie dodatkowe. Sposób jego wyliczenia wskazany w fakturze nr (...) z dnia 20.10.2011 r. poprzez przeliczenie ilości sztuk i cen jednostkowych sugeruje, iż powódka ukształtowała to żądanie jako mające charakter kosztorysowy. Nie wykazała jednakże, na podstawie jakich cenników przyjęła pojedyncze stawki wynagrodzenia. Można zresztą zgłosić wątpliwości już w zakresie pierwszej pozycji, gdyż przeciętny montaż jednego punktu świetlnego to nie 130 zł + VAT, ale kwota rzędu 50-100 zł brutto.

Kwota wynagrodzenia przypadającego powódce podlegać winna nadto pomniejszeniu o wartość robót przewidzianych w umowie, a niewykonanych.

Między stronami miał miejsce spór w zakresie wykonania przyłącza budynku do sieci kanalizacji sanitarnej. Powódka podnosiła, iż nie było to możliwe z uwagi na ówczesny stan zaawansowania budowy takiej sieci przez Gminę K., wobec czego zostało zrealizowane odprowadzenie ścieków do zbiornika bezodpływowego (szamba). Umowa zawiera następujące postanowienia we wskazanym zakresie:

- „w terminie do 15.05.2011 r. zamontować szamba – pojemnik na deszczówkę” - 6 ust. 2 pkt 7,

- „A. M. (1) zobowiązuje się do wykonania przyłączy sieci wodociągowej, energetycznej kanalizacji deszczowej i sanitarnej do budynku mieszkalnego, a także do zawarcia stosownych umów z właściwymi podmiotami w przedmiocie przyłączenia do sieci wyżej wymienionych mediów” - § 6 ust. 4,

- „po montażu szamba – pojemnika na deszczówkę” - § 7 pkt 7

- „uzyskanie warunków przyłączenia energii elektrycznej, wody i kanalizacji” – załącznik nr 1, poz. 3,

- „przyłącze do budynku kanalizacji sanitarnej” – załącznik nr 1, poz. 26.

Umowa i załączniki rozróżniają zatem montaż szamba – pojemnika na deszczówkę oraz przyłączenia do sieci kanalizacyjnej. Odprowadzenie nieczystości płynnych z budynku mieszkalnego do zbiornika bezodpływowego jest rozwiązaniem dość powszechnym, często stosowanym na nowych terenach mieszkaniowych w obszarach pozamiejskich, gdzie sieć kanalizacyjna jest dopiero na etapie projektowania, przetargu albo realizacji. Jednakże zastosowanie takiego rozwiązania odprowadzenia ścieków ma charakter tymczasowy do momentu wpięcia się do sieci kanalizacji komunalnej. Podłączenie do szamba nie stanowi przyłączenia do sieci. Skoro umowa stron przewidywała po stronie powódki obowiązek wykonania przyłączenia do sieci kanalizacyjnej oraz wykonania szamba jako zbiornika na deszczówkę, to znaczy, że strony założyły ewentualność, iż podłączenie do sieci może nie nastąpić natychmiast, wobec czego – w razie istnienia przeszkody w podłączeniu do sieci – miało zostać zastosowane rozwiązanie tymczasowe, a następnie – po dokonaniu przyłączenia – zbiornik wykorzystany jako pojemnik na deszczówkę. Powódka nie podjęła jednakże próby objęcia nieruchomości pozwanych siecią budowaną przez gminę, nie wystąpiła z żadnym wnioskiem w tym przedmiocie.

Powódka nie wykonała także stosownej dokumentacji geologicznej dotyczącej pompy ciepła, mimo że powinno to wchodzić w zakres wypełnienia formalnych wymogów realizacji robót.

Powódka nie przekazała pozwanym karty gwarancyjnej dotyczącej pompy ciepła. Zastąpienie karty gwarancyjnej wystawionej przez producenta kartą wystawioną przez wykonawcę robót nie stanowi realizacji zobowiązania do przekazania inwestorem całości dokumentacji.

Według obliczeń zawartych w opinii biegłej B. K. wartość prac przewidzianych w umowie, a niewykonanych przez powódkę, wynosi 6 710, 59 zł brutto.

Zatem wynagrodzenie powódki pozostałe do zapłaty wynosi 71 100, 01 zł – 6 710, 59 zł = 64 389, 42 zł.

Zgodnie z umową wynagrodzenie końcowe miało zostać zapłacone w terminie 7 dni od dokonania odbioru i przekazania dokumentacji. Jednakże kierując do pozwanych wezwanie do zapłaty pozostałego wynagrodzenia pismem z dnia 04.11.2011 r., doręczonym dnia 14.11.2011 r., powódka wyznaczył im termin 3 dni, nie zgłaszając żądania zapłaty należności wraz z odsetkami za okres poprzedzający. Odbiór nastąpił zaś w dniu 17.11.2011 r. Sąd uznał zatem, iż pozwani pozostają w zapłacie pozostałej części wynagrodzenia powódki po 14 dniach od doręczenia im wezwania, czyli od dnia 29.11.2011 r.

Sąd zasądził wobec tego od pozwanych solidarnie na rzecz powódki 64 389, 42 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 29.11.2011 r. i oddalił dalej idące powództwo główne.

Odnosząc się natomiast do powództwa wzajemnego należy stwierdzić, iż było ono usprawiedliwione co do zasady oraz częściowo co do wysokości w zakresie obu elementów tego roszczenia.

Pozwani – powodowie wzajemni zażądali od powódki zapłaty:

- 44 568, 99 zł z tytułu kary umownej naliczonej zgodnie z umową z dnia 19.01.2011 r.,

- 35 287, 88 zł z tytułu odszkodowania za nienależyte wykonanie umowy.

Sąd podziela stanowisko pozwanych, iż zawarte w § 6 ust. 3.1 aktu notarialnego z dnia 19.01.2011 r. postanowienie, iż „w przypadku niedopełnienia któregokolwiek z obowiązków wymienionych w ust. 2 do dnia 30.06.2011 r. A. M. (1) zobowiązuje się do zapłaty na rzecz małżonków A. O. i W. O. odsetek ustawowych od wynagrodzenia, o którym mowa w § 7, liczonych od dnia 30.06.2011 r. do dnia zapłaty” należy rozumieć jako zastrzeżenie kary umownej.

Zgodnie z art. 483 § 1 kc można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi poprzez zapłatę określonej sumy. Zgodnie zaś z art. 484 § 1 kc w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody, której to wysokości wierzyciel nie musi udowadniać, zaś wykazanie przez dłużnika, iż wierzyciel nie poniósł szkody nie zwalnia dłużnika z obowiązku zapłaty takiej kary (uchwała SN (7) z dnia 06.11. 2003 r., III CZP 61/03, OSNC 2004/5/69, wyrok SN z dnia 20.11.2013 r., I CSK 67/13).

W § 6 ust. 2 aktu notarialnego z dnia 19.01.2011 r. zostały określone obowiązki powódki w zakresie wykonania robót budowlanych na rzecz powodów, a zatem zobowiązanie, którego przedmiotem było świadczenie niepieniężne. Wykonanie takiego zobowiązania może zostać zabezpieczone zastrzeżeniem kary umownej. Zgodnie z § 6 ust. 2 pkt 9 umowy powódka miała do dnia 30.06.2011 r. wykonać całość robót budowlanych. Zatem strony przewidziały konsekwencję nienależytego wykonania zobowiązania powódki polegającego na uchybieniu ustalonemu w umowie terminowi spełnienia świadczenia niepieniężnego. Takiej kwalifikacji przywołanego zapisu umownego nie stoi na przeszkodzie użycie sformułowania o zapłacie odsetek ustawowych. W praktyce w przypadku umów o świadczenie usług (w tym także umów o roboty budowlane) powszechnie stosowane jest naliczanie kary umownej jako procentu wartości kontraktu. W tym wypadku strony odwołały się do wynagrodzenia powódki przewidzianego w § 7 aktu notarialnego (316 000 zł) i przyjęły jako wskaźnik wyliczenia kwoty należnej pozwanym tytułem kary umownej według stopy odsetek ustawowych (13 %). Takie rozwiązanie jest w pełni dopuszczalne i zgodne z przepisami prawa, a zatem może stanowić podstawę do formułowania przez pozwanych – powodów wzajemnych roszczenia o zapłatę kary umownej. Jednakże, skoro powódka miała wykonać zobowiązanie niepieniężne do dnia 30.06.2011 r., kara może być naliczana dopiero od dnia następnego, czyli pierwszego dnia opóźnienia, tj. 01.07.2011 r. Zwłoka w zakończeniu robót obejmowała okres od dnia 01.07.2011 r. do dnia 16.11.2011 r., czyli 139 dni (31 + 31 + 30 + 31 + 16). Kara umowna naliczona ze ten okres według stopy procentowej 13 % w stosunku rocznym wynosi 15 644, 16 zł.

Pozwani – powodowie wzajemni mogą także domagać się od powódki – pozwanej wzajemnej odszkodowania z tytułu nienależytego wykonania robót budowlanych. Zgodnie z art. 471 kc dłużnik zobowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że jest ono następstwem okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności. Powódka jako wykonawca robót budowlanych zobowiązana jest wyrównać powodom szkodę wyrażającą się kosztami usunięcia wad stwierdzonych w wykonanych robotach, skoro sama w ramach rękojmi za wady robót nie usunęła tych wad pomimo wezwań ze strony pozwanych.

W tym zakresie najistotniejsze znaczenie miał spór pomiędzy stronami dotyczący stwierdzenia wady w postaci przeciekania wody z tarasu. Powódka zaprzeczała swojej odpowiedzialności za tę wadę, wskazując na niemożność ustalenia przyczyny przecieku wobec prowadzenia dalszych prac na tarasie przez pozwanego, który zlecił ułożenie kolejnej warstwy izolacji oraz położenie płytek. Biegła B. K. dokonał oględzin i wskazała, że możliwe jest stwierdzenie skutków wykonania robót niezgodnie ze sztuką budowlaną (s. 18 opinii – k. 361) i wskazała na przyczyny przecieku:

- brak szczelnego, prawidłowego wpustu o odpowiedniej konstrukcji składającego się z dwóch kołnierzy: jednego na poziomie posadzki tarasu, drugiego w poziomie izolacji przeciwwilgociowej,

- brak należytego wywinięcia izolacji na tarasie na ścianę budynku,

- niewłaściwe połączenie poziomej powierzchni tarasu i okalających ścian,

- brak ciągłości izolacji termicznej.

Wykonanie tarasu, a zatem także jego izolacji należało do czynności powierzonych powódce. Wadliwe wykonanie wpustu, niewłaściwe połączenie powierzchni tarasu i ściany to nieprawidłowości dotyczące robót wykonanych przez powódkę. Położenie ostatniej warstwy izolacji oraz płytek na zlecenie pozwanego nie mogło mieć znaczenia, jeżeli warstwy poniżej zostałyby prawidłowo wykonane. Dołożenie warstwy izolacji może jedynie pomóc, a nie zaszkodzić.

Ponadto pozostały usterki w postaci zanieczyszczeń, zarysowań, niestarannych wykończeń, których usunięcie również powodowej konieczność poniesienia kosztów przez pozwanych – powodów wzajemnych.

Sąd ustalił wartość robót koniecznych do wykonania w celu usunięcia usterek na kwotę 56 642, 76 zł na podstawie wyliczeń zawartych w opinii biegłego z zakresu budownictwa B. K..

Pozwani – powodowie wzajemni zażądali ponadto zapłaty 687, 88 zł odszkodowania z tytułu kosztów naprawy rury wodociągowej. Na podstawie zeznań świadka J. L., który ze strony (...) nadzorował usunięcie awarii należało ustalić, że awaria nastąpiła na przyłączu wodociągowym i była spowodowana brakiem należytego zabezpieczenia rury, tj. brakiem odpowiedniej zasypki. To zaś wskazuje na wadliwe wykonanie przyłącza przez powódkę i uzasadnia jej odpowiedzialność odszkodowawczą wobec powodów.

Zatem powództwo wzajemne było usprawiedliwione co do kwoty 15 644, 16 zł + 56 642, 76 zł + 687, 88 zł = 72 984, 80 zł.

Odsetki od tej należności głównej winny być naliczane od dnia 23.08.2012 r., tj. po 14 dniach od doręczenia powódce odpisu pozwu wzajemnego, co nastąpiło dnia 08.08.2014 r. (k. 237). Zobowiązanie do zapłaty odszkodowania z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania kontraktowego, w tym także do zapłaty kary umownej, jest zobowiązaniem bezterminowym, co oznacza, że świadczenie powinno zostać spełnione niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela w trybie art. 455 kc. Termin płatności wynosi wówczas 14 dni (wyrok SN z dnia 28.05.1991 r., II CR 623/90, wyrok SA we Wrocławiu z dnia 20.03.2012 r., I ACa 191/11).

Sąd zasądził wobec tego od powódki – pozwanej wzajemnej na rzecz pozwanych – powodów wzajemnych 72 984, 80 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 23.08.2012 r. i oddalił dalej idące powództwo wzajemne.

Wobec częściowego uwzględnienia żądania głównego i wzajemnego o kosztach procesu sąd orzekł zgodnie z wyrażoną w art. 100 kpc zasadą ich stosunkowego rozdzielenia.

Powództwo główne zostało uwzględnione w 70, 31 %. Koszty poniesione przez powódkę to: opłata od pozwu – 4 580 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika – 7 217 zł, tj. łącznie 11 797 zł, z czego 70, 31 % wynosi 8 294, 47 zł. Koszty poniesione przez pozwanych to: wynagrodzenie pełnomocnika – 7 217 zł oraz połowa wyłożonej przez nich zaliczki na koszty opinii biegłego – 2 261, 08 zł, tj. łącznie 9 478, 08 zł, z czego 29, 69 % wynosi 2 814, 04 zł. Różnica w kwocie 5 480, 43 zł przypada powódce.

Powództwo wzajemne zostało uwzględnione w 91, 39 %. Koszty poniesione przez pozwanych – powodów wzajemnych to: opłata od pozwu wzajemnego – 3 993 zł, wynagrodzenie pełnomocnika – 7 217 zł oraz połowa zaliczki na koszty opinii biegłego – 2 261, 08 zł, tj. łącznie 13 471, 08 zł, z czego 91, 39 % wynosi 12 311, 22 zł. Koszty poniesione przez powódkę – pozwaną wzajemną to wynagrodzenie pełnomocnika – 7 200 zł, z czego 8, 61 % wynosi 619, 92 zł. Różnica w kwocie 11 691, 30 zł przypada pozwanym – powodom wzajemnym.

Sąd uznał za usprawiedliwione przyznanie stronom kosztów zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności stawki minimalnej z uwagi na charakter sprawy i nakład pracy pełnomocników, zwłaszcza związany z udziałem w postępowaniu dowodowym obejmujących przesłuchanie szeregu świadków oraz samych stron.

Mając powyższe okoliczności na uwadze sąd podjął rozstrzygnięcia zawarte w sentencji wyroku.