Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 3 kwietnia 1997 r.
I PKN 63/97
W razie rozwiązania z pracownikiem umowy o pracę bez wypowiedzenia z
naruszeniem przepisów sąd pracy może nie uwzględnić żądania przywrócenia do
pracy na poprzednich warunkach i zasądzić odszkodowanie, jeżeli przywrócenie
do pracy jest niecelowe lub nieuzasadnione ze względu na istniejący w zakładzie
pracy poważny konflikt między pracownikiem a jego przełożonym (art. 56 § 1 i 2
KP w związku z art. 45 § 2 KP).
Przewodniczący SSN: Walerian Sanetra, Sędziowie SN: Kazimierz Jaśkowski,
Adam Józefowicz (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 3 kwietnia 1997 r. sprawy z powództwa
Teresy B. przeciwko Szkole Podstawowej [...] w G. o przywrócenie do pracy, na skutek
kasacji powódki od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Białymstoku z dnia 2 grudnia 1996 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Powódka Teresa B. wystąpiła z powództwem przeciwko Szkole Podstawowej [...]
w G. o przywrócenie do pracy, twierdząc, że rozwiązanie z nią umowy o pracę bez
wypowiedzenia było bezpodstawne i jest przejawem szykany ze strony kierownictwa.
Pozwana Szkoła wniosła o oddalenie powództwa. W odpowiedzi na pozew
podała, że zaistniała sytuacja konfliktowa na skutek niewywiązywania się przez po-
wódkę z obowiązków sprzątaczki i palacza oraz prowokowania kłótni z kierownikiem
Punktu Filialnego w W.S.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Białymstoku wyrokiem z dnia 5 września 1996 r. [...]
oddalił powództwo o przywrócenie do pracy i zasądził od pozwanej Szkoły na rzecz
powódki kwotę 952,50 zł z 46% od 20 marca 1996 r. do dnia zapłaty w stosunku
rocznym. Sąd ustalił, że pismem z dnia 7 grudnia 1995 r. pozwana oznajmiła powódce,
że z dniem 15 grudnia 1995 r. rozwiązuje z nią umowę o pracę bez wypowiedzenia w
trybie art. 52 KP. Jednakże pismo to zostało anulowane przez dyrektora Szkoły
Podstawowej w G. Wierę T., gdyż nie spotkało się z akceptacją ZNP. Następnie z
dniem 29 lutego 1996 r. pozwana Szkoła rozwiązała z Teresą B. umowę o pracę bez
wypowiedzenia w trybie art. 52 § 1 KP z powodu rażącego niedopełnienia obowiązków
pracowniczych oraz lekceważenia przyjętych reguł postępowania. Z ustaleń Sądu
Rejonowego wynika, że w pozwanej Szkole Podstawowej istnieje od 1995 r. sytuacja
konfliktowa, której przyczyną są nieporozumienia między kierownikiem tej placówki, a
powódką. Zdaniem Sądu Rejonowego brak jest w sprawie jakichkolwiek przesłanek do
rozwiązania umowy o pracę z powódką w trybie art. 52 § 1 KP, to jest bez
wypowiedzenia z winy pracownika wskutek ciężkiego naruszenia obowiązków
pracowniczych. Sąd nie dopatrzył się w postępowaniu powódki takiego naruszenia
obowiązków z powodu popękania pieców i rur wodociągowych w szkole, które nastąpiło
z powodu bardzo niskich temperatur w okresie zimowym i trudności w prawidłowym
ogrzewaniu pomieszczeń. Ponadto czynności te były wykonywane przez powódkę na
podstawie umowy zlecenia, zawieranej na okres zimowy za odpowiednim
wynagrodzeniem. Początkowo praca Teresy B. nie budziła żadnych zastrzeżeń
kierowniczki placówki filialnej szkoły podstawowej Zinaidy P. Powódka cieszyła się jej
uznaniem, o czym świadczą indywidualne nagrody dyrektora szkoły i dyplom uznania
za dobrą współpracę w 1994 r. Sytuacja konfliktowa powstała w 1995 r. na skutek
nieporozumień pomiędzy kierowniczką a powódką. Nauczyciele nie dostrzegali niepra-
widłowości w pracy Teresy B. Ponadto nie został spełniony jeden z warunków
rozwiązania umowy w trybie art. 52 KP, a mianowicie miesięczny termin od uzyskania
przez pracodawcę wiadomości o okolicznościach uzasadniających rozwiązanie umowy
o pracę (art. 52 § 2 KP). W piśmie o rozwiązaniu umowy nie wskazano żadnej
konkretnej okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy
powódki, a dyrekcja ograniczyła się do ogólnikowych zarzutów. Jednakże - zdaniem
Sądu Rejonowego - nie jest celowe w sprawie przywrócenie powódki do pracy, bo
mogłoby to zaostrzyć sytuację konfliktową w szkole. Dlatego powództwo w tym zakresie
zostało oddalone, a na podstawie art. 477
1
§ 2 KPC z urzędu uwzględnione inne
roszczenie alternatywne w postaci odszkodowania w kwocie 952 zł, 50 gr.
Po rozpoznaniu apelacji Teresy B. i Szkoły Podstawowej [...] w G. od powyż-
szego wyroku, Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku
wyrokiem z dnia 2 grudnia 1996 r. oddalił obie apelacje. W uzasadnieniu wyroku Sąd
stwierdził, że ustalenia Sądu I instancji są prawidłowe i oparte na wyczerpująco
zebranym materiale dowodowym w zakresie powstałego konfliktu w szkole filialnej
między kierowniczką, a powódką. Rozmiar tego konfliktu - w ocenie Sądu I-ej instancji -
wymaga niezwłocznego jego rozwiązania ze względu na dobro szkoły. Powódka, wbrew
jej twierdzeniom, dopuszczała się naruszenia podstawowych obowiązków
pracowniczych, co wynika z ustaleń w niniejszej sprawie, jak również z ustaleń w innej
sprawie o zapłatę potrąconej za listopad 1995 r. premii. Powódka naruszyła dyscyplinę
pracy, lekceważąco odnosiła się do swojej przełożonej, nie wykonując lub wykonując z
opóźnieniem i "z komentarzem" jej polecenia dotyczące pracy, a udzielona w
październiku 1995 r. kara nagany nie wpłynęła na poprawę postępowania powódki,
czego dowodem są jej pisma dotyczące kierowniczki. Mając na uwadze, że również
przełożona powódki postępowała niewłaściwie, nie umiejąc zlikwidować konfliktu, Sąd
Wojewódzki uznał, że postępowania powódki nie można ocenić jako ciężkiego
naruszenia obowiązków pracowniczych w rozumieniu art. 52 KP. Ponadto Sąd ten
podzielił ustalenia Sądu I instancji, iż roszczenie powódki o przywrócenie do pracy jest
nieuzasadnione ze względu na jego sprzeczność ze społeczno-gospodarczym
przeznaczeniem prawa powrotu do pracy. Nie bez znaczenia jest, że pozwana Szkoła
wcześniej anulowała rozwiązanie z powódką umowy o pracę, co jednak nie wpłynęło na
złagodzenie konfliktu, lecz wręcz odwrotnie go wzmogło. Z tych względów Sąd
Wojewódzki uznał, że zaskarżony wyrok jest zgodny z prawem, a obie apelacje jako
niezasadne podlegają oddaleniu.
Od powyższego wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Białymstoku powódka wniosła kasację, w której zarzuciła zaskarżonemu
wyrokowi naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie, w szczególności art. 8 i art. 56 § 1 i § 2 w związku z art. 45 § 1 KP.
Skarżąca dopatruje się potwierdzenia tego zarzutu w przyjęciu przez Sąd stanowiska, iż
roszczenie powódki o przywrócenie do pracy jest niecelowe ze względu na jego
sprzeczność ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa powrotu do pracy.
Ponadto wnosząca kasację zarzuciła naruszenie przez Sąd art. 477
1
§ 2 KPC przez
niewykazanie, że roszczenie powódki o przywrócenie do pracy jest nieuzasadnione.
Wskazując na powyższe podstawy, skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I-ej instancji.
Rozpatrując kasację Sąd Najwyższy wziął pod uwagę, co następuje:
W prawidłowo ustalonym i rozważonym stanie faktycznym sprawy przez Sądy
obu instancji nie można dopatrzyć się błędnej wykładni prawa lub niewłaściwego
zastosowania przepisów: art. 8 i art. 56 § 1 i § 2 w związku z art. 45 § 1 KP. Zasadnie
Sądy przyjęły, że pozwany zakład pracy nieprawidłowo rozwiązał z powódką umowę o
pracę bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę w
tym trybie. Jednakże wnikliwe rozpatrzenie sytuacji konfliktowej istniejącej w Szkole,
niewłaściwy stosunek powódki do kierowniczki Szkoły Podstawowej - Oddziału w W.
oraz niewykonywanie jej poleceń i obowiązków pracowniczych, a nadto lekceważenie
ogólnie przyjętych reguł postępowania, wywoływanie konfliktów i kłótni w Szkole
wymagało zlikwidowania tego stanu rzeczy. Trafnie Sądy obu instancji uznały, że
roszczenie powódki o przywrócenie do pracy nie może być uwzględnione, gdyż
mogłoby to zaostrzyć niepożądaną w Szkole sytuację konfliktową, skoro wcześniejsze
anulowanie przez Szkołę rozwiązania z powódką umowy o pracę nie wpłynęło na
złagodzenie konfliktu. Dlatego Sąd Najwyższy podziela ocenę Sądów I i II instancji, że
w tych okolicznościach przywrócenie powódki do pracy jest niecelowe i nieuzasadnione.
Zdaniem Sądu Najwyższego, w razie rozwiązania z pracownikiem umowy o pracę bez
wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązaniu umów o pracę w tym trybie,
sąd pracy może nie uwzględnić żądania pracownika przywrócenia do pracy na
poprzednich warunkach i z urzędu uwzględnić przysługujące pracownikowi roszczenie
alternatywne w postaci odszkodowania, jeżeli w okolicznościach sprawy uwzględnienie
żądania pracownika jest niecelowe i nieuzasadnione. W tej sytuacji należało w
niniejszej sprawie uwzględnić przewidziane w art. 56 § 1 i 2 KP w związku z art. 45 § 2
KP, przysługujące pracownikom roszczenie alternatywne w postaci odszkodowania.
Zgodnie z przepisem art. 477
1
§ 2 KPC Sąd Rejonowy-Sąd Pracy zasadnie z urzędu
uwzględnił to roszczenie. Sąd Najwyższy podziela także pogląd Sądu Wojewódzkiego,
że za takim rozstrzygnięciem sprawy przemawia społeczno-gospodarczy cel
przywrócenia do pracy (art. 8 KP). Powódka nie może skutecznie powoływać się na
zasady współżycia społecznego w sytuacji, gdy swoim zachowaniem naruszyła te
zasady. Z tego względu nie było podstaw do badania przez Sądy obu instancji tego
aspektu sprawy. W świetle powyższych wywodów okazało się, że nie ma
usprawiedliwionych podstaw kasacji. Dlatego Sąd Najwyższy na zasadzie art. 393
12
KPC orzekł, jak w sentencji.
N o t k a
Podobne poglądy - patrz: wyrok z dnia 13 czerwca 1995 r., I PRN 26/95 (OSNAPiUS 1995 nr 23
poz. 289); uchwała z dnia 30 marca 1994 r., I PZP 40/93 (OSNCP 1994 z. 12 poz. 230); wyrok z dnia
18 stycznia 1996 r., I PRN 103/95 (OSNAPiUS 1996 nr 15 poz. 210); wyrok z dnia 12 marca 1996 r., I
PRN 5/96 (OSNAPiUS 1996 nr 19 poz. 288); wyrok z dnia 27 lutego 1997 r., I PKN 17/97 (OSNAPiUS
1997 nr 21 poz. 416); wyrok z dnia 27 lutego 1997 r., I PKN 23/97 (OSNAPiUS 1997 nr 21 poz. 419).
========================================