Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 22 kwietnia 2002 r.
I PZ 21/02
Sędzia, który uczestniczył w wydaniu wyroku zaskarżonego kasacją nie
jest wyłączony ze składu sądu drugiej instancji orzekającego o odrzuceniu ka-
sacji z powodu jej niedopuszczalności (art. 3935
k.p.c.).
Przewodniczący SSN Herbert Szurgacz, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera
(sprawozdawca), Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 22 kwietnia
2002 r. sprawy z powództwa Ewy O. przeciwko Zakładowi Budynków Miejskich
Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w B. o odprawę emerytalną, na skutek
zażalenia strony pozwanej na postanowienie Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 2 stycznia 2002 r. [...]
o d d a l i ł zażalenie.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy w Chorzowie-Sąd Pracy wyrokiem z 16 stycznia 2001 r. oddalił
powództwo Ewy O. przeciwko Zakładowi Budynków Miejskich Spółce z o.o. w B. o
odprawę emerytalną. Powódka domagała się z tego tytułu zasądzenia na jej rzecz
kwoty „około 7.000 zł”. Sąd Rejonowy ustalił, że gdyby powódka nabyła prawo do
odprawy emerytalnej (spełniła przesłanki warunkujące przyznanie jej tego prawa),
wówczas przysługiwałaby jej z tego tytułu kwota 7.367,36 zł.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach wyro-
kiem z 27 czerwca 2001 r. zmienił zaskarżony przez powódkę apelacją wyrok Sądu
Pracy i zasądził na jej rzecz od strony pozwanej kwotę 7.367,36 zł z ustawowymi
odsetkami.
Kasację od powyższego wyroku wniosła strona pozwana, zaskarżając go w
całości. Jako podstawę kasacji wskazała naruszenie prawa materialnego przez nie-
właściwe zastosowanie art. 921
§ 1 k.p. Skarżąca wniosła o „uchylenie zaskarżonego
2
wyroku w całości oraz orzeczenie co do istoty sprawy (art. 39315
k.p.c.)”. Wartość
przedmiotu zaskarżenia oznaczono w kasacji na kwotę 7.367,36 zł.
Postanowieniem z 2 stycznia 2002 r. Sąd Okręgowy odrzucił kasację na pod-
stawie art. 3935
k.p.c. w związku z art. 3921
§ 1 k.p.c. jako niedopuszczalną ze
względu na wartość przedmiotu zaskarżenia niższą niż dziesięć tysięcy złotych.
W zażaleniu na powyższe postanowienie strona pozwana, wnosząc o jego
uchylenie, powołała się na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada
1997 r., III CZ 82/97 (niepublikowane), zgodnie z którym określenie wartości przed-
miotu sporu następuje według sumy właściwej w chwili wniesienia pozwu i ta kwota
jest miarodajna dla określenia wartości przedmiotu zaskarżenia kasacyjnego. Zda-
niem skarżącej, skoro powódka wniosła pozew do Sądu Pracy 1 czerwca 2000 r.,
kiedy wartość zaskarżenia kasacyjnego wynosiła 5.000 zł, to ta kwota powinna wy-
znaczać dopuszczalność kasacji, a stanowisko zajęte przez Sąd Okręgowy w za-
skarżonym postanowieniu jest niesłuszne. Ponadto skarżąca podniosła, że zaskar-
żone postanowienie zostało wydane z naruszeniem art. 48 § 1 pkt 5 k.p.c., ponieważ
w składzie orzekającym o odrzuceniu kasacji brała udział sędzia, która rozpoznawała
apelację powódki i brała udział w wydaniu wyroku, który został następnie zaskarżony
kasacją. Zdaniem strony pozwanej, sędzia ta „winna być wyłączona przy rozpatrywa-
niu zasadności kasacji, albowiem kasacja jest środkiem odwoławczym od orzecze-
nia, w którego wydaniu brała ona udział”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest bezzasadne. Ustawą z dnia 24 maja 2000 r. o zmianie ustawy -
Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zasta-
wów, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz ustawy o komorni-
kach sądowych i egzekucji (Dz.U. Nr 48, poz. 554) dodano do Kodeksu przepis art.
3921
§ 1, zgodnie z którym kasacja nie przysługuje w sprawach o prawa majątkowe,
w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż dziesięć tysięcy złotych.
Zgodnie z treścią art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 24 maja 2000 r. nowelizującej Kodeks
postępowania cywilnego, do złożenia i rozpoznania środków zaskarżenia od orze-
czeń wydanych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się przepisy dotychcza-
sowe. Oznacza to - a contrario - że do złożenia i rozpoznania środków zaskarżenia
od orzeczeń wydanych po dniu wejścia w życie tej ustawy - czyli po dniu 1 lipca 2000
3
r. - stosuje się przepisy nowe, w tym dodany art. 3921
§ 1. W przedmiotowej sprawie
zaskarżony kasacją wyrok został wydany 27 czerwca 2001 r., a wartość przedmiotu
zaskarżenia jest niższa niż dziesięć tysięcy złotych, o wartości tej decyduje bowiem
zasądzona na rzecz powódki przez Sąd drugiej instancji w postępowaniu apelacyj-
nym oraz wskazana w kasacji kwota 7.367,36 zł. W tej sytuacji nie ulega wątpliwości,
że kasacja strony pozwanej jest niedopuszczalna ze względu na treść art. 3921
§ 1
k.p.c., w brzmieniu obowiązujący od dnia 1 lipca 2000 r., w związku z art. 5 ust. 2
ustawy z dnia 24 maja 2000 r. nowelizującej Kodeks postępowania cywilnego.
Przepis art. 5 ustawy z dnia 24 maja 2000 r. zawiera normę kolizyjną i reguluje
zagadnienia międzyczasowe związane z wejściem w życie zmienionych przepisów
Kodeksu postępowania cywilnego. Według przepisu art. 5 ust. 1, w sprawach
wszczętych przed dniem wejścia w życie tej ustawy stosuje się, do czasu zakończe-
nia postępowania w danej instancji, dotychczasowe przepisy o właściwości sądów i
postępowaniach odrębnych, natomiast według przepisu art. 5 ust. 2, do złożenia i
rozpoznania środków zaskarżenia od orzeczeń wydanych przed dniem wejścia w
życie ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe. Ustawodawca, nie naruszając
ogólnej zasady natychmiastowego działania uchwalonych przepisów proceduralnych,
przewidział dwa, stosunkowo niewielkie odstępstwa od niej na rzecz zasady stadial-
ności. Mówiąc inaczej, w sprawach wszczętych przed dniem 1 lipca 2000 r. stosuje
się - poczynając od tej daty - w zasadzie przepisy nowe, z wyjątkiem przepisów doty-
czących właściwości sądów i postępowań odrębnych, które do czasu zakończenia
postępowania w danej instancji stosuje się według brzmienia dotychczasowego.
Drugi wyjątek dotyczy złożenia i rozpoznania środków zaskarżenia. Przepisy regulu-
jące te zagadnienia stosuje się - w brzmieniu dotychczasowym - do środków zaskar-
żenia od orzeczeń wydanych przed dniem 1 lipca 2000 r., przy czym chodzi tutaj o
środki odwoławcze przysługujące od konkretnych orzeczeń wydanych w danej sytua-
cji procesowej przed dniem wejścia w życie tej ustawy, a nie w ogóle o wszelkie
środki zaskarżenia przysługujące w danej sprawie. Strona pozwana złożyła kasację
od wyroku Sądu Okręgowego wydanego po dniu 1 lipca 2000 r. Oznacza to, że do
postępowania kasacyjnego - w tym do oceny dopuszczalności kasacji ze względu na
wartość przedmiotu zaskarżenia - stosuje się przepisy nowe, w brzmieniu ustalonym
ustawą nowelizującą Kodeks postępowania cywilnego. Bezpośrednie zastosowanie
ma zatem również art. 3921
§ 1 k.p.c., wprowadzający przedmiotowe ograniczenia
kasacji w sprawach w nim wymienionych, a jego treść jest bezwzględnie obowiązują-
4
ca. W tej sytuacji powoływanie się na jakiekolwiek inne okoliczności - na przykład na
to, że sprawa została wszczęta (pozew został wniesiony) pod rządami przepisów
sprzed nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego, które przewidywały dopusz-
czalność kasacji w sprawach o świadczenie, gdy wartość przedmiotu zaskarżenia nie
była niższa od pięciu tysięcy złotych - nie ma doniosłości prawnej. Istotny jest jedynie
fakt, że wyrok Sądu Okręgowego został wydany 27 czerwca 2001 r. Data wydania
tego wyroku decyduje bowiem o tym, że do złożenia i rozpoznania kasacji strony po-
zwanej mają zastosowanie przepisy w brzmieniu po nowelizacji z dnia 24 maja 2000
r., w tym przepis art. 392 1
§ 1 k.p.c. Przywołane w uzasadnieniu zażalenia postano-
wienie Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada 1997 r., III CZ 82/97, jest nieadekwat-
ne do sytuacji procesowej, która podlegała ocenie przy decydowaniu o dopuszczal-
ności kasacji. Nikt nie kwestionował w rozpoznawanej sprawie, że wartość przed-
miotu zaskarżenia w chwili wnoszenia kasacji wynosiła tyle samo co wartość przed-
miotu sporu w chwili wniesienia pozwu. Zmiana przepisów o dopuszczalności kasacji
ze względu na wartość przedmiotu zaskarżenia, która nastąpiła w toku postępowa-
nia, spowodowała, że sprawa, która potencjalnie była sprawą kasacyjną w chwili
wniesienia pozwu przestała nią być w chwili wniesienia kasacji.
Kasacja podlegałaby odrzuceniu także z innej przyczyny, a mianowicie z tego
powodu, że strona pozwana nie przedstawiła w skardze kasacyjnej okoliczności uza-
sadniających jej rozpoznanie (art. 3933
§ 1 pkt 3 k.p.c. w związku z art. 393 § 1 pkt 1 i
2 k.p.c.), co stanowi nieusuwalny brak formalny tego środka odwoławczego, w zakre-
sie jego elementów konstrukcyjnych, sprawiający, że kasacja podlega odrzuceniu a
limine bez wzywania do jego usunięcia (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z
dnia 9 listopada 2000 r. II CKN 1385/00, OSNC 2001 nr 3, poz. 51, z dnia 12 grudnia
2000 r., V CKN 1780/00, OSNC 2001 nr 3, poz. 52, z dnia 21 marca 2000 r., II CKN
711/00, OSNC 2000, nr 7-8, poz. 151, z dnia 30 maja 2001 r., III CZ 36/01, OSNC
2002 nr 2, poz. 22).
Bezzasadny jest zarzut naruszenia przy wydawaniu zaskarżonego postano-
wienia art. 48 § 1 pkt 5 k.p.c. Przepis ten stanowi, że sędzia jest wyłączony z mocy
samej ustawy w sprawach, w których w instancji niższej brał udział w wydaniu za-
skarżonego orzeczenia. Odrzucenie przez sąd drugiej instancji kasacji na podstawie
art. 3935
k.p.c. ze względu na jej niedopuszczalność nie jest równoznaczne z jej roz-
poznaniem w znaczeniu, o jakim stanowi art. 48 § 1 pkt 5 k.p.c. Dotyczy on jedynie
sytuacji, gdy w składzie rozpoznającym kasację w Sądzie Najwyższym miałby się
5
znaleźć sędzia, który brał udział w wydaniu zaskarżonego wyroku w instancji niższej,
czyli w sądzie apelacyjnym. Z taką sytuacją nie mamy jednak do czynienia w rozpo-
znawanej sprawie. Odrzucenie kasacji ze względu na jej niedopuszczalność na pod-
stawie art. 3935
k.p.c. nie ma też nic wspólnego z rozpatrywaniem jej zasadności, jak
próbuje się sugerować w zażaleniu. Jest to jedynie formalny skutek badania dopusz-
czalności kasacji w szerokim tego słowa znaczeniu, w szczególności, co do tego, czy
została wniesiona przez uprawniony podmiot i w stosunku do orzeczenia, które może
być zaskarżone kasacją, czy został zachowany termin do jej wniesienia, czy spełnio-
ne zostały wymagania formalne skargi kasacyjnej. W tym formalnym badaniu do-
puszczalności kasacji może wziąć udział sędzia, który brał udział w składzie sądu
wydającego wyrok zaskarżony kasacją.
Biorąc powyższe pod rozwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 385 w
związku z art. 397 § 2 oraz art. 393 19
k.p.c. orzekł jak w sentencji.
========================================