Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 20 września 2005 r.
II PK 13/05
1. Dla nauczyciela akademickiego zatrudnionego w państwowej uczelni
medycznej bezpośrednim źródłem praw i obowiązków związanych z udziela-
niem świadczeń zdrowotnych, w tym świadczeń udzielanych w ramach dyżu-
rów lekarskich, jest odrębna umowa o pracę bądź umowa zlecenia zawarta ze
szpitalem (oddziałem) klinicznym, który odpowiada za niewykonanie jego obo-
wiązków wynikających z tej umowy.
2. Państwowa uczelnia medyczna może ponosić odpowiedzialność od-
szkodowawczą za niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązku zagwa-
rantowania nauczycielowi akademickiemu wykonywania zadań określonych w
art. 99 i 100 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz.U. Nr
65, poz. 385 ze zm.).
Przewodniczący SSN Andrzej Wróbel (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Krystyna Bednarczyk, Beata Gudowska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 września 2005 r.
sprawy z powództwa Ewy S. przeciwko Samodzielnemu Publicznemu Szpitalowi Kli-
nicznemu [...] w S. oraz P. Akademii Medycznej w S. o ustalenie, na skutek kasacji
P. Akademii Medycznej od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Szczecinie z dnia 29 października 2004 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w
Szczecinie do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasa-
cyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Szczecinie wyrokiem
częściowym z dnia 24 października 2003 r. [...] zasądził (od P. Akademii Medycznej
w S. na rzecz powódki Ewy S. kwotę16.617, 60 zł tytułem wynagrodzenia za okres
2
od 1 stycznia 1999 r. do końca marca 2001 r. (oddalił powództwo w stosunku do Sa-
modzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego [...] w S.) i ustalił, że powódkę łączył z
pozwanym Samodzielnym Publicznym Szpitalem Klinicznym [...] w S. stosunek pracy
od 29 marca 2001 r. Sąd ustalił, że Ewa S. ma prawo wykonywania zawodu lekarza
dentysty od dnia 15 października 1984 r. Powódka jest pracownikiem dydaktyczno -
naukowym PAM od 8 października 1984 r. na podstawie mianowania, w tym od 1
lipca 1994 r. na stanowisku adiunkta Kliniki Chirurgii Szczękowo - Twarzowej w Ka-
tedrze Chirurgii Szczękowo - Twarzowej i Stomatologicznej P. Akademii Medycznej
w S. Do jej obowiązków należy prowadzenie zajęć dydaktycznych ze studentami,
leczenie chorych hospitalizowanych w Klinice i prowadzenie pracy naukowo badaw-
czej.
W dniu 18 kwietnia 1985 r. powódka zawarła z Państwowym Szpitalem Kli-
nicznym [...] w S. umowę o pracę, na mocy której powierzono jej obowiązki lekarza
dyżurnego na okres stażu podyplomowego. Następnie powódka zawarła umowę o
pracę z Państwowym Szpitalem Klinicznym [...] w S., na mocy której PSK [...] zatrud-
nił ją w Klinice Chirurgii Szczękowo - Twarzowej na okres zatrudnienia w PAM przy
wykonywaniu pracy w zakresie działalności leczniczo - usługowej na rzecz Szpitala w
wymiarze 3 godzin dziennie i powierzył obowiązki młodszego asystenta. W zakresie
wynagrodzenia umowa odsyłała do obowiązującego wówczas zarządzenia Ministra
Zdrowia i Opieki Społecznej i jednocześnie ustalała stawkę na kwotę 3.500 zł.
Od czasu zawarcia tej umowy do września 1996 r. powódka pełniła w Klinice
dyżury lekarskie i leczyła pacjentów. Od początku września 1996 r. Kierownik Kliniki
prof. Sylwester K. zaprzestał przydzielania powódce dyżurów lekarskich oraz pozba-
wił ją możliwości samodzielnego leczenia pacjentów w przydzielonych lekarzom
salach chorych. Od tego też czasu PSK [...] zaprzestał wypłacać powódce wynagro-
dzenie. Na skutek powództwa wytoczonego przez powódkę w roku 1996 przeciwko
szpitalowi, a następnie rozszerzonego na P. Akademię Medyczną w dniu 21 czerwca
1999 r. w Sądzie Okręgowym w Szczecinie zapadł wyrok nakazujący PAM dopusz-
czenie powódki do leczenia chorych i pełnienia dyżurów lekarskich w Klinice Chirurgii
Szczękowo - Twarzowej P. Akademii Medycznej w S. i zapłatę odszkodowania za
okres od 1 października 1996 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. Powództwo względem
Państwowego Szpitala Klinicznego [...] w S. zostało oddalone. Postępowanie toczyło
się w trzech instancjach. Sąd Apelacyjny zmienił o tyle wyrok Sądu Okręgowego, iż
3
zasądził na rzecz powódki również wynagrodzenie. Wyrok uprawomocnił się w dniu 2
sierpnia 2000 r.
PAM wypłaciła powódce wynagrodzenie za okres od września 1996 r. do
końca grudnia 1998 r., powódka jednak nadal po 31 grudnia 1998 r. nie była dopusz-
czana do pełnienia dyżurów lekarskich oraz do leczenia chorych w Klinice Chirurgii
Szczękowo - Twarzowej PSK [...], który z dniem 1 stycznia 1999 r. stał się Samo-
dzielnym Publicznym Szpitalem Klinicznym [...]. Kierownikiem Kliniki i równocześnie
ordynatorem Oddziału Chirurgii Szczękowo - Twarzowej SPSK [...] pozostał Sylwe-
ster K., który wciąż nie zgadzał się na pracę powódki w swojej Klinice. Ewa S. trzy-
krotnie zwracała się do rektora PAM o dopuszczenie jej do pracy w Klinice, jednak
nie otrzymała żadnej odpowiedzi.
W styczniu 1999 r. PSK [...] przygotował dla powódki umowę o pracę, która
jednak nie została jej przedłożona do podpisu wobec braku zgody Sylwestra K. na
zatrudnienie powódki w kierowanej przez niego Klinice. Powódka, choć nadal nie
była dopuszczana do pracy w Klinice Szczękowo - Twarzowej, przychodziła codzien-
nie do szpitala i przebywała w nim, co najmniej w godzinach od 800
do 1100
. W dniu
18 czerwca 1999 r. rektor PAM oraz dyrektor SPSK [...] zawarli umowę, której przed-
miotem było określenie zasad prowadzenia przez PAM działalności dydaktycznej i
badawczej w powiązaniu z udzielaniem świadczeń zdrowotnych. Zgodnie z § 2 tej
umowy Szpital zobowiązał się udostępnić Akademii 12 Oddziałów, w tym Oddział
Chirurgii Szczękowo - Twarzowej i Stomatologicznej. Stosownie do § 7 umowy od-
działami tymi kierują kierownicy odpowiednich Katedr i Klinik Akademii powołani
przez rektora Akademii. Kierownik Katedry i Kliniki odpowiada przed rektorem za
działalność dydaktyczną i naukową, a przed dyrektorem Szpitala za udzielanie
świadczeń zdrowotnych. Szpital zatrudnia w Oddziale Szpitala dla realizacji swoich
zadań statutowych personel lekarski w tym na zasadach, określonych w § 8 również
nauczycieli akademickich. Zgodnie, zaś z § 8 (ust. 1) umowy Akademia kieruje pra-
cowników do oddziałów klinicznych Szpitala, celem realizacji zadań dydaktyczno -
naukowych. Nauczyciele akademiccy skierowani do oddziałów klinicznych w celu
realizacji zadań dydaktyczno - naukowych w powiązaniu z udzielaniem świadczeń
zdrowotnych otrzymują wynagrodzenie na podstawie odrębnej umowy o pracę, za-
wartej ze Szpitalem (ust. 2). O zastosowaniu przez dyrektora Szpitala kar przewi-
dzianych prawem pracy wobec nauczyciela akademickiego w zakresie wykonywa-
nych przez niego obowiązków, wynikających z umowy o pracę, o której mowa w ust.
4
2, dyrektor Szpitala powiadomia rektora Akademii. Umowa weszła w życie z dniem 1
października 1999 r.
Pismem z dnia 20 marca 2001 r. rektor PAM zwrócił się do dyrektora Samo-
dzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego [...] w S. o natychmiastowe dopuszcze-
nie powódki do leczenia chorych i pełnienia dyżurów lekarskich w Klinice Chirurgii
Szczękowo - Twarzowej PAM, zobowiązując go do pisemnego poinformowania o
sposobie załatwienia sprawy. Jako podstawę prawną swojego wystąpienia przywołał
ustawę z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej oraz umowę z dnia
18 czerwca 1999 r. pomiędzy Samodzielnym Publicznym Szpitalem Klinicznym [...] w
S. a P. Akademią Medyczną w S.
Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny sporządził w dniu 28 marca 2001 r.
kolejną umowę o pracę, na podstawie której zatrudniał powódkę na czas nieokre-
ślony w charakterze starszego asystenta w Oddziale Chirurgii Szczękowo - Twarzo-
wej z możliwością zmiany komórki organizacyjnej, w wymiarze 1/2 etatu, z wynagro-
dzeniem według grupy XIX, tj. 685 zł i dodatkiem naukowym 32 zł. Jako dzień rozpo-
częcia pracy wskazano w umowie 29 marca 2001 r. Powódka odmówiła podpisania
umowy, powołując się na obowiązywanie pomiędzy stronami umowy o pracę z 21
października 1985 r. W piśmie z dnia 9 kwietnia 2001 r. Ewa S. zgodziła się jednak
na proponowane w umowie z dnia 28 marca 2001 r. warunki zatrudnienia, traktując
je jako aneks do umowy z dnia 21 października 1985 r. W załączeniu do tego pisma
powódka zwróciła dyrektorowi Szpitala umowę o pracę z dnia 28 marca 2001 r. Z
dniem 29 marca 2001 r. zastępca dyrektora SPSK [...] do spraw lecznictwa dopuścił
powódkę do leczenia chorych w Oddziale Chirurgii Szczękowo - Twarzowej. Od tego
dnia, SPSK [...] rozpoczął wypłacanie powódce wynagrodzenia za pracę zgodne z
umową z dnia 28 marca 2001 r. Wynagrodzenie powódki wpływało na jej konto w
banku. Powódka z powodu niedopuszczenia jej do opieki nad chorymi oraz pełnienia
dyżurów lekarskich w Klinice Chirurgii Szczękowo - Twarzowej PAM utraciła w okre-
sie od 1 stycznia 1999 r. do kwietnia 2001 r. kwotę 16.615,20 zł (kwota ta nie
uwzględnia nagród z zakładowego funduszu nagród).
Sąd Rejonowy stanął na stanowisku, że w sytuacji prawnej powódki nie da się
wyróżnić dwóch stosunków pracy, lecz jeden stosunek pracy z P. Akademią Me-
dyczną. Umowa z dnia 21 października 1985 r. zawarta przez powódkę z Państwo-
wym Szpitalem Klinicznym, choć nazwana umową o pracę w istocie jest bowiem
częścią, modyfikacją węzła prawnego jaki łączy powódkę z uczelnią medyczną. W
5
ocenie Sądu Rejonowego sformułowanie, iż umowa została zawarta na czas zatrud-
nienia w PAM, wskazuje na ścisły związek umowy ze stosunkiem pracy wiążącym
powódkę z PAM. Praca, którą powódka świadczyła na rzecz szpitala, była wykona-
niem ciążącego na niej obowiązku, jako na pracowniku naukowo - dydaktycznym
uczelni medycznej z mocy art. 100 ust. 1 ustawy o szkolnictwie wyższym i powierzo-
nego powódce w ramach zatrudnienia w PAM zakresu zadań obowiązku uczestni-
czenia w sprawowaniu opieki zdrowotnej. Sąd Rejonowy podkreślił, że pracodawca
władny jest powierzyć pracownikowi świadczenie pracy na rzecz innego podmiotu,
ale wciąż w ramach stosunku pracy z tym samym pracodawcą. Z treści umowy o
pracę z października 1985r. nie wynika, aby na jej podstawie powstał odrębny od
stosunku pracy z uczelnią stosunek pracy ze szpitalem, bowiem jej postanowienia
wskazują wyraźnie, że powódkę zatrudnia się na okres zatrudnienia w PAM, celem
wykonywania pracy w zakresie leczniczo-usługowemu na rzecz szpitala. Konse-
kwencją uznania, że umowa z dnia 21 października 1985r. łączy strony, tj. powódkę i
PAM - zdaniem Sądu Rejonowego - jest to, że Akademia po dniu 30 grudnia 1998 r.
była zobowiązana do zapewnienia wykonywania pracy w zakresie działalności lecz-
niczo-usługowej na rzecz szpitala. Ustalenia dokonane przez Sąd doprowadziły go
do wniosku, że Akademia Medyczna w okresie od 1 stycznia 1999r. do 28 maja 2001
r. tego obowiązku względem powódki nie wykonała, nie zapewniła bowiem powódce
możliwości wykonywania pracy w zakresie działalności leczniczo - usługowej ani w
SPSK, ani w innym zakładzie opieki zdrowotnej. Dopiero pismem z dnia 20 marca
2001 r. rektor PAM zwrócił się do dyrektora o dopuszczenie powódki do leczenia
chorych i pełnienia dyżurów lekarskich w Klinice Chirurgii Szczękowo - Twarzowej
PAM, w związku z czym już 28 marca 2001 r. powódka została dopuszczona do wy-
konywania obowiązków w Klinice. Mając na uwadze, że po stronie Samodzielnego
Publicznego Szpitala Klinicznego [...] w S. występuje brak legitymacji procesowej
biernej, Sąd Rejonowy oddalił powództwo w stosunku do tego pozwanego.
W wyniku przeprowadzonego postępowania Sąd pierwszej instancji przyjął, że
powódka była gotowa do świadczenia pracy w okresie od stycznia 1999 r. do marca
2001 r. i doznała przeszkód w świadczeniu pracy z przyczyn dotyczących pracodaw-
cy. Konsekwencją takiego ustalenia było zasądzenie na rzecz powódki od P. Aka-
demii Medycznej wynagrodzenia na podstawie art. 81 § 1 k.p. Kwotę zasądzonego
wynagrodzenia Sąd Rejonowy ustalił na podstawie przedstawionego przez powódkę
6
wyliczenia, którego pozwana PAM nie kwestionowała. Odsetki zasądził zgodnie z
dyspozycją art. 86 §1 k.p. i 481 k.c.
Rozpoznając kolejne roszczenie powódki, tj. o ustalenie, że podstawę jej za-
trudnienia w SPSK [...] stanowi umowa o pracę, której projekt SPSK [...] przedstawił
jej do podpisania w dniu 28 marca 2001 r., oparte na treści art. 189 k.p.c., Sąd
pierwszej instancji ustalił, że pomiędzy powódką a pozwanym SPSK [...] doszło w
sposób dorozumiany do zawarcia umowy o pracę w dniu 29 marca 2001 r., bowiem
powódka przyjęła zaproponowane jej w dniu 28 marca 2001 r. warunki, traktując je
jednak jako aneks do umowy z dnia 21 października 1985 r.
Apelację od tego wyroku złożyła pozwana P. Akademia Medyczna w S. Wyro-
kowi zarzuciła błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na przyjęciu, iż za niedo-
puszczenie powódki do udzielania świadczeń zdrowotnych od dnia 1 stycznia 1999 r.
odpowiada pozwana PAM w S. Ponadto błąd w ustaleniach faktycznych polegający
na przyjęciu, iż pozwana P. Akademia Medyczna w S. była i nadal pozostaje praco-
dawcą powódki Ewy S. w zakresie udzielania przez nią świadczeń zdrowotnych w
okresie objętym ustaleniami wyroku oraz brak przeprowadzenia dowodów w zakresie
ustalenia wysokości należnego powódce wynagrodzenia z tytułu udzielania świad-
czeń zdrowotnych, mimo iż żądania powódki w tym zakresie są sprzeczne ze zgro-
madzonym w postępowaniu materiałem dowodowym.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Szczecinie wyrokiem
z 29 października 2004r. [...] oddalił apelację. Sąd Okręgowy uznał, iż poczynione
przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne znajdują oparcie w prawidłowo zgromadzo-
nym materiale dowodowym, poddanym następnie wnikliwej analizie, w granicach
zakreślonych art. 233 §1 k.p.c. Ustalenia te zatem Sąd Okręgowy uznał za prawi-
dłowe i przyjął je za własne, podzielając nadto w całej rozciągłości wyrażone przez
Sąd pierwszej instancji osądy prawne. Wbrew zarzutom apelacji P. Akademia Me-
dyczna jest odpowiedzialna za niedopuszczenie powódki do udzielania świadczeń
zdrowotnych od 1 stycznia 1999 r. Umowa o pracę jest szczególnym stosunkiem
prawnym, w ramach którego pracownik jest podporządkowany pracodawcy. Istota
nierównorzędności stron przejawia się nie tylko w obowiązku wykonywania poleceń
przełożonych, ale również nakłada na pracodawcę obowiązek dbałości o realizację
umowy zgodnie z jej treścią oraz zgodnie z przepisami mającymi zastosowanie do
danego stosunku pracy.
7
W przedmiotowej sprawie bezsporne było, co prawidłowo ustalił Sąd pierwszej
instancji, że zgodnie z obowiązującymi przepisami powódka jako nauczyciel akade-
micki zatrudniony w uczelni medycznej była zobowiązana do uczestniczenia w spra-
wowaniu opieki zdrowotnej prowadzonej w ramach społecznego systemu ochrony
zdrowia. Obowiązek ten był przewidziany w ustawie o szkolnictwie wyższym z 12
września 1990 r. i początkowo, na co słusznie zwrócił uwagę Sąd Rejonowy, w usta-
wie nie było wymogu zawierania umów cywilnoprawnych lub umów o pracę. Celem
wzmocnienia swych rozważań Sąd pierwszej instancji przywołał treść orzeczenia
Sądu Najwyższego z 22 grudnia 1988 r., zgodnie z którym realizacja powyższego
obowiązku nie powoduje powstania pomiędzy stronami umowy o pracę, chyba że co
innego wynika z treści nawiązanego stosunku prawnego. W tych okolicznościach
zarzut apelującego, iż P. Akademia Medyczna w S. nie pozostaje pracodawcą po-
wódki w zakresie udzielania przez nią świadczeń zdrowotnych w II okresie objętym
ustaleniami niniejszego postępowania został uznany nieuprawniony.
Sąd Okręgowy odnosząc się do twierdzeń apelacji - nadto należy zauważyć, iż
podnoszone zarzuty co do zasądzenia wynagrodzenia w kwotach faktycznie nieod-
powiadających treści dokumentów również nie zasługują na uwzględnienie. W
szczególności pracodawca nie kwestionował wysokości dochodzonego przez po-
wódkę roszczenia. Treść dokumentów przywołanych w apelacji na tę okoliczność
była apelującemu znana i bezczynność strony w tym zakresie nie tworzy po stronie
Sądu Rejonowego obowiązku podejmowania działań z urzędu.
Od powyższego wyroku P. Akademia Medyczna w S. wniosła kasację, zaskar-
żając go w całości. Jako podstawy kasacji wskazano: 1. naruszenie prawa material-
nego, tj. przepisu art. 100 ust. 1a ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie
wyższym (Dz.U. z 1990 r. Nr 65, poz. 395 ze zm.), poprzez jego błędną wykładnię
polegającą na uznaniu, iż wejście w życie tego przepisu nie wpłynęło w żaden spo-
sób na zobowiązania P. Akademii Medycznej w S. względem powódki i pozwana
Akademia również po dniu 30 grudnia 1998 r. zobowiązana była do zapewnienia po-
wódce wykonywania pracy w zakresie działalności leczniczo-usługowej na rzecz
szpitala, 2. naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na wynik
sprawy, tj. art. 378 § 1 k.p.c., poprzez brak rozważenia zarzutów podniesionych
przez pozwaną w apelacji z dnia 22 marca 2004 r. od wyroku częściowego Sądu
Rejonowego w Szczecinie, z dnia 24 października 2003 r. [...].
8
Mając powyższe na uwadze, wniesiono o: - zmianę zaskarżonego wyroku po-
przez oddalenie powództwa Ewy S. przeciwko P. Akademii Medycznej w S. w zakre-
sie roszczeń objętych wyrokiem częściowym Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia
24 października 2003 r. [...]; ewentualnie - uchylenie w całości zaskarżonego wyroku
i przekazanie sprawy Sądowi, który wydał zaskarżone orzeczenie, do ponownego
rozpoznania oraz o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej P. Akademii Medycz-
nej w S. kosztów postępowania kasacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowe-
go, według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja ma usprawiedliwione podstawy. Trafny jest zarzut naruszenia zaskar-
żonym wyrokiem przepisu art. 100 ust. 1a ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkol-
nictwie wyższym, który stanowi, że nauczyciele, o których mowa w ust. 1, są zatrud-
niani na podstawie umowy o pracę albo umowy cywilnoprawnej na udzielanie świad-
czeń zdrowotnych, zawartej ze szpitalem klinicznym albo innym zakładem opieki
zdrowotnej (szpitalem). W rozpoznawanej sprawie, która dotyczy roszczeń powódki
za okres od 1 stycznia 1999 r. do „końca marca” 2001 r., sporne są dwa problemy
prawne istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, a mianowicie, kto w tym okresie był pra-
codawcą powódki oraz kto ponosi odpowiedzialność za niedopuszczenie powódki do
udzielania świadczeń zdrowotnych na zasadach określonych w art. 100 ustawy o
szkolnictwie wyższym.
Odnośnie do pierwszego zagadnienia prawnego należy uznać, że powódkę -
jako pracownika naukowo dydaktycznego - łączył od 8 października 1984 r. stosunek
pracy na podstawie mianowania, w tym od 1 lipca 1994 r. na stanowisku adiunkta, z
P. Akademią Medyczną (dalej jako „PAM”), natomiast w zakresie udzielania świad-
czeń zdrowotnych w Państwowym Szpitalu Klinicznym [...] ( dalej jako „PSK [...]”) w
S. powódkę łączy stosunek pracy z tym Szpitalem na podstawie umowy o pracę za-
wartej w dniu 21 października 1985 r. Umowa ta nie wygasła w styczniu 1999 r.
wskutek przekształcenia szpitala klinicznego w samodzielny zakład opieki zdrowot-
nej. Zgodnie bowiem z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego „ponieważ
samodzielny publiczny zakład ma osobowość prawną i jest nowym podmiotem
prawa, a jego poprzednik w sensie prawnym, (a także faktycznym), przestał istnieć
(uległ likwidacji), to wobec tego nie ma podstaw do tego, by twierdzić, że pracownicy
9
nadal są zatrudnieni przez tego samego pracodawcę, który jedynie uległ pewnym
przekształceniom organizacyjno-prawnym (uzasadnienie uchwały z dnia 7 lipca 2000
r., III ZP 16/00, OSNAPiUS 2000 nr 23, poz. 847; por. ostatnio uchwała z dnia 7 paź-
dziernika 2004 r., II PZP 11/04, OSNP 2005 nr 1, poz. 2). Sytuację prawną powódki
w tym zakresie należy zatem oceniać w świetle art. 231
k.p., gdyż jej dotychczasowy
zakład pracy w znaczeniu przedmiotowym (PSK [...]) przeszedł na innego pracodaw-
cę (Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny [...], dalej jako „SPSK[...]”), a jednocze-
śnie dotychczasowy jej pracodawca (PSK [...]) przestał istnieć. W następstwie doko-
nanego przekształcenia, pracownicy, w tym powódka, stali się z mocy prawa (art. 231
§ 1 k.p.) stronami stosunków pracy z nowym pracodawcą. Należy zatem przyjąć, że
umowa o pracę z dnia 21 października 1985 r. wiązała strony do czasu zawarcia
przez powódkę nowej umowy o pracę z pozwanym SPSK [...] w S. z dnia 28 marca
2001 r. Sytuacji prawnej powódki jako pracownika SPSK [...] nie zmienił zasadniczo
przepis art. 100 ust. 1a ustawy o szkolnictwie wyższym, bowiem umowa zgodna z
tym przepisem i umową z dnia 18 czerwca 1999 r., której stronami są SPSK [...] i
PAM, została zawarta między tym SPSK [...] i powódką dopiero dnia 28 marca 2001
r. Można jedynie przyjąć, że wiążąca nadal strony umowa o pracę z 21 października
1985 r. powinna być kwalifikowana jako umowa o pracę w rozumieniu tego przepisu,
ponieważ na jej podstawie powódka świadczyła usługi zdrowotne w wykonaniu obo-
wiązku, o którym mowa w art. 100 ust. 1 ustawy o szkolnictwie wyższym.
Z powyższego wynika, że powódka pozostawała w spornym okresie jedno-
cześnie w dwóch stosunkach pracy i miała dwóch pracodawców, a mianowicie PAM
w zakresie obowiązków naukowo-dydaktycznych oraz badawczych i SPSK [...] w S.
w zakresie obowiązku świadczenia usług zdrowotnych.
Nie jest trafny pogląd Sądów obu instancji, że powódka pozostawała w jednym
stosunku pracy z jednym pracodawcą, a mianowicie z akademią medyczną, zaś
świadczenie przez nią na podstawie umowy o pracę usług zdrowotnych w szpitalu
klinicznym było świadczeniem pracy na rzecz innego podmiotu (por. wyrok SN z dnia
2 sierpnia 2000 r. I PKN 752/99). Pogląd ten został wypowiedziany na tle stanu
prawnego obowiązującego przed dniem 1 stycznia 1999 r. Od tego dnia jest nato-
miast oczywiste, że po pierwsze - szpital kliniczny jest odrębnym i niezależnym od
akademii medycznej podmiotem - zakładem opieki zdrowotnej w rozumieniu ustawy
z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U. Nr 91, poz. 408 ze
zm.), a zatem podmioty te są odrębnymi pracodawcami w rozumieniu art. 3 k.p.; po
10
drugie - nauczyciele akademiccy zatrudnieni w akademiach medycznych wykonujący
zadania dydaktyczne i badawcze w powiązaniu z udzielaniem świadczeń zdrowot-
nych w szpitalach klinicznych są zatrudniani przez te szpitale na podstawie umowy o
pracę albo umowy cywilnoprawnej na udzielanie tych świadczeń (art. 100 ust. 1a
ustawy o szkolnictwie wyższym). Z przepisów tych wynika, że dla nauczyciela aka-
demickiego zatrudnionego w państwowej uczelni medycznej bezpośrednim źródłem
praw i obowiązków związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych, w tym świad-
czeń udzielanych w ramach dyżurów lekarskich, jest umowa o pracę bądź umowa
zlecenia zawarta między szpitalem (oddziałem) klinicznym a nauczycielem akade-
mickim zatrudnionym w uczelni medycznej. Umowa ta jest źródłem odrębnego sto-
sunku prawnego w postaci stosunku pracy lub cywilnoprawnego stosunku zlecenia,
istniejącego obok podstawowego stosunku służbowego wiążącego nauczyciela aka-
demickiego z zatrudniającą go państwową uczelnią medyczną. Nie ma prawnego
zakazu pozostawania nauczyciela akademickiego w drugim stosunku pracy (zlece-
nia) zob. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 12 maja 2004 r., I PK
610/03 (OSNP 2005 nr 3, poz. 35). Również w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyż-
szego z dnia 18 grudnia 2003 r., I PK 153/03 (OSNP 2005 nr 7, poz. 90), stwierdzo-
no, że „z art. 100 ust. 1a ustawy jednoznacznie wynika, że udzielanie przez nauczy-
cieli akademickich świadczeń zdrowotnych, które do tej pory było elementem stosun-
ku pracy nauczyciela akademickiego (opartego na mianowaniu), stało się sferą za-
strzeżoną dla stosunków umownych: umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej.”
Z ustaleń Sądów obu instancji wynika, że powódka po 31 grudnia 1998 r. nie
była dopuszczana do pracy (pełnienia dyżurów lekarskich oraz leczenia chorych) w
SPSK [...] w S., ponieważ nie zgadzał się na to kierownik kliniki i równocześnie dy-
rektor oddziału chirurgii szczękowo-twarzowej SPSK [...]. Powódka, chociaż nie była
dopuszczana do pracy w klinice, przychodziła codziennie do szpitala i przebywała w
nim co najmniej w godzinach od 800
do 1100
. Jeżeli zatem powódkę w spornym okre-
sie nadal łączył stosunek pracy z tym szpitalem klinicznym na podstawie umowy z
1985 r., to w świetle ustalonych bezspornie okoliczności sprawy nie ulega wątpliwo-
ści, że za niedopuszczenie powódki do pracy w szpitalu, odpowiada ten szpital kli-
niczny. Z tego faktu wypływa więc dalszy wniosek, że podstawą materialnoprawną
roszczeń powódki za niedopuszczenie jej do udzielania świadczeń zdrowotnych w
szpitalu klinicznym będącym zakładem opieki zdrowotnej były - w stosunku do szpi-
tala klinicznego jako pracodawcy - przepisy Kodeksu pracy o wynagrodzeniu za czas
11
gotowości do pracy (art. 81 § 1 k.p.). Przepis ten oczywiście nie mógł być podstawą
zasądzenia na rzecz powódki wynagrodzenia od PAM w Szczecinie, która nie była
pracodawcą powódki w zakresie udzielania przez nią świadczeń zdrowotnych u in-
nego pracodawcy.
Innym natomiast zagadnieniem jest obowiązek akademii medycznej zapew-
nienia powódce wykonywania zadań dydaktycznych i badawczych w powiązaniu z
udzielaniem świadczeń zdrowotnych w szpitalu klinicznym, który wynika wprost z
treści powołanego przepisu art. 100 ust. 1 ustawy o szkolnictwie wyższym (powołany
wyżej wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 2003 r., I PK 153/03) oraz odpo-
wiedzialność akademii medycznej za nienależyte wykonanie tego obowiązku.
Według art. 43e ust. 1 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej, szpital może
udostępniać państwowej uczelni medycznej i innym jednostkom wymienionym w tym
przepisie, prowadzącym działalność dydaktyczną i badawczą w dziedzinie nauk me-
dycznych, oddział szpitalny (nazywany w dalszych przepisach „oddziałem klinicz-
nym") na potrzeby wykonywania zadań dydaktycznych i badawczych w powiązaniu z
udzielaniem świadczeń zdrowotnych. Stosownie do art. 43e ust. 2 ustawy, udostęp-
nienie oddziału klinicznego następuje na podstawie umowy cywilnoprawnej zawartej
przez kierownika zakładu opieki zdrowotnej (szpitala) z państwową uczelnią medycz-
ną. Z art. 43c ustawy z dnia 10 grudnia 1998 r. w powiązaniu z art. 100 ust. 1a
ustawy o szkolnictwie wyższym w nowym brzmieniu wynika przy tym, że warunkiem
nabycia przez nauczyciela akademickiego zatrudnionego w państwowej uczelni me-
dycznej, praw i obowiązków związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych, w
tym świadczeń udzielanych w ramach usług medycznych i dyżurów lekarskich, jest
zawarcie umowy o pracę bądź umowy zlecenia z oddziałem klinicznym, a jeszcze
wcześniej - zawarcie umowy cywilnoprawnej o udostępnienie szpitala na potrzeby
wykonywania zadań dydaktycznych i badawczych (w powiązaniu z udzielaniem
świadczeń zdrowotnych) między szpitalem klinicznym a państwową uczelnią me-
dyczną. Przesunięcie obowiązku sprawowania opieki zdrowotnej, polegającej na
udzielaniu świadczeń zdrowotnych, ze stosunku pracy wiążącego nauczyciela aka-
demickiego z uczelnią medyczną do umownego stosunku pracy lub stosunku cywil-
noprawnego, który może powstać między tym nauczycielem a szpitalem klinicznym
albo innym zakładem opieki zdrowotnej, oznacza że formalnie uczelnia medyczna
nie ma uprawnień, by wymusić wprost na szpitalu klinicznym zatrudnienie nauczy-
ciela akademickiego. Szpital kliniczny przestał być bowiem „szpitalem klinicznym
12
uczelni", jej jednostką organizacyjną. Nie oznacza to jednak, że została ona pozba-
wiona możliwości urzeczywistniania zadań nałożonych na nią w drodze ustawy.
Urzeczywistnianie tych zadań następuje bowiem poprzez zawarcie z kierownikiem
zakładu opieki zdrowotnej umowy cywilnoprawnej o udostępnienie oddziału szpitala
klinicznego (art. 43e ust. 2 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej). Umowa taka po-
między SPSK [...] i PAM została zawarta dnia 18 czerwca 1999 r. Określono w niej
zasady prowadzenia przez PAM działalności dydaktycznej i badawczej w powiązaniu
z udzielaniem świadczeń zdrowotnych. W § 8 tej umowy strony postanowiły, że Aka-
demia kieruje pracowników do oddziałów klinicznych szpitala celem realizacji zadań
dydaktyczno-naukowych w liczbie proporcjonalnej do zakresu swoich zadań dydak-
tycznych i naukowych, zaś liczba kierowanych nauczycieli akademickich oraz ich
skład personalny wymaga uzgodnienia z dyrektorem szpitala na początku roku aka-
demickiego.
Sądy orzekające w niniejszej sprawie nie rozważały ewentualnie istotnej dla
rozstrzygnięcia sprawy okoliczności, czy niedopuszczenie powódki do pracy przez
SPSK [...] wynikało z okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność Państwowa
Akademia Medyczna, na przykład wskutek nieskierowania powódki do oddziału kli-
nicznego, czy wyłącznie wskutek okoliczności leżących po stronie Samodzielnego
Publicznego Szpitala Klinicznego. Wymaga przy tym podkreślenia, że uczelnia me-
dyczna może ponosić odpowiedzialność odszkodowawczą - na podstawie przepisów
o niewykonaniu lub nienależytym wykonaniu zobowiązań umownych (art. 471 k.c.) -
za niewykonanie obowiązku zagwarantowania nauczycielom akademickim możliwo-
ści wykonywania zadań określonych w art. 99 i 100 ustawy o szkolnictwie wyższym
(powołany wyżej wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 2003 r., I PK 153/03).
Biorąc powyższe pod rozwagę, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================