Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 28 WRZEŚNIA 2006 R.
I KZP 19/06
Rodzajowym i bezpośrednim przedmiotem ochrony w art. 58, art. 62 i
art. 64 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U.
Nr 179, poz. 1485 ze zm.) jest zdrowie społeczne (publiczne), a w wypadku
art. 64 (kradzież) dodatkowym (obocznym) przedmiotem ochrony jest mie-
nie.
Przewodniczący: Prezes SN L. Paprzycki (sprawozdawca).
Sędziowie: SN J. Grubba , SA (del. do SN) M. Gierszon.
Prokurator Prokuratury Krajowej: A. Herzog.
Sąd Najwyższy w sprawie Pawła C., po rozpoznaniu przedstawione-
go na podstawie art. 441 § 1 k.p.k. przez Sąd Apelacyjny w L., postano-
wieniem z dnia 19 kwietnia 2006 r. zagadnienia prawnego wymagającego
zasadniczej wykładni ustawy:
„Czy przedmiotem ochrony przepisu art. 58 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o
przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 179, poz. 1485) jest dobro prawne
o charakterze osobistym, jakim jest życie i zdrowie konkretnego człowieka,
czy też dobro prawne o charakterze ogólnym, jakim jest zdrowie społecz-
ne?”
p o s t a n o w i ł odmówić podjęcia uchwały.
2
U Z A S A D N I E N I E
Sąd Apelacyjny w L., w uzasadnieniu postanowienia przedstawiają-
cego powyższe zagadnienie prawne, stwierdza, że jest mu znana uchwała
Sądu Najwyższego z dnia 27 października 2005 r., I KZP 32/05 oraz to, że
treść unormowania art. 58 obowiązującej ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o
przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 179, poz. 1485 ze zm.), z punktu
widzenia tego pytania jest taka sama, jak unormowanie zawarte w art. 45
poprzednio obowiązującej ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z 1997 r.
(Dz. U. Nr 75, poz. 468 ze zm.), które było przedmiotem wykładni dokony-
wanej przez Sąd Najwyższy w 2005 r. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, trafny
jest pogląd, że przedmiotem ochrony przepisów karnych obowiązującej
ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii jest zdrowie całego społeczeństwa,
co jednak nie dotyczy przepisów art. 58 ustawy, które za przedmiot ochro-
ny mają zdrowie i życie skonkretyzowanej osoby. O tym przesądzać ma
użyty w obu przepisach zwrot „innej osobie”, natomiast w przepisie art. 58
ust. 2 dodatkowo położenie „nacisku na szczególną ochronę osób małolet-
nich”, co stanowi „indywidualną cechę osoby pokrzywdzonej”. Tym bardziej
stanie się to oczywiste w wypadku użycia takiego rodzaju środka lub sub-
stancji przez małoletniego. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, te okoliczności
nie były przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego w uzasadnieniu powo-
łanej uchwały z 2005 r., tak jak znaczenie użytych pojęć „zdrowie społecz-
ne” i „zdrowie publiczne”, a także to, że przyjęcie zdrowia i życia ogółu spo-
łeczeństwa jako przedmiotu ochrony nie wyklucza ustalenia, iż tym przed-
miotem jest również zdrowie i życie konkretnej osoby, której, jak w wypad-
ku czynu stypizowanego w art. 58 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z
2005 r., sprawca udziela środka odurzającego lub substancji psychotropo-
wej.
3
Ponadto Sąd Apelacyjny zwraca uwagę na to, że rozbieżne stanowi-
ska co do wykładni art. 45 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z 1997 r.
były prezentowane nie tylko w orzecznictwie sądów powszechnych, ale
także w orzecznictwie Sądu Najwyższego, a w konkluzji stwierdza: „skoro
omawiana uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 października 2005 r. nie
odniosła się w swej argumentacji do istotnych i ważkich okoliczności, to
trzeba stwierdzić, że nie rozstrzyga ona istotnych wątpliwości interpretacyj-
nych”, co w sytuacji procesowej w sprawie rozpoznawanej w tym postępo-
waniu odwoławczym pozwalało przekazać, na podstawie art. 441 § 1 k.p.k.,
zagadnienie prawne wymagające zasadniczej wykładni do rozstrzygnięcia
Sądowi Najwyższemu.
Prokurator Prokuratury Krajowej, we wniosku pisemnym, przede
wszystkim rozważa zasadność przekazania zagadnienia prawnego Sądowi
Najwyższemu w trybie określonym w art. 441 § 1 k.p.k. Wyraża przy tym
pogląd, że – mimo w zasadzie identycznego brzmienia artykułów 45 i 58
odpowiednio poprzedniej i obowiązującej ustawy o przeciwdziałaniu nar-
komanii – jest to uzasadnione przedstawioną przez Sąd Apelacyjny argu-
mentacją przemawiającą za odmienną wykładnią, niż ta dokonana przez
Sąd Najwyższy w uchwale z 2005 r. oraz faktem, iż interpretacja przedsta-
wiona w tej uchwale została zakwestionowana w piśmiennictwie. Prokura-
tor Prokuratury Krajowej, przyjmując za punkt wyjścia swych dalszych roz-
ważań występowanie rozbieżności w orzecznictwie sądów powszechnych
oraz to, że w literaturze dominuje stanowisko przeciwne prezentowanemu
w uchwale z 2005 r., powołuje także jako argument, że przepisy karne
ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z 2005 r., w podręcznikach prawa
karnego, omawiane są wraz z przepisami Kodeksu karnego o przestęp-
stwach przeciwko życiu i zdrowiu. Istotniejsze są jednak te rozważania, któ-
re dotyczą problematyki ogólnej przedmiotu ochrony, które prowadzą auto-
ra wniosku do stwierdzenia, odmiennego jednak od stanowiska Sądu Ape-
4
lacyjnego w L. w tej sprawie, że przedmiotem ochrony przepisów art. 58
ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z 2005 r. jest zarówno dobro ogólne
„ochrona społeczeństwa przed szerzeniem się” narkomanii, jak również
„indywidualne dobra prawne” osoby, której sprawca tego przestępstwa
udziela środka odurzającego lub substancji psychotropowej. Przemawiać
ma za tym także wykładnia historyczna, dokonywana na gruncie przepisów
art. 244 k.k. z 1932 r. i art. 161 k.k. z 1969 r., których treść przeniesiona
została do ustaw o przeciwdziałaniu narkomanii z 1997 r. i z 2005 r., co zo-
stało zauważone w uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego z dnia 21
listopada 2001 r., I KZP 29/01 (OSNKW 2002, z. 1-2, poz. 2).
Odnosząc się do uchwały Sądu Najwyższego z 2005 r., Prokurator
Prokuratury Krajowej zwraca uwagę na to, że spotkała się ona z krytyką z
piśmiennictwie także dlatego, że posłużyła się zdefiniowanym tylko na
gruncie nauk medycznych pojęciem „zdrowie publiczne”, co na pewno
można odnieść do celu realizowanego przez całość ustawy z 2005 r. o
przeciwdziałaniu narkomanii, a co dotyczy nie tylko tej ustawy, lecz także
ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z
1982 r. czy ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tyto-
niu i wyrobów tytoniowych z 1995 r. Zdaniem Prokuratora Prokuratury Kra-
jowej, nietrafny jest pogląd, że czynności wykonawcze określone w art. 58
ustawy z 2005 r. nie muszą powodować, by w konkretnym wypadku za-
chodziło lub mogło zachodzić narażenie na niebezpieczeństwo życia lub
zdrowia innej osoby, jak to przyjmuje ta uchwała, gdyż „w każdym przypad-
ku zażycia” takiego środka lub substancji „może bowiem zachodzić niebez-
pieczeństwo dla zdrowia – a czasem i życia – osoby zażywającej”, co wy-
kazano w literaturze przedmiotu. Autor wniosku odwołuje się także do ar-
gumentu natury systemowej podnosząc, że istnienie w art. 58 ustawy w
jego ust. 2 typu kwalifikowanego ze względu na osobę, której sprawca
udziela środka lub substancji – małoletniego – świadczy, iż przedmiotem
5
ochrony jest dobro indywidualne, tak jak w wypadku przestępstwa rozpija-
nia małoletniego – art. 208 k.k., co powszechnie przyjmuje się w orzecznic-
twie i piśmiennictwie. W konkluzji autor wniosku stwierdza: „Chociaż więc
przepis ten (art. 208 k.k.) chroni młodzież jako grupę, to realizuje się to
przez ochronę dóbr o charakterze osobistym konkretnego małoletniego.
Podobna sytuacja zachodzi w odniesieniu do przestępstwa udzielania
środków odurzających bądź nakłaniania do ich używania. Narkomania jest
niewątpliwie zjawiskiem o charakterze patologii społecznej, lecz równocze-
śnie wynikiem interakcji pomiędzy jednostką, środkiem odurzającym i spo-
łeczeństwem”, a więc „w przypadku przestępstwa z art. 58 ustawy o prze-
ciwdziałaniu narkomanii uznać należy, że celem tego przepisu jest zarówno
ochrona zdrowia w aspekcie powszechnym, jak i indywidualnym – poprzez
ochronę zdrowia i życia konkretnego człowieka”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
W uzasadnieniu uchwały z dnia 27 października 2005 r., I KZP 32/05
(OSNKW 2005, z. 11, poz. 105), Sąd Najwyższy stwierdził, że pogląd w
niej wyrażony należy odnieść nie tylko do treści art. 45 ustawy o przeciw-
działaniu narkomanii z 1997 r., ale również do treści art. 58 ustawy z dnia
29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 179, poz. 1485 ze
zm.). Uznać to należy nie tylko za niewątpliwe – z uwagi wręcz na iden-
tyczność obu przepisów, a także za bezsporne w świetle stanowiska pre-
zentowanego zarówno w uzasadnieniu postanowienia Sądu Apelacyjnego
w L., jak i stanowiska Prokuratora Prokuratury Krajowej. Zatem, w wypadku
uznania trafności wykładni dokonanej przez Sąd Najwyższy na gruncie art.
45 ustawy z 1997 r. w uchwale z 2005 r., wyjaśnianie treści art. 58 ustawy
o przeciwdziałaniu narkomanii z 2005 r. jest zbędne, gdyż nie będzie za-
chodziła potrzeba dokonania zasadniczej wykładni tego ostatniego przepi-
su.
6
Zdaniem obecnego składu Sądu Najwyższego, wykładnia art. 45
ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z 1997 r., będąca w istocie, także
wykładnią obowiązującego przepisu art. 58 ustawy o przeciwdziałaniu nar-
komanii z 2005 r. jest trafna, a zarówno uzasadnienie postanowienia Sądu
Apelacyjnego w L., jak i wniosek Prokuratora Prokuratury Krajowej w tej
sprawie, nie prezentują argumentacji, także tej zawartej w krytycznej glosie
(M. Sagan: Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 27 października
2005 r., I KZP 32/05, Prok. i Pr. 2006, z. 5, s. 157-173), która mogłaby
przemawiać za ustaleniem, że przedmiotem ochrony przepisów art. 58 tej
ustawy jest wyłącznie albo także zdrowie i życie osoby, której sprawca tego
przestępstwa udziela środka odurzającego lub substancji psychotropowej.
Takiej argumentacji nie prezentuje również R. A. Stefański (Przegląd
uchwał Izby Karnej Sądu Najwyższego z zakresu prawa karnego material-
nego, prawa karnego skarbowego i prawa wykroczeń za 2005 r., WPP
2006, Nr 1<237>, s. 143-146), ograniczając się w istocie, ze wskazaniem
glosy M. Sagana, do stwierdzenia, że uchwała spotkała się z „miażdżącą
krytyką”, a trafnym jest pogląd, że „przedmiotem ochrony przepisu art. 45
ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii jest zarówno zdrowie społeczne w
aspekcie zapobiegania zjawisku narkomanii, jak i dobro osobiste w postaci
życia i zdrowia konkretnej osoby”.
Uznając, że nie zostały spełnione wymogi określone w art. 441 § 1
k.p.k., gdyż przekazane przez Sąd Apelacyjny w L. pytanie prawne nie
przedstawia zagadnienia wymagającego zasadniczej wykładni ustawy, nie
prezentuje ono, jak i powołane wypowiedzi krytyczne w piśmiennictwie,
przekonującej argumentacji przemawiającej za dokonaniem odmiennej wy-
kładni niż ta przyjęta w uchwale z 2005 r., Sąd Najwyższy odmówił podję-
cia uchwały, w pełni podzielając argumentację zawartą w uzasadnieniu po-
przedniej uchwały. Zważywszy jednak na fakt, że w ostatnim czasie opubli-
kowane zostały także wypowiedzi aprobujące dotychczasowe stanowisko
7
Sądu Najwyższego (K. Indecki: Glosa do uchwały z dnia 27 października
2005 r., I KZP 32/05, OSP 2006 w druku; T. Srogosz: Ustawa o przeciw-
działaniu narkomanii. Komentarz, Warszawa 2006, s. 396-409), bądź uzna-
jące, że przedmiotem ochrony przepisu art. 58 ustawy o przeciwdziałaniu
narkomanii nie jest życie i zdrowie osoby, której sprawca tego przestęp-
stwa udziela środka odurzającego lub substancji psychotropowej (A. Ry-
bak-Starczak: Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 27 października
2005 r., I KZP 32/05, Pal 2006, Nr 7-8, s. 339-346), to celowe jest przed-
stawienie dalszych argumentów na rzecz dotychczasowego kierunku wy-
kładni, oczywiście w kontekście wypowiedzi krytycznych.
W pierwszym rzędzie wskazać należy, że argumentem przemawiają-
cym za odstąpieniem od dotychczasowej interpretacji w żadnej mierze nie
może być uznane w piśmiennictwie za nieprawidłowe posłużenie się przez
Sąd Najwyższy w uchwale z 2005 r. określeniami „zdrowie społeczne” oraz
„zdrowie publiczne” i to jako synonimicznymi. Co prawda, nie są to pojęcia
zdefiniowane w prawie karnym materialnym przez ustawę o przeciwdziała-
niu narkomanii z 2005 r., a jedynie w naukach medycznych, to z drugiej
strony zauważyć należy, że posługuje się nimi zarówno orzecznictwo, jak i
piśmiennictwo (zob.: uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 21
maja 2004 r., I KZP 42/03, OSNKW 2004, z. 5, poz. 47; Glosy do uchwały
Sądu Najwyższego z dnia 27 października 2005 r., I KZP 32/05: W. Radec-
ki: OSP 2006, z. 6, s. 339 i A. Rybak-Starczak, Pal. 2006, Nr 7-8, s. 341-
342; T. Srogosz, op.cit. s. 400, a także R. A. Stefański, op.cit. s. 146, K.
Indecki: Glosa op.cit.) i nie może być żadnych wątpliwości, że „zdrowie pu-
bliczne” i „zdrowie społeczne” to pojęcia tej samej treści, które oznaczają
zdrowie wielu czy nawet wszystkich ludzi, a więc nieoznaczonego kręgu
osób.
Przechodząc do problematyki przedmiotu ochrony przepisów art. 58
ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z 2005 r. nie sposób nie przywołać
8
jakże trafnych spostrzeżeń, że nie ma bardziej podatnego na manipulację
pojęcia prawa karnego niż dobro prawne (L. Gardocki: Zagadnienia teorii
kryminalizacji, Warszawa 1990, s. 42 i nast.) oraz, że o przyjęciu przez in-
terpretatora jednego z poglądów decyduje nie analiza przepisu, lecz zało-
żenia aksjologiczne, które determinują jego spojrzenie na problematykę
narkomanii i związaną z nią politykę prohibicyjną (S. Kosmowski: Podsta-
wowe problemy stosowania przepisów kryminalizujących nielegalny obrót
narkotykami, Probl. Pr. Karn. 2004, Nr 25, s. 20).
Nie zapominając o tego rodzaju niebezpieczeństwach nie można,
poszukując przedmiotu ochrony przepisów karnych ustawy o przeciwdzia-
łaniu narkomanii z 2005 r., rezygnować z ustalenia celu całości tego aktu
prawnego, uwzględniając jednocześnie szczególny kontekst historyczny
unormowań w tym zakresie, obowiązujących od okresu międzywojennego
w kolejnych Kodeksach karnych (art. 244 k.k. z 1932 r., art. 161 k.k. z 1969
r.), penalizujących udzielanie środka odurzającego lub substancji psycho-
tropowej (trucizny) z naruszeniem przepisów o ich reglamentacji.
O ile ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii z 1997 r. ograniczała się
do syntetycznego stwierdzenia w art. 1 ust. 1, że „określa zasady przeciw-
działania narkomanii”, to ustawa z 2005 r. w obszernym art. 1 przedmiot
unormowań ujmuje szczegółowo, stwierdzając także wprost w punkcie 4, iż
określa „kary za nieprzestrzeganie przepisów ustawy i rozporządzeń wy-
mienionych w pkt 3” tego artykułu. Stąd w pełni uprawniony jest wstępny
wniosek, że przepisy karne ustawy określają odpowiedzialność karną za
naruszenie przepisów tej ustawy, ustanawiających zasady reglamentacji
środków odurzających i substancji psychotropowych (tak również A. Ry-
bak-Starczak op.cit., s. 344-346). Niewątpliwie do tej kategorii norm sank-
cjonujących należą przepisy art. 58. Rzecz tę jednak należy ująć szerzej,
ustalając, z odwołaniem się do brzmienia art. 1 pkt 4 tej ustawy, że wszyst-
kie jej przepisy karne określają odpowiedzialność karną za naruszenie tylko
9
przepisów tej ustawy i wspomnianych rozporządzeń. Dotyczy to również
przepisu art. 64 ustawy (typizującego kradzież środka odurzającego, sub-
stancji psychotropowej, mleczka makowego lub słomy makowej), penalizu-
jącego także, obok naruszenia cudzej własności (mienia), władanie nimi
(posiadanie) wbrew reglamentacyjnym unormowaniom tej ustawy i – co
chyba oczywiste – także art. 62 (bezprawne posiadanie takich środków i
substancji).
Nie można jednak, wyłącznie na tej podstawie uznać, że przedmio-
tem ochrony przepisów karnych ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z
2005 r., a więc także jej art. 58, jest właśnie reglamentacja w obrocie środ-
kami odurzającymi lub substancjami psychotropowymi (A. Rybak-Starczak,
op.cit., s. 346). Tak, jak nie może być uznany za przedmiot ochrony tego
przepisu monopol, interes ekonomiczny państwa w zakresie obrotu tymi
środkami lub substancjami (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Naj-
wyższego z dnia 21 maja 2004 r., I KZP 42/03, OSNKW 2004, z. 5, poz.
47). W istocie chodzi bowiem nie o ochronę monopolu państwa lub usta-
wowych zasad reglamentacji obrotu nimi, lecz o ochronę zdrowia społecz-
nego (publicznego), a więc dobra wielu ludzi (społeczeństwa, narodu, ludz-
kości). Oczywiste jest przy tym, że w ostateczności celem tej ustawy jest,
by środki odurzające lub substancje psychotropowe nie były używane
przez indywidualne osoby, które to środki i substancje, nawet w najmniej-
szych ilościach, o ile nie ma określonych przez ustawę wskazań medycz-
nych, muszą zawsze wyrządzać szkodę na zdrowiu, a niekiedy i życiu kon-
kretnej osoby (osób), w szczególności, gdy dotyczy to osoby małoletniej.
Jednakże przepisy karne ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii ustanawia-
ją odpowiedzialność karną „na przedpolu”, obejmując, także w art. 58, w
obu jego przepisach, zachowania polegające również na udzielaniu środka
odurzającego lub substancji psychotropowej, bez względu na to, czy mają
one albo mogą być użyte, a więc nawet wtedy, gdy nie mogą one stanowić
10
nawet najmniejszego zagrożenia dla zdrowia i życia nabywcy albo innej
osoby. Pewne jest natomiast, że znajdowanie się takiego środka lub sub-
stancji poza systemem reglamentacji stanowi sytuację, w której mogą one
dotrzeć do osób nieuprawnionych do ich posiadania i które mogą ich użyć.
Dlatego właśnie, nawet taka tylko sytuacja, znajdowania się tych środków i
substancji poza systemem reglamentacji, uznana została, oczywiście w
pełni zasadnie, za stan zagrożenia dla zdrowia społecznego (publicznego).
Nie przekonuje argumentacja, że przeniesienie do obowiązującej
ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z 2005 r. ustawowych znamion okre-
ślonych w przepisach art. 244 k.k. z 1932 r. oraz art. 161 k.k. z 1969 r. i
zamieszczenie ich w art. 58 ustawy świadczy o tym, że w tym ostatnim wy-
padku mamy do czynienia z typami przestępstw, których przedmiotem
ochrony jest wyłącznie zdrowie i życie człowieka jako jego dobra indywidu-
alne, a nie zdrowie społeczne (publiczne).
Rzeczywiście, zasadnicze znamiona są identyczne, zauważyć jednak
należy, że: po pierwsze, w czasie gdy te Kodeksy wchodziły w życie
umieszczenie tych przepisów w innym rozdziale niż grupujący przestęp-
stwa przeciwko życiu i zdrowiu nie było możliwe. Po drugie, takie ich umiej-
scowienie nie mogło przesądzać, że przedmiotem ochrony było dobro in-
dywidualne – zdrowie i życie osoby, której udzielany był środek lub sub-
stancja (trucizna), a nie dobro ogólne – właśnie zdrowie społeczne (pu-
bliczne). Wreszcie po trzecie, właśnie umiejscowienie tych przepisów w ta-
kim rozdziale mogło dla interpretatorów stanowić wystarczający argument
dla ustalenia, że przedmiotem ochrony tych obu przepisów było dobro in-
dywidualne a nie ogólne – zdrowie i życie osoby, której udzielany był śro-
dek lub substancja (trucizna).
W uzasadnieniu Kodeksu karnego z 1932 r. wskazywano także, że
udzielenie trucizny odurzającej zostało w tym Kodeksie ujęte jako „specy-
ficzny wypadek narażenia na niebezpieczeństwo”. W takiej sytuacji nie do-
11
chodzi do „bezpośredniego niebezpieczeństwa dla życia, bowiem działanie
trucizny odurzającej może powodować stopniowy rozstrój zdrowia, zakoń-
czony lub nie zakończony wypadkiem śmiertelnym” (za S. Glaser, A. Mo-
gilnicki: Kodeks karny. Komentarz, Kraków 1934 r., s. 785-786). W komen-
tarzach do tego przepisu wskazywano natomiast, że w wypadku stypizo-
wanego w nim przestępstwa formalnego obojętne jest, czy zachodziło lub
nawet mogło zachodzić narażenie na niebezpieczeństwo życia lub zdrowia
ludzkiego. Nieistotne było także, czy sprawca zmierzał ku jakiemuś bez-
prawnemu celowi (S. Glaser, A. Mogilnicki, op.cit., s. 783-784, J. Makare-
wicz: Kodeks karny z komentarzem, Lwów 1938, s. 550).
Nie dostrzegano jednak wówczas, dokonując wykładni, że względy
polityczno-kryminalne nakazywały penalizację również tych zachowań, któ-
re w wyniku udzielenia środka lub substancji, nie stanowiąc zagrożenia dla
dóbr indywidualnych osoby przyjmującej, stwarzały stan zagrożenia dla
nieoznaczonej liczby osób, wobec znalezienia się takiego środka lub sub-
stancji poza ustanowionym systemem reglamentacji.
Z podobnych powodów nie można uznać za argument na rzecz in-
dywidualnego charakteru dobra chronionego przepisami karnymi ustawy o
przeciwdziałaniu narkomanii, omawianie ich w podręcznikach prawa kar-
nego wraz z przepisami Kodeksu karnego o przestępstwach przeciwko ży-
ciu i zdrowiu, gdyż, jak trafnie zauważa Sąd Najwyższy w uzasadnieniu
uchwały z dnia 21 maja 2004 r., I KZP 42/03 (OSNKW 2004, z. 5, poz. 47),
przedmiotem ochrony przestępstw określonych w tej ustawie jest „zdrowie
publiczne” a nie reglamentacja czy interes ekonomiczny państwa, bowiem
za kryminalizacją w tym wypadku kryją się motywy jedynie podobne do mo-
tywów kryminalizacji określonych w Kodeksie karnym czynów przeciwko
życiu i zdrowiu. Podobne, gdyż jednak w ostateczności chodzi o to, by tak-
że przy pomocy przepisów karnych nie dopuścić do używania środków od-
12
urzających i substancji psychotropowych przez indywidualne osoby, co
powoduje zawsze co najmniej szkodę dla ich zdrowia.
Trafnie problematykę tę ujmuje się w piśmiennictwie stwierdzając, że
„bezpośrednim celem art. 58 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z 2005
r. jest ograniczenie czynności występujących po stronie podaży” środków
odurzających i substancji psychotropowych, a bezpośrednim przedmiotem
ochrony „zdrowie i życie społeczeństwa jako całości – życie i zdrowie pu-
bliczne” (T. Srogosz, op.cit. s. 398). Cała ustawa, a więc i ten przepis,
„skierowana jest przeciwko nielegalnej produkcji i obrotowi tymi substan-
cjami, jednakże nie po to, by w ten sposób chronić interes ekonomiczny
państwa (reglamentować ten obrót), lecz po to, by chronić zdrowie spo-
łeczne, które może być zagrożone wskutek wprowadzenia do nielegalnego
obrotu narkotyków i innych substancji psychotropowych” (K. Indecki,
op.cit.). Właśnie zdrowie społeczne (publiczne) stanowi zgeneralizowane
dobro społeczne będące przedmiotem ochrony wszystkich przepisów kar-
nych ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, a więc także jej art. 58. Jest to
zatem rodzajowy przedmiot ochrony tego przepisu karnego. Natomiast
bezpośrednim (szczególnym, indywidualnym) przedmiotem ochrony jest
dobro społeczne chronione konkretnym przepisem karnym (W. Wolter: Na-
uka o przestępstwie, Warszawa 1973, s. 41), którym w wypadku art. 58
ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z 2005 r. jest tylko zdrowie społecz-
ne (publiczne) abstrakcyjnie zagrożone czynem polegającym na udzieleniu
innej osobie środka odurzającego lub substancji psychotropowej, ułatwie-
niu albo umożliwieniu użycia albo nakłanianiu do ich użycia, a nie zdrowie i
życie takiej osoby. Wynika to przede wszystkim z przepisów art. 58 ustawy,
ale także z intytulacji ustawy. Tak określony bezpośredni przedmiot ochro-
ny mieści się w rodzajowym przedmiocie ochrony (K. Indecki, op.cit.) i
znajduje uzasadnienie w ustaleniu, które nie powinno budzić wątpliwości,
że do znamion ustawowych przestępstwa stypizowanego w art. 58 ustawy
13
o przeciwdziałaniu narkomanii nie należy zarówno skutek w postaci szkody
na zdrowiu lub życiu, jak i choćby abstrakcyjne tylko narażenie na niebez-
pieczeństwo dla życia lub zdrowia osoby, o której mowa w tym przepisie.
Nie należy do ustawowych znamion cel działania sprawcy spowodowania
takiego skutku (szkody, narażenia na niebezpieczeństwo). Takie, ewentu-
alne, elementy zachowania sprawcy, nie stanowią współkaranego prze-
stępstwa, lecz wówczas uznać należy, że sprawca swoim zachowaniem,
stanowiącym jeden czyn, wypełnił znamiona jednego z przestępstw okre-
ślonych w art. 58 ust. 1 i 2 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii i innego
przepisu albo przepisów karnych, a wówczas zastosowanie będzie miała
reguła określona w art. 11 § 2 k.k. Trafnie zauważa się przy tym w pi-
śmiennictwie, że życie i zdrowie człowieka mogłoby być uznane za obocz-
ny (dodatkowy) przedmiot ochrony jedynie wtedy, gdyby art. 58 ustawy w
swej konstrukcji zawierał tzw. połączone przedmioty ochrony, co w prakty-
ce oznaczałoby ich równorzędność – brak gradacji, a co w wypadku art. 58
z całą pewnością nie ma miejsca (K. Indecki, op.cit.). Nie wystarczy bo-
wiem wskazać, jako argument na rzecz ustalenia, że przedmiotem ochrony
przepisów art. 58 ustawy jest także albo wyłącznie zdrowie i życie konkret-
nej osoby, że czyny tego typu zawsze są skierowane do takiej osoby, rów-
nież małoletniej, gdyż ta okoliczność należy niejako do natury czynów tego
rodzaju, stanowiących zagrożenie dla zdrowia nieoznaczonej liczby osób –
tylko bowiem przez konkretne osoby, ale przecież liczone nawet w warun-
kach polskich w dziesiątkach tysięcy, sprawcy – dilerzy narkotyków docie-
rają do bez porównania większej ich liczby, stwarzając w ten sposób co
najmniej zagrożenie dla zdrowia społecznego (publicznego), tak samo jak
to się dzieje w wypadku przestępstwa określonego w art. 68 ustawy o
przeciwdziałaniu narkomanii – reklamy i promocji substancji psychotropo-
wych i środków odurzających. Jest tak dlatego, że właśnie zgodnie z tytu-
łem ustawy z 2005 r. i treścią jej art. 1, celem tej ustawy, w tym wszystkich
14
jej przepisów, a więc także art. 58, art. 62 i art. 64 jest zdrowie społeczne
(publiczne) i ono właśnie jest rodzajowym i bezpośrednim przedmiotem
ochrony, a w wypadku art. 64 ustawy (kradzież) dodatkowym (obocznym)
przedmiotem ochrony jest mienie. Za takim określeniem przedmiotu ochro-
ny przepisów karnych ustawy o przeciwdziałaniu narkomani z 2005 r., w
tym art. 58, przemawiają także oczywiste względy polityczno – kryminalne,
penalizacji i skutecznego represjonowania zachowań stanowiących
ogromne zagrożenie dla zdrowia społecznego (publicznego).
Mając powyższe rozważania na względzie, Sąd Najwyższy orzekł jak
w postanowieniu, odmawiając podjęcia uchwały.