Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZ 3/07
POSTANOWIENIE
Dnia 23 stycznia 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Gerard Bieniek
SSN Iwona Koper
w sprawie z powództwa Zespołu Opieki Zdrowotnej w J.
przeciwko Skarbowi Państwa - Ministrowi Skarbu Państwa
o zapłatę,
po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu niejawnym
w dniu 23 stycznia 2007 r.,
zażalenia strony powodowej na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 19 września 2006 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
2
Uzasadnienie
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 19 września 2006 r. Sąd Apelacyjny
odrzucił skargę kasacyjną strony powodowej od wyroku tego Sądu z dnia 8
czerwca 2006 r. z powodu nieuiszczenia opłaty od skargi. Stwierdził, że wprawdzie
w skardze kasacyjnej był zawarty wniosek o zwolnienie strony powodowej od
kosztów sądowych, jednak był on bezprzedmiotowy, bowiem strona ta została
zwolniona w całości od kosztów sądowych w postępowaniu rozpoznawczym, a
zwolnienie to rozciąga się na całe postępowanie w sprawie, także na postępowanie
kasacyjne. Zgodnie zatem z art. 14 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach
sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.) pełnomocnik
obowiązany był uiścić od skargi kasacyjnej opłatę podstawową w wysokości 30 zł.,
czego nie uczynił i co prowadziło do odrzucenia skargi na podstawie art. 1302
§ 3
u.k.s.c., bowiem opłata podstawowa, która wynosi 30 zł., jest opłatą w wysokości
stałej, w rozumieniu tego przepisu.
W zażaleniu na powyższe postanowienie pełnomocnik strony powodowej
zarzucił naruszenie art. 363 § 1 i art. 3981
§ 1 k.p.c. przez przyjęcie, że zwolnienie
od kosztów sądowych udzielone w postępowaniu rozpoznawczym rozciąga się na
postępowanie wywołane wniesieniem skargi kasacyjnej oraz naruszenie art. 1302
§
2 k.p.c. i art. 14 ust.2 u.k.s.c. przez przyjęcie, że opłata podstawowa jest opłatą
w wysokości stałej w rozumieniu art. 1302
§ 3 k.p.c.
Wnosił o uchylenie zaskarżonego postanowienia i zasądzenie kosztów
postępowania zażaleniowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Nieuzasadniony jest zarzut naruszenia art. 1302
§ 3 k.p.c. w zw. z art. 14
ust. 2 u.k.s.c. Zgodnie z utrwalonym już stanowiskiem Sądu Najwyższego
(porównaj między innymi postanowienia tego Sądu z dnia 30 maja 2006 r. I CZ
23/06, z dnia 14 grudnia 2006 r. I CSK 440/06 i z dnia 12 stycznia 2007 r. IV CZ
110/06 oraz uchwałę z dnia 21 listopada 2006 r. III CZP 109/06 jeszcze nie publ.)
3
użyte w art. 1302
§ 3 k.p.c. pojęcie „opłaty w wysokości stałej” obejmuje nie tylko
opłatę stałą w rozumieniu art. 11 i 12 u.k.s.c., ale także opłatę podstawową, o której
mowa w art. 11 i 14 tej ustawy. Wynika to po pierwsze z faktu, że wysokość opłaty
podstawowej jest stała i zawsze wynosi 30 zł. (art. 14 ust. 3 u.k.s.c.), po drugie
ustawodawca w art. 1302
§ 3 k.p.c. nie użył pojęcia „opłata stała”, ale szerszego
pojęcia „opłata w wysokości stałej”, które obejmuje nie tylko ściśle opłatę stałą, lecz
także opłatę o stałej wysokości, po trzecie zaś nie ma podstaw do przyjęcia, że
wolą ustawodawcy było wyłączenie sankcji przewidzianej w art. 1302
§ 3 k.p.c.
w sytuacji wnoszenia przez zawodowego pełnomocnika pisma podlegającego
opłacie podstawowej o wysokości stałej. Ratio legis art. 1302
§ 3 k.p.c. uzasadnia
objęcie tą sankcją także i takiej opłaty.
Nie można natomiast odmówić słuszności zarzutowi naruszenia
pozostałych wskazanych w zażaleniu przepisów.
Z chwilą wejścia w życie ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie
ustawy- kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy - prawo o ustroju sądów
powszechnych (Dz. U. z 2005 r., Nr 13, poz. 98), co miało miejsce z dniem
6 lutego 2005 r., nastąpiła zmiana charakteru postępowania kasacyjnego, które
stało się postępowaniem szczególnym, pozostającym poza strukturami sądów
powszechnych, którego celem jest wyłącznie kontrola legalności prawomocnego
orzeczenia Sądu drugiej instancji. Zgodnie z art. 3981
§ 1 k.p.c. skarga kasacyjna
służy od prawomocnego orzeczenia Sądu drugiej instancji, które kończy sprawę
rozpoznawaną w toku dwuinstancyjnego obecnie postępowania sądowego
toczącego się przed sądami powszechnymi. Z chwilą wniesienia skargi kasacyjnej
rozpoczyna się szczególne postępowanie kontrolne, które nie stanowi prostej
kontynuacji postępowania toczącego się w sprawie przed sądami powszechnymi,
a wszczyna nowe postępowanie uregulowane w odrębnym dziale, poza zwykłymi
środkami odwoławczymi, różniące się znacznie od postępowania pierwszo
i drugoinstancyjnego.
Z tych wszystkich względów trudno uznać, że w nowym systemie
postępowania kasacyjnego zachowało aktualność stanowisko zajmowane przez
Sąd Najwyższy w postępowaniu kasacyjnym przed nowelizacją z 2006 r., że strona
4
zwolniona od kosztów sądowych w postępowaniu przed sądem pierwszej i drugiej
instancji zachowuje status strony zwolnionej od kosztów sądowych także
w postępowaniu kasacyjnym, uzasadniane argumentem, iż przyznane przez sąd
zwolnienie od kosztów sądowych odnosi się do całego postępowania w sprawie,
a nie do poszczególnych instancji sądowych (postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 20 lipca 2000 r. III CZ 43/00 OSNC z 2000 r., z.11, poz. 202 i z dnia 26 lipca
2000 r. I CZ 89/00 nie publ., podobne stanowisko już na gruncie przepisów
o skardze kasacyjnej zajął Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 20 października
2006 r. w sprawie IV CZ 77/06 nie publ.).
Odmiennie niż w odniesieniu do skuteczności pełnomocnictwa
procesowego w postępowaniu po wniesieniu skargi kasacyjnej, którą można
wywieść z regulacji art. 91 k.p.c. (porównaj postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 7 kwietnia 2006 r. III CZ 13/06, OSNC z 2006 r., nr 10, poz.176), nie ma
w kodeksie postępowania cywilnego ani w ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. k.s.c.
regulacji odnoszącej się do zwolnienia od kosztów sądowych, z której można
byłoby wywieść skuteczność sądowego zwolnienia od tych kosztów także
w postępowaniu wywołanym wniesieniem skargi kasacyjnej. Brak przepisu
rozciągającego takie zwolnienie na którekolwiek z postępowań rozpoznawczych
wszczynanych po uprawomocnieniu się wyroku np. na postępowanie ze skargi
o wznowienie postępowania. Także w obowiązującym do 1996 r. dwuinstancyjnym
systemie rewizyjny, udzielone w sprawie zwolnienie od kosztów sądowych nie
rozciągało się na skargę o wznowienie postępowania ani na rewizję nadzwyczajną.
Jedynym przepisem, który regulował i nadal reguluje kwestię skuteczności,
po uprawomocnieniu się wyroku, zwolnienia od kosztów sądowych udzielonego
w postępowaniu rozpoznawczym, jest art. 771 k.p.c. rozciągający takie zwolnienie
na postępowanie egzekucyjne. Fakt, że ustawodawca szczególnym przepisem
zawartym w części k.p.c. obejmującej postępowanie egzekucyjne, rozciągnął
skuteczność zwolnienia od kosztów sądowych udzielonego w postępowaniu
rozpoznawczym na postępowanie egzekucyjne oznacza, że jest to regulacja
szczególna, odnosząca się tylko do tego postępowania, zaś zasadą jest, że
zwolnienie od kosztów sądowych udzielone stronie w postępowaniu
rozpoznawczym jest skuteczne tylko do chwili uprawomocnienia się wyroku.
5
Z tych wszystkich względów uznać należy, że w obecnym stanie prawnym
udzielone stronie w toku postępowania rozpoznawczego zwolnienie od kosztów
sądowych nie rozciąga się na postępowanie wywołane wniesieniem skargi
kasacyjnej. Oznacza to, że prawidłowo strona powodowa, zwolniona od kosztów
sądowych w postępowaniu rozpoznawczym, chcąc uzyskać takie zwolnienie
w postępowaniu kasacyjnym, zawarła w tym przedmiocie wniosek w skardze
kasacyjnej. Z kolei, jak stwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 13 października
2006 r. III CZ 59/06 (jeszcze nie publ.), z uwagi na to, że żaden przepis ustawy
z dnia 28 lipca 2005 r. k.s.c. nie przewiduje obowiązku uiszczenia jakiejkolwiek
opłaty przez stronę ubiegającą się o zwolnienie od kosztów sądowych a art. 14 ust.
2 i art. 100 ust. 2 u.k.s.c. przewidujący obowiązek uiszczenia opłaty podstawowej
przez stronę zwolnioną przez Sąd od kosztów sądowych w całości, nie może być
wykładany rozszerzająco i rozciągany na stronę ubiegającą się o zwolnienie od
kosztów – od skargi kasacyjnej podlegającej opłacie stosunkowej, w której
zgłoszono wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, nie pobiera się opłaty
podstawowej. Strona powodowa nie miała zatem obowiązku uiszczenia takiej
opłaty.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39816
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c. uchylił zaskarżone postanowienie, jako wydane bez podstawy prawnej.
Wniosek strony powodowej o zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego
pozostawiony został do rozpoznania Sądowi w orzeczeniu kończącym
postępowanie w sprawie (art. 108 § 1 k.p.c..).
db