Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 16 lutego 2007 r.
II UZ 62/06
Skarga kasacyjna oparta wyłącznie na zarzutach dotyczących ustalenia
faktów lub oceny dowodów nie podlega odrzuceniu na podstawie art. 3986
§ 2
k.p.c. jako niedopuszczalna z innych przyczyn.
Przewodniczący SSN Krystyna Bednarczyk, Sędziowie SN: Zbigniew Hajn,
Andrzej Wróbel (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 16 lutego
2007 r. sprawy z wniosku Zbigniewa Ż. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziałowi w G. o rentę z tytułu choroby zawodowej, na skutek zażalenia wnio-
skodawcy na postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 5 października
2006 r [...]
u c h y l i ł zaskarżone postanowienie.
U z a s a d n i e n i e
Postanowieniem z dnia 5 października 2006 r. [...] Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku odrzucił skargę kasacyjną wnioskodawcy od
wyroku tegoż Sądu z dnia 7 lipca 2006 r. W uzasadnieniu wskazano, iż skarga ka-
sacyjna wnioskodawcy została oparta na naruszeniu przepisów postępowania, tj. art.
233 §1 k.p.c., przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów polegającej na
tym, że sąd dowolnie i przy braku niewątpliwych przesłanek rozstrzygnął o tym, że u
wnioskodawcy nastąpiła pełna remisja schorzenia zawodowego. W dalszej zaś czę-
ści wywodów skarżący skupił się na kwestionowaniu dokonanych przez Sąd Apela-
cyjny ustaleń, z jednej strony kwestionując ocenę dowodów, a z drugiej starając się
wykazać, co było, a co powinno być przedmiotem ustaleń Sądu. Sąd Apelacyjny
uznał, że tak sformułowana skarga kasacyjna jest niedopuszczalna jako nieoparta na
ustawowej podstawie i jako taka podlega odrzuceniu na podstawie art. 3986
§ 2 k.p.c.
2
Powyższe postanowienie wnioskodawca zaskarżył zażaleniem z dnia 17 paź-
dziernika 2006 r., wnosząc o uchylenie przedmiotowego postanowienia. W uzasad-
nieniu zażalenia podniesiono, iż nie ma przeszkód formalnych do nadania biegu zło-
żonej kasacji, ponieważ „w argumentacji dotyczącej przedstawienia okoliczności
uzasadniających rozpoznanie kasacji” powołano się na art. 278 k.p.c. oraz art. 290
k.p.c. „w przedmiocie dopuszczenia dowodu z lekarza-klinicysty, biegłego neurologa
w specjalności chorób wibracyjnych z listy innej aniżeli opiniujący neurolog, którego
bezstronność i jakość wiedzy specjalnej wnioskodawca kwestionował w dotychcza-
sowym postępowaniu”.
Sąd Najwyższy zważy, co następuje:
Zażalenie okazało się uzasadnione. W świetle aktualnie obowiązującego
stanu prawnego skarga kasacyjna ma charakter nadzwyczajnego środka zaskarże-
nia, czego wyrazem jest między innymi istotne ograniczenie dostępności skargi ka-
sacyjnej pod względem dopuszczalnych jej postaw. Pomimo pozostawienia w art.
3983
§ 1 k.p.c. możliwości zaskarżenia orzeczenia z powodu naruszenia prawa mate-
rialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie oraz z powodu
naruszenia przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ
na wynik sprawy, zakres tych zarzutów w odniesieniu do wszystkich podmiotów
uprawnionych do wniesienia skargi kasacyjnej został ograniczony. Zgodnie bowiem z
art. 3983
§ 3 k.p.c. podstawą skargi kasacyjnej nie mogą być zarzuty dotyczące
ustalenia faktów lub ocena dowodów. Oznacza to jednoznaczne określenie funkcji
Sądu Najwyższego jako sądu prawa - sprawującego nadzór nad działalnością sądów
powszechnych w zakresie orzekania (art. 183 ust. 1 Konstytucji) - który rozpoznając
skargę kasacyjną w granicach jej podstaw jest związany z mocy art. 39813
§ 2 k.p.c.
ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia (wyrok
Sądu Najwyższego z 24 lutego 2006 r., II CSK 136/05).
W dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego dotyczącym skarg ka-
sacyjnych opartych - tak jak skarga kasacyjna wniesiona w niniejszej sprawie - na
zarzutach dotyczących ustalenia faktów lub oceny dowodów, ugruntowało się stano-
wisko, zgodnie z którym skarga kasacyjna zawierająca wyłącznie zarzuty dotyczące
ustalonego stanu faktycznego i oceny dowodów (art. 228, 231 i 233 k.p.c.) lub zmie-
rzająca do podważenia ustalonego w zaskarżonym wyroku stanu faktycznego podle-
3
ga odrzuceniu jako niedopuszczalna na podstawie art. 3986
§ 2 k.p.c. (postanowienia
Sądu Najwyższego: z 30 sierpnia 2006 r., I CSK 189/06; z 6 grudnia 2005 r., I CSK
66/05; z 21 lipca 2006 r., II CSK 138/06; z 26 września 2006 r., II CSK 283/06; z 30
października 2006 r., II CSK 378/06; z 30 maja 2006 r., I PK 300/05; z 23 październi-
ka 2006 r., I UK 194/06). Orzecznictwo to opiera się na założeniu, zgodnie z którym
skarga kasacyjna zawierająca wyłącznie wspomniane wyżej zarzuty, oparta jest na
niedopuszczalnej ustawowo podstawie (postanowienie z 23 września 2005 r., III CSK
13/05, OSNC 2006 nr 4, poz. 76). Podstawę dla tego stanowiska stanowi treść art.
3983
§ 3 k.p.c., zgodnie z którym „podstawą skargi nie mogą być” zarzuty dotyczące
ustalenia faktów lub oceny dowodów. Pogląd ten spotkał się z akceptacją ze strony
doktryny, która wskazuje, iż brak wskazania podstawy kasacyjnej stanowi wadę kon-
strukcyjną skargi kasacyjnej w rozumieniu art. 3986
§ 2 w związku z art. 3984
§ 1
k.p.c. Sąd drugiej instancji odrzuca bowiem skargę, która nie spełnia wymagań okre-
ślonych w art. 3984
§ 1 k.p.c., zaś zgodnie z art. 3984
§ 1 pkt. 2 k.p.c. skarga kasa-
cyjna powinna zawierać „przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie”.
Skoro zatem skarga kasacyjna oparta została na zarzutach, które - zgodnie z art.
3983
§ 3 k.p.c. - nie mogą stanowić podstawy skargi kasacyjnej, można przyjąć, iż
nie zawiera ona jednego z obligatoryjnych elementów konstrukcyjnych. W tym ujęciu
zarzut dotyczący oceny dowodów lub ustaleń faktycznych nie może zostać uznany
za podstawę kasacyjną, skoro art. 3983
§ 3 k.p.c. wyklucza go z katalogu podstaw
skargi kasacyjnej.
Sąd Najwyższy w niniejszym składzie, akceptując w pełni rolę Sądu Najwyż-
szego jako sądu prawa, którego zadaniem nie jest analiza oceny wiarygodności i
mocy dowodów lub ustalanie stanu faktycznego, nie podziela jednak powyższego
zapatrywania prawnego z następujących powodów.
Po pierwsze, odrzucenie skargi kasacyjnej jest terminem techniczno-prawnym
oznaczającym odmowę rozpoznania merytorycznego zasadności skargi kasacyjnej.
Odrzucenie skargi kasacyjnej, tak jak odrzucenie pozwu lub apelacji, powinno ogra-
niczać się do tych uchybień, których istnienie nie pozwala na rozpoznanie sprawy.
Po drugie, podstawy odrzucenia skargi kasacyjnej przez sąd drugiej instancji w ra-
mach postępowania wstępnego (przygotowawczego) lub przez Sąd Najwyższy okre-
ślono w art. 3986
§ 2 i 3 k.p.c. Z treści powołanego przepisu wynika, iż sąd drugiej
instancji lub Sąd Najwyższy odrzucają skargę kasacyjną 1) wniesioną po upływie
terminu, 2) nie spełniającą wymagań określonych w art. 3984
§ 1, 3) której braków
4
nie usunięto w terminie lub 4) „z innych przyczyn niedopuszczalną”. O tym, kiedy
skarga kasacyjna jest niedopuszczalna stanowi między innymi art. 3982
k.p.c. W
doktrynie wskazano - odwołując się do orzecznictwa Sądu Najwyższego - szereg
sytuacji, w których skarga kasacyjna jest „niedopuszczalna z innych przyczyn”. Zali-
czono do nich między innymi przypadki: 1) wniesienia skargi od orzeczenia sądu
pierwszej instancji lub orzeczenia sądu drugiej instancji, od którego skarga nie przy-
sługuje; 2) wniesienia skargi przez osobę nieuprawnioną (np. pełnomocnika, którego
pełnomocnictwo nie uprawniało do jej sporządzenia i wniesienia); 3) wniesienia
skargi przeciwko orzeczeniu nieistniejącemu; 4) wniesienia skargi przed doręcze-
niem odpisu orzeczenia z uzasadnieniem. Z przytoczonego powyżej katalogu przy-
czyn odrzucenia skargi wynika, iż składają się na nie uchybienia o charakterze for-
malnym. Natomiast żadna z przyczyn odrzucenia skargi wymienionych w art. 3986
§
3 k.p.c., jak również wskazywanych w doktrynie w oparciu o dotychczasowe orzecz-
nictwo, nie odnosi się do treści skargi kasacyjnej w postaci zarzutów stanowiących
podstawę, na której skarga została oparta. Po trzecie, art. 3983
§ 3 k.p.c. stanowi, iż
„podstawą skargi kasacyjnej nie mogą być” określone zarzuty. W przeciwieństwie do
art. 3982
k.p.c., przepis ten nie posługuje się sformułowaniem „skarga kasacyjna jest
niedopuszczalna”. Tym samym sam ustawodawca rozróżnił między niedopuszczal-
nością skargi kasacyjnej a niemożnością skutecznego oparcia skargi na zarzutach
dotyczących oceny dowodów lub ustaleń faktycznych. Przez podstawy skargi kasa-
cyjnej rozumie się przyczyny, na których można oprzeć zaskarżenie prawomocnego
orzeczenia sądu drugiej instancji. Skarga kasacyjna oparta - wbrew treści art. 3983
§
3 k.p.c. - wyłącznie na zarzutach dotyczących ustalenia faktów lub oceny dowodów
nie ma zatem uzasadnionej - w rozumieniu art. 3983
§ 1 k.p.c. podstawy. Jako taka
jest więc bezzasadna, bezprzedmiotowa, nieuzasadniona, lecz nie jest - zdaniem
Sądu Najwyższego w obecnym składzie - niedopuszczalna. Stanowisko takie zaj-
mował konsekwentnie Sąd Najwyższy przed zmianami wprowadzonymi ustawą z 22
grudnia 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy -
Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98), orzekając, że
kasacje oparte wyłącznie na zarzutach dotyczących ustalenia faktów lub oceny do-
wodów nie mają usprawiedliwionych podstaw (wyrok z 18 lutego 1997 r., II UKN
77/96, OSN 1997 nr 21, poz. 427); nie zasługują na uwzględnienie (wyroki Sądu
Najwyższego z 6 grudnia 1996 r., II UKN 22/96; z 17 grudnia 1996 r., II UKN 33/96) i
jako takie podlegają oddaleniu (wyrok z 6 grudnia 1996 r., II UKN 28/96; wyrok z 14
5
listopada 1996 r., I CKN 6/96; wyrok z 11 lipca 1997 r., II CKN 272/97; wyrok z 23
maja 1997 r., III CKN 86/97). Po czwarte, przyjęte w niniejszym postanowieniu sta-
nowisko znajduje potwierdzenie w ograniczeniu w dotychczasowym orzecznictwie
Sądu Najwyższego możliwości odrzucenia skargi kasacyjnej na podstawie art. 3986
§
3 k.p.c. tylko do tych skarg, które oparte zostały wyłącznie na zarzutach dotyczących
ustalenia faktów lub oceny dowodów. Jeżeli zarzuty takie zostały sformułowane w
skardze kasacyjnej obok zarzutów opartych na podstawach wskazanych w art. 3983
§ 1 pkt 1 i 2 k.p.c., skarga nie podlega odrzuceniu, lecz jest oceniana w ramach tzw.
przedsądu lub - w przypadku przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania - rozpozna-
wana merytorycznie pomimo oparcia jej w części na zarzutach, które w myśl art. 3983
§ 3 k.p.c. nie mogą stanowić podstawi skargi kasacyjnej. Nie jest bowiem możliwe
odrzucenie skargi kasacyjnej w zakresie jednej z podstaw lub zarzutów zgłoszonych
w ramach tej samej podstawy, gdy ze względu na inną jej podstawę skarga kasacyj-
na jest dopuszczalna (postanowienie Sądu Najwyższego z 7 maja 1998 r., III CZ
60/98, OSNC 1998 nr 11, poz. 190).
Przedstawiona w skardze kasacyjnej opartej wyłącznie na takich zarzutach
krytyka ustaleń faktycznych Sądu drugiej instancji - bez wykazania, że przy ich doko-
nywaniu doszło do naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na
wynika tych ustaleń, jest zatem bezskuteczna. Nie oznacza to jednak, że jest niedo-
puszczalna i podlega odrzuceniu na podstawie art. 3986
§ 3 k.p.c. Nie ulega wątpli-
wości, iż w stanie faktycznym sprawy skarga kasacyjna przysługiwała stronie, została
wniesiona od prawomocnego wyroku Sądu drugiej instancji, spełniała ona wymogi
konstrukcyjne skargi kasacyjnej określone w art. 3984
§ 1 k.p.c.
Mając powyższe na względzie, Sąd Najwyższy orzekł jak na wstępie.
========================================

II UZ 62/06

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia