Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 5/07
POSTANOWIENIE
Dnia 14 marca 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Stanisław Dąbrowski (przewodniczący)
SSN Gerard Bieniek (sprawozdawca)
SSN Jan Górowski
w sprawie z powództwa A. B.
przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Wojewodę M.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 14 marca 2007 r.,
zażalenia powoda na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 20 listopada 2006 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
2
Uzasadnienie
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 20.11.2006 r. Sąd Apelacyjny umorzył
postępowanie wywołane wnioskiem powoda o zwolnienie od kosztów sądowych
oraz odrzucił skargę kasacyjną powoda. W uzasadnieniu podniesiono, że powód
został postanowieniem z dnia 4.04.2003 r. zwolniony od kosztów sądowych
częściowo, a mianowicie od wpisu sądowego. To zwolnienie obejmuje także
postępowanie kasacyjne, a więc postępowanie wywołane wnioskiem powoda
o zwolnienie od kosztów sądowych należało umorzyć jako bezprzedmiotowe.
Zgodnie z art. 14 ust. 2 ustawy z dnia 28.07.2005 r. o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398) powoda obciążał obowiązek
uiszczenia od skargi kasacyjnej opłaty podstawowej w wysokości 30 zł. Opłata ta
nie została uiszczona, co uzasadnia odrzucenie skargi kasacyjnej na podstawie art.
1302
§ 3 k.p.c.
Powód zaskarżył to postanowienie zażaleniem zarzucając naruszenie art.
1302
§ 3 k.p.c. oraz art. 14 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych przez błędną ich wykładnię. Wskazując na powyższe wniósł o uchylenie
postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Nieuzasadniony jest zarzut naruszenia art. 1302
§ 3 k.p.c. w zw. z art. 14 ust.
2 u.k.s.c. Zgodnie z utrwalonym już stanowiskiem Sądu Najwyższego (porównaj
między innymi postanowienia tego Sądu z dnia 30 maja 2006 r. l CZ 23/06, z dnia
14 grudnia 2006 r. l CSK 440/06 i z dnia 12 stycznia 2007 r. IV CZ 110/06 oraz
uchwałę z dnia 21 listopada 2006 r. III CZP 109/06 jeszcze nie publ.) użyte w art.
1302
§ 3 k.p.c. pojęcie „opłaty w wysokości stałej" obejmuje nie tylko opłatę stałą
w rozumieniu art. 11 i 12 u.k.s.c., ale także opłatę podstawową, o której mowa
w art. 11 i 14 tej ustawy. Wynika to po pierwsze z faktu, że wysokość opłaty
podstawowej jest stała i zawsze wynosi 30 zł. (art. 14 ust. 3 u.k.s.c.), po drugie
ustawodawca w art. 1302
§ 3 k.p.c. nie użył pojęcia „opłata stała", ale szerszego
pojęcia „opłata w wysokości stałej", które obejmuje nie tylko ściśle opłatę stałą, lecz
także opłatę o stałej wysokości, po trzecie zaś nie ma podstaw do przyjęcia, że
3
wolą ustawodawcy było wyłączenie sankcji przewidzianej w art. 1302
§ 3 k.p.c.
w sytuacji wnoszenia przez zawodowego pełnomocnika pisma podlegającego
opłacie podstawowej o wysokości stałej. Ratio legis art. 1302
§ 3 k.p.c. uzasadnia
objęcie tą sankcją także i takiej opłaty.
Nie sposób natomiast odmówić słuszności zarzutowi, który sprowadza się do
zakwestionowania stanowiska Sądu Apelacyjnego, że udzielone stronie zwolnienie
od kosztów sądowych w postępowaniu przed sądem pierwszej i drugiej instancji
obejmuje także postępowanie kasacyjne. Należy bowiem zauważyć, że z chwilą
wejścia w życie ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy- kodeks
postępowania cywilnego oraz ustawy - prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.
U. z 2005 r., Nr 13, poz. 98), co miało miejsce z dniem 6 lutego 2005 r., nastąpiła
zmiana charakteru postępowania kasacyjnego, które stało się postępowaniem
szczególnym, pozostającym poza strukturami sądów powszechnych, którego celem
jest wyłącznie kontrola legalności prawomocnego orzeczenia Sądu drugiej instancji.
Zgodnie z art. 3981
§ 1 k.p.c. skarga kasacyjna służy od prawomocnego orzeczenia
Sądu drugiej instancji, które kończy sprawę rozpoznawaną w toku
dwuinstancyjnego obecnie postępowania sądowego toczącego się przed sądami
powszechnymi. Z chwilą wniesienia skargi kasacyjnej rozpoczyna się szczególne
postępowanie kontrolne, które nie stanowi prostej kontynuacji postępowania
toczącego się w sprawie przed sądami powszechnymi, a wszczyna nowe
postępowanie uregulowane w odrębnym dziale, poza zwykłymi środkami
odwoławczymi, różniące się znacznie od postępowania pierwszo
i drugoinstancyjnego.
Z tych wszystkich względów trudno uznać, że w nowym systemie
postępowania kasacyjnego zachowało aktualność stanowisko zajmowane przez
Sąd Najwyższy w postępowaniu kasacyjnym przed nowelizacją z 2006 r., że strona
zwolniona od kosztów sądowych w postępowaniu przed sądem pierwszej i drugiej
instancji zachowuje status strony zwolnionej od kosztów sądowych także
w postępowaniu kasacyjnym, uzasadniane argumentem, iż przyznane przez sąd
zwolnienie od kosztów sądowych odnosi się do całego postępowania w sprawie,
a nie do poszczególnych instancji sądowych (postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 20 lipca 2000 r. III CZ 43/00 OSNC z 2000 r, z.11, poz. 202 i z dnia 26 lipca
4
2000 r. l CZ 89/00 nie publ., podobne stanowisko już na gruncie przepisów
o skardze kasacyjnej zajął Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 20 października
2006 r. w sprawie IV CZ 77/06 nie publ.).
Odmiennie niż w odniesieniu do skuteczności pełnomocnictwa procesowego
w postępowaniu po wniesieniu skargi kasacyjnej, którą można wywieść z regulacji
art. 91 k.p.c. (porównaj postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 2006 r.
III CZ 13/06, OSNC z 2006 r., nr 10, poz.176), nie ma w kodeksie postępowania
cywilnego ani w ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. k.s.c. regulacji odnoszącej się do
zwolnienia od kosztów sądowych, z której można byłoby wywieść skuteczność
sądowego zwolnienia od tych kosztów także w postępowaniu wywołanym
wniesieniem skargi kasacyjnej. Brak przepisu rozciągającego takie zwolnienie na
którekolwiek z postępowań rozpoznawczych wszczynanych po uprawomocnieniu
się wyroku np. na postępowanie ze skargi o wznowienie postępowania. Także
w obowiązującym do 1996 r. dwuinstancyjnym systemie rewizyjnym, udzielone
w sprawie zwolnienie od kosztów sądowych nie rozciągało się na skargę
o wznowienie postępowania ani na rewizję nadzwyczajną.
Jedynym przepisem, który regulował i nadal reguluje kwestię skuteczności,
po uprawomocnieniu się wyroku, zwolnienia od kosztów sądowych udzielonego
w postępowaniu rozpoznawczym, jest art. 771 k.p.c. rozciągający takie zwolnienie
na postępowanie egzekucyjne. Fakt, że ustawodawca szczególnym przepisem
zawartym w części k.p.c. obejmującej postępowanie egzekucyjne, rozciągnął
skuteczność zwolnienia od kosztów sądowych udzielonego w postępowaniu
rozpoznawczym na postępowanie egzekucyjne oznacza, że jest to regulacja
szczególna, odnosząca się tylko do tego postępowania, zaś zasadą jest, że
zwolnienie od kosztów sądowych udzielone stronie w postępowaniu
rozpoznawczym jest skuteczne tylko do chwili uprawomocnienia się wyroku.
Z tych wszystkich względów uznać należy, że w obecnym stanie prawnym
udzielone stronie w toku postępowania rozpoznawczego zwolnienie od kosztów
sądowych nie rozciąga się na postępowanie wywołane wniesieniem skargi
kasacyjnej. Oznacza to, że prawidłowo strona powodowa, zwolniona od kosztów
sądowych w postępowaniu rozpoznawczym, chcąc uzyskać takie zwolnienie
5
w postępowaniu kasacyjnym, zawarła w tym przedmiocie wniosek w skardze
kasacyjnej. Z kolei, jak stwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 13 października
2006 r. III CZ 59/06 jeszcze nie publ.), z uwagi na to, że żaden przepis ustawy
z dnia 28 lipca 2005 r. k.s.c. nie przewiduje obowiązku uiszczenia jakiejkolwiek
opłaty przez stronę ubiegającą się o zwolnienie od kosztów sądowych, a art. 14 ust.
2 i art. 100 ust. 2 u.k.s.c. przewidujący obowiązek uiszczenia opłaty podstawowej
przez stronę zwolnioną przez Sąd od kosztów sądowych w całości, nie może być
wykładany rozszerzająco i rozciągany na stronę ubiegającą się o zwolnienie od
kosztów - od skargi kasacyjnej podlegającej opłacie stosunkowej, w której
zgłoszono wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, nie pobiera się opłaty
podstawowej. Strona powodowa nie miała zatem obowiązku uiszczenia takiej
opłaty.
Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 23.01.2007 r.
III CZ 3/07 (niepublik.) i skład orzekający je podziela.
Z tych przyczyn, na podstawie art. 3941
§ 3 w związku z art. 39815
k.p.c.,
zaskarżone postanowienie podlegało uchyleniu.