Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 2/07
POSTANOWIENIE
Dnia 22 marca 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marek Sychowicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Kwaśniewski
SSN Zbigniew Strus
Protokolant Bożena Nowicka
w sprawie z wniosku wierzycieli Zakładów Mięsnych "A." S.A. w S. i innych, " w
przedmiocie planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji
po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym w Izbie Cywilnej w dniu 22 marca 2007 r.,
zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w S.
postanowieniem z dnia 16 października 2006 r.,
1. "Czy przyłączenie do toczącej się egzekucji z nieruchomości na
podstawie art. 927 k.p.c. następuje z momentem złożenia takowego
wniosku przez wierzyciela komornikowi, czy też z momentem
doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji
z nieruchomości wraz z wezwaniem do zapłaty;
2. czy w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym do
nieruchomości dłużnika postanowienie o kosztach wydane w każdej
z poszczególnych spraw korzysta z przymiotu prawomocności
w sytuacji, gdy nie zostało doręczone wszystkim wierzycielom, którzy
złożyli wnioski o przyłączenie się do egzekucji z nieruchomości;
3. czy w przypadku uznania prawomocności postanowień o kosztach
postępowania - opisanych w punkcie 2 - w planie podziału
w pierwszej kategorii można przyznać kwotę niższą, niż to wynika
z prawomocnego postanowienia;
4. czy komornikowi przysługuje pełna opłata od kwoty
wyegzekwowanej w wyniku sprzedaży nieruchomości w przypadku
zaspokajania należności w planie podziału wierzycieli, którzy nie
prowadzili postępowania egzekucyjnego przed komornikiem;
5. czy wierzyciel hipoteczny uczestniczy w planie podziału sumy
uzyskanej z egzekucji z nieruchomości na podstawie art. 1036 k.p.c.
2
bez konieczności uzyskania tytułu wykonawczego przeciwko
dłużnikowi ?"
odmawia podjęcia uchwały.
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 16 października 2006 r. Sąd Okręgowy w S., na
podstawie art. 390 § 1 w zw. z art. 397 § 2 i art. 13 § 2 k.p.c., przedstawił Sądowi
Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienia prawne przytoczone w sentencji.
Zagadnienia te powstały przy rozpoznawaniu zażaleń na postanowienie Sądu
Rejonowego w G. z dnia 28 kwietnia 2006 r., którym po rozpoznaniu zarzutów
wniesionych przeciwko zawartemu w postanowieniu tego Sądu z dnia 28 kwietnia
2006 r. planowi podziału pomiędzy wierzycieli sumy uzyskanej z egzekucji
użytkowania wieczystego należącego do dłużnika – Zakładu Przetwórstwa
Mięsnego E., spółka jawna D.-D. w O., Sąd Rejonowy częściowo zmienił plan
podziału, oddalił m.in. zarzuty Komornika przy Sądzie Rejonowym w G. i B G Ż S.A.
w W. oraz odrzucił m.in. zarzuty M. G. Przedmiotem rozpoznania Sądu
Okręgowego były trzy zażalenia: 1) Komornika przy Sądzie Rejonowym w G., 2) M.
G. 3) i B G Ż S.A. w W. Komornik zarzucił, że w planie podziału nie zostały w pełni
uwzględnione koszty postępowania egzekucyjnego ustalone przez niego
prawomocnymi postanowieniami. M. G. domagał się, żeby w zmienionym planie
podziału koszty egzekucyjne należne komornikowi były wyliczone od sum
rzeczywiście wyegzekwowanych na rzecz poszczególnych wierzycieli i żeby
3
zaspokojenie przysługującej mu od dłużnika wierzytelności nastąpiło bezzwłocznie i
w pełni. B G Ż S.A. w W. zarzucił pominięcie w planie podziału jego wierzytelności
w kwocie 1.255.000 zł, wynikającej z umowy kredytu, zabezpieczonej hipoteką
zwykłą na sprzedanym w wyniku egzekucji użytkowaniu wieczystym.
Z treści 2, 3 i 4 zagadnienia prawnego przedstawionego do rozstrzygnięcia
Sądowi Najwyższemu wynika, że wątpliwości w nich wyrażone wiążą się
z uwzględnieniem w planie podziału sumy uzyskanej z egzekucji z użytkowania
wieczystego kosztów egzekucyjnych należnych komornikowi. Uzasadnienie
postanowienia, którym Sąd Okręgowy przedstawił zagadnienia prawne
do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu wskazuje, że i źródłem pozostałych
zagadnień są wątpliwości co do prawidłowości uwzględnienia w planie podziału
kosztów egzekucyjnych należnych komornikowi, a zagadnienia te są jedynie
„zagadnieniami wstępnymi”, których rozstrzygnięcie jest, zdaniem Sądu
Okręgowego, potrzebne dla oceny prawidłowości uwzględnienia w planie podziału
kosztów egzekucyjnych. Jednakże wszystkie zagadnienia prawne nie wyrażają
wątpliwości, których wyjaśnienie jest niezbędne do rozpoznania zażaleń, a tylko
wówczas zachodziłaby potrzeba podjęcia uchwały rozstrzygającej te zagadnienia
(zob. np. uzasadnienia orzeczeń Sądu Najwyższego: z dnia 27 sierpnia 1996 r.,
III CZP 91/96, OSNC 1997, nr 1, poz. 9, z dnia 23 września 2004 r., III CZP 48/04,
OSNC 2005, nr 9, poz. 153, z dnia 16 grudnia 2005 r., III CZP 110/05, OSNC 2006,
nr 12, poz. 203).
Komornik jest organem egzekucyjnym a nie uczestnikiem (stroną)
postępowania egzekucyjnego. Komornikowi nie przysługuje przeto prawo
zaskarżania postanowień sądu wydawanych w postępowaniu egzekucyjnym.
Jedynie na podstawie art. 770 zd. czwarte k.p.c. komornikowi przysługuje zażalenie
na postanowienie sądu w przedmiocie ustalenia kosztów egzekucji. Wymieniony
przepis, jako wyjątkowy, nie stanowi podstawy wnoszenia przez komornika
zażalenia na inne postanowienia sądu wydawane w postępowaniu egzekucyjnym
(postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 14 marca 2000 r. II CKN 496/00, OSNC
2000, nr 9, poz. 168 i z dnia 12 czerwca 2002 r., III CZP 33/02, OSNCP2003, nr 5,
poz. 62). Komornikowi nie przysługuje zatem zażalenie na postanowienie o zmianie
planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji, które wprawdzie m.in. określa
4
czy i w jakiej wysokości przysługujące komornikowi koszty egzekucji zostaną
zaspokojone z sumy uzyskanej z egzekucji, ale którego istotą jest podział sumy
uzyskanej z egzekucji.
Na postanowienie sądu o zmianie planu podziału sumy uzyskanej
z egzekucji, wydane w wyniku rozpoznania zarzutów przeciwko planowi podziału,
zażalenie (art. 1028 § 3 k.p.c.) przysługuje wierzycielowi, którego zarzuty
nie zostały uwzględnione, a także temu wierzycielowi, dla którego suma
przypadająca do podziału na skutek zmiany planu podziału uległa zmniejszeniu.
Wierzyciel, którego zarzuty zostały w całości uwzględnione, nie ma interesu
w zaskarżeniu wymienionego postanowienia. Natomiast wierzyciel, dla którego
suma przypadająca do podziału na skutek zmiany planu podziału nie uległa
zmniejszeniu, a który nie wniósł zarzutów przeciwko planowi, nie ma legitymacji
do zaskarżenia tego postanowienia (gdyż pozbawił się jej nie wnosząc zarzutów
przeciwko planowi podziału). Ta ostatnia sytuacja dotyczy M. G. Wprawdzie wniósł
on zarzuty przeciwko planowi podziału, ale wobec prawomocnego ich odrzucenia
(jak się zdaje – gdyż Sąd Rejonowy nie uzasadnił tego orzeczenia – wobec
wniesienia ich po terminie przewidzianym w art. 1027 § 2 k.p.c.) jego pozycja jest
taka sama jak pozycja wierzyciela, który nie wniósł zarzutów.
W okolicznościach zaistniałych w sprawie do rozpoznania Sądu Okręgowego
pozostaje tylko zażalenie B G Ż S.A. w W. Rozpoznanie tego zażalenia, w jego
granicach zakreślonych jego zarzutami, nie obejmuje jednakże kwestii
prawidłowości uwzględnienia w planie podziału kosztów egzekucyjnych należnych
komornikowi. Ani z przepisu art. 1028 § 3 k.p.c., dotyczącego wprost zażalenia na
postanowienie o zatwierdzeniu lub zmianie planu podziału sumy uzyskanej z
egzekucji, ani z przepisów dotyczących zażalenia w procesie (art. 394-398 k.p.c.),
mających odpowiednie zastosowanie w postępowaniu egzekucyjnym (art. 13 § 2
k.p.c.) nie wynika, by sąd rozpoznający zażalenie na wymienione postanowienie
mógł wykroczyć poza granice zażalenia. Pozostaje jedynie do rozważenia, czy
podstawy takiej nie może stanowić art. 759 § 2 k.p.c. stanowiący, że sąd może z
urzędu wydawać komornikowi zarządzenia zmierzające do zapewnienia należytego
wykonania egzekucji oraz usuwać spostrzeżone uchybienia.
5
Wprawdzie art. 759 § 2 k.p.c. nie wskazuje, o jaki w tym przepisie sąd
chodzi, ale wobec usytuowania komornika przy określonym sądzie rejonowym
(art. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji, tekst
jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 167, poz.1191 ze zm.; art. 758 k.p.c.) należy rozumieć,
że w przepisie tym mowa jest o sądzie rejonowym, przy którym działa komornik.
W literaturze wyrażony został pogląd, że uprawnienie przewidziane
w art. 759 § 2 k.p.c. nie przysługuje sądowi drugiej instancji. Wyrażono też – bez
bliższego uzasadnienia – pogląd odmienny, że uprawnienia nadzorcze w stosunku
do komornika przysługują także sądowi drugiej instancji w razie zaskarżenia
postanowienia sądu w drodze zażalenia. Można by rozważać zasadność tego
ostatniego poglądu w przypadku, gdy przy okazji rozpoznawania zażalenia sąd
drugiej instancji stwierdzi potrzebę wydania zarządzenia zmierzającego
do zapewnienia należytego wykonania egzekucji przez komornika lub usunięcia
spostrzeżonego uchybienia komornika w zakresie jego czynności, która to potrzeba
nie została dostrzeżona przez sąd pierwszej instancji (sąd rejonowy, przy którym
działa komornik). Jednakże w sytuacji – jak ma to miejsce w sprawie, w której
przedstawione zostały do rozstrzygnięcia zagadnienia prawne – gdy Sąd Rejonowy
sporządzając plan podziału sumy uzyskanej z egzekucji i wydając odpowiednie
postanowienie na skutek zarzutów przeciwko planowi skorygował wysokość
kosztów egzekucyjnych ustalonych przez komornika i uwzględnił w planie te koszty
w wysokości niższej niż określona przez komornika, podjęcie przez Sąd Okręgowy
kwestii kosztów postępowania egzekucyjnego ustalonych przez komornika
stanowiłoby w istocie kontrolę stanowiska zajętego przez Sąd Rejonowy w tej
kwestii, a nie podjęcie działania nadzorczego w stosunku do komornika. Kontrola
taka, dokonywana przez sąd drugiej instancji, byłaby wszakże możliwa tylko
wówczas, gdyby sąd ten rozpoznawał zażalenie na postanowienie sądu pierwszej
instancji, zarzucające wadliwość stanowiska zajętego w wydanym przezeń
postanowieniu. Rozpoznając zażalenie B G Ż S.A. w W., które nie zarzuca
błędnego ujęcia w zaskarżonym postanowieniu kosztów egzekucyjnych należnych
komornikowi, Sąd Okręgowy nie jest zatem władny na podstawie art. 759 § 2 k.p.c.
rozważać prawidłowości zaskarżonego postanowienia w tym zakresie.
6
Z przytoczonych względów, na podstawie art. 61 § 1 ustawy z dnia
23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Nr 240, poz. 2052 ze zm.)
postanowiono jak w sentencji.