Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 8 maja 2007 r.
II PK 277/06
W razie niezgodnego z prawem rozwiązania przez pracodawcę umowy o
pracę bez wypowiedzenia, dokonanego z naruszeniem przepisów w okresie
wypowiedzenia, pracownikowi przysługują wyłącznie roszczenia przewidziane
w art. 45 § 1 k.p.
Przewodniczący SSN Krystyna Bednarczyk, Sędziowie SN: Zbigniew
Korzeniowski, Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 8 maja
2007 r. sprawy z powództwa Pawła M. przeciwko C.G. SA w S.Ś. o odszkodowanie
w związku z wypowiedzeniem umowy o pracę z naruszeniem przepisów o wypowie-
dzeniu umów o pracę, odszkodowanie umowne, na skutek skargi kasacyjnej powoda
od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Świdnicy z
dnia 6 kwietnia 2006 r. [...]
I. o d d a l i ł skargę kasacyjną,
II. zasądził od Pawła M. na rzecz C.G. SA w S.Ś. kwotę 120 złotych tytułem
kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 15 grudnia 2005 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Kłodzku za-
sądził od SA „C.G." w S.Ś. na rzecz Pawła M. odszkodowanie umowne w kwocie
28.448,40 zł należne w związku z wypowiedzeniem umowy o pracę oraz oddalił po-
wództwo w zakresie odszkodowania z tytułu wypowiedzenia umowy z naruszeniem
przez stronę pozwaną przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę w tym trybie. Pod-
stawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne.
W dniu 28 kwietnia 2000 r. powód został powołany na prezesa zarządu po-
zwanej Spółki oraz zawarto z nim umowę o pracę na czas nieokreślony na tym sta-
nowisku. Aneksem z dnia 7 stycznia 2002 r. wprowadzono do umowy o pracę posta-
2
nowienie, zgodnie z którym w przypadku wypowiedzenia przez pracodawcę umowy,
pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości trzymiesięcznego wynagro-
dzenia za ostatni miesiąc poprzedzający dzień wypowiedzenia, przy czym odszko-
dowanie to nie przysługuje w przypadku rozwiązania umowy o pracę z przyczyn
upoważniających pracodawcę do jej rozwiązania bez wypowiedzenia. Uchwałą Rady
Nadzorczej pozwanej Spółki z dnia 28 sierpnia 2003 r. powód został odwołany z za-
rządu Spółki i w tym samym dniu strona pozwana wypowiedziała mu umowę o pracę
ze skutkiem na dzień 30 listopada 2003 r. W okresie od 19 do 29 sierpnia 2003 r.
powód korzystać miał z urlopu wypoczynkowego, jednakże uczestniczył w posiedze-
niu Rady Nadzorczej pozwanej Spółki w dniu 28 sierpnia 2003 r. W dniu 1 paździer-
nika 2003 r. pracodawca rozwiązał z powodem umowę o pracę bez wypowiedzenia z
jego winy. Prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Kłodzku z dnia
8 lipca 2004 r. zasądzono na rzecz powoda odszkodowanie za niezgodne z prawem
rozwiązanie umowy o pracę w tym trybie.
W ocenie Sądu Rejonowego wypowiedzenie powodowi umowy o pracę było
uzasadnione odwołaniem go z funkcji prezesa zarządu oraz nie naruszało przepisów
o wypowiadaniu umów o pracę. Zostało ono bowiem dokonane przez osobę upraw-
nioną, a nadto nie został naruszony art. 41 k.p., gdyż w dniu dokonania wypowiedze-
nia umowy o pracę powód, stawiając się na posiedzenie Rady Nadzorczej, przerwał
urlop wypoczynkowy. W tej sytuacji nieuzasadnione jest żądanie odszkodowania, o
którym mowa w art. 45 k.p., natomiast zasadne jest powództwo w zakresie odszko-
dowania umownego z tytułu wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę.
Wyrokiem z dnia 6 kwietnia 2006 r. Sąd Okręgowy w Świdnicy zmienił powyż-
szy wyrok w ten sposób, że zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda dalsze
odszkodowanie w kwocie 5.528,10 zł z tytułu wypowiedzenia umowy o pracę z naru-
szeniem przepisów, a dalej idącą apelację powoda oddalił.
W ocenie Sądu drugiej instancji w dniu 28 sierpnia 2003 r. powód - jako pra-
cownik - przebywał na urlopie wypoczynkowym i nie doszło do przerwania tego
urlopu przez fakt uczestniczenia powoda - z racji funkcji pełnionej przez niego na
podstawie przepisów prawa handlowego - w posiedzeniu Rady Nadzorczej pozwanej
Spółki. W tej sytuacji dokonanie powodowi wypowiedzenia umowy o pracę nastąpiło
z naruszeniem art. 41 k.p. Natomiast przyjęcie koncepcji odwołania powoda z urlopu
wypoczynkowego powodować winno uznaniem takiego odwołania za sprzeczne z
zasadami współżycia społecznego. Uzasadnia to roszczenie powoda o odszkodowa-
3
nie przewidziane w art. 471
k.p. przy uwzględnieniu zasądzonego na jego rzecz od-
szkodowania z tytułu wadliwego rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia na
podstawie art. 60 k.p. W tym zakresie Sąd Okręgowy powołał się na pogląd Sądu
Najwyższego wyrażony między innymi w wyroku z dnia 24 lipca 2001 r., I PKN
568/00, że „w razie wypowiedzenia przez pracodawcę umowy o pracę z naruszeniem
przepisów o wypowiadaniu umów, a następnie niezgodnego z prawem rozwiązania
umowy o pracę bez wypowiedzenia w okresie wypowiedzenia, pracownikowi przy-
sługuje odszkodowanie z art. 471
albo art. 60 k.p. według jego wyboru”. Powodowi
przysługuje zatem odszkodowanie w wysokości różnicy pomiędzy korzystniejszym
świadczeniem z art. 471
k.p. a odszkodowaniem otrzymanym na podstawie art. 60
k.p.
W skardze kasacyjnej od powyższego wyroku powód zarzucił naruszenie
prawa materialnego, to jest art. 45 § 1, art. 471
, art. 56 § 1 k.p. i art. 60 k.p. oraz art.
24 Konstytucji RP, poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie pole-
gające na przyjęciu, że zasądzenie na rzecz pracownika - z tytułu wadliwego prawnie
rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia - odszkodowania w wysokości okre-
ślonej przepisem art. 60 k.p. wyłącza możliwość dochodzenia przez takiego pracow-
nika odrębnego odszkodowania w oparciu o przepisy art. 45 § 1 i art. 471
k.p. także w
przypadku stwierdzenia wadliwości dokonanego wcześniej wypowiedzenia stosunku
pracy. Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku w części oddalającej jego apelację i przekazanie sprawy w tym zakresie do
ponownego rozpoznania Sądowi drugiej instancji, ewentualnie - w przypadku stwier-
dzenia przesłanek rozstrzygnięcia reformatoryjnego z art.39816
k.p.c. - o uchylenie
zaskarżonego wyroku i zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powoda tytułem
odszkodowania za wypowiedzenie umowy o pracę z naruszeniem obowiązujących w
tym zakresie przepisów kwoty 22.920,30 zł wraz z odsetkami.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono, że dokonana przez Sąd Okrę-
gowy wykładnia przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia przepisów oraz ich wzajem-
nej relacji jest sprzeczna z literalnym brzmieniem art. 45 § 1 k.p., art. 471
i art. 60 k.p.
, które - regulując odmiennie stany faktyczne - statuują niezależne od siebie upraw-
nienia pracownika w sytuacji różnych naruszeń prawa przez pracodawcę i nie prze-
widują żadnych ograniczeń w wykonywaniu owych uprawnień. Skarżący powołał się
również na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 października 2005 r., SK
48/03, w uzasadnieniu którego wyrażone zostało stanowisko, że „odpowiedzialność
4
odszkodowawcza pracodawcy i jej wysokość nie jest uzależniona od wystąpienia
realnej szkody po stronie pracownika. W tym aspekcie odpowiedzialność pracodaw-
cy to szczególnego rodzaju odpowiedzialność z tytułu dokonania wadliwej czynności
prawnej, występująca bez względu na powstanie rzeczywistej szkody”. Zrekompen-
sowanie utraconych przez pracownika zarobków jest zatem jedynie ubocznym celem
odszkodowania, co znajduje oparcie w art. 24 Konstytucji RP, z którego wynika
„obowiązek stwarzania przez państwo gwarancji prawnych ochrony pracowników, w
tym ochrony przed niezgodnymi z prawem bądź nieuzasadnionymi działaniami pra-
codawców”. Tymczasem zastosowana przez Sąd drugiej instancji wykładnia przyto-
czonych w skardze kasacyjnej przepisów powoduje, że kolejne naruszenia prawa
przez pracodawcę pozostają bez jakiejkolwiek sankcji, poza konstytucyjnie gwaran-
towaną ochroną praw pracowniczych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Istotną dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy jest kwestia wzajemnej relacji
przepisów art. 45 § 1 k.p. i art. 60 k.p. W myśl pierwszego z nich w razie ustalenia,
że wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest nieuzasad-
nione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, sąd pracy - stosownie do
żądania pracownika - orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa
uległa już rozwiązaniu - o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warun-
kach albo o odszkodowaniu. Odszkodowanie, o którym mowa w powołanym przepi-
sie przysługuje w wysokości określonej w art. 471
k.p. (wynagrodzenia za okres od 2
tygodni do 3 miesięcy, nie niższej jednak od wynagrodzenia za okres wypowiedze-
nia). Z kolei stosownie do art. 60 k.p. jeżeli pracodawca rozwiązał umowę o pracę w
okresie wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę
bez wypowiedzenia, pracownikowi przysługuje wyłącznie odszkodowanie. Odszko-
dowanie przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas do upływu okresu wypo-
wiedzenia. Z przepisu tego wynika, po pierwsze, że w opisanej w nim sytuacji nieza-
leżnie od tego, która ze stron stosunku pracy wypowiedziała umowę o pracę, rosz-
czenia pracownika ograniczone są wyłącznie do odszkodowania (z wyłączeniem
roszczenia o przywrócenie do pracy), a po drugie, że w przypadku rozwiązania przez
pracodawcę w okresie wypowiedzenia umowy o pracę bez wypowiedzenia z naru-
szeniem przepisów o rozwiązywaniu umów w tym trybie pracownikowi przysługuje
5
odszkodowanie wyłącznie w wysokości wynagrodzenia za czas do upływu okresu
wypowiedzenia, a nie przewidziane w art. 56 § 1 k.p. odszkodowanie w wysokości
wynagrodzenia za okres wypowiedzenia (art. 58 k.p.). Odszkodowanie, o którym
mowa w art. 60 k.p. spełnia więc dwie funkcje: przede wszystkim kompensacyjną,
albowiem wyrównuje szkodę polegającą na utracie przez pracownika wynagrodzenia
za czas do upływu okresu wypowiedzenia oraz - ubocznie - represyjną wobec praco-
dawcy, gdyż przysługuje niezależnie od tego, czy szkoda ta w rzeczywistości po-
wstała. Możliwa jest bowiem sytuacja, w której pracownik bezpośrednio po rozwiąza-
niu z nim przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia podejmuje inne
lepiej płatne zatrudnienie. W takim przypadku nie występuje po stronie pracownika
jakakolwiek szkoda, a mimo to przysługuje mu odszkodowanie przewidziane w art.
60 k.p. i w wysokości w przepisie tym określonej. Podobne funkcje - zarówno od-
szkodowawczą dla pracownika jak i represyjną dla pracodawcy - należy przypisać
zryczałtowanemu odszkodowaniu przysługującemu pracownikowi na mocy art. 45 §
1 k.p. Odszkodowanie to przysługuje bowiem w wysokości określonej w art. 471
k.p.
niezależnie zarówno od poniesienia przez pracownika szkody jak i jej rzeczywistego
rozmiaru. W powołanych przepisach realizuje się zatem ciążący na państwie, a wyni-
kający z art. 24 Konstytucji RP obowiązek ochrony pracownika jako „słabszej” strony
stosunku pracy przed niezgodnym z prawem lub nieuzasadnionym działaniem pra-
codawcy niezależnie od tego, czy po stronie pracownika wystąpiła realna szkoda
wywołana bezprawnym działaniem pracodawcy i niezależnie od wysokości tej
szkody. Dlatego odszkodowania, których podstawę stanowią te przepisy, przysługują
wyłącznie pracownikowi a nie przysługują pracodawcy. Tak też należy rozumieć
przytoczone w skardze kasacyjnej stanowisko wyrażone w uzasadnieniu wyroku
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 października 2005 r., SK 48/03 (OTK-A 2005 nr
9, poz. 101), który to wyrok nie dotyczy zagadnienia funkcji spełnianej przez art. 60
k.p. oraz jego relacji do art. 45 § 1 k.p. w związku z art. 471
k.p., lecz zgodności tego
ostatniego z ustawą zasadniczą.
Skoro więc wysokość odszkodowania należnego pracownikowi na podstawie
art. 60 k.p. jest ograniczona do wysokości wynagrodzenia za czas do upływu okresu
wypowiedzenia, to należy uznać, że w sytuacji w przepisie tym określonej wyłączone
są oparte o przepis art. 56 § 1 k.p. roszczenia pracownika o przywrócenie do pracy
lub o odszkodowanie w wysokości wynikającej z art. 58 k.p., pomimo że zarówno art.
56 § 1 k.p. jak i art. 60 k.p. odnoszą się do sytuacji, w której rozwiązanie przez pra-
6
codawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia nastąpiło z naruszeniem przepisów o
rozwiązywaniu umów o pracę w tym trybie. Oznacza to, że odszkodowanie przewi-
dziane w art. 60 k.p. ma przede wszystkim charakter kompensacyjny, albowiem jego
wysokość jednoznacznie odnosi się do wyrównania szkody, jaką pracownik ponosi
na skutek pozbawienia go wynagrodzenia za czas do upływu okresu wypowiedzenia
i nigdy nie wykracza poza datę, z którą łącząca strony umowa o pracę uległaby roz-
wiązaniu wskutek dokonanego przez jedną z tych stron wypowiedzenia. Jeśli zatem
wadliwe rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia nastąpi w ostatnim dniu
okresu wypowiedzenia pracownikowi nie przysługuje odszkodowanie z tego tytułu,
chociaż pracodawca naruszył przepisy o rozwiązywaniu umów o pracę bez wypowie-
dzenia. Gdyby art. 60 k.p. pełnił rolę sankcji za naruszenie prawa przez pracodawcę,
wówczas odsyłałby w zakresie wysokości odszkodowania do art. 58 k.p., przyznając
pracownikowi prawo do odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za okres wypo-
wiedzenia niezależnie od tego, w którym momencie okresu wypowiedzenia nastąpiło
wadliwe rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia. Podobny pogląd wyraził
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21 września 2004 r., II PK 20/04 (OSNP 2005 nr 6,
poz.85), stwierdzając, że zawartą w art. 60 k.p. zasadą kodeksową jest ukształtowa-
nie wysokości odszkodowania według wysokości wynagrodzenia, co oznacza, że
odszkodowanie powinno odpowiadać wysokości wynagrodzenia utraconego przez
pracownika. W konsekwencji w przepisie tym chodzi o wyrównanie straty wynikającej
z nieuzyskania przez pracownika należnego mu wynagrodzenia za określony okres,
inaczej mówiąc - o wyrównanie utraconego wynagrodzenia.
Zagadnienie stosowania art. 60 k.p. nie budzi wątpliwości w sytuacji, w której
wcześniej dokonane przez pracodawcę wypowiedzenie umowy o pracę jest prawi-
dłowe, natomiast nieprawidłowe jest rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedze-
nia. W takim przypadku pracownikowi przysługuje bowiem wyłącznie odszkodowanie
określone w art. 60 k.p. i wyłącznie w wysokości określonej w tym przepisie (por. wy-
rok Sądu Najwyższego z dnia 21 września 2005 r., II PK 305/04, M.P.Pr.-wkł. 2005
nr 12, poz. 16). Wątpliwości powstają jednak w przypadku, gdy zarówno dokonane
przez pracodawcę wypowiedzenie, jak i następujące po nim rozwiązanie z pracowni-
kiem umowy o pracę bez wypowiedzenia, są prawnie wadliwe. Wątpliwości te spro-
wadzają się do rozstrzygnięcia zagadnienia, na jakiej podstawie prawnej przysługują
pracownikowi roszczenia z tytułu niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę
7
(za wypowiedzeniem i bez wypowiedzenia): czy na podstawie art. 45 § 1 k.p., czy na
podstawie art. 60 k.p., czy też na obu tych podstawach.
Problem zbiegu roszczeń odszkodowawczych przewidzianych w przepisach
art. 45 § 1 w związku z art. 471
k.p. i art. 60 k.p. był już przedmiotem rozważań Sądu
Najwyższego w wyrokach z dnia 24 lipca 2001 r., I PKN 568/00 (OSNAPiUS 2003 nr
12, poz. 294) oraz z dnia 28 czerwca 2005 r., III PK 44/05 (OSNP 2006 nr 9-10, poz.
147). W pierwszym z nich - przyjmując objęcie omawianego przypadku przepisem
art. 60 k.p. - stwierdzono, że w razie wypowiedzenia przez pracodawcę umowy o
pracę z naruszeniem przepisów o wypowiadaniu umów, a następnie niezgodnego z
prawem rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia w okresie wypowiedzenia,
pracownikowi przysługuje odszkodowanie z art. 471
albo art. 60 k.p. według jego wy-
boru. Zaprezentowany pogląd był wynikiem uznania, że nieuzasadnione byłoby po-
zbawienie pracownika z mocy art. 60 k.p. roszczeń z tytułu nieprawidłowego wypo-
wiedzenia umowy o pracę tylko dlatego, że pracodawca - obok naruszenia przepisów
o wypowiedzeniu - dokonał także niezgodnego z prawem rozwiązania umowy bez
wypowiedzenia. W związku z tym Sąd Najwyższy przyjął, że w przypadku zbiegu
roszczeń odszkodowawczych przewidzianych w art. 45 § 1 k.p. i art. 60 k.p. pracow-
nikowi przysługuje odszkodowanie na wybranej przez niego podstawie oraz że może
nią być podstawa z art. 45 § 1 k.p. Wydaje się więc, że w przytoczonym wyroku,
mimo dostrzeżenia również poglądów doktryny, iż zasądzenie odszkodowania na
jednej ze wskazanych podstaw nie jest - wobec braku wyłączenia - przeszkodą do
zasądzenia odszkodowania na drugiej z nich, Sąd Najwyższy nie opowiedział się za
taką możliwością, uznając prymat funkcji kompensacyjnej odszkodowania dla pra-
cownika nad jego funkcją represyjną wobec pracodawcy. Pogląd wyrażony w powyż-
szym wyroku został podzielony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 czerwca
2005 r., III PK 44/05, w którym stwierdzono, że nie można przyjąć, iż w przypadku
naruszającego prawo rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia w okresie wy-
powiedzenia dokonanego z naruszeniem przepisów, pracownikowi przysługują rosz-
czenia przewidziane zarówno w art. 45 § 1 k.p. jak i w art. 60 k.p. W przypadku orze-
czenia przywracającego do pracy pracownikowi przysługiwałoby wynagrodzenie za
czas pozostawania bez pracy rekompensujące utratę wynagrodzenia za czas po
ustaniu stosunku pracy wskutek wadliwego rozwiązania umowy o pracę bez wypo-
wiedzenia do upływu okresu wypowiedzenia. Zastosowanie art. 60 k.p. byłoby więc w
takiej sytuacji wyłączone. Natomiast w przypadku roszczeń odszkodowawczych ma-
8
jących podstawę w obu przepisach wprawdzie źródłem obowiązku odszkodo-
wawczego są dwa różne zdarzenia prawne, jednakże skutki obu tych alternatywnych
zdarzeń są takie same - rozwiązanie stosunku pracy i w konsekwencji pozbawienie
pracownika wynagrodzenia za pracę, choć za różne okresy. Skoro funkcją odszko-
dowania jest zrekompensowanie pracownikowi utraconego zarobku, to zasądzenie
„podwójnego” odszkodowania powodowałoby podwójną rekompensatę tej samej
szkody: raz na podstawie art. 45 k.p. w wysokości określonej w art. 471
k.p. (wyna-
grodzenia co najmniej za okres wypowiedzenia) i drugi raz - na podstawie art. 56 k.p.
w wysokości wynikającej z art. 58 k.p. (wynagrodzenia za okres wypowiedzenia).
W przytoczonych wyrokach Sąd Najwyższy stanął więc przede wszystkim na
stanowisku, że w przypadku wadliwego rozwiązania przez pracodawcę umowy o
pracę bez wypowiedzenia oraz wadliwości dokonanego wcześniej wypowiedzenia
pracownik korzysta z uprawnień, które przewidziane są w razie niezgodnego z pra-
wem wypowiedzenia umowy o pracę (art. 45 § 1 k.p.), nie opowiadając się za możli-
wością jednoczesnego skorzystania przez pracownika z roszczenia przewidzianego
w art. 60 k.p. Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę pogląd ten
podziela.
Literalne odczytywanie art. 60 k.p. mogłoby sugerować, że w każdym przy-
padku nieprawidłowego rozwiązania przez pracodawcę w okresie wypowiedzenia
umowy o pracę bez wypowiedzenia pracownikowi przysługuje wyłącznie odszkodo-
wanie w wysokości wynagrodzenia za czas do upływu okresu wypowiedzenia z po-
minięciem roszczeń wynikających z wadliwego wypowiedzenia umowy. Należy jed-
nak mieć na uwadze, że omawiany przepis zamieszczony został wśród przepisów
odnoszących się do uprawnień pracownika w razie niezgodnego z prawem rozwią-
zania przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia a nie wśród przepisów
ogólnych o rozwiązywania umów o pracę, a zatem nie ma znaczenia dla roszczeń
dotyczących wypowiedzenia. Ponadto - o ile niewadliwe rozwiązanie umowy o pracę
bez wypowiedzenia doprowadza do ustania stosunku pracy bez konieczności bada-
nia zgodności z prawem i zasadności wypowiedzenia - wadliwość rozwiązania
umowy bez wypowiedzenia prowadzi do rozwiązania umowy o pracę z upływem
okresu prawidłowo dokonanego wypowiedzenia. Stąd konstrukcja art. 60 k.p. w za-
kresie roszczeń zbliżona jest do przyjętej w odniesieniu do umów terminowych co do
ich rodzaju - wyłącznie odszkodowanie (art. 50 § 3 i art. 59 k.p.) i wysokości - do
czasu, do którego umowa miała trwać (art. 50 § 4 i art. 58 zdanie drugie k.p.). Nato-
9
miast wadliwe wypowiedzenie umowy o pracę powoduje powstanie po stronie pra-
cownika określonych w art. 45 § 1 k.p. roszczeń o przywrócenie do pracy albo o od-
szkodowanie na zasadach przewidzianych w art. 471
k.p., a więc w wysokości nie
niższej niż wynagrodzenie za okres wypowiedzenia. Zatem ustalenie, że rozwiązanie
umowy o pracę bez wypowiedzenia w okresie wypowiedzenia jest wadliwe (narusza
przepisy o rozwiązywaniu umów o pracę bez wypowiedzenia) powoduje obowiązek
sądu rozpoznania roszczeń wynikających z wadliwego wypowiedzenia umowy o
pracę. Wynik sprawy zależy więc ostatecznie od tego, czy wypowiedzenie było
zgodne z prawem. Wykładnia systemowa i funkcjonalna prowadzą w rezultacie do
wniosku, że przepis art. 60 k.p. obejmuje tylko takie sytuacje, gdy w okresie niewa-
dliwego wypowiedzenia umowy o pracę pracodawca rozwiązał stosunek pracy bez
wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę bez wypo-
wiedzenia (por. powołany wyżej wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 2005 r.,
III PK 44/05). W konsekwencji niezgodne z prawem rozwiązanie przez pracodawcę
umowy o pracę bez wypowiedzenia w okresie prawidłowo dokonanego wypowiedze-
nia rodzi po stronie pracownika wyłącznie określone w art. 60 k.p. roszczenie o od-
szkodowanie i wyłącznie w wysokości ograniczonej do wynagrodzenia za czas do
upływu okresu wypowiedzenia z pominięciem regulacji art. 56 § 1 w związku z art. 58
k.p., natomiast wadliwość obu tych zdarzeń prawnych powoduje możliwość skorzy-
stania przez pracownika z uprawnień, które przewidziane są w razie niezgodnego z
prawem wypowiedzenia umowy o pracę. Gdyby bowiem zamiarem ustawodawcy
było zastosowanie wobec pracodawcy podwójnej sankcji za dwukrotne naruszenie
prawa przy rozwiązywaniu z pracownikiem umowy o pracę (za wypowiedzeniem i
bez wypowiedzenia) w oderwaniu od kompensacyjnej funkcji odszkodowania, nie
ograniczyłby przewidzianego w art. 60 k.p. świadczenia do wysokości wynagrodzenia
za czas do upływu okresu wypowiedzenia. Wydaje się, że w przypadku braku takiego
ograniczenia można by rozważać skorzystanie przez pracownika z roszczeń wyni-
kających z dwóch zdarzeń prawnych: raz na podstawie art. 56 § 1 w związku z art.
58 k.p. i drugi raz - na podstawie art. 45 § 1 k.p. Taka możliwość została jednak wy-
raźnie wyłączona w art. 60 k.p. Skoro celem przewidzianego tym ostatnim przepisem
odszkodowania jest wyrównanie (zrekompensowanie) wynagrodzenia utraconego
przez pracownika wskutek wcześniejszego niezgodnego z prawem rozwiązania
umowy o pracę, to cel ten zostaje spełniony przez zastosowanie art. 45 § 1 k.p.
Kompensata poniesionej przez pracownika szkody następuje bowiem zarówno w
10
razie orzeczenia przywracającego do pracy, stanowiącego podstawę wypłaty wyna-
grodzenia za okres pozostawania bez pracy po ustaniu stosunku pracy, jak i w razie
przyznania odszkodowania, którego wysokość stosownie do art. 471
k.p. nie może
być niższa od wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Wydaje się przy tym, że nie
sposób przyjąć takiej konstrukcji, w której w przypadku orzeczenia przywracającego
do pracy stosowanie art. 60 k.p. jest wyłączone, natomiast przewidziane w nim od-
szkodowanie przysługuje jednocześnie z odszkodowaniem, którego podstawę sta-
nowi art. 45 § 1 w związku z art. 471
k.p. Oznaczałoby to, że zbieg roszczeń przewi-
dzianych w art. 60 k.p. i art. 45 § 1 k.p. dotyczyłby tylko roszczeń odszkodowaw-
czych, nie dotyczyłby zaś roszczenia o przywrócenie do pracy na podstawie art. 45 §
1 k.p. i odszkodowania na podstawie art. 60 k.p., pomimo że przesłankę tego ostat-
niego stanowiłoby takie samo zdarzenie prawne polegające na niezgodnym z pra-
wem rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia.
Nie bez znaczenia jest również w niniejszej sprawie okoliczność, że na rzecz
skarżącego zostało już zasądzone - niezależnie od odszkodowania przewidzianego
w art. 45 § 1 k.p. - odszkodowanie umowne w wysokości trzymiesięcznego wynagro-
dzenia sprzed dokonania wypowiedzenia, które kompensuje wszelkie szkody wynikłe
dla powoda z tego wypowiedzenia.
Z tych względów skarga kasacyjna podlega oddaleniu na podstawie art. 39814
k.p.c. Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania oparto o przepis art. 108 § 1 k.p.c. w
związku z art. 39821
k.p.c.
========================================