Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 100/07
POSTANOWIENIE
Dnia 20 czerwca 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Helena Ciepła (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk (sprawozdawca)
SSN Tadeusz Żyznowski
w sprawie z powództwa W. K.
przeciwko Wojskowemu Kołu Łowieckiemu […]
o uchylenie uchwały,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 20 czerwca 2007 r.,
skargi kasacyjnej powoda
od postanowienia Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 21 lutego 2006 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy odrzucił pozew powoda – W. K. o uchylenie uchwały
Wojskowego Koła Łowieckiego […] i uchwały Zarządu Okręgowego Polskiego
Związku Łowieckiego, na mocy których wykluczono powoda z grona członków w
Kole Łowieckim. Sąd ten ustalił, że powód był członkiem Polskiego Związku
Łowieckiego (PZŁ) oraz Wojskowego Koła Łowieckiego […]. Na podstawie uchwały
Walnego Zgromadzenia Koła Łowieckiego i następnie mocą uchwały Zarządu
Okręgowego PZŁ powoda wykluczono z Koła Łowieckiego (k. 4 i 28 akt sprawy).
Powód domagał się uchylenia obu uchwał i zarzucił im naruszenie prawa. Jako
podstawę roszczenia wskazał art. 33 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1995 r. –
Prawo łowieckie (Dz.U. z 2002 r., nr 113, poz. 984 ze zm., cyt. dalej jako „ustawa z
13 października 1995 r.”). Wskazując na przepisy art. 33 ust. 4,5 i 6 ustawy z 13
października 1995 r., Sąd Okręgowy stwierdził, że dochodzenie przez członka koła
łowieckiego praw na drodze sądowej (w razie wyczerpania postępowania
wewnątrzorganizacyjnego) możliwe jest jedynie w sprawach nabycia lub utraty
członkostwa, przy czym przewidziana w tym zakresie regulacja prawna (art. 33 ust.
6 ustawy z 13 października 1995 r.) nie daje możliwości rozpoznania przez sąd
powszechny roszczenia o uchylenie uchwały, a jedynie – uprawnienie do
dochodzenia praw w drodze powództwa o ustalenie. Natomiast brak w prawie
łowieckim przepisu tworzącego uprawnienie wniesienia powództwa o uchylenie
uchwały koła łowieckiego. Oznacza to, że zainteresowany ma możliwość
dochodzenia swych praw na innej podstawie.
Zażalenie powoda od postanowienia sądu pierwszej instancji odrzucające
pozew zostało oddalone. Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko Sądu Okręgowego
i stwierdził, że de lege lata nie przewidziano możliwości skutecznego wniesienia do
sądu powszechnego sprawy o uchylenie uchwały koła łowieckiego lub zarządu
okręgowego PZŁ. Jedynie na mocy art. 33 ust. 4 ustawy z dnia 13 października
1995 r. przewidziano uprawnienie organów okręgowych PZŁ do uchylenia
w ramach nadzoru sprzecznych z prawem lub statutem PZŁ uchwał kół łowieckich.
3
W skardze kasacyjnej powoda podnoszono zarzut naruszenia art. 1 k.p.c.
oraz art. 33 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1995 r. – prawo łowieckie.
Skarżący bronił stanowiska, że sprawa o uchylenie uchwały koła łowieckiego
i organu okręgowego PZŁ jest sprawą cywilną i należy do drogi sądowej (art. 1
k.p.c.).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Koło łowieckie ma osobowość prawną (art. 33 ust. 3 ustawy
z 13 października 1995 r.). Osobowość tę nabywa z momentem wpisu do rejestru
prowadzonego przez Zarząd Okręgowy PZŁ (§ 5 ust. 1 Regulaminu Wojskowego
Koła Łowieckiego […]. Koło łowieckie nabywa i traci osobowość prawną z dniem
nabycia lub utraty członkostwa w PZŁ. Koło łowieckie prowadzi działalność na
podstawie ustawy, statutu Zrzeszenia PZŁ oraz zarejestrowanego statutu koła (§ 5
ust. 2 statutu WKŁ nr 206). Wskazane w statucie koła organy okręgowe PZŁ
koordynują i nadzorują działalność kół łowieckich oraz członków – osób fizycznych
zrzeszonych w kołach łowieckich. Organy te uchylają w ramach nadzoru sprzeczne
z prawem lub statutem PZŁ uchwały kół łowieckich (art. 33 ust. 3,4 ustawy). Koła
łowieckie zrzeszają osoby fizyczne i są podstawowym ogniwem organizacyjnym
PZŁ w realizacji celów i zadań łowiectwa (art. 33 ust. 1 ustawy).
Wojskowe Koło Łowieckie […] jest zrzeszeniem osób fizycznych mających
uprawnienia do polowania, a będących jednocześnie członkami Zrzeszenia Polski
Związek Łowiecki.
Nie ma wątpliwości co do tego, że zarówno PZŁ, jak i poszczególne koła
łowieckie, tworzące podstawowe ogniwa organizacyjnego tego Związku, należą do
osób prawnych typu zrzeszeniowego, tzn. grupującego określone grono osób
fizycznych dla podejmowania aktywności przewidzianej w statucie. Ma to istotne
znaczenie dla określenia charakteru prawnego więzi prawnej łączącej członka
z PZŁ i kołem łowieckim. Niewątpliwe chodzi tu o stosunek zrzeszeniowy
(korporacyjny), o cechach stosunku cywilnoprawnego, jeżeli bierze się pod uwagę
przede wszystkim sposób jego nawiązania (powstania członkostwa). Członkostwo
w PZŁ i w kole łowieckim jest bowiem dobrowolne i wymaga oświadczenia obu
stron (art. 31 ust. 5 i art. 33 a; § 9 statutu Wojskowego Koła Łowieckiego […]).
4
Sposób nawiązania członkostwa we wspomnianych strukturach pozwala uznać je
za zdarzenia cywilnoprawne prowadzące w rezultacie do powstania prawa
podmiotowego, z którego mogą wynikać poszczególne, jednostkowe uprawnienia
członka (por. np. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 6 stycznia
2005 r. III CZP 75/04, OSNC 2005, z. 11, poz. 188). Uprawnienia te mogą
obejmować uprawnienia majątkowe i niemajątkowe (np. związane z więzią
zrzeszeniową, łączącą PZŁ lub koło łowieckie z członkiem).
Zgodnie z art. 33 ust. 6 ustawy z dna 13 października 1995 r., w sprawach
nabycia lub utraty członkostwa w PZŁ oraz utraty członkostwa w kole łowieckim
zainteresowany może - po wyczerpaniu drogi postępowania
wewnątrzorganizacyjnego - dochodzić swoich praw na drodze sądowej. Z ustaleń
dokonanych przez oba sądy wynika to, że powód skorzystał ze wspomnianego
postępowania wewnątrzorganizacyjnego, przewidzianego w statucie Wojskowego
Koła Łowieckiego i wniósł odpowiednie, bezskuteczne odwołanie od uchwały
Walnego Zgromadzenia Koła do zarządu okręgowego PZŁ (§ 25 statutu).
Nie przekonywuje dokonana przez Sąd Apelacyjny wykładnia art. 33 ust. 6
ustawy z dnia 13 października 1995 r., iż jakoby ustawodawca nie przewidział
możliwości wniesienia do sądu powszechnego sprawy o uchylenie uchwały koła
łowieckiego lub zarządu okręgowego PZŁ. Przeczy jej już sama literalna, ogólna
wykładnia wspomnianego przepisu. Jeżeli ustawodawca posługuje się formułą
„utraty członkostwa w kole łowieckim” bez bliższego określenia sposobu i przyczyn
utraty członkostwa, to niewątpliwie mieści się w niej także „utrata członkostwa”
spowodowana w wyniku podjęcia uchwały przez statutowy organ koła łowieckiego
i statutowy organ PZŁ w konsekwencji rozpoznania odwołania. Za takim
rozumieniem art. 33 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1995 r. przemawia
konieczność jego wykładania zgodnie z postanowieniami Konstytucji z 1997 r.
Chodzi mianowicie o przewidziane w art. 45 ust. 1 Konstytucji tzw. prawo do sądu,
tj. prawo każdego podmiotu do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez
nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.
Wyrażona w ten sposób formuła zawiera m.in. prawo do sądu jako wstępny
warunek rozpoznania sprawy (por. też uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego
z dnia 6 stycznia 2005 r., III CZP 75/04, OSNC 2005, z. 11, poz. 188). Ponadto
5
w literaturze i orzecznictwie Sądu Najwyższego trafnie przyjmuje się swoiste
domniemanie prawa do sądu, wynikające z art. 184 ust. 1 w zw. z art. 177
Konstytucji (tak np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2002 r., III
CK 53/02, OSN 2003, z. 2, poz. 31; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
19 grudnia 2003 r., III CK 319/03, OSNC 2005, z. 2, poz. 31). Oznacza to, że
ewentualna kognicja sądów administracyjnych powinna wynikać z wyraźnego
uregulowania ustawowego. Brak zatem przepisu szczególnego, przewidującego
wyraźnie postępowanie inne niż cywilne (np. postępowanie
sądowoadministracyjne) oznacza, że w takiej sytuacji należy dopuścić
urzeczywistnienie prawa do sądu przez możność rozpatrzenia sporu przez sąd
powszechny w ramach postępowania cywilnego.
W ustawie z dnia 13 października 1995 r. nie ma przepisu, który by wyraźnie
przewidywał to, że sprawy „utraty członkostwa w kole łowieckim” wyłączone zostały
z drogi rozpoznawania ich przez cywilny sąd powszechny. W tej sytuacji należy
przyjąć, że roszczenie członka koła łowieckiego o ochronę jego członkostwa przed
niezgodnym z prawem lub statutem wykluczeniem z koła łowieckiego podlegają
rozpoznaniu na drodze sądowej. Wbrew stanowisku Sądu Apelacyjnego, nie ma
przy tym znaczenia sam sposób sformułowania roszczenia zmierzającego do takiej
ochrony w konkretnym przypadku. Drogi sądowej w omawianym zakresie nie
wyłączają też przewidziane w art. 33 ust. 5 ustawy kompetencje nadzorcze
organów statutowych PZŁ w stosunku do uchwał kół łowieckich (por. też np.
uzasadnienie uchwały z dnia 6 stycznia 2005 r., III CZP 75/04, OSNC 2005, z. 11,
poz. 188).
W związku z tym, że wskazane w skardze kasacyjnej podstawy kasacyjne
naruszenia art. 1 k.p.c. i art. 33 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1995 r.
okazały się uzasadnione, należało uchylić zaskarżone postanowienie (art. 3941
§ 3
k.p.c. w zw. z art. 39815
§ 1 k.p.c.).